Fjörutíu Íslendinga þættir: Orms þáttr Stórólfssonar

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Dansk.gif
Original.gif
Original.gif


Fjörutíu Íslendinga þættir

Orms þáttr Stórólfssonar

Þórleifur Jónsson gaf út
Reykjavík, 1904




Hængr hét maðr son Ketils Naumdœla-jarls, enn móðir Ketils jarls hét Hrafnhildr, dóttir Ketils hængs ór Hrafnistu. Hængr var göfugr maðr. Hann varð í missætti við Harald konung Dofrafóstra af drápi Hildiríðar-sona, ok því stökk hann ór landi. Hængr sigldi vestr í haf at leita Íslands. Þeir urðu við land varir, ok váru fyrir sunnan at komnir; sigldu upp í árós einn mikinn, ok lögðu við hit eystra land; sú á heitir nú Þjórsá. Þeir könnuðu víða landit. Hængr var hinn fyrsta vetr fyrir útan Rangá; enn um várit nam hann land milli Þjórsár ok Markarfljóts alt í milli fjalls ok fjöru, ok bjó at Hofi við Rangá hina eystri. Ingnn hét kona hans; hon fœddi son um várit, er Hrafn hét. Hængr gaf land skipverjum sínum, enn seldi sumum, ok eru þeir landnámamenn kallaðir. Herjólfr hét annarr son Hængs; hans son var Sumarliði; Helgi hét hinn þriði; Vestarr hét hinn fjórði. Hrafn Hængsson var fyrstr lögsögumaðr á Íslandi; hann bjó at Hofi eftir föður sinn. Þórlaug var dóttir hans, er átti Jörundr goði. Hinn fimta son átti Hængr, er Stórólfr hét; hann er kallaðr mestr sona hans, enn Hrafn göfgastr. Stórólfr átti Þórörnu, systur Þórbjarnar skólms, þess er faðir var Þórálfs. Stórólfr bjó at Hvoli, er síðan var kallaðr Stórólfsshvoll. Stórólfr var allra manna sterkastr ok þat var allra manna mál, at hann væri eigi einhamr; hann var fróðr maðr ok margvíss; var hann af því kallaðr fjölkunnigr. Hann átti son við Þórörnu konu sinni, er Ormr er nefndr; hann var snemmendis bæði mikill ok sterkr, ok vel at íþróttum búinn, því at þá er hann var sjö vetra samvægði hann hinum sterkustum mönnum um afl ok allar íþróttir. Ekki hafði hann ástríki mikit af föður sínum, enda var hann honum ódæll, ok vildi ekki vinna; enn móðir hans unni honum mikit. Ekki lagðist Ormr í eldaskála. Óx hann nú upp þann veg til hann var tólf vetra gamall. Stórólfr var iðjumaðr mikill ok verks ígjarn. Þat var einn dag um sumarit, at Stórólfr lét fœra hey saman, ok gengu fernir eykir. Stórólfr hlóð heyi, enn handfátt varð upp at bera; enn honum þótti heldr regnligt gerast; kallaði hann þá á Orm son sinn, ok bað hann til hjálpa ok leggja upp heyit; Ormr gerði ok svá. Enn er í tók at draga skúrirnar, gerðist Stórólfr mikilvirkr á heyinu, ok eggjaði Orm fast, at hann skyldi duga ok neyta aflsins, ok sagði hann bæði slyttinn ok linaflaðan, ok meirr gefinn vöxtr enn afl eðr harka. Ormr reiddist nú, ok bar upp fúlguna alla á lítilli stundu, ok í því kom at eykrinn; greip Ormr þá upp hlassit ok hestinn með öllum akfœrunum, ok kastaði upp á heyit, ok svá snart, at Stórólfr karl fell út af heyinu ok ofan í geilina. Varð þat svá þungt fall, at brotnaði í honum þrjú rifin. Stórólfr mælti þá: „Illt er at eggja ofstopamennina, ok er þat auðsét, at þú munt ófyrirleitinn verða“. Mikil aflraun þótti þetta öllum mönnum, af jafnungum manni sýnd.


