Goðrúnarhvǫt

Fra heimskringla.no
Revisjon per 12. jun. 2022 kl. 10:11 av Jesper (diskusjon | bidrag)
Hopp til navigering Hopp til søk


De gamle Eddadigte
Reprint Add.jpg
Finnur Jónsson:
De gamle Eddadigte II
Heimskringla Reprint


Udgivne og tolkede af

Finnur Jónsson


G. E. C. Gads Forlag

København, 1932


Goðrúnarhvǫt



Frá Goðrúnu
Guðrún gekk þá til sævar, er hon hafði drepit Atla, gekk út á sæinn ok vildi fara sér. Hon mátti eigi søkkva. Rak hana yfir fjǫrðinn á land Jónakrs konungs. Hann fekk hennar. Þeira synir váru þeir Sǫrli ok Erpr ok Hamðir. Þar fœddisk upp Svanhildr Sigurðardóttir. Hon var gipt Jǫrmunrekk hinum ríkja. Með hánum var Bikki. Hann réð þat, at Randvér konungsson skyldi taka hana. Þat sagði Bikki konungi. Konungr lét hengja Randvé, en troða Svanhildi undir hrossa fótum. En er þat spurði Guðrún, þá kvaddi hon sonu sína.


I.


1.
Þá frák sęnnu
slíðrfęngligsta,
trauð mǫ́l talið
af trega stórum,
es harðhuguð
hvatti at vígi
grimmum orðum
Goðrún sonu.



1. sęnnu: ordstrid; her nærmest æggelse. — trauð mǫ́l: uvillige ord, ord som man helst vil undgå at sige; er appos. til sęnnu.



2.
Hví sitið ér?
hví sofið lífi?
hví tregrat ykr
tęiti at mæla,
es Jǫrmunrekkr
yðra systur
unga at aldri
jóum of traddi.
hvítum ok svǫrtum *
á hęrvegi *
grǫ́um gangtǫmum *
Gotna hrossum. *



2. L. 9-12 er indkomne her fra Hamð. 3.



3.
Urðua it glíkir
þęim Gunnari,
né in hęldr hugðir
sęm Hǫgni vas;
hęnnar munduð
hęfna lęita,
ef móð ættið
minna brœðra.
eða harðan hug *
Húnkonunga. *



3. Urðua: f. urðuð-a. — hugðir: af sindelag (som. . .), her modige. — L. 9-10 uden tvivl en senere tilföjelse.



4.
Þá kvað þat Hamðir
hinn hugumstóri:
Lítt myndir þú *
lęyfa dǫ́ð Hǫgna, *
þás Sigurð vǫkðu *
svefni ór, *
bœkr vǫ́ru þínar *
hinar bláhvítu *
roðnar í vers dręyra *
folgnar í valblóði. *



4. L. 3-10 genfindes med nogle små ændringer i Hamð. 7-8, og er uden tvivl indkomne her derfra. Det oprl. vers her er således for det meste gået tabt. Hvis ikke det er v. 5, der har fulgt på v. 3. — folgnar: roðnar Hamð; gennemvædede; se iøvrigt komm. til Hamð.



5.
Urðu þér ballra
brœðra hęfndir
slíðrar ok sárar,
es sonu myrðir;
knættim allir
Jǫrmunrekki
samhyggjęndr
systur hęfna.



5. ballra: mgl. R. — knættim: vi kunde; heri ligger en indvilligelse. — samhyggjęndr: sam-tænkende, enige.



6.
Berið hnossir framm
Húnkonunga;
hęfr þú okr hvatta
at hjǫrþingi.



6. hnossir: kostbarheder, ɔ: kostbare våben. Det er Hamdir, der taler, men der mgl. l. 1-4. — Húnkonanga: ɔ: dem der stammede fra Gudruns forrige hjem. Men man ser ikke, hvorledes de kunde opbevares hos Gudrun og Jonakr. — hjǫrþingi: sværdting, kamp, drab. — L. 1-4 er måske gengivet i Vǫls.s.: »ikke vil vi kunne modstå de æggende ord«.



