Hemings þáttr Áslákssonar
| Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Svensk | Færøysk |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Denne teksten finnes på følgende språk ► |  |
|||||
|
Hemings þáttr Áslákssonar bjó til prentunar
1. Frá Haraldi konungi.
Þat er upphaf þessa máls, at Haraldr konungr réð fyrir Nóregi, sonr Sigurðar sýrs ok Ástu, móður Óláfs konungs ins helga. Haraldr konungr var tuttugu vetr konungr yfir Nóregi. Hann hafði tvá vetr ins fjórða tigar, þá er hann varð konungr at Nóregi. Hann átti Silkisif Hakadóttur. Hann lét hana eftir í Hólmgarði. Hann lézt hennar vitja mundu ok lét eftir fé mikit at veði, - þat var einn hafrbelgr fleginn hornaflætti, hann var fullr af skíru silfri, - ok kvað hana auð eignast mundu, ef hann minntist hennar eigi um þat, er fimmtán vetr váru liðnir, ok hvárt þeira sór öðru sinn trúnað. Þeira dóttir var Máría, er vænst kvenna ok mannbezt hefði verið. En þá er konungr var ílendr, þá kvángaðist hann í annat sinn ok fekk Þóru Þorbergsdóttur, Árnasonar, ok Ragnhildar Erlingsdóttur, Skjálgssonar af Jaðri. Þeira synir váru þeir Óláfr kyrri ok Magnús, faðir Hákonar, er Steigar-Þórir fóstraði.
Haraldr konungr var mikili maðr á vöxt, manna kurteisastr. Hann var vitr ok vel máli farinn. Margt var með honum röskra manna. Nikulás Þorbergsson var með honum, mágr hans, mest virðr manna, annarr íslenzkr maðr, Halldórr Snorrason, ok Böðvarr Eldjárnsson, Arnórssonar kerlingarnefs, ok Oddr Ófeigsson af Mel ór Miðfirði. Þar var ok Hjörtr Óláfsson ok Þórarinn Nefjólfsson. Þeir váru mikils virðir af konungi.
Konungr var því vanr at þiggja veizlur sín missari hvárt, norðr í landi eða suðr. Á einu hausti þiggr hann veizlur norðr í land.
2. Konungr krafði veizlu af Ásláki.
Áslákr hét bóndi, er bjó í ey þeiri, er í Torgum heitir. Sú ey liggr norðarliga fyrir Nóregi. Áslákr var spekingr mikill. Hann var höfðingi yfir þeiri ey. Son átti hann sér, er Björn hét. Björn var manna gerviligastr.
Konungr sendir Ásláki orð, þar er hann var á veizlu, ok lézt vilja finna hann, Áslákr varð við skjótt ok ferr á fund konungs ok gengr fyrir konung. Konungr tók vel kveðju hans.
Konungr tekr til orða: "Þú skalt gera mér veizlu með hundraðsliði, ok mun ek sitja þar þrjár nætr."
Hann svarar: "Vanfærr em ek til at gera þér veizlu, en gefa mun ek fé til at kosta fyrir mér fyrir yðr eigi minna en þér munuð upp taka at veizlunni ok þar á ofan velja yðr gjafir, sem ek munda, þótt ek hefða veitt."
Konungr fréttir: "Hvat berr til, er þú ferr undan at gera mér veizluna?"
"Eigi þykkjumst ek hýbýli til hafa," segir Áslákr. "Em ek kunnáttulítill at veita tignum mönnum."
Þá mælti konungr: "Eigi munum vér þat láta við standa."
"Húsbúning hefi ek engan," segir Áslákr, "ok undan vilda ek teljast, at þér þægið at mér veizluna."
Konungr svarar: "Finn þú móti þat þú vill, en þangat mun ek sækja veizluna."
"Þá skal ek ekki undan teljast," segir Áslákr. "Nær munuð þér koma?"
Konungr segir: "Eigi seinna en á morgin."
Áslákr bað hann gera þá sem hann vildi. Áslákr fór heim við svá búit, en konungr kemr um morgininn. Áslákr gengr móti honum ok fagnaði konungi æfar vel. Þeim er fylgt í skála ok skipat í sæti. Þar var skálinn allr skipaðr skjöldum ok sem kurteisligast innan búinn at öllu.
Þá fréttir konungr: "Hvárt þykkir þér þik slíkt skorta annat til veizlunnar sem húsbúnaðinn?"
"Þat ætla ek," segir Áslákr, "at annat muni meira skorta, en þó ætla ek, at meiri muni föng veizlunnar, ef at haldi kæmi, ok hefi ek þó mínum spýtum tjaldat ok ekki af láni til tekit."
Konungr lætr yfir því vel. Áslákr lét skemmtunar afla. Ok eitt ræða þeir allir, at þeir hefði eigi betri veizlu þegit.
3. Konungr heimtar at sjá Heming.
Nótt leið af, ok um morguninn eftir tíðir þá drekka þeir allir samt. Þeir talast við, konungr ok Áslákr.
Konungr fréttir: "Hversu kunnið þér lög þau, ev Óláfr konungr inn helgi Haraldsson setti? Þú ert sagðr lagamaðr mikill."
"At þykkjumst ek þar nökkut kunna," segir Áslákr.
"Hvat hefir hann þar til lagt," segir konungr, "ef maðr lætr fóstra son sinn á laun?"
