Barbare Saga

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Dansk.gif


Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.


Heilagra Manna Sögur


Barbare Saga
(Cd. Holm. 2 folio, A; 429 octavo, B)


C. R. UNGER

Christiania 1877


Her byriar upp sỏgu heilagrar Barbare meyiar ok segir hversu hun endi sitt lif med storum þrautum

Francisco Bayeu: Sankta Barbara

A dỏgum Maximiani keisara war nockurr hỏfdinghi, sa er Dioskorus[1] het, audigr hardla ok heidinn ok trudi a skurdgod, en hann atti dottur, þa er Barbara het. Fadir hennar giỏrdi stỏpul hafan ok lukti[2] dottur sina i stauplinum, sva at [menn mattu eigi[3] sia hana ok vænleik hennar, þviat hann var vandlatr[4]. En er hon var giafwaxin, þa badu hennar gaufgir menn. Fadir hennar geck i[5] stỏpulinn ok mællti vit hana: »Storgætingar[6] bidia þin, dottir, en þu seg sialf, hvern þu will kiosa[7].« Heilaug Barbara svaradi med reidi ok mællti: »Eigi þarftu þat at ætla, fadir, ath ek [leggia þocka ꜳ nỏckurn[8] þeira.« Þa geck fadir hennar brott or stỏplinum ok let fá at hallargerd ok safnadi mỏrgum smidum, at þetta verk mætti sem skiotaz fram fara, ok syndi hann smidum, hverso hann willdi gera lata haullina, ok gallt hann þeim i hỏnd allt verkkaup, ok for sidan i fiarlægt herad ok var leingi heiman. En ambatt guds Barbara kom at sia verk smida, ok sa hun tvo glugga nordan ꜳ hỏllinni gerva ok mællti wit smiduna: »Fyrir hvi gerdut þer tvo at eins glugga?« Smidirnir svỏrudu: »Fadir þinn baud oss[9] sva.« Barbara mællti vit þa: »Giỏrit mer enn þridia glugg.« Þeir svỏrudu: »Hrædumzt vær, drotning, ath fadir þinn reidiz oss, ok megum vær eigi standaz reidi hans.« Guds ambatt mællti: »Giỏrit þer sem ek byd, en ek mun stỏdva reidi fỏdur mins um þenna hlut.« Þa gerdu smidirnir enn þridia glugg, sem hon hafde mællt. Þa geck en grandvar(a)zta mær Barbara eptir[10] hỏllinni, en er hun kom i austratt, þa reist hon med fingri sinum krossmark ꜳ steini, ok ma þat sia allt til þessa dags. Þa geck Barbara inn i afhus þat, er upp spratt hreint vatn, ok gerdi hun þar enn krossmark ꜳ steini, ok taka truadir[11] menn sidan margfallda hialp ok heilso i þeim stad. I þessum brunni tok Barbara skirn af nỏckurum helgum manne, ok lifdi hun þar nockura tid vit skogar hunang ok likti fæzlu [sina ok lif[12] eptir Johanni baptista. Sia brunnr, er Barbara var skird i, liktizt þeim brunni, er gudspiỏll segia, ath sa þó andlit sitt i, er blindr var borinn, ok tok syn sina. Sia brunnr liktiz þvi lifanda watni, er syndug kona bad Krist gefa ser at brunni. En er heilỏg Barbara kom aptr i stỏpul sinn, þa leit hun þar skurdgod fodur sins or malmi giỏrr, ok tok traust af helgum anda ok mꜳtt af guds krapti, ok spytti hun i andlit skurdgodunum ok mællti: »Verdi ydr likir þeir, er ydr gerdu, ok allir þeir, er ydr treystaz.« En er hon hafdi þetta mællt, þa bad hun guds krapt fella skurdgodin, ok vard sem hon bad.


Fra Dioschoro

2. En er Dioskorus kom heim aptr fadir hennar or enni lỏngu heimanfỏr, þa leit hann ꜳ hỏll sina algerfa ok sꜳ þria glugga ok mællti vid smidina: »Fyrir hvi settut þer þria glugga?« En þeir svỏrudu: »Dottir þin baud oss svo.« Þa kalladi hann þangat dottur sina ok mællti: »Baud þu, dottir, at gera þriꜳ glugga?« Hun svaradi: »Þat gerda ek, ok vel gerda ek þat[13], þviat þrir gluggar lysa hvern mann, er kemr i heim, en tveir gluggar mega myrkvir vera.« Fadir hennar mællti: »Hversu mega þrir framar lysa en tveir?« Barbara svaradi: »Þrir merkia fỏdur ok son ok helgan anda einn sannan gud, þann er hverium manne byriar at gỏfga.« Þa reiddizt fadir hennar ok bra sverdi ok villdi þegar hỏggva dottur sina, en hun bad drottin ser hialpar, ok gafzt henne rum ath fara [i gegnum steinvegginn[14], ok var hun uti þvi næst ꜳ fialli. En [i þeim stad voru hirdar[15] tveir, þeir er hana sa flygia. Fadir hennar kom eptir henne ok villdi taka hana ok spurdi hirdana, ef þeir sæi hana. Annarr duldi ok kvedz eigi hana hafa sied, en annarr, sa er grimari var, retti fingr sinn ok visadi til hennar. Sa tok þegar þat viti, at saudir hans allir urdu at kvikendum þeim, er locuste heita, ok er minning þessarrar iarteignar mỏrkud yfir leidi heilagrar Barbare[16]. En fadir hennar fann hana ok bardi ok tok i hꜳr henne ok dro hana til fiallz, ok læsti vandliga huss þat, er hann lauk hana inni, ok setti vardhalld fyrir husit, at eingi mætti hana þadan leysa[17]. Sidan sendi hann ord iarlli, ath hann kæmi ok neyddi dottur hans til blota.