2. Þat er enn sagt einnhvern dag, at Stórólfr kom at máli við Orm son sinn, ok bað hann fara á engjar at slá; „því at húskörlum gengr lítt í sumar“. „Hvar er ljár sá, er ek skal slá með“? sagði Ormr. Stórólfr fekk honum þá orf ok nýjan ljá, ok var hvárttveggja mjök stórkostligt. Ormr vatt ljáinn í sundr milli handa sér, en steig í sundr orfit, ok kvað sér hvárki skyldu. Snýr Ormr þá í brottu, ok fær sér tvá fjórðunga járns, ok ferr til smiðju, ok gerir sér ljá. Síðan tók hann sér einn ás ór viðar-bulungi, ok gerði sér mátuliga hátt, ok fœrði í tvá hœla stóra, ok lét þar í koma ljáinn þann nýja, ok vafði síðan með járni; gekk síðan ofan á engjar. Þar var svá háttat landslagi, at þar var þýft mjök, enn bæði loðit ok grasgott. Ormr tók til at slá, ok slær þann dag allan til kvelds. Stórólfr sendi griðkonur sínar at raka ljána eftir Ormi. Enn er þær kvámu á engjarnar, sá þær at Ormr hafði haft múga-slátt; tóku þær þá til ok ætluðu at hvirfla heyit; enn þat gekk þeim eigi svá greitt sem þær ætluðu, því at þær gátu öngan múga hrœrt, hvárki með hrífu né höndum; fóru heim síðan ok sögðu bónda. Fór hann þá, ok reið á engjar um kveldit. Sá hann þá at Ormr hafði slegit af þúfur allar, ok fœrt þær saman í múga. Hann bað hann þá upp gefa, ok ónýta eigi meira. Ormr gerði þá ok svá, ok var þá ljár hans máðr upp í smiðreim. Þá hafði Ormr slegit átta stakka völl, ok þær einar engjar eru sléttar á Stórólfshvoli, ok er kallaðr ákvæðis-teigr milli hverra múga; sér þess alls merki enn í dag.


3. Dúfþakr er maðr nefndr; hann bjó á þeim bœ, er heitir í Holti, ok er síðan kallat í Dúfþaksholti. Dúfþakr var mikill ok mjök tryldr, svá at hann var eigi einhamr. Þeir Stórólfr eldu löngum grátt silfr, enn stundum váru með þeim blíðskapir; enn þó átti með þeim illan enda at síðustu, því at þat segja sumir menn, at Dúfþakr yrði Stórólfi at bana. Nú líðr áfram, þar til Ormr var átján vetra gamall; þá kom vetr mikill, svá at gerði jarðbönn, enn Stórólfr hafði fénaðar margt; tók þá at draga fast at heyjum hans, er á leið, svá at hann þóttist sjá fyrir, at hann mundi fella fénað sinn, ef öngra bragða væri í leitat, því at hey kunni hvergi at fá í byggðinni, útan Dúfþakr hafði hey með afgöngum, ok vildi við öngan af standa. Þá var heldr fátt með þeim Stórólfi. Stórólfr sendi þá Orm son sinn til móts við Dúfþak, at fá af honum nökkut af heyi, því at þá gerðist tímum mjök fram komit, enn fénaðr dreginn mjök. Ormr fór þá til móts við Dúfþak, ok falaði af honum hey; enn hann kvaðst ekki til sölu hafa. Enn er Ormr herti fast at, þá sagði Dúfþakr, at hann skyldi hafa byrði sína, ef hann vildi. „Ok má ykkr þó at gagni koma, ef svá mikit leggr hverr til í byggðinni“. Ormr svarar: „Þetta er lítit tillát, enn þó skal ek hafa, eðr hvar skal ek af taka“? „Út í garði“, segir Dúfþakr, „standa tveir heykleggjar, annarr fjögurra faðma enn annarr tveggja, ok vel tveggja faðma þykkt ok því nærri hátt, ok þykkir ván at sígit muni; þar skaltú hafa af hinu minna“. „Ek mun fara heim fyrst“, segir Ormr, „ok sœkja mér bendi“. Ok svá gerði hann; sagði nú föður sínum. „Þetta er göngumannliga til látit“, segir Stórólfr, „enda skal hann hér ekki verð fyrir hafa; ok þykkir mér þó ráð, at ek sœkja heldr byrðina, því at ek mun heldr borit fá enn þú“. „Eigi skal þat vera“, sagði Ormr, „því at svá mikit var gefit sem ek bæra“. „Hertú þik þá, mannskræfan“, segir Stórólfr. Snýr Ormr þá í brottu ok til gerfibúrs, ok tekr reip á tíu hesta, ok leysir af hagldir; kastar þá saman bæði at lengd ok digrð, svá at hann gerir ór eitt; gengr síðan yfir í Holt ok at heygarðinum, ok brýtr á hlið; gengr inn í garðinn, ok at hinum meira heykleggjanum, ok ryðr af ofan torfi, ok því sem verst var orðit. Síðan styðr hann á höndum, ok losar til heyit niðri við jörðina; dregr síðan undirreipin, ok bregðr í hagldirnar, ok vendir um heyinu. Fœrist hann þá undir í fatla, ok vegr upp á herðar sér. Enn þat segja snmir menn, at hann hafi haft hinn minna kleggja í fyrir. Gekk hann með þetta heim til Stórolfshvols; var bóndi úti ok sá; fanst honum mikit um, ok lét ásannast, at hann mundi eigi sjálfr svá miklu orkat hafa. Var þá inn borit í hlöðu, ok var hon þá full. Dugði þetta hey svá vel fénaði Stórólfs bónda, at hann feldi ekki um várit. Var síðan betr í frændsemi þeira feðga þaðan af enn áðr, því at Stórólfr sá, hvert afbragð Ormr var annarra manna. Enn er Dúfþakr karl kom út um daginn, ok sá vegs-ummerki, at í burtu váru hey hans bæði, enn þat eina eftir, er vettugi var nýtt, ok þó eigi vel at unnit; sá hann ok, hvar Ormr gekk ór garði, ok bar heykleggjana báða; þótti honum mikil furða í, hversu stóra byrði Ormr gat borit. Enn um várit fór Dúfþakr til Hvols, ok heimti heyverð at Stórólfi, ok fekk ekki. Þótti honum ekki minna vert enn sex kúgilda. Leiddi af þessu langan óþokka með þeim Stórólfi ok mikinn fjandskap, sem síðar mun sagt verða.