Áslákr segir: "Eigi er mér þat kunnigt, at maðr megi eigi fósíra láta börn sín, þar sem hann vill."
Konungr svarar: "Önnur hefi ek heyrt ummæli hans en þau."
"Hvat hefir þú þar um heyrt?" segir Áslákr.
Þá segir konungr, at sá skal vera útlagi lands ok lífs.
"Hví skal honum svá harðan stafa?" segir Áslákr.
Konungr svarar: "Eigi má konungr þann til liðs ok landvarnar kjósa með sér, er hann veit eigi, at er, ok eigi má hann þann ugga, er hann veit eigi, at er."
"Ekki vil ek þar um tala," segir Áslákr, "þat kemr ekki til mín."
"Hitt er mér sagt," segir konungr, "at þú munir son láta fóstra á laun."
"Hverr segir þat?" segir Áslákr.
"Nikulás Þorbergsson sagði mér," segir konungr.
"Segir þú þat, Nikulás?" segir Áslákr.
"Þat verðr mér þungt at sigla milli skers ok báru," segir Nikulás. "Ek treystumst eigi at væna konung lygi, enda má ek þó eigi þurrt af hálmi bera, at ek hafa ekki um talatj. Þat man ek," segir Nikulás, "at ek var hér í Torgum tíu vetra gamall, ok þótta ek þá engum annan veg en heldr röskr. En þá áttir þú son þann, er Hemingr hét, ok lékumst vit barnleikum, ok sá ek arman engan honum líkan, ok at öllu var hann kraftameiri sex vetra en ek tíu vetra. Ok þá sat hann hér eftir, er vér fórum brott, ok síðan hefi ek aldri til hans spurt. Nú hefi ek eigi framar sagt konungi," segir Nikulás.
Þá fréttir konungr: "Hvat er af þessum manni orðit?"
"Svá er þat, sem Nikulás segir, at ek átta son þann, er Hemingr hét, ok þótti mér mjök vænligr," segir hann. "En litlu síðar tók hann vitfirring, ok senda ek hann í burt ór Torgum ok svá langt frá öðrum mönnum, at engi skyldi til hans frétta, ok aldri hefi ek um forvitnazt síðan, ok eigi veit ek, hvárt hann er lífs eða látinn."
Þá spyrr konungr: "Áslákr, eigi skaltu langan kostnað af oss hafa at sinni. Nú skal búa ferð vára brott, ok eigi skaltu taka við oss fyrr en önnur missari í þetta mund. Þá láttu hér kominn son þinn, hvárt sem hann stýrir meira viti eða minna, ok þó at hann sé látinn, þá vil ek sjá bein hans," segir konungr.
"Þar er mér ekki fyrir því," segir Áslákr.
4. Konungr leitar enn eftir um Heming.
Nú skiljast þeir. Ferr konungr heim ok er heima þau missari, ok var allt kyrrt í landinu. En önnur missari eftir sækir konungr veizluna til Ásláks í Torgir. Áslákr tekr við þeim vel ok virðuliga. En er nótt var liðin, þá talast þeir við, konungr ok Áslákr.
Konungr fréttir: "Mantu nökkut til, hvat vit töluðumst við í fyrra haust?"
"Ekki hefi ek þar um hugsat," segir Áslákr.
"Hér mun nú kominn sonr þinn," segir konungr, "at þér hafið mesta laun á dregit."
"Þar hefi ek aldri um hugsat," segir Áslákr, "ok eigi fæ ek honum hingat komit, miklu sitr hann firr."
"Eigi skal ek svá harða reiði á þik leggja sem þú ert verðr," segir konungr. "Nú skulum vér í brott fara af yeiziunni ok vera tvá mánaði á burtu, ok munuð þér ófegnir vera yðrum hluta, ef eigi er hér Hemingr fyrir."
Áslákr svarar: "Eigi þurfið þér svá mikit kapp á þetta at leggja. Mér er ekki fyrir at láta hann hér koma enn á þeiri stundu liðinni, sem þér hafið á kveðit."
Öllum mönnum var auðsénn reiðiþokki á konungi, ok skiljast at sinni. Konungr þiggr veizlur á meginlandi, þar til at mánaðr er af vetri. Þá heldr konungr út í Torgir. Áslákr hefir búna veizluna fyrir ok var sem kátastr, ok aldri þótti þeim sæmiligar veizlan fram hafa farit heldr en þá.
Enn fréttir konungr Áslák um daginn: "Hvárt er nú hér kominn Hemingr, er þú hefir lengst fyrir verit at láta mik finna?"
Áslákr svarar: "Enn hefir mér eigi í hug komit um þitt mál."
"Ekki þurfum vit mörgum orðum við at talast, en segja má ek þér ætlan mína. Sendu eigi fyrr eftir syni þínum en þú vill, en hér munum vér nú sitja, þar til er hann kemr. En ef þik þrotar fyrri föng, þá muntu eigi fleiri veizlur gera eða Björn, sonr þinn."
"Þér munuð slíku ráða verða," segir Áslákr. Þeir skilja tal sitt at sinni.
5. Áslákr gerir menn eftir Hemingi.
Þegar er Áslákr gengr í brott þaðan, þá heimtir hann menn sína tólf til tals við sik.
"Sendiför hefi ek yðr hugða," segir Áslákr.