7.
Hlæjandi Goðrún
hvarf til skęmmu,
kumbl konunga
ór kęrum valði,
síðar brynjur,
ok sonum fœrði;
hlóðusk móðgir
á mara bógu.



7. skęmmu: hus til opbevaring af genstande, redskaber o. s. v. — kumbl: vistnok = hęrkuml, hjælme. — kęrum: kar, ɔ: store æsker eller kasser. — móðgir: modige el. ophidsede.



8.
(Þá kvað þat Hamðir
hinn hugumstóri):
Svá kemsk męir aptr
móður at vitja
gęir-Njǫrðr hniginn
á Gotþjóðu,
at þú ęrfi
at ǫll oss drekkir,
at Svanhildi
ok sonu þína.



8. kømrat: comaz R, er umuligt. — gęir-Njǫrðr: spydguden, = jeg. — Gotþjóðu: Jörmunrekks land. — at: futurisk, »du vil have«.



9.
Goðrún grátandi
Gjúka dóttir
gekk tregliga
á tái sitja
ok at tęlja
tǫ́rughlýra
móðug spjǫll
á margan veg.



9. grátandi: man lægge mærke til modsætningen til hlæjandi i v. 7. — tregliga: med sorg i sind. — tái: se Reg. 21. — tęlja: fremsige, opregne. — tǫ́rughlýra: med tårevædede kinder. — móðug spjǫll: sorgens taler, fortælling om sin (sörgelige) skæbne.



10.
Þría vissak ęlda,
þría vissak arna,
vask þrimr verum
vegin at húsi;
ęinn vas mér Sigurðr
ǫllum bętri,
es brœðr mínir
at bana urðu.



10. ęlda: ɔ: arne-ild, hjem. — vegin: kørt, ført i vogn.



11.
Svárra sára
sák at né kunnu
— — — —
męir þóttusk þęir
mér of stríða,
es mik ǫðlingar
Atla gǫ́fu.



11. L. 1–2: »jeg så, at de ikke kunde [afholde sig fra el. lign. har stået i de to tabte linjer] tunge sår, smærte (mig tilföjet). Subj. er vel hendes brødre = þęir.



12.
— — — —
húna hvassa
hétk mér at rúnum,
máttigak bǫlva
bœtr of vinna,
áðr hnófk hǫfuð
af Hniflungum.



12. Da l. 1-2 mgl. her, er tolkningen af húna vanskelig. Mulig bör der læses húna: ɔ: (mine) unge sönner; l. 2 skulde da bet.: »jeg kaldte dem til samtale«, ɔ: jeg lod som jeg vilde tale venligt med dem, ɔ: Erpr og Eitill; det er da også dem, der menes med hniflungum.



13.
Gekk ek til strandar,
grǫm vask nornum,
vildak hrinda
† stríð grið þęira,
hófu mik, né drękðu,
hóvar bǫ́rur,
því land of sték,
at lifa skyldak.



13. L. 4 er forvansket og uforståelig. — hrinda: kuldkaste (deres grumme(?) bestemmelser).



14.
Gekk ek á bęð,
hugðak mér fyr bętra,
þriðja sinni
þjóðkonungi;
ólk mér jóð,
ęrfivǫrðu,
ęrfivǫrðu,
Jónakrs sonu.



14. L. 2: »jeg troede det var mig bedre (bedst)«. — sonu: R har sunom, hvilket er umuligt; jfr. Sigsk. 63.



15.
Ęn of Svanhildi
sǫ́tu þýjar,
es minna barna
bazt fullhugðak,
svá vas Svanhildr
í sal mínum
sem væri sœmleitr
sólar gęisli.



15. Svanhildi: kan næppe være andet end acc. Hvad der sigtes til, må altså tænkes foregået hos Jörmunrekkr, men Gudrun beskriver hende bagefter, som hun var i hjemmet inden den tid. — bazt fullhugðak: jeg elskede hende höjest af mine börn. — sœmleitr: glansfuld.