Fra iarlli ok Barbare meyiu

3. En er iarll kom, þa leiddi Dioschorus dottur sina ut or husinu fyrir domstol iarllz ok mællti sva fyrir, at iarll skylldi lata [bana henne[18], ef hun villdi eigi blota. En er iarll sa fegrd hennar, þa mællti hann vit hana: »Hvort villtu vægia þer sialfri ok blota godum eda vera [selld til enna hỏrdoztu pisla[19].« Kristz mær Barbara svaradi: »Ek ꜳ forn at færa drottni minum Jesu Kristo, þeim er gerdi himin ok iỏrd ok sæ ok allt þat er þeim fylgir. En spamadr hans mællti svo um skurdgod þau, sem[20] manna hỏndum ero giỏrr or gulli eda silfri: munn hafa þau ok mæla eigi, augu hafa þau ok sia eigi, eyru hafa þau ok heyra eigi, nasir hafa þau ok [ilma eigi[21], hendr hafa þau ok þreifa eigi, fætr hafa þau ok ganga eigi, ok eigi er raudd i hꜳlsi[22] þeim ne andi i munni peim; verdi þeim likir þeir, er þau giỏra, ok allir þeir, er treystaz þeim.« Þa fylltiz iarll mikillar reidi ok let guds mey færa or fỏtum ok beria hana med sinvỏndum[23] ok hrifa snỏrpum harklædum um hỏrund hennar. En er hun var leingi þiad[24] i þessi kvỏl, þa rann blod um allan hennar likama. Sidan let hann setia hana i myrkvastofu ok hugsadi, med hverri pisl hann skylldi [luka yfir hana[25].


Fra Barbare meyiu

4. Þa er heilog mær Barbara var i myrkvastỏfu sett, skein yfir hana lios af himne ꜳ sialfri nott midri, ok vitradizt henne sialfr grædarinn vor drottinn Jesus Kristr, ok mællti: »Vert þu styrk ok stadfỏst Barbara, þviat gnogr fagnadr verdr ꜳ himni ok ꜳ iỏrdu yfir pisl þinni. Eigi skallt þu hrædazt iarll, þviat ek em med þer, ok man ek leysa þik or ollum pislum, þeim er þer eru gervar.« Þa blezadi drottinn hana ok ste til himins, ok voru þꜳ groin sar hennar oll. En Kristz mær fagnadi af ollu hiarta þeirre vitran, er gud hafdi henne vitrad. En at morni let iallinn leida hana or myrkvastỏfunne ok fyrir domstol sinn. En er hann sa hana grædda af ollum sꜳrum likama, þa undradiz hann ok mællti: »Hvi gegnir þat, Barbara, er gud vor elska þik ok miskunna þer, [sva at sar þin ero groin[26].« Heilog mær svaradi ok mællti vit iarlinn: »Þer lik eru gud þin, blind ok dauf ok vitlauss; hverso mattu þau græda sar min, eda hversu megu þau ỏdrum biarga, er þau mega [ỏngan dugnat veita[27] sialfum ser? En Kristr son guds lifanda græddi mik, sa er þu ert overdr at sia, þviat hiarta þitt er hart ordit af diỏfli.« Þa reiddizt iarll ok greniadi sem hit oarga dyr, ok let hallda [brennondum logum[28] at sidum henne ok liosta hamri i hỏfut henne. En hon leit til himins ok mællti: »Þu veitz, Kristr, ath ek tek lystandi[29] þessar pislir fyrir ast heilags nafns þins, af þvi fyrirlat þu mik eigi allt til enda, þvi at ek dvalda eigi ath bera hraustliga pislir fyrir þinni ast.« Þꜳ reiddiz iarllinn ok let skera or henni briostin. En Kristz mær leit þa enn til himens ok mællti: »Verp þu eigi mer fra augliti þinu, drottinn, ok tak eigi fra mer helgan anda þinn; gialltu mer helldr [gledi þrifsemi[30] þinnar ok styrkiumz[31] med hofdingligum anda.« En er hun hafdi þetta mællt ok stodz hressliga þessar pislir allar af styrk heilags anda, þa baud iarlinn þionum sinum, at þeir færdi hana enn or fỏtum ok drægi naukta um [aull stræti ok port fyrir augliti allz lyds[32]. Þa hof heilog Barbara enn upp augu sin til himens ok kalladi til guds ok mællti: »Drottinn gud, er hylr himin med skyium, ver þu nu hlifskiolldr minn ok hialpari a þessi stundu ok hyl nauktan likama minn[33] med þaki miskunnar þinnar, at hann verdi eigi senn[34] af vondum monnum.« En er hun bad ꜳ þessa lund, þa sendi drottinn eingil sinn, þann er hana huldi hvitu skrudi[35]. Þa urdu riddarar iarllzins blindir, svo at þeir mattu eigi guds mey sia fyrir liosi þvi er henne fylgdi. Þa hræddiz[36] iarllinn ok let aptr leida Barbaram til handa fỏdur hennar Dioscoro.