Þeir skilja tal sitt. Segjast þeir vilja fara, hvert er hann vill.
"Á skip skuluð þér stíga," segir hann. "Þér skuluð róa norðr fyrir Snös ok lenda á nesi því, er á Framnesi heitir. Þar gangi upp fimm menn."
Kálfr hét sá, er hann kveðr til fararinnar. Hann var fyrir þeim sendimönnum.
"Aðrir skulu skips gæta. Þér skuluð fara upp frá byggð á skóginn. Þar mun fyrir yðr verða stígr á mörkinni. Stígr er þeim mun breiðari er þér hafið lengr gengit. Þér munuð fara hljóta fjóra daga, þó at þér gangið vel snúðigt. Þá munuð þér ganga ór fram skóginum at áliðnum degi. Þá verðr fyrir yðr dalr. Hann er hömrum luktr ok skógum, en hann sér eigi, fyrr en þér komið ór dalnum. Þar mun verða fyrir yðr húsabær, gangið til. Þar mun eigi fleira manna en karlmaðr ok kona. Þau munu frétta, hvaðan þér séð, en þér segið it sanna til. Þau munu bjóða yðr allan greiða. Þér skuluð þat þekkjast ok taka þar hvíld. Látið snemma veita yðr umbúð. Þér munuð hvíla í eldaskála. Einnhverr skal halda vöku af yðrum mönnum. Þá get ek, at maðr gangi inn, þá af er nökkut af nótt, vænn ok mikill ok sælligr. Þar munu eldar upp kveiktir. Hann mun setjast við eld. Ekki dyl ek, at hann sé skýrligri en ek hefi frá sagt. Þá skal Kálfr standa upp ok heilsa Hemingi ok segja honum kveðju mína ok bjóða honum á minn fund. Ok ef hann lætr óbrátt við, þá bið þú hann ráða sjálfan ok seg, at þar liggi við líf mitt ok Bjarnar, sonar míns, en meiri ván þykkja þat, at hann fái sér forðat. Enn segið þér honum, at ek hygg, at þar liggi líf hans við, ef hann kemr. Nú biðið þér hann þann af taka, er honum þykkir kostigastr."
Nú biðr hann þá vel fara.
6. Sendimenn kómu til Hemings.
Nú fara þeir eftir því, sem Áslákr hafði þeim til vísat. Kálfr gekk á land ok þeir fimm saman, ok ekki varð söguligt um þeira ferð, fyrr en þeir koma til karls. Þeim eru veittar góðar viðtökur, þegar þau vissu, hvaðan þeir váru. Nú er þar hýbýlum á leið snúit, ok fara þeir til hvílu.
En þau sitja við eld hjón, ok þá tekr hún til orða: "Seiní verðr fóstra okkrum nú," segir hún.
Karl svarar: "Lítil á ek fén, en þó vilda ek gefa þau til, at hann kæmi eigi heim á þessi viku."
"Hvat berr til þess?" segir hún.
"Þat, er mik uggir, at þessir menn sé sendir eftir Hemingi," segir hann.
"Eigi veit ek, hvern veg þá mun verða, ef ek skal skilja við fóstra minn," segir kerling.
"Vel munda ek yfir láta," segir karl, "ef ek vissa víst, at hann tæki it betra við, en eigi er mér á því minni áhyggja en at skilja við hann."
Þá er skammt at bíða, áðr gengit er hjá úti, ok kemr þar inn maðr í rauðum kyrtli ok drepit blöðum upp undir beltit. Gullhlað var um höfuð honum, en hárit lá á herðum niðri. Engan þóttist Kálfr sét hafa jafnvaskligan mann né at öllu gildligra. Þau standa upp ok heilsuðu vel Hemingi, fóstra sínum. Hann tekr vel kveðju þeira ok sezt niðr við eldinn. Karl fréttir, hvat til veiða hefir orðit.
Hann svarar: "Eigi sá ek fuglana marga, en sjálfrátt var mér at veiða þá eigi, er ek sá."
Hann fréttir: "Hvat er komit?"
Kerling svarar: "Hér eru komnir menn föður þíns, ok uggir okkr, at þeir sé eftir þér sendir. Margir munu þat mæla, at því væri ekki of brátt."
Þá skal segja frá Kálfi, at hann stendr upp ok gengr at honum ok kveðr hann. Hemingr tekr vel kveðju hans ok fréttir, hvaðan hann væri.
"Ek em sendr þeira erenda frá föður þínum, at hann býðr þér til sín ok vildi, at þú kæmir."
"Þó er nú mikit um," segir hann, "er mér skal nú orð senda. Bærr þykkjumst ek at ráða, ok mun ek heima sitja," segir hann.
"Ek ætla nú," segir Kálfr, "at ekki þurfi holan baug um þat at klappa, at Áslákr bað þik ráða," - segir honum nú ummæli föður síns.
Hemingr svarar: "Þá farið þér þegar á morgin ok nemið eigi staðar, fyrr en þér komið til skips," segir hann. "En ef þér sjáið þá ekki til minna ferða, þá farið þér heim, ok ekki þurfið þér þá mín at vænta."
Þá skilja þeir tal sitt. Ok þegar um morgininn ráðast þeir Kálfr til ferðar ok nema eigi fyrr staðar en við skip sitt ok setja fram skipit. Ok þá er þeir eru búnir, þá sjá þeir, hvar Hemingr rennir á skíðum af landi ofan. Hann stígr á skip. Kálfr fréttir, hvenær hann færi heiman.
