Bardagin á Rastarkálvi (úr Heimskringlu)

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

A. C. Evensen
Lesibók
Tórshavn 1911

Bardagin á Rastarkálvi

Þá er Hákon Aðalsteinsfóstri hafði konungr verit í Noregi tuttugu vetr, kómu sunnan ór Danmörku synir Eiríks blóðøxar ok höfðu allmikit lið. Þat var mikit lið, er þeim hafði fylgt í hernaði, en þó var miklu meiri Danaherr, er Haraldr konungr Gormsson hafði fengit þeim í hendr. Þeir fengu hraðbyri mikit ok sigldu út af Vendli ok kómu utan at Ögðum, heldu síðan norðr með landi ok sigldu dag ok nótt. En vitum var ekki upp skotit, fyrir þá sök at sú var siðvenja, at vitar fóru austan eptir landi, en austr þar hafði ekki orðit vart við ferð þeira. Þat bar enn til, at konungr hafði viðrlög mikil, at vitar væri rangt upp bornir, þeim mönnum, er kunnir ok sannir urðu at því, fyrir þá sök at herskip ok víkingar fóru um úteyjar ok herjuðu, ok hugðu landsmenn, at þar mundu fara synir Eiríks; var þá vitum upp skotit, ok varð herhlaup um land alt; en Eiríks synir fóru aptr til Danmerkr ok höfðu engan Danaher haft nema sitt lið; en stundum váru þat annars konar víkingar. Varð Hákon konungr þessu mjök reiðr, er starf ok fékostnaðr varð af þessu, en ekki gagn. Bœndr tölðu ok at fyrir sína hönd, er svá fór. Ok var þessi sök til, er engi njósn fór fyrir um ferð Eiríks sona, fyrr en þeir kómu norðr í Úlfasund. Þeir lágu þar sjau nætr, fór þá sögn hit efra um Eið ok norðr um Mæri. En Hákon konungr var þá á Norðmœri í ey þeiri, er Fræði heitir, þar sem heitir Birkiströnd, at búi sínu, ok hafði ekki lið nema hirð sína ok bœndr þá, er verit höfðu í boði hans.

Njósnarmenn kómu til Hákonar konungs ok segja honum sín ørindi, at Eiríks synir váru með her mikinn fyrir sunnan Stað. Þá lét konungr kalla til sín þá menn, er þar váru vitrastir, ok leitaði ráðs við þá, hvárt hann skyldi berjask við Eiríks sonu, þótt liðsmunr sé mikill, eða skal hann fara norðr undan ok fá sér lið meira. Egill ullserkr er nefndr bóndi einn, er þar var; hann var þá gamlaðr mjök, ok hafði verit meiri ok sterkari hverjum manni ok hinn mesti orrustumaðr; hann hafði lengi borit merki Haralds konungs hins hárfagra. Egill svarar rœðu konungs: »var ek í nökkurum orrostum með Haraldi konungi, feðr yðrum, barðisk hann stundum við meira liði, stundum við minna, hafði hann jafnan sigr; aldri heyrða ek hann leita þess ráðs, at vinir hans skyldi kenna honum at flýja; munum vér ok eigi þér þat ráð kenna, konungr, því at vér þykkjumk eiga höfðingja röskvan, þer skuluð ok eiga trausta fylgð af oss.« Margir aðrir studdu ok þetta mál. Konungr sagði ok svá, at hann var þess fúsari at berjask með lið þat, er til fengisk; var þat þá ráðit. Lét konungr þá skera upp herör ok senda alla vega frá sér ok lét draga lið saman, slíkt er hann fekk. Þá mælti Egill ullserkr: »þat óttuðumk ek um hríð, er friðr þessi hinn mikli var, at ek munda verða ellidauðr inni á pallstrám mínum, en ek vilda heldr falla í orrustu með höfðingja mínum; kann nú vera, at svá megi verða.« 