Um pining Barbare

5. En fadir hennar [fylltiz mikilli[37] reidi ok leiddi hana enn til fiallz. En heilog Barbara skyndi fagnandi til algiorrar aumbunar sigrs sins, ok bad hun drottin, at hon tæki lok pislar sinnar i þessum stad, ok mællti: »Drottinn Jesus Kristr, er himna skopt ok iỏrd [smidadir ok byrgdir undirdiup[38] ok settir endimỏrk siavar; þu er bydr skyium at rigna yfir goda ok illa, þu geckt yfir sia ok stodvadir þiotandi bylgiur hans; þu er rettir helgar hendr þinar a krossi ok gerdir margar adrar iarteinir, [heyrdu mik ambatt þina[39], þviat allir hlutir hlyda þino bodi. Drottinn Jesus Kristr [hlifari minn i æsku minni, veittu[40] mer þa bæn, at ek luka nu þegar þraut minni med godum lokum, ok gef þu ambatt þinni, drottinn, þa miskunn, at þu gerir milldi þina [vidr þa menn[41], er af ỏllu hiarta gera mina minning i sinum naudsynium allra hellzt ꜳ degi pislar minnar. Minztu eigi, drottinn, synda þeira a domsdegi, er truligha kalla a mik, ok veittu þeim likn[42] i syndum, þviat þu veizt, at [vær erum ostyrkir likamir[43].« En er hun lauk bæn sinni, þa kom rỏdd af himni ok mællti: »Kom þu, en fegrsta mær min, til ennar glỏduztu hvilldar fỏdur mins, er a himnum er, en allt þat er þu batt man þer veitt vera.« En er guds mær heyrdi þetta af drottni med fagnadi, þa kom hun til stadar pislar sinnar ok lauk þar dyrligri þraut, svo sem hon hafdi bedit af gudi, þviat hun var i þeim stad hỏggvin af fỏdur sinum, ok endi hon lif sitt i iatningu Kristz tveim nottum fyrir Niculas messu byskups. En er fadir hennar ste ofan af fialli med sinum mỏnnum, þꜳ kom elldr or lopti ok brendi hann, svo at [þatki var, at aska hans fyndiz[44]. En nockurr heilagr madr kom leyniliga ok tok a braut likam ennar helguztu meyiar Barbare ok grof i þeim stad, er kalladr er solar stadr, ok let hann þar giora bænahus i minning hennar, ok verda þar margar iarteinir til lofs ok dyrdar drottni vỏrum Jesu Kristo, þeim er med fedr ok helgum anda lifir ok rikir gud um allar alldir allda. Amen.




Fotnoter

  1. saal. B; Dischorius A.
  2. lauk B.
  3. [eingi madr mętti B.
  4. um hana tilf. B.
  5. a B.
  6. storgiędingar B.
  7. eiga B.
  8. [felli hug minn til eins B.
  9. at gera tilf. B.
  10. endilangri tilf. B.
  11. rettruadir B.
  12. [sinni ok lifi B.
  13. tilf. B.
  14. [ut um steinmurinn B.
  15. [a þvi fialli voru fehirdar B.
  16. sva at sia ma allt til þessa dags tilf. B.
  17. leida B.
  18. [drepa hana B.
  19. [pind hinum hordustum pislum B.
  20. er B.
  21. [kenna eigi ilm B.
  22. barka B.
  23. limvondum B.
  24. hofd B.
  25. [fa yfir hana lokit B.
  26. [tilf. B.
  27. [eigi biarga B.
  28. [logandum brondum B.
  29. viliandi B.
  30. [þrifsemi gledi B.
  31. styrk mig B.
  32. [saal. B; herat i alþydu manna A
  33. tilf. B.
  34. litinn B.
  35. klędi B.
  36. saal. B; reiddiz A.
  37. [fylldiz mikillar B.
  38. [ok bygdir undirdiups B.
  39. [hialptu mer ambatt þinni B.
  40. [vertu hlifskiolldr minn ok veit B.
  41. [tilf. B.
  42. vorkynd B.
  43. [ostyrkir eru likamir varir B.
  44. [eingi aurmul sa, ok eigi auskuna helldr en annad B.