Hann sagði: "Í morgin fór ek heiman."
7. Hemingr gekk fyrir konung.
Ekki er getit um ferð þeira, fyrr en þeir koma í Torgar. Áslákr tók vel við syni sínum. Þá var svá komit morgni, at menn fóru til tíða, en eftir tíðir, þá er konungr var í sæti kominn, þá gengr Hemingr fyrir konung ok kveðr hann. Konungr tók því vel ok fréttir, hverr hann væri. Hemingr segir honum nafn sitt.
"Eigi vilda ek sjá þá húð, er þú ert einn hemingr af," segir konungr.
"Eigi er hverr slíkr sem hann er kallaðr, en því em ek hér kominn, at ek vil yðr alla þá hluti bjóða, er þér vilið af mér þiggja hér. Þótt ek eiga lítit brautargengi at bjóða, læt ek yðr heimilt þat, ef þér vilið mik til þess nýta," segir hann. "Þá vil ek ok vera með yðr, ef þér vilið þat, en ef þér vilið mik meir minnka, þá vil ek bjóða yðr útlegð mína til friðar föður mínum ok öðrum frændum," segir Hemingr. "En þótt þér vilið mér dauða dæma," segir Hemingr, "þá mun ek ekki undan hlaupa."
Kóngr spurði: "Ert þú nökkurr íþróttamaðr?"
Hemingr segir: "Svá þótti þeim karli ok kerlingu sem ek kynna margt vel, en ek hefi ekki öðrum mönnum mína kurteisi sýnda, en lítit get ek yðr um finnast. Eina íþrótt þykkjumst ek kunna fyrir yðr at fremja," segir Hemingr.
Konungr fréttir: "Hver er sú?"
"Skíðaferð, hirði ek eigi, við hvern ek reyni, af því at þat skal engi um mik vinna."
Konungr svarar: "Sjá skulurn vér leika þína ok vita, hverr slægr oss þykkir til vera."
Hemingr svarar: "Við skal ek leita at leika eftir þat, er þér látið leika fyrir."
"Vér skulum nú út ganga," segir konungr, "ok leikast við."
Áslákr gekk þá at konungi ok segir: "Búið hefi ek yðr brottflutning á skipum, ef þér vilið, því at oss þykkir mál, at nú létti leikunum."
Konungr svarar: "Sitja munum vér í dag."
8. Konungr ok Hemingr þreyttu skotfimi.
Þá ganga menn út allir. Eyin var skógótt mjö'k, ok gengu menn til skógarins. Konungr tók eitt spjót ok setr niðr í völlinn odd spjótsins. Þá leggr hann ör á streng ok skýtr í loft upp. Örin snerist í loftinu, ok kemr niðr örvaroddrinn í spjótshalann ok stóð rétt upp. Hemingr leggr ör á streng ok skýtr eftir, ok sú var örin upp horfin lengi, ok þar kemr niðr örvaroddrinn í strenglag hinnar örvarinnar.
Þá tekr konungr spjótit ok skýtr af hendi. Hann skýtr svá hart ok langt, at allir höfðu at orði, ok þó gegnt. Þá bauð hann Hemingi þar til eftir at skjóta. Hemingr skýtr eftir ok um fram öllu, svá at aurfalrinn lá á spjótsoddi konungs. Konungr tekr spjótit ok skýtr annat sinn ok skýtr yfir fram skot Hemings öllu spjóti.
"Nú vilda ek eigi eftir skjóta," segir Hemingr, "því at ek sé, at ek get eigi innt."
"Þú skalt skjóta," segir konungr, "ok hafa einörð við at skjóta lengra, ef þú mátt. Þat er alls máls sannast, at angraðr er gumi hverr, ef vegr með vápnum þeim, er hann hefir til."
"Nú mun ek skjóta, verðr sem má," segir Hemingr. Nú skýtr hann ok langt um fram.
Þá leggr konungr ör á streng, ok halm tók kníf ok stingr í eikina. Hann skýtr aftan á knífskeftit, svá at örin stendr föst. Þá tekr Hemingr örvar sínar. Konungr stóð hjá honum.
"Gulli eru reyröar örvar þínar, ok metnaðarmaðr mikill ert þú," segir konungr.
"Engar hefi ek þessar örvar gera látit, gefnar hafa mér verit, ok hefi ek engan búning af þeim tekit."
Hemingr skaut eftir ok kom í knífskeftit, ok stökk í sundr heftið. Örvaroddrinn stóð í tanganum.
Þá mælti konungr: "Lengra skulum vit nú skjóta," - ok tók ör eina ok var reiðugligr ok leggr ör á streng ok dregr svá bogann, at saman þótti bera hálsana. Örin flaug alllangt af boganum ok nemr staðar á einum kvisti allmjóvum. Þá mæla allir, at þetta þótti it mesta afreksskot. Þá skýtr Hemingr ok nökkuru lengra, ok þá stóð örin í gegnum eina hnot. Þetta undruðust allir þeir, er hjá váru.
Konungr mælti: "Nú skal taka hnotina ok láta í höfuð Birni, bróður þínum, ok þar skaltu hæfa hnotina. Eigi skaltu nú skemmra til skjóta en áðr, en ef þú rnissir, þá skal þar liggja við líf þitt."