4. Enn er Ormr var tvítugr at aldri, reið hann til alþingis sem oftar; þá var þingit fjölmennt. Þórálfr Skólmsson var kominn á þingit norðan frá Myrká ór Hörgárdal, frændi Orms. Með honum var sá maðr, er Melkólfr hét; hann hafði sex karla afl. Þeir váru allir í búð með Jörundi goða, mági Orms: Jörundi goða váru gefnir aurskór einir; þeir váru svá stórir ok járnmiklir, at þeir stóðu hálft pund saumlausir. Þeir fóru um búðina til sýnis. Enn er skórnir komu til Þórálfs, tók hann skóna fjóra ok lét saman ok helt á nökkura stund; rétti síðan at Ormi, ok váru þá allir réttir sem kerti. Ormr tók við, ok beygði í einu alla skóna fjóra, sem áðr höfðu verit, ok þótti þetta mikil aflraun hvárttveggja. Enn um daginn, er þeir gengu út, stóð hituketill hjá heituhúsinu, sá er tók tvær tunnur. Hann fyldu þeir upp af sandi. Eftir þat gekk at Melkólfr, ok fleytti honum með annarri hendi. Þórálfr gekk þá at, ok lyfti honum upp með tveimr fingrum. Síðast gekk at Ormr, ok krœkti undir hödduna hinum minsta fingri, ok fleytti honum jafnhátt ökla, ok brá hendinni undir kápuna. Þórálfr mælti: „Sýn mér nú fingrinn“. „Eigi vil ek þat“, segir Ormr. „Kost átta ek at meiða mik, ef ek vilda“, segir Þórálfr, „ok vilda ek eigi“, Mönnum þótti sem í sundr hefði gengit hold ok sinar niðr at beini. Síðan riðu menn heim af þingi, ok sat Ormr um kyrrt. Mikils þótti mönnum vert um aflraunir Orms, þær sem hann hafði gert, ok gerði síðan því meiri, sem hann var þá ellri, ok því er þat allra manna mál, vina hans ok óvina, at hann hafi sterkastr maðr verit á öllu Íslandi bæði at fornu ok nýju, sá er einhamr hefir verit.


5. Virfill hét maðr; hann átti at ráða fyrir einu þorpi í Danmörk, þar er á Vendilskaga heitir. Þeir váru brœðr ok Véseti í Borgundarhólmi. Virfill var kvángaðr maðr, ok átti einn son við konu sinni, er Ásbjörn er nefndr. Hann var snimma mikill ok vænn, ok vel at íþróttum búinn; hann var hverjum manni kurteisari; af því var hann kallaðr Ásbjörn prúði. Þat var þá tízka í þær mundir, at konur þær fóru yfir land, er völur váru kallaðar, ok sögðu mönnum fyrir örlög sín, árferð ok aðra hluti, þá er menn vildu vísir verða. Þessi sveit kom til Virfils bónda; var völunni þar vel fagnat, því at þar var veizla hin bezta. Enn er menn váru komnir í sæti um kveldit, var völvan frétt at forspám sínum; enn hon sagði, at Virfill mundi þar til elli búa, ok þykkja nýtr bóndi. „Enn þeim unga manni, er þar sitr hjá þér, bóndi, er gott at heyra sín forlög, því at hann mun fara víða, ok þykkja þar mestr maðr, sem þá er hann helzt, ok vinna margt til framaverka, ok verða ellidauðr, ef hann kemr eigi á Norðmœri í Noregi, eðr norðr þaðan í þat land“. „Þat ætla ek“, sagði Ásbjörn, „at ek sé eigi feigari þar en hér“. „Muntú eigi ráða því, hvat er þú ætlar“, segir völvan, ok varð henni þá ljóð af munni:


Þó at þú látir
yfir lögu breiða
byrhest renna,
ok berist víða,
nær mun leggja
at norðr á Mæri
þú bana hljótir.
Bezt mun at þegja.


