Maríu jartegnir - Vor frv þionadi munk til sængr

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Dansk.gif


Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.


Maríu jartegnir


Vor frv þionadi munk til sængr


C. R. UNGER

Christiania 1871



B (Varianter fra A)

Frá einum munk

Þá kom fiándi í leóns líki ok fór greniandi at með miklum gný, ok lét þegar sem hann mundi drepa þenna munk eða rífa í sundr.

Frá því er enn sagt, guði til lofs [ok dýrðar[1] ok sælli Marie, at í munklífi einu, þar[2] sem mikill samnaðr var, þá[3] var munkr sá, er þat verk hafði, at hann svaf í kirkiu ok gætti hennar [við elldi eða öðrum lutum[4]. Hann þiónaði með allri ást [ok elsku[5] frú sancte Marie, ok til þess at menn mætti vita, hvert traust hon veitir öllum sínum vinum, þá sýndiz með þessum munk, er hann kom í freistni. Svá bar í mót eitthvert sinn, at siá bróðir gékk [at skemta sér[6] til vina sinna ok drakk með þeim, ok af umsát úvinar [allz mannkyns[7] drakk siá munkr[8] svá lengi ok kappsamliga, at hann vissi[9] ekki annat en hann skylldi [í kirkiu sofa[10], ok fór svá at mikit var af nótt til svefns [einn samt[11]. Ok er hann fór leið sína, þá kom fiándi í griðungs liki á mót honum, ok lét sem hann villdi stanga hann. Þessi griðungr var mikinn ok illiligr ok veifði miök hornum. Munkr varð óttafullr. En í þeim ótta þá kom þar fram millum hans ok griðungsins mær ein svá fögr ok fríð, ok lá hárit á herðum niðri laust, at hann hafði enga sét iafnfagra. Hon hafði líndúk sniófi hvítara ok œgði griðunginum með[12]. Hon mælti: „Fyrir hveria sök þorðir[13] þú at gera slíkt við þiónunarmann minn? Farðu í brot þegar ok hræð hann eigi meir.“ Ok er hon hafði þetta mælt, hvarf griðungrinn[14], enda sá hann þá hvergi meyna. Tók hann þá ok gékk [leið sína[15]. Ok er hann nálgaðiz kirkiuna, lióp at honum[16] hundr mikill ok[17] illiligr, ok lét þegar sem hann mundi[18] bíta þenna munk. Ok er [hann sneri at[19] með gapanda munni[20], þá kom fyrir hann þessi en sama mær, sem honum [hafði fyrr dugat[21], ok rak þenna hund í brot, er fiándi var reyndar. [Fór munkrinn þá leið sína[22], þá sá hann ok hvergi meyna. En er hann kom at kirkiudyrunum ok ætlaði inn at ganga, þá kom fiándi í leóns[23] líki ok fór greniandi at með miklum gný, ok lét þegar sem hann mundi drepa þenna munk eða rífa í sundr. En fyrr en dýrit kvæmi at honum, þá kom en sama mær hit þriðia sinn at hiálpa honum ok hafði vönd í hendi ok [barði dýrit[24] ok mælti: „Þvi at þú villdir eigi lýða [mínum boðum[25], þá skaltu taka þat, er þú hefir til unnit; ok ef þú gerir slíkt optar við þenna munk, þá muntu bæði taka giölld hér ok í öðrum heimi.“ Epfir þenna þrífalldan sigr Maríu[26], hvarf fíandi í brott [sem reykr[27] ok sýndiz eigi þessum munk optar[28]. Eptir þetta tók mærin í hönd munkinum, ok tók hann þá vit sitt, þat sem hann hafði týnt af ofdrykkiu sinni, ok leiddi hon hann til [kirkiu ok til rekkiu sinnar[29], ok tók af ábreizl ok dró af honum klæði[30], fœrði hann í rúmit, ok lagði hœgendi undir höfuð honum ok breiddi á hann ok gerði krossmark í enni honum, ok mælti: „Á morgin[31], er þú stendr upp, far þú til skriptaföður þíns“ - ok nefndi hon þann munk - „hann er vinr minn en félagi þinn, ok ger iðran þína fyrir honum, ok þat sem hann býðr þér, þá entu vel.“ Þá hneigði munkrinn lítillátliga meyiunni ok mælti: [„Heyr þú[32], en ynniligsta mær? Ek vil með allri ást þínum boðum lýða[33], ok bið ek þik, at þú segir mér þínum þióni [áðr vit skilium[34], hver þú ert, svá mart gott sem þú hefir mér veitt.“ Hon svaraði: „Hér er María guðs móðir.“ Ok er hann hafði þetta heyrt, villdi hann falla til fóta henni. En þá hvarf hon at sýn. En munkr fór til þessa mannz, sem[35] honum var boðit, ok iátaði glœp sinn ok sagði þessa iartegn, ok lofuðu allir guð ok sanctam Mariam, [þeir sem heyrðu[36].