"Þér verðið lífi at ráða, en eigi mun ek þetta skot skjóta," segir Hemingr.
Björn mælti: "Heldr skaltu skjóta en þú takir dauða á þik, af því at þat er hverjum boðit at lengja líf sitt, meðan hann má."
"Ertu ráðinn til at standa kyrr ok skjótast hvergi undan, ef ek skýt hnotina?"
"Efalaust skal þat," segir Björn.
"Þá standi konungr hjá," segir Hemingr, "ok hyggja at, hvárt ek hæfi hnotina."
Konungr svarar: "Hjá þér mun ek standa," - en kvaddi til Odd Ófeigsson.
Hann gekk þangat ok kvað sér hæfis mannraun at halda þar einörð um.
Þá gengr Hemingr þangat, er konungr vill, at hann standi, ok signir sik: "Guð nefni ek í vitni, at ek fel alla ábyrgð á hendr konungi, at ek vil eigi bróður mínum mein gera."
Þá skýtr Hemingr. Spjótit ferr skjótt ok rennr aftr yfir hvirfilinn ok nam undir hnotina, ok hann skeindist ekki. Hnotin valt aftr af höfði, en spjótit flaug lengra ok stöðvaðist eigi fyrr en niðr kom. Þá kom konungr at ok spyrr, hvárt á kæmi hnotina.
"Skuluð þér nökkut því trúa, er ek segi frá?" segir Oddr.
Konungr svarar: "Sá hlýtr at bera, er veit."
"Betr þótti mér en hann hæfði," segir Oddr, "er hann skaut undir hnotina, en hún valt ofan, en hann sakaði ekki."
"Eigi virðist mér, at hann hafi svá skotit sem ek bauð," segir konungr, ok sofa af nóttina.
9. Hemingr þreytti sund við Nikulás.
En um morgininn gengr Áslákr til tals við konung: "Enn hefi ek búna ferð yðra, ef þér vilið til meginlands."
Konungr svarar: "Dvelja munum vér í dag."
En er drykkjunni var lokit, þá kveðr konungr þá út ok ganga til sjóvar.
Þá kom konungr at máli við Halldór Snorrason: "Þér ætla ek at fyrirkoma Hemingi á sundi í dag."
Halldórr svarar: "Heftast mun þeim þat, er betr eru færir en ek."
Þá kveðr hann til Böðvar Eldjárnsson. Hann svarar: "Þótt ek hefða allra manna íþróttir, þeira sem hér eru, þá skylda ek þó hann at engu pína, en allra sízt, er ek veit, at mik skortir allt við hann."
Þá mælti konungr við Nikulás Þorbergsson: "Þú skalt þreyta Heming á sundi."
Nikulás svarar: "Eigi veit ek, hversu gengr, en freista má ek, ef þér vilið."
Konungr kvaddi þá báða til sunds.
Hemingr mælti: "Eigi þarf ek nú at hlífast við, því ek vilda helzt við hann reyna, ef ek ætta við nökkurn."
Nú afklæðast þeir ok fara á sund.
Þá spurði Nikulás: "Hvárt skulum vit reyna kappsund áfram langt?"
"Þess er kostr," segir hann, "at reyna kappsund, er þú hefir mik fyrirlagt á hinu áðr."
Þá leggst Hemingr undan landi.
Nikulás fréttir, þá er þeir hafa lengi lagizt: "Sýnist þér eigi, at vér hverfum aftr?"
Hemingr svarar: "Framar get ek, at þér vilið, konungsmágarnir, lykkju gera á leiðina." Hann leggst sem áðr.
Nikulás leggst hóti seinna ok fréttir hóti síðar: "Ertu ráðinn til at leggjast lengra?"
Hann svarar: "Einfærr hugða ek, at þú mundir, þótl vildir at landi, en fara mun ek lengra."
"Vel þykkir mér þat ætlat vera. Á þat mun ek hætta aftr at hverfa."
Nikulás hverfr þaðan aftr ok hefir eigi lengi lagizt, áðr honum dapraðist sundit. Ok þar kemr, at Hemingr leggst at honum ok fréttir, hversu gangi sundit.
"Engu skiptir þik þat. Fara máttu leið þína."
Hemingr svarar: "Hafa þætti mér þú makligleika til þess, en þó megum vit nú flytjast báðir saman."
"Ekki skal neita því," segir Nikulás.
"Tak þú nú hendinni á bak mér ok styð þik svá."
Ok við þetta flytjast þeir til lands. Nikulás gengr sjálfr á land upp ok var orðinn allstirðr, en Hemingr settist á stein út í flæðarmáli.
10. Frá sundraun konungs ok Hemings.
Konungr fréttir Nikulás, hversu at hefði farit um sundit.
Nikulás svarar: "Engi tíðendi munda ek segja til lands, ef Hemingr yrði mér eigi betri drengr en þér."
"Nú skaltu, Halldórr, fyrirkoma Hemingi."
"Þat mun ek eigi gera," segir Halldórr. "Mér þykkir sem þeim hafi lítit á unnizt, er fyrri reyndu sundit."
Konungr kastar klæðum. En Áslákr gengr til fundar við Heming ok segir: "Haltu undan ok forða þér. Nú vill konungr þik feigan, en skammt er á skóginn," segir Áslákr.