Síðan var völvan þar svá lengi sem ætlat var, ok leyst í burt með góðum gjöfum. Ásbjörn óx nú upp; enn þegar at aldr fœrðist yfir hann, þá hafði hann sik í förum til ýmissa landa, ok kynndi sér svá siðu annarra manna, ok var mikils metinn af öllum höfðingjum. Móðir hans var ættuð norðan ór Noregi af Hörðalandi ok Norðmœri, komin af ætt Bifru-Kára. Sat Ásbjörn þar löngum hjá móðurfrændum sínum, mikils metinn sakir íþrótta sinna ok atgervi.


6. Ná. er þar til at taka, er fyrr var frá horfit, at Ormr Stórólfsson sat á Íslandi. Ok er hann var kominn á þrítugs aldr, tók hann sér far með þeim manni, er Özurr hörzki hét, er skip átti uppi standanda í Þjórsá, ok fór útan með honum. Özurr átti garð á Hörðalandi, ok sat Ormr hjá honum um vetr. Þá var Ásbjörn prúði á Hörðalandi, ok bar oft saman fundi þeira Orms, ok fell vel á með þeim, ok gerðist þar skjótt vinátta. Reyndu þeir margar íþróttir, ok váru á allar jafnir, þær sem eigi reyndi afl með; enn miklu var Ormr sterkari. Svá kom, at þeir sórust í fóstrbrœðralag at fornum sið, at hvárr skyldi annars hefna, sá er lengr lifði, ef hinn yrði vápndauðr. Enn um várit talaði Ásbjörn við Orm, at hann vildi fara norðr á Mœri, at hitta Eyvind snák ok Bergþór bestil frændr sína. „Er mér ok forvitni á“, segir hann, „at vita, hvárt þegar dettr líf ór mér, er ek kem þar, sem sagði völvan arma“. Ormr lézt þeirar farar búinn: „Enn eigi þykki mér þú þar mega um keppa, því at gnógu margt vita þess háttar menn, sem hon er“. Síðan fóru þeir á tveim skipum norðr á Mœri, ok tók Eyvindr ok Bergþórr allvel við Ásbirni frænda sínum, því at þeir váru systkina synir. Þetta var á ofanverðum dögum Hákonar Hlaðajarls. Þar spurði Ásbjörn, at eyjar tvær lágu norðr fyrir landi, ök hét hvártveggja Sauðey; ok réð fyrir inni ytri eynni jötunn, sá er Brúsi héti. Hann var mikit tröll ok mannæta, ok ætluðu menn, at hann mundi aldri af mennskum mönnum unninn verða, hversu margir sem væri: enn móðir hans var þó verri viðreignar; enn þat var kolsvört ketta, ok svá mikil, sem þau blótnaut at stœrst verða. Engi gœði höfðu menn af landi ór hvárigri eynni fyrir þessum meinvættum. Gerðist Ásbjörn fúss at fara til eyjanna, enn Ormr af latti, ok kvað fátt verra enn við fjándr slíka at eiga; ok því varð ekki af ferðinni. Heldu þeir um sumarit suðr í Danmörk, ok sátu hjá Virfli um vetrinn. Enn at vetri liðnum ok vári komnu, heldu þeir í hernað með fimm skip, ok fóru víða um eyjar ok útsker, ok höfðu sigr ok gagn, hvar er þeir komu. Urðu þá eigi aðrir menn frægri í vikingu heldr enn þeir. Enn um sumarit, er á leið, lögðu þeir til Gautlands ok herjuðu þar. Þá, réð þar fyrir sá jarl, er Herrauðr hét. Þar áttu þeir marga bardaga, ok fengu vald yfir landinu, ok sátu þar vetr hinn þriðja. Þar váru drykkjur stórar um vetrinn ok gleði mikil. Þat var einn dag um vetrinn, er þeir Ásbjörn sátu ok drukku, þá kvað Ásbjörn vísu þessa:


Sagði mér í seiði,
söng um þat löngum,
at ek feigum fœti
fœri norðr á Mœri,
vætki vissi völva,
vera mun’k enn með mönnum
glaðr í Gautaveldi,
grennir mjök spár hennar.


Um várit fóru þeir Ormr ok Ásbjörn, ok undu þar eigi lengr, ok fóru um sumarit norðr í Danmörk, ok svá til Noregs, ok váru þar vetr hinn fjórða með Özuri hörzka. Enn um várit töluðust þeir við fóstbrœðr; vildi Ásbjörn í heruað, enn Ormr út til Íslands, ok því skildu þeir, ok þó með kærleikum ok vináttu. Fór Ormr til Íslands með Özuri hörzka; urðu vel reiðfara, komu skipi sínu í Leiruvág fyrir neðan heiði. Þá frétti Ormr þau tíðindi, at Stórólfr karl, faðir hans, hefði dáit í viðskiftum þeira Dúfþaks. Var hann fám mönnum harmdauði. Fór Ormr þá heim til Stórólfshvols, ok setti þar bú saman, ok bjó þar lengi, eftir þat er hann hafði hefnt Stórólfs föður síns, eftir því sem segir í Íslendinga-skrá.