D (Varianter fra E)

Vor frv þionadi munk til sængr

Vor frv heilog guds modir Maria virdizt enn at syna, huersu heimuligr henni var einn brodir, sa er þionadi gudi milli annarra munka i nockuru klaustri. Þat bar til ꜳ nockurum tima eptir diofulsins ꜳeggian, sem ek trui, at fyrr sagdr brodir drack suo mikit [i sinu herbergi[37], at hann vissi nærr ocki. Ok sem hann geck vt seint vm kuelldit ok for vm klaustrid til kirkiunnar, syndizt honum sem diofullinn hlaupi[38] i mot honum i liki[39] eina [vndarliga mikils ok[40] hrædiligs gradungs[41] ok uilldi reka sin horn i gegnum hann. Þa geck skiotliga fram fyrir hann ein iungfru fogr at sia. Hennar har fell nidr ꜳ herdarnar. Hun hellt i sinni hægri hendi duk huitan sem snio. Hun ꜳsakar diofulinn miok, at hann dirfdizt at hræda hennar þionustumann, biodandi honum, at hann færi[42] brott skiotliga ok dirfdizt[43] eigi at gera honum nockut til meins framarr. Sem hun hefir þetta sagt, huerfr brott allr otti diofulsins. Serr munkrinn þa [eigi ok[44] þa fogrv iungfrv. Hann geingr fram sinn veg, til þess er hann kemr til kirkiunnar. Þa kom enn fiandinn mot honum i liki stors ok hrædiligs hundz, ok hleypr ꜳ hann ouarann, viliandi gleypa hann eda rifa kvikann i sundr. Fyrr sogd iungfru, er honum hafdi fyrr hialpat[45], vitrazt honum enn ok stendr i hia honum, ok lætr hann fara frialsan rekandi diofulinn langt i brott fra honum. Huarf enn suo huortueggi [þessi syn[46]. Hann geck nu inn i þa kirkiu, sem hann for til, nockut oruggari, sakir þess at þessi iungfru hafdi hann frelst ok rekit brott diofulinn. Sem hann geingr inn[47], kemr enn i mot honum mannzins ouin miklu ogurligri enn fyrrum[48]. Var hann nu at sia, sem stort leo hlaupandi ogurliga [ok ꜳkafliga mot honum rennande[49], sem þat mundi [ꜳ somu stundu[50] hann gleypa. Enn [su iungfrv er i fyrstu ok annan tima hafdi hann frelsat, rann i mot, adr sia leo gerdi honum nockut til meins[51], ok bardi diofulinn hart med þeim vond[52], er hun [hafdi i sinni hendi[53] suo segiandi: „Þuiat þu villdir eigi hlyda mer, skalltu nu hafa þessa pinu. Enn ef þu dirfizt optar at gera slikt sama, skalltu fa meiri pinur nu ok at eilifu.“ Hinn slægi fiandi [suo sigradr ok brott rekinn þrim sinnum ok lambdr med storum hỏggum[54], huerfr brott sem reykr, ok sꜳzt þar alldri sidan.