Hemingr svarar: "Öndverðir skulu ernir klóast, en þann má eigi kefja, er guð vill hefja. Fari hann, þegar er hann vill."
Þá reis Hemingr af steininum, en konungr í annan stað. Ok þegar er þeir finnast, þá leggst konungr at honum ok rekr hann í kaf. Þá sá aðrir ekki til þeira atgangs, en sjóinn gerir svá ókyrran yfir þeim. Ok þá tók at líða aftaninum, ok þá er lítit skorti var myrkt orðit, þá kyrrir sjóinn, ok leggst konungr at landi. Hann var svá reiðugligr, at engi maðr þorði við hann at mæla. Konungi váru fengin þurr klæði. En engir sá Heming, ok allir ætluðu hann dauðan, en engi þorði at spyrja. Konungr gengr heim ok hans menn. Þar var lítil ölteiti. Konungr var hryggr af reiði, en Áslákr var hryggr af harmi. Log váru kveikt í skálanum ok konungr í sæti kominn. Þá gengr Hemingr inn í skálann fyrir konung ok leggr kníf í kné honum, þann er konungr hafði haft á beltinu. Þóttust allir vita, at hann mundi af honum knífinn tekit hafa.
11. Frá skíðaíþrótt Hemings.
Nú leið af nóttin. Ok um morgininn þá mælir Áslákr við konung: "Búit höfum vér yðra ferð, ef þér vilið í brott fara."
Konungr mælti: "Nú skal ekki dvelja, en Hemingr skal oss fylgja til meginlands."
Nú búast þeir ok fara til meginlands. Þeir lendu við eitt mikit fjall. Þar var sjóbratt, ok var leið, ef á fæti skyldi fara, með hlíðinni, ok lá þar einstigi. Flugahamrar váru fyrir neðan, en hátt fjall fyrir ofan, ok var engi meiri hjallinn en einn maðr mætti ríða fram.
Konungr svarar: "Nú skaltu skemmta oss í skíðafari þínu."
Hemingr segir: "Eigi er nú til fallit at fara á skíðum, því," segir hann, "nú er snjálaust ok svellótt ok hart mjök í fjallinu."
Konungr svarar: "Eigi væri raun í at fara á skíðum, ef alla vega væri sem bezt þat."
"Þér ráðið."
Hemingr sté þá á skíð ok rennir fram um hlíðina ýmist upp eða ofan, ok þat mæla allir, at engan mann hefði þeir sét jafnmjúkliga fara.
Hann rennir at konungi ok mælir: "Hætta vilda ek nú skíðafarinu."
Konungr segir: "Eigi skaltu nú fara meir en um sinn. Nú skaltu ganga hér upp á fjallit þvers ok renna fyrir ofan ok gæta, at þú stöðvir þik, ef þú mátt, á framanverðum björgunum."
Þá segir Hemingr: "Ef þér vilið dauða minn, þá þurfið þér ekki at fresta því."
"Ef þú vill eigi gera sem ek býð," segir konungr, "þá muntu dauðann fá."
"Lítil er mér dauðadvöl í því, en þat er þó hverjum boðit at lengja líf sitt, þá skal ek ok þat gera,"
Áslákr gengr at konungi ok býðr alla eigu sína til, at Hemingr væri þá nær lífi en áðr. Konungr lézt ekki fé hans vilja, - "enda mun hann ekki meir þreyta, en þessa för skal hann fara," segir konungr.
Hemingr bað sik engan mann undan mæla.
Hann snýr í brott frá öðrum, Oddr Ófeigsson með honum ok mælir: "Illa skiljumst vér hér við góðan dreng, ok sýna skal ek þér í einum hlut, at ek vilda, at þú lifðir. Ek hefi hér líndúk þann, er verit hefir forðum dúkr ins helga Stefani. Hann mun ek at þér snara, því ek veit einskis þess háttar kykvendi dáit hafa, er haft hefir dúkinn um sik. En ef þú rennir fyrir björg ofan ok látist þú, þá þykkir mér dúkrinn eigi betri en annat lín, en ef þér verðr lífs auðit, þó at vit finnumst eigi, þá skaltu góð skil á gera, því at ek gef þér hann eigi."
Hann svarar: "Vera má, at þú hafir eigi launin góð, en eigi skulu verri en engi."
Nú skilja þeir at sinni. Engi maðr hafði vitat viðrtal þeira.
12. Hemingr renndi ofan fyrir fjallit.
Konungr gengr fram á bjargit ok allir menn hans. Konungr hafði möttul rauðan á tyglum yfir sér ok spjót í hendi. Hann snýr dálk ór skikkjunni ok styðr niðr fjöðrinni spjótsins. Nikulás Þorbergsson stóð at baki honum ok studdi höndum um hann miðjan ok svá hverr þeira hjá öðrum. En Hemingr gengr upp á fjallit ok stígr á skíð sín ok rennir ofan fyrir fjallit. Hann fór svá hratt, at þat váru ólíkendi. Honum kastaði aldri svá, at eigi yrði undir honum skíðin. Ok því næst kemr hann þar niðr, sem þeir váru, ok styðr niðr skíðageislanum, er hann kemr áfram á bjargit, ok hleypr í loft upp. Skíðin hlaupa fram undan honum. Hann kemr fótum undir sik á framanverðu bjarginu. Hann reiðir mjök. Hann þrífr í skikkjuna konungs, en konungr rekr niðr höfuðit ok steypir af sér fram skikkjunni. Þá rýkr Hemingr ofan fyrir bjargit.