7. Litlu síðar enn Ormr ok Ásbjörn höfðu skilit, fýstist Ásbjörn norðr í Sauðeyjar. Fór hann við fjóra menn ok tuttugu á skipi, — heldr norðr fyrir Mœri, ok leggr seint dags at Sauðey hinni ytri, — ganga á land ok reisa tjald; eru þar um nóttina, ok verða við ekki varir. Um morgininn árla ríss Ásbjörn upp, klæðir sik ok tekr vápu sín, ok gengr upp á, land; enn biðr menn sína bíða sín. Enn er nökkut svá var liðit frá því, er Ásbjörn hafði í brott gengit, verða þeir við þat varir, at ketta ógrlig var komin í tjalds-dyrnar. Hon var kolsvört at lit ok heldr grimmlig, því at eldar þóttu brenna ór nösum hennar ok munni; eigi var hon ok vel eyg. Þeim brá mjök við þessa sýn, ok urðu óttafullir. Ketta hleypr þá innar at þeim, ok grípr hvern af öðrum; ok svá er sagt, at suma gleypti hon, enn suma rifi hon til dauðs með klóm ok tönnum. Tuttugu menn drap hon þar á lítilli stundu, enn þrír komust af ok undan ok á skip, ok heldu þegar undan landi. Enn Ásbjörn gengr þar til, er hann kemr at hellinum Brúsa, ok snarast þegar inn í. Honum var nökkut dimmt fyrir augum, enn skuggamikit var í hellinum. Hann verðr eigi fyrr varr við enn hann er þrifinn á loft, ok fœrðr niðr svá hart, at Ásbirni þótti furða í. Verðr hann þess þá varr, at þar er kominn Brúsi jötunn, ok sýndist heldr mikilligr. Brúsi mælti þá: „Þó lagðir þú mikit kapp á at sœkja hingat; skaltú nú ok erindi hafa, því at þú skalt hér lífit láta með svá miklum harmkvælum, at þat skal aðra letja, at sœkja mik heim með ófriði“. Fletti hann þá Ásbjörn klæðum, því at svá var þeira mikill aflamunr, at jötunninn varð einn at ráða þeira í milli. Bálk mikinn sá Ásbjörn standa um þveran hellinn, ok stórt gat á miðjum bálkinum; járnsúla stór stóð nökkut svá fyrir framan bálkinn. „Nú skal prófa þat“, segir Brúsi, „hvárt þú ert nökkut harðari enn aðrir menn“. „Lítit mun þat at reyna“, segir Ásbjörn, „enn ógæfusamliga hefir mér tekizt, at ek skylda engri vörn fyrir mik koma, ok er þat líkast, at feigð kalli at mér“. Ok kvað vísu þessa:


Sinni má engi
íþrótt treysta,
aldri er hann svá sterkr
né stórr í huga;
svá bregzt hverjum
á bana-dœgri
hjarta ok megin
sem heill bilar.


Síðan opnaði Brúsi kvið á Ásbirni ok náði þarma-enda hans, ok knýtti um járnsúluna, ok leiddi Ásbjörn þar í hring um; enn Ásbjörn gekk einart, ok röktust svá á enda allir hans þarmar. Ásbjörn kvað þá vísur þessar jafnframmi:


1. Segisk þat minni móður:
mun hon eigi syni kemba
svarðar-láð á sumri,
svanhvít í Danmörku.
Hafði’k henni heitit,
at’k heim koma munda.
Nú mun segg á síðu
sverðs-egg dregin verða.


2. Annat vas þá’s inni
ölkátir vér sátum,
ok á fley-skipi fórum
fjörð af Hörðalandi;
drukkum mjöð ok mæltum
margt orð saman forðum.
Nú em’k einn í öngar
jötna þröngvar genginn.


3. Annat vas þá’s inni
allstórir saman fórum;
stóð þar upp í stafni
Stórólfs-burr inn frœkni,
þá’s langskipum lagði
lundr at Eyrarsundi.
Nú em’k tældr í tryggðum,
tröllabyggðir kanna.


4. Annat vas þá ek inni
Ormr at hildar-stormi
gekk ok gráðgum blakki
geitis sylg at veita.
Rekk at rómu dökkri
raunmargan gaf vargi,
seggr ok sárt nam höggva
svinnr at Ítu-minni.


5. Annat vas þat ek inni
ek veitta ferð sveittri
högg með hvassri tuggu
Herjans suðr í skerjum
Elfar, oft nam kólfi
Ormr hagliga forma,
mest þá’s miðjungs traustir
mágar eftir lágu.