16.
Gœddak golli
ok goðvęfjum,
áðr ek gæfak
Gotþjóðar til;
þat ’s mér harðast
harma minna
of þann hinn hvíta
hadd Svanhildar.
auri trǫddu *
und jóa fótum. *



16. harðast: mest knugende. — of þann o. s. v.: løst syntaktisk fortsættelse og forklaring. — L. 9-10 er rimeligvis tillæg.



17.
Ęn sá sárastr,
es Sigurð minn
sigri ræntan
í sæing vǫ́gu,
ęn sá grimmastr,
es Gunnari
fránir ormar
til fjǫrs skriðu.



17. sárastr: bitrest; disse superlativer har ingen relation til hinanden. — sigri ræntan: ɔ: overvældet. — til fjǫrs: for at berøve ham livet.



18.
Ęn sá hvassastr,
es hjarta til
konung óblauðan
kvikvan skǫ́ru;



18. hvassastr: skarpest, mest gennemtrængende. — konung: ɔ: Högne. — L. 6-8 mangler. På grund af det følgende vers er det klart, at der her foreligger en sammenstykning af to digtbrudstykker, men på en meget ubehændig måde.



II.


19(1).
Bęit þú Sigurðr
hinn blakka mar,
hęst hinn hraðfœra
lát hinig rinna;
sitr ęigi hér
snør né dóttir,
sús Goðrúnu
gæfi hnossir.



19. Bęit þú o. s. v.: Situationen her kræver, navnlig under henblik til v. 21, at det er kort tid siden Sigurd døde. Det er ganske meningsløst, at tænke sig, at Gudrun kunde tale således en 20–30 år efter Sigurds død. Så megen sans for tidfølgen må de gamle digtere have haft, selv om deres tidsregning iøvrigt er mangelfuld og tilfældig digterisk. — blakka: gulbrune, faldende i det dunkle; her må man snarest tænke på den mörkegule farve, dødes heste tænktes at have. Det »mörke« træder særlig frem i en betegnelse som blakk-fjalir om björnen. — dóttir: behøver ikke at forudsætte, at Svanhild er gift med Jörmunrekk.



20(2).
Minzk þú Sigurðr,
hvat mæltum vit,
þás vit á bęð
bæði sǫ́tum,
at myndir mín
móðugr vitja
halr ór hęlju,
ęn ek ór hęimi þín.



20. Med dette vers slutter gengivelsen i Vǫls.s. L. 8 viser klart, at der må forudsættes en kortere tidsafstand. — móðugr halr: appos. til þú i myndir.



21(3).
Hlaðit ér jarlar
ęikikǫstu,
látið þann und hilmi
hæstan verða,
męgi bręnna brjóst
bǫlvafult ęldr,
þrungit of hjarta
þiðni sorgir.



21. jarlar: også her ‘stormænd’. — ęikikǫstu: brændestabler (bål) af eg; jfr. Krit. bem. — þann o. s. v.: den som fyrsten skal brændes på. En sådan bålfærd er også utænkelig efter så lang tids forløb. — brjóst: snarest Gudruns (eller bægges). — bǫlvafult: opfyldt af ulykke(sfølelse). — þrungit: omtr. = bǫlvafult. — þiðni: ɔ: ved ildens tilintetgörelse.



22.
Jǫrlum ǫllum *
óðal batni, *
snótum ǫllum *
sorg at minni, *
at þetta tregróf *
of talit væri. *



22. Verset er ganske sikkert ikke Gudruns tale, men digterens ord; hvorvidt det er ægte og oprindeligt er meget tvivlsomt. Det er ret indholdsløst og lidet tiltalende. — Jǫrlum: også her i sm betydn. som för, men her synes det blot at være et sidestykke til snótir: — óðal: uvist, hvad ordet her bet.; ‘odel’, ɔ: landejendomme, passer ikke godt; ‘natur’ er heller ikke det man væntede; skal der måske læses óþol, jfr. Skirn. 29 (óþoli), der kunde passe til sorg — l. 4. — sorg: underforstået er el. verði. — tregróf: række af, opregning af sorger; -róf = róf: i stafróf. Ordet passer kun på I, hvilket også viser, at verset er en tildigtning.