Konungr mælti þá: "Skilði hér nú feigan ok ófeigan."
Oddr svarar: "Eigi mundi þat verit hafa, at þit hefðið einn veg farit, þó at þit hefðuð báðir látizt."
"Hverja gisting ætlar þú hvárum okkrum?" segir konungr.
"Vilda ek," segir Oddr, "fara til þeirar gistingar, sem ek ætla Heming búna, en ek ætla, at Kristr muni eigi vilja, at fjandinn verði þér svá feginn, at hann taki við þér í kveldi."
"Eigi mætta ek þér minna veita", segir kóngr, "en þú náir þeiri inni góðu gisting, er Hemingr er til kominn," - bíðr þá taka hann ok reka ofan fyrir bergit.
Þá svarar Halldórr Snorrason: "Annathvárt munum vér nú allir látast Íslendingar eða engi vár ella, en þó ætlum vér allir nökkut at hafa fyrir oss."
"Þat skal gera fyrir orð þín, Halldórr," segir konungr, "at Oddr fari frá mér ok veri í friði í vetr, en fari til Islands í vár. En þegar Oddr er í brottu, þá skal ek gera hann útlægan fyrir allan Nóreg."
"Þat skal leyfa, er liðit er, en ekki þykkir mér saka, at skili með okkr."
Nú verðr Oddr þegar í brottu. Nú ferr konungr þangat til veizlu, er honum var fyrir búin, ok er hann þar fyrst at sinni. En þat er frá Oddi at segja, at hann fór út til Íslands um sumarit, ok kemr hann síðar til þessa máls.
13. Heit Hemings ok frelsun ór bjarginu.
Nú er frá Hemingi at segja, at hann hrökk ofan fyrir bjargit. En honum fór sem öðrum þeim, sem stökkva, at blés út af honum klæðin öll. Nú belgir dúkinn ok bar at bjarginu ok festir á einum steini, ok þar hangir hann ok veit ekki til sín. Ok þá er hann vitkaðist, þá var hann felmsfullr ok ótta. Ok svá sem vit hans óx, þá dregr óttann ór brjóstinu.
Þá mæltist hann við einn saman: "Hví megi svá orðit hafa, er ek skal hér staddr vera? En eigi er guði meira fyrir at láta mik í brott komast en láta mik vera hér kominn með heilsu. Nú mun ek heit festa ok heita eign minni allri. Þat er helmingr fjár alls í Torgum. Því fé skal skipta í þrjá þriðjunga. Skal ek einn gefa inum helga Óláfi konungi. Annan þriðjung skal ek gefa á suðrvegum ok þurfamönnum, en inn þriðja skal ek gefa helgum Stefano, ok því fé skal verja til ávaxtar, þar til er ek finn Odd Ófeigsson. Ok suðr ætla ek mér at ganga, ef guð vill, at ek komumst í burt heðan ok ek mega jafnnær vera staddr dauða konungs sem hann þóttist nú mínum dauða."
Þá var sem myrkvast nætr, er hann sér ljós mikit yfir sik koma ok hann sér mann ganga eftir bjarginu.
Sá tekr í hönd honum ok kippir Hemingi upp á bergit, ok sá talar við hann: "Hér er kominn Óláfr inn helgi til fundar við þik, fyrir því at ek vilda eigi, at þú fyrirfærist svá, at Haraldi konungi ykist ábyrgð í. En heit þitt skaltu efna ok ganga suðr, en ef þú kemr fyrir ókunna menn, þá skaltu nefnast Leifr, meðan Haraldr konungr er á lífi. Veitast mun þér þat, er þú batt, at við riðinn muntu vera, þá er Haraldr konungr læzt, en ekki þykkir mér þú vel launa lífgjöfina, ef þú veitir þér þar mikil afskipti. Nú munum vit skiljast fyrst at sinni."
Nú sá Hemingr konunginn líða í loft upp frá sér með ljósi. En Hemingr fekk sér skip ok reri út í Torgar. Hann gengr til kirkju, ok sá hann þar björt log, ok þar eru þeir á bænum, Áslákr ok Björn, bróðir hans. Björn leit út ok sá Heming, bróður sinn, ok urðu þar inir mestu fagnaðarfundir með öllum þeim feðgum. Sagði Hemingr þeim nú allan atburð, hvernig farit hafði, sem áðr er sagt, ok efndi hann vel öll sín heit. Þaðan helt hann skömmu síðar vestr til Englands ok flutti með sér þann fjárhlut til verzlunar, er inn helgi Stefanus átti ok Hemingr hafði áðr heitit.