Eptir þat tok Maria i hond munkinum. Hann styrktizt þegar ok feck aptr allt sitt minni ok uit. Ok suo leiddi hun hann aptr[55] til sinnar sængr halldandi i hans hond[56] um þær gradur, sem þau attu upp at stiga. Sem þau kuomu þar, kastadi mærin ofan þui klædi, sem yfir var sænginni, ok setti brodurinn upp i. Hun hneigdi miukliga hans hofud yfir hogindin[57] ok gerdi mark hins helga kross i hans enni. Eptir þat breiddi hun ꜳ hann klædin ok sagdi til hans: „I[58] morgin skalltu fara til þess munks, [ok nefndi hann[59], sem þinn godr[60] kumpan er ok minn fullkominn vin sakir þeirar fogrv þionuztu, er hann veitir mer dagliga[61], ok iata fyrir honum þina synd, ok geym, at þu duelir[62] eigi at gera, [huat sem[63] hann bydr þier. Munkrinn verdr miok gladr ok suarar [sinni sætu[64] med litillæti suo segiandi: „Heyr, hin sætazta iungfru! ek girnumzt med ollu hiarta hedan af þier at hlyda. Skal ek eigi duelia at gera, huat er þu bydr mer. Bidr[65] ek, ef þier likar[66] at hafa mik i þinni þionustu, at þu segir mer, adr þu ferr brott, huerr þu ert, er mer overdugum hefir veitt suo mikla uelgerninga.“ Hun suarar honum ok segir sig vera Mariam modur guds, er skapadi alla hluti, fyrir huers myskunn hun matti suo vardueita [sina þionustumenn[67]. Sem hann heyrir þessi ord [af worrum hennar kærleika[68] fyllizt hans hiarta med andligri gledi, ok tendrazt allr med hita astar þeirar dyrligu iungfrv guds modur Marie, ok hefr þegar upp sinar hendr med heitleika heilagrar truar, viliandi hallda henni ok kyssa hennar fætr ok dyrka[69] ok fadma modur sins herra, er honum hafdi hialpat. Enn hin milldazta himinrikis drottning, modir allrar myskunnar, von litillatra ok huggan veslugra, ferr þegar upp i loptid, sem hann hygst[70] henni mundu hallda, ok sa hinn skærazti gimsteinn allra gimsteina flytr sik til himinrikis hallar, skinandi milli himintungla [sialf biartari ollum himintunglum[71]. Brodirinn, er þessa vitran hafdi sed ok heyrt hennar milldi[72] ord, þackar gudi ok hans modur margfalldliga sina velgerninga ok myskun, ok tok nu henni at þiona hedan af med ollum goduilia, ok slikt sama sa brodir, er heyrdi hans iatning, med ollum þeim, er vissu þessa iarteign.




Fotnoter:

  1. [tilf. A.
  2. því A.
  3. þar A.
  4. [tilf. A.
  5. [tilf. A.
  6. [ok skemti sér með öðrum A.
  7. [tilf. A.
  8. bróðir A.
  9. náliga tilf. A.
  10. [mgl. A.
  11. [ok einn saman A.
  12. dúkinum tilf. A.
  13. þorir A.
  14. á braut tilf. A.
  15. [leiðar sinnar A.
  16. óbúnum tilf. A.
  17. svartr tilf. A.
  18. villdi A.
  19. [hundrinn snaraði at honum A.
  20. munn A.
  21. [tœði fyrri A.
  22. [Tók þá munkr ok fór leiðar sinnar A.
  23. óarga dýra A.
  24. [laust til dýrsins ok barði þat hart A.
  25. [mínu boði A.
  26. ok ráðning A.
  27. [tilf. A.
  28. síðan A.
  29. [rekkiu A.
  30. klæðin A.
  31. morgun A.
  32. [saal. A; hver ertu B.
  33. fylgia A.
  34. [tilf. A.
  35. er A.
  36. [tilf. A.
  37. [mgl. E.
  38. hlypi E.
  39. liking E.
  40. [mgl. E.
  41. gridungs E.
  42. fari E.
  43. dirfizt E.
  44. [ok eigi E.
  45. holpit E.
  46. [synin i brott E.
  47. i kirkiuna tilf. E.
  48. fyrr E.
  49. [remiandi i mot honum E.
  50. [þa þegar E.
  51. [hin sama mær rann i mot leoninu E.
  52. uendi E.
  53. [hiellt ꜳ E.
  54. [mgl. E.
  55. allt E.
  56. hendr E.
  57. hægindit E.
  58. Aa E.
  59. [sem hun nefndi fyrir honum, E.
  60. uin ok tilf. E.
  61. iafnliga E.
  62. duel E.
  63. [þat er E.
  64. [mgl. E.
  65. Bid E.
  66. nægir E.
  67. [sinn þionustumann E.
  68. [mgl. E.
  69. hana tilf. E.
  70. hugdizt E.
  71. [mgl. E.
  72. milldu E.