Synir Eiríks heldu norðr um Stað, þegar er leiði gaf. En er þeir kóinu norðr um Stað, þá spyrja þeir, hvar Hákon konungr var, ok halda til móts við hann. Hákon konungr hafði níu skip; hann lagðisk norðr undir Fræðarberg í Féeyjarsundi; en Eiríks synir lögðu at fyrir sunnan bergit, þeir höfðu meir en tuttugu skip. Hákon konungr sendi þeim boð ok bað þá á land ganga; segir, at hann hafði þeim völl haslat á Rastarkálf. Þar eru vellir slettir ok miklir, en fyrir ofan gengr brekka löng ok heldr lág. Gengu Eiríks synir þá af skipum sínum ok norðr yfir hálsinn fyrir innan Fræðarberg ok svá fram á Rastarkálf. Egill mælti þá til Hákonar konungs, bað hann fá sér tíu menn ok tíu merki; konungr gerði svá. Gekk þá Egill með menn sína upp undir brekkuna, en Hákon konungr gekk upp á völlin með sitt lið, setti upp merki ok fylkði, ok segir svá: »vér skulum hafa fylking langa, svá at þeir kringi eigi um oss, þótt þeir hafi lið meira.« Gerðu þeir svá. Varð þar orrosta mikil ok hin snarpasta sókn. Egill lét þá setja upp merki þau tíu, er hann hafði, ok skipaði svá mönnum þeim, er báru, at þeir skyldu ganga sem næst brekkuni ok láta stundar hríð í millum hvers þeira. Þeir gerðu svá ok gengu fram með brekkunni sem næst, svá sem þeir mundu vilja koma á bak þeim Eiríks sonum. Þat sá þeir, er efstir stóðu í fylking Eiríks sona, at merki mörg fóru óðfluga ok gnæfðu fyrir ofan brekkuna, ok hugðu, at þar mundi fylgja lið mikit ok mundi vilja koma á bak þeim, milli ok skipanna. Gerðisk þar þá kall mikit, sagði hverr öðrum, hvat títt var. Því næst kom flótti í lið þeira; en er þat sá konungarnir, þá flýðu þeir. Hákon konungr sótti þá hart fram með sínum mönnum, ok ráku þeir flóttann ok feldu lið mikit.

Gamli Eiríksson, þá er hann kom upp á hálsinn fyrir ofan bergit, þá snerisk hann aptr ok sá, at ekki lið fór eptir meira en þat, er þeir höfðu barizk við, ok þetta var prettr einn. Þá lét Gamli konungr blása herblástr ok setja upp merki sitt ok skaut á fylking; hurfu at því allir Norðmenn, en Danir flýðu til skipanna. En er Hákon konungr ok lið hans kom at, þá varð þar orrosta í annat sinn hin snarpasta. Hafði þá Hákon konungr meira lið; lauk svá, at Eiríks synir flýðu; sóttu þeir þá suðr af hálsinum, en sumt lið þeira opaði suðr á bergit, ok fylgði Hákon konungr þeim. Völlr sléttr er austan af hálsinum ok vestr á bergit, ok þá hamrar brattir vestr af. Þá opuðu menn Gamla upp undan á bergit; en Hákon konungr sótti at þeim svá djarfliga, at hann drap suma, en sumir hljópu vestr af berginu; váru hvárirtveggju drepnir.

Gamli Eiríksson flýði ok af hálsinum ok ofan á jöfnu fyrir sunnan bergit. Þá snerisk Gamli konungr enn í mót ok helt upp orrostu; kom þá enn lið til hans; þar kómu ok allir brœðr hans með miklar sveitir. Egill ullserkr var þá fyrir Hákonar mönnum ok veitti harða atgöngu, ok skiptusk þeir Gamli konungr höggum við; fekk Gámli konungr sár stór, en Egill fell ok mart lið með honum. Þá kom at Hákon konungr með þær sveitir, er honum höfðu fylgt. Varð þá enn ný orrosta; sótti þá enn Hákon konungr hart fram ok hjó menn til beggja handa sér ok feldi hvern yfir annan. Eiríks synir sá menn sína alla vega falla fyrir sér; þá snúask þeir á flótta til skipa sinna. En þeir, er fyrri höfðu flýit á skipin, þá höfðu þeir út hrundit skipunum, en sum skipin váru þá uppi fjöruð; hljópu þá allir Eiríks synir á sund ok þat lið, er þeim fylgði. Þar fell Gamli Eiríksson, en aðrir brœðr hans náðu skipunum ok heldu brott síðan með þat lið, er eptir var, ek heldu síðan suðr til Danmerkr ok dvölðusk þar um hríð ok unðu illa við sína ferð.

Hákon konungr tók þar skip þau, er uppi hafði fjarat, er átt höfðu Eiríks synir, ok lét draga á land upp. Þar lét Hákon konungr leggja Egil ullserk í skip ok með honum alla þá menn, er af þeira liði höfðu fallit; lét bera þar at jörð ok grjót. Sér þá hauga enn fyrir sunnan Fræðarberg. Hávir bautasteinar standa hjá haugi Egils ullserks.