14. Oddr ok Hemingr fundust á Englandi.
Þann tíma réð fyrir Englandi Játvarðr konungr. Hann var kvángaðr ok átti eigi börn. Dróttning hans var systir Sigríðar innar stórráðu. Eitt sinn lét hann á einni nóttu inni brenna tólf konunga. Bæjarleifr fann Játvarð konung ok bað hann vetrvistar, ok þat veitti konungr honum. Hann varð brátt vinsæll af konungshirðinni. Bæjarleifr sendi orð Oddi Ófeigssyni á laun ok bað hann at finna sik þar, en þá er Oddr fregn þetta, fekk hann sér far ok sigldi til Englands. Fagnaði þar hvárr öðrum af öllu hjarta. Afhendi Bæjarleifr honum dúkinn ok þakkaði honum sína liðveizlu. Var Oddr nú í Englandi um vetrinn. Hann var örr ok stórgjöfull á fé. Varð hann af því brátt vinsæll. Oddr keypti sér kirkjuvið ok klukku með þeim fjárhlut, sem Hemingr fekk honum, eftir heiti sínu.
Eitt sinn stefndi konungr þings at vanda sínum einhverjum málum at skipa. Þangat gekk Oddr ok Bæjarleifr. Þar leit Oddr einn mann. Hann hafði brugðit sverð ok fagran feld. Oddr spyrr hann at nafni, en hann kvaðst Aðalbrekt heita. Oddr spyrr, hvar hann hafi þessa gripi fengit.
"Svá komumst ek at þeim," segir Aðalbrekt, "at ek keypta þá með fullu verði."
Oddr mælti: "Bróðir minn átti þá gripi ok bar þá lengi. Hefir aldrigi neitt til hans spurzt, síðan hann sigldi eitt sinn á skútu einni, ok hygg ek þú hafir hann drepit, ok eigi mun hann sverð sitt selt hafa, ok mun ek þess nú á þér hefna."
Bæjarleifr gekk þar at ok bað, at Aðalbrekt segði satt frá öllu.
Oddr mælti: "Sú er náttúra sverðsins, at þat bítr eigi, ef sá lýgr, sem á því heldr."
Aðalbrekt svarar: "Ek hitta eitt sinn skip með fræga drengi. Drápum vér alla á því skipi, ok þar tók ek þessa gripi með öðru fleira fé."
Oddr kvaðst þetta mál undir konung leggja vilja.
Konungr mælti: "Þú skalt eiga vald á Aðalbrekt ok lífi hans, en þó bið ek þik at gefa hans líf í mitt vald."
Oddr segir, at konungr skuli öllu ráða þar um. Galt konungr þá Oddi fé fyrir hann ok gerði Aðalbrekt útlægan ok fekk honum fé til burtsiglingar.
15. Oddr fór til Íslands ok ævilok Hemings.
Síðan bjóst Oddr til Íslandsferðar, ok skildu þeir Hemingr með inni mestu blíðu ok báðu hvárr vel fyrir öðrum. Ok sem þeir Oddr létu í haf, rekr á fyrir þeim storma ok myrkr ok hafvillur, ok þekktu sik eigi, fyrr en þeir kómu at Nóregi nærri Niðarósi. Var þar Haraldr konungr fyrir í bænum. Oddr leggr skipi sínu inn á fjörðinn. Kómu menn til fundar við þá ok spurðu, hverr skipinu stýrði. Oddr kvaðst aldrigi leynt hafa nafni sínu ok sagði þeim it sanna. Fekk Haraldr konungr fljótt fregn af Oddi, bregðr því við ok lét leggja langskipum í fjarðarkjaftinn ok öll sem sterkligast samantengsla, ok skulu þau þar fyrir Oddi í vegi verða. En konungr var með lið á landi, svá at Oddr átti eigi undan at sleppa. En sem félagar Odds sjá þetta, var allillr kurr í þeim.
Oddr bað þá eigi æðrast, kvað enn eitthvat til ráðs gott verða, - "því hálfu verr var Hemingr staddr af hilmis ráðum, ok hjálpaði honum, at heill komst á brott með heitum sínum. Því skulum vér ok þangat trausts leita. Vil ek nú birta yðr mína fyrirætlun, at ef ek komumst á Ísland, vil ek smíða kirkju á Mel í Miðfirði ok henni gefa fé þat allt, er ek nú flyt á skipi mínu."
Lesa þeir nú allir pater noster ok Máríuvers, drógu síðan segl upp. Var inn beinasti byrr, en Oddr stýrði sjálfr. Konungsmenn gerðu nú kalls at þessu ok spyrja, hvárt Oddr ætlaði at sigla í landinu eða út ór sundinu. Tók nú vindrinn at vaxa mjök, ok sigldi Oddr rétt fram á konungsskipin, svá at næstu tvau langskipin sukku í grunn niðr. Sigldi nú Oddr fram með frjálsu, létu síðan í haf, ok skildi þar með þeim. En Haraldr konungr varð allforviða ok þóttist ina mestu svívirðing fengit hafa í viðskiptum þeira Odds.
Sigldi nú Oddr til Íslands ok reisti væna kirkju at Mel í Miðfirði ok kostaði þar til ærnu fé. Klukkurnar, er hann gaf, eru þar ok dúkrinn ins helga Stefani til margra hluta brúkaðr ok hefir kröftugr reynzt til margra hluta. Bjó Oddr á Mel til elli ok þótti vera inn göfugasti maðr ok helt manna bezt trú sína. En Hemingr var á Englandi eftir skilnað þeira Odds, ok segja þat kronikur, at hann muni þar ok banaskotmaðr verit hafa Haralds konungs, en þar eftir hafi hann farit til Róms ok gengit þar í helgan stein ok ent þar ævi sína í helgum lifnaði.
Ok endar svá þenna söguþátt.