6. Annat vas þá ek inni
allir saman várum,
Gautr ok Geiri,
Glúmr ok Starri,
Sámr ok Semingr,
synir Oddvarar,
Haukr ok Hama,
Hrókr ok Tóki.


7. Annat vas þá ek inni
oft á sæ fórum:
Hrani ok Högni,
Hjálmr ok Stefnir,
Grani ok Gunnarr,
Grímr ok Sörkvir,
Tumi ok Tjörfi,
Teitr ok Geitir.


8. Annat vas þá ek inni
alllítt vér spörðumk;
at samtogi sverða
sjaldan ek latta,
at brynjálmar brýndir
beiti hvassliga seggi:
þó vas Ormr at ímun
æ oddviti þeira.


9. Mundi Ormr
ófrýnn verða,
ef hann á kvöl þessa
kynni at líta,
ok grimmliga
gjalda þursi
várar viðfarar
víst, ef hann næði.


Síðan lét Ásbjörn líf sitt með mikilli hreysti ok drengskap.


8. Þat er at segja, at þeir þrír menn, er undan komust, sóttu knáliga róðr, ok léttu eigi fyrr enn þeir komu at landi; sögðu þau tíðindi, er gerst höfðu í þeira förum; kváðust ætla Ásbjörn dauðan, enn kunnu ekki frá at segja, hversu at hafði borit um hans líflát. Komu þeir sér í skip með kaupmönnum, ok fluttust svá suðr til Danmerkr. Spurðust nú þessi tíðindi víða, ok þóttu mikil. Þá var orðit höfðingja-skifti í Noregi. Hákon jarl dauðr, enn Ólafr Tryggvason í land kominn, ok bauð öllum rétta trú. Ormr Stórólfsson spurði út til Íslands um farar ok líflát Ásbjarnar, er mönnum þótti sem vera mundi. Þótti honum þat allmikill skaði ok undi eigi (á) Íslandi, ok tók sér fari í Reyðarfirði, ok fór þar útan. Þeir komu norðarliga við Noreg, ok sat hann um vetrinn í Þrándheimi. Þá hafði Ólafr ráðit þrjá vetr Noregi. Um várit bjóst Ormr at fara til Sauðeyja. Þeir váru því nær margir á skipi, sem þeir Ásbjörn höfðu verit. Þeir lögðu at minni Sauðey síð um kveldit ok tjölduðu á landi, ok lágu þar um nóttina. Þat segja menn, at Ormr væri primsigndr í Danmörku, enn hafi kristnast á Íslandi. Enn er Ormr var sofnaðr, sá hann at kona gekk inn í tjaldit, mikil ok errilig, vel búin ok væn at yfirlitum. Hon gekk innar at þar er Ormr lá, ok nam þar staðar. Ormr þóttist heilsa henni, ok spyrja hana at nafni; enn hon kveðst Menglöð heita, dóttir Ófótans norðan ór Ófótansfirði. Enn við erum systkin ok Brúsi at föður, enn ek átta mennska móður, enn móðir hans er sú hin kolsvarta ketta, er þar er í hellinum hjá honum. Enn þó at vit sém skyld, þá eru vit þó ekki lyndislík; ræðr hann fyrir eynni ytri, ok er hon sýnu betri; veitir hann mér þungar búsifjar, svá at ek hygg at ek munu í brottu stökkva; veit ek ok, hvert erindi þitt er: Þú ætlar at hefna Ásbjarnar fóstbróður þíns, ok er þat várkunn, því at þú átt eftir hraustan mann at mæla; mun þér ok forvitni á at vita, hversu, honum var í hel komit; enn þar munu ekki margir kunna frá at segja, útan Brúsi ok ek“. Hóf hon þá upp alla sögn, ok sagði frá lífláti Ásbjarnar, ok svá kvað hon allar þær vísur, er hann hafði kveðit. „Enn eigi þykkjumst ek þar sjá fyrir mun um, hvárt meira má tröllskapr Brúsa ok móður hans eðr hamingja þín, enn öngvan mann óttast hann útan þik einn, ok viðrbúnað hefir hann veittan, ef þú kynnir at koma; hann hefir fœrt þat bjarg í hellisdyrnar, at ekki má í hellinn komast, meðan þat stendr þar; enn þó at þú sér sterkr, þá hefir þú hvárki afl við Brúsa, né bjarginu í brott at koma. Nú eru hér glófar, at ek vil gefa þér, ok fylgir sú náttura, at þeim verðr aldrei aflafátt, sem þá hefir á höndum. Yrði þat svá, at þú ynnir Brúsa, þá vilda ek at þú gæfir Sauðey í vald mér; enn ek mun heldr vera þér í sinni, því at mér er þú vel í þokka, þó at vit megim eigi njótast sakir trúar þinnar“. Síðan hvarf konan, enn Ormr vaknaði, ok váru þar glófarnir; enn hann mundi allar vísurnar. Stóð Ormr þá upp, ok vakti menn sína, ok helt út til eyjarinnar, gekk á land ok bað menn sína bíða á skipi til annars dags í þær mundir; enn halda á burt, ef hann kœmi þá eigi.


9. Nú gengr Ormr þar til er hann kemr at hellinum. Sér hann nú bjargit þat stóra, ok leizt ómáttuligt nökkurum manni þat í brott at fœra; þó dregr hann á sik glófana Menglaðar-nauta, tekr síðan á bjarginu, ok færir þat burt ór dyrunum, ok þykkist Ormr þá aflraun mesta sýnt, hafa. Hann gekk þá inn í hellinn, ok lagði málajárn í dyrnar. Enn er hann var inn kominn, sá hann hvar kettan hljóp með gapanda ginit. Ormr hafði boga ok örvamæli; lagði hann þá ör á streng, ok skaut at kettunni þremr örum; enn hon hendi allar með hváftunum, ok beit í sundr; hefir hon sik þá at Ormi, ok rekr klœrnar framan í fangit, svá at Ormr kiknar við; enn klœrnar gengu í gegnum klæðin, svá at í beini stóð. Hon ætlar þá at bíta í andlit Ormi; finnr hann þá, at honum mun eigi veita; heitir þá á sjálfan Guð ok hinn heilaga Petrum postula, at ganga til Róms, ef hann ynni kettuna ok Brúsa son hennar. Síðan fann Ormr, at minkaðist afl kettunnar. Tekr hann þá annarri hendi um kverkar henni, enn annarri um hrygg, ok gengr hana á bak, ok brýtr sundr í henni hrygginn ok gengr svá af henni dauðri. Ormr sá þá, hvar bálkr stórr var um þveran hellinn. Hann gengr þá innar at; enn er hann kemr þar, sér hann at fleinn mikill kemr útar í gegnum bálkinn; hann var bæði digr ok langr. Ormr grípr þá í móti fleininum, ok leggr af út. Brúsi kippir þá at sér fleininum, ok var hann fastr, svá at hvergi gekk. Þat undraðist Brúsi, ok gægðist upp fyrir bálkinn; enn er Ormr sér þat, þrífr hann í skeggit á Brúsa báðum höndum; enn Brúsi bregzt við í öðrum stað; sviftast þeir þá fast um bálkinn. Ormr hafði vafit skegginu um hönd sér, ok rykkir til svá fast, at hann rífr af Brúsa allan skeggstaðinn, hökuna, kjaftana báða, vangafyllurnar upp allt at eyrum; gekk hér með holdit niðr at beini. Brúsi lét þá síga brýnnar, ok grettist heldr greppliga. Ormr stökkr þá innar yfir bálkinn; grípast þeir þá til ok glíma lengi; mœddi Brúsa þá fast blóðrás; tekr hann þá heldr at gangast fyrir; gefr Ormr þá á, ok rekr Brúsa at bálkinum ok brýtr hann þar um á bak aftr. „Snemma sagði mér þat hugr“, sagði Brúsi, „at ek munda af þér nökkut erfitt fá, þegar ek heyrða þín getit, enda er þat nú fram komit. Muntú nú vinna skjótt um, ok höggva höfuð af mér. Enn þat var satt, at mjök pínda ek Ásbjörn prúða, þá er ek rakta ór honum alla þarmana, ok gaf hann sik ekki við fyrr enn hann dó“. „Illa gerðir þú þat“, segir Ormr, „at pína hann svá mjök, jafnröskvan mann; skaltú ok hafa þess nökkurar menjar“. Hann brá þá saxi, ok reist blóðörn á baki honum, ok skar öll rifin frá hryggnum, ok dró þar út lungun. Lét Brúsi svá líf sitt með litlum drengskap. Síðan bar Ormr eld at, ok brenndi upp til ösku bæði Brúsa ok kettuna. Ok er hann hafði þetta starfat, fór hann burt ór hellinum með kistur tvær fullar af gulli ok silfri; enn þat sem meira var fémætt, gaf hann í vald Menglaðar, ok svá eyna. Skildu þau með mikilli vináttu. Kom Ormr til manna sinna í nefndan tíma; heldu síðan til meginlands. Sat Ormr í Þrándheimi vetr annan.


10. At sumri bjóst Ormr til Rómferðar, ok tókst sú ferð vel. Kom sunnan til Danmerkr um haustit eftir Svoldar-orrustu, ok spurði þar þau tíðindi, er þar höfðu orðit. Fór hann þá til Noregs á fund Eiríks jarls ok hitti hann á Hlöðum; gekk fyrir jarl ok kvaddi hann. Jarl tók honum vel, ok spurði hann at nafni. Hana lézt Ormr heita. Jarl mælti: „Ertú Ormr sterki“? „Kalla megi þér svá, herra, ef þér vilit; enn þat er erindi mitt, at ek vilda vera gestr yðarr í vetr“. Jarl kvað honum þat til reiðu, ok skipaði honum á hinn æðra bekk útarliga. Ormr var fáskiftinn um vetrinn ok óhlutdeilinn. Þat var einn tíma, at talat var til Svoldrar-orrustu, ok hversu kappar Ólafs konungs höfðu drengiliga vörn sýnt, ok hversu seint at Ormrinn hafði unninn orðit, eðr hversu harða atsókn Eiríkr jarl hafði veitt, at hann fekk unnit þat skip, er engi ætlaði, at á þýðum sjó mundi unnit verða. Ormr svararr „Seinna mundi Ormrinn langi unninn hafa orðit, ef ek hefða þar verit með öðrum köppum konungs“. Nú var sagt jarli, at Ormr hefði mikit um talat, at Ormrinn langi mundi eigi unninn orðit hafa, ef hann hefði þar verit. Jarl lætr þá kalla Orm fyrir sik, ok spyrr, hvárt hann hefði þat talat, at Ormrinn mundi eigi unninn hafa orðit, ef hann hefði þar verit. „Eigi er þat, herra, hitt sagða ek, at seinna mundi unninn hafa orðit Ormrinn, ef ek hefða þar verit“. Jarl svarar: „Lítinn mun mundi þat segja um einn mann, svá mörgum ok miklum köppum sem þar var saman skipat, enn þó skal gera tilraun nökkura: þú skalt vera einn á skipi, ok skulu sœkja at þér fimtán skeiðr, ok er þat þó lítit af þeim skipa fjölda, er var við Svoldr“. „Þér munut ráða, herra“, sagði Ormr, „enn ekki mun ek fyrr gefast, enn ek er yfirkominn“. Ormr gekk þá út, ok tók einn berlingsás digran, þrettán álna langan. Síðan fór hann á skip ok lét frá landi. Síðan váru menn til fengnir á fimtán skeiðum, ok sóttu at Ormi; enn svá er sagt, at á lítilli stundu hafði Ormr slegit í kaf sjö skeiðr, lamit ok brotit. Þá kallaði jarl, ok bað þá hætta þessum leik; var ok svá gert. Varð þá borgit flestum öllum mönnum. Síðan bað jarl sex tigu manna sœkja at Ormi úti á víðum velli; ok svá var gert. Ormr hafði ekki vápna, nema ásinn, ok veifaði honum um sik sem hreytispeldi, svá at engi þorði nærri at koma, því at þeir sá vísan bana, hverr sem fyrir yrði. Bað jarl þá hætta þessum leik ok svá var gert. Jarl mælti: „Eigi ætla ek, at þat væri oftalat, Ormr, þótt seinna ynnist Ormrinn langi, ef þú hefðir á verit, því at hann mundi aldri unninn hafa orðit, ef þú hefðir þar til varnar verit“. Síðan gerðist Ormr hirðmaðr Eiríks jarls, ok var með honum í miklum kærleikum sakir atgerfi sinnar.


11. Þat var einn tíma, at Ormr fór á kynni, þar sem hann hafði fyrr verit í Þrándheimi; hann kom um leið á Gimsar, ok var Einarr heima. Þat var í þann tíma, sem Einarr var at kirkju; bogi hans var úti fyrir kirkju-dyrum. Ormr gekk at ok tók upp,ok lagði ör á streng, ok dró fyrir odd, ok lét svo örina standa í boganum, ok lagði síðan niðr aftr ok gekk í brottu. Enn er Einarr kom út, sá hann hversu bogi hans var til háttaðr, ok undraðist mjök, ok spurði, hverr með boga hans mundi farit hafa. Enn þess varð hann lengi ekki víss, fyrr enn Ormr sjálfr sagði honum. Einarr kveðst þat ok vita, at þat mundi ekki skræfa verit hafa, er boga hans hafði fyrir odd dregit. Eiríkr jarl fór at veizlum austr um Víkina. Þá var Ormr með iarli. Enn er þeir komu þar, sem Ormrinn langi hafði verit upp höggvinn, lá þar siglutréit. Jarl bað menn prófa, hversu margir þyrfti undir at ganga, áðr axlat yrði; skipaði hann Ormi undir mitt tréit. Sex tigir manna tóku tréit. Síðan bað jarl sinn mann tínast undan hvárum enda, ok svá var gert, þar til at Ormr stóð einn undir trénu. Þá gekk hann með þat þrjú fet, ok lagði niðr síðan. Segja menn, at Ormr muni varla samr orðit síðan ok áðr. Var hann með jarli nökkura vetr. Fór síðan út til Íslands, ok settist í bú at Stórólfshvoli, ok þótti æ hinn mesti maðr, ok varð ellidauðr, ok helt vel trú sína.