Saga Hákonar góða (FJ)

Fra heimskringla.no
Revisjon per 4. sep. 2021 kl. 06:55 av Jesper (diskusjon | bidrag) (Tilbakestilte endringer av Jesper (brukerdiskusjon) til siste versjon av August)
(diff) ← Eldre revisjon | Nåværende revisjon (diff) | Nyere revisjon → (diff)
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Norsk.gif Dansk.gif Svensk.gif
Original.gif Norsk.gif Dansk.gif


Heimskringla


Uphaf sǫgu Hákonar góða


K. 1. Hákon Aðalsteinsfóstri til konungs tekinn

Hákon Aðalsteinsfostri var þá á Englandi, er hann spurði andlát Haraldz konungs, fǫður síns; bjósk hann þá þegar til ferðar. Fekk Aðalsteinn konungr honum lið ok goðan skipakost ok bjó hans fǫr allvegliga, ok kom hann um haustit til Nóregs. Þá spurði hann fall brœðra sinna ok þat, at Eiríkr konungr var þá í Vikinni; siglði þá Hákon norðr til Þrándheims ok fór á fund Sigurðar Hlaða-jarls, er allra spekinga var mestr í Nóregi, ok fekk þar góðar viðtǫkur, ok bundu þeir lag sitt saman; hét Hákon honum miklu ríki, ef hann yrði konungr. Þá létu þeir stefna þing fjǫlment, ok á þínginu talaði Sigurðr jarl af hendi Hákonar ok bauð bóndum hann til konungs. Eptir þat stóð Hákon sjálfr upp ok talaði; mæltu þá ii. ok ii. sín á milli, at þar væri þá kominn Haraldr inn hárfagri ok orðinn ungr í annat sinn. Hákon hafði þat uphaf síns máls, at hann beiddi bœndr at gefa sér konungsnafn ok þat með, at veita sér fylgð ok styrk til at halda konungdóminum, en þar í mót bauð hann þeim, at gera alla bœndr óðalborna ok gefa þeim óðul sín, er byggja. At þessu ørendi varð rómr svá mikill, at allr búandamúgrinn œpði ok kallaði, at þeir vildu hann til konungs taka, ok var svá gǫrt, at Þrœndir tóku Hákon til konungs um alt land; þá var hann xv. vetra; tók hann sér þá hirð ok fór yfir land. Þau tíðendi spurðusk á Uplǫnd, at Þrœndir hǫfðu sér konung tekit slíkan at ǫllu, sem Haraldr inn hárfagri var, nema þat skildi, at Haraldr hafði allan lýð í landi þrælkat ok aþját, en þessi Hákon vildi hverjum manni gott ok bauð aptr at gefa bóndum óðul sín, þau er Haraldr konungr hafði af þeim tekit. Við þau tíðendi urðu allir glaðir, ok sagði hverr ǫðrum, flaug þat sem sinueldr alt austr til landzenda. Margir bœndr fóru af Uplǫndum at hitta Hákon konung, sumir sendu menn, sumir gerðu orðsendingar ok jartegnir, allir til þess, at hans menn vildu gerask. Konungr tók því þakksamliga.


K. 2. Frá Hákoni konungi

Hákon konungr fór ǫndurðan vetr á Uplǫnd, stefndi þar þing, ok dreif alt fólk á hans fund, þat er komask mátti; var hann þá til konungs tekinn á ǫllum þingum; fór hann þá austr til Víkr. Þar kómu til hans Tryggvi ok Guðrøðr, brœðrasynir hans, ok margir aðrir, er upp tǫlðu harma sína, þá er hlotit hǫfðu af Eiríki, bróður hans. Eiríks óvinsælð óx æ því meir, sem allir menn gerðu sér kærra við Hákon konung ok heldr hǫfðu sér traust til at mæla, sem þótti. Hákon konungr gaf konungsnafn Tryggva ok Guðrøði ok ríki þat, sem Haraldr konungr hafði gefit feðrum þeira; Tryggva gaf hann Ránríki ok Vingulmǫrk, en Guðrøði Vestfold, en fyrir því, at þeir váru ungir ok bernskir, þá setti hann til gǫfga menn ok vitra at ráða landi með þeim, gaf hann þeim land með þeim skildaga, sem fyrr hafði verit, at þeir skyldi hafa helming skylda ok skatta við hann. Fór Hákon konungr norðr til Þrándheims, er váraði, it øfra um Uplǫnd.


K. 3. Ferd Eiríks ór landi

Hákon konungr dró saman her mikinn í Þrándheimi, er váraði, ok réð til skipa; Víkverjar hǫfðu ok her mikinn úti, ok ætluðu til móts við Hákon. Eiríkr bauð ok liði út um mitt land, ok varð honum ilt til liðs, þvíat ríkismenn margir skutusk honum ok fóru til Hákonar, en er hann sá engi efni til mótstǫðu í móti her Hákonar, þá siglði hann vestr um haf með því liði, er honum vildi fylgja, fór hann fyrst til Orkneyja ok hafði þaðan með sér lið mikit; þá siglði hann suðr til Englandz ok herjaði um Skotland, hvar sem hann kom við land; hann herjaði ok alt norðr um England. Aðalsteinn Engla-konungr sendi orð Eiríki ok bauð honum at taka af sér ríki í Englandi, sagði svá, at Haraldr konungr, faðir hans, var mikill vinr Aðalsteins konungs, svá at hann vill þat virða við son hans. Fóru þá menn í milli þeira konunganna, ok sættusk á þat með einkamálum, at Eiríkr konungr tók Norðimbraland at halda af Aðalsteini konungi ok verja þar land fyrir Dǫnum ok ǫðrum víkingum. Eiríkr skyldi láta skírask ok kona hans ok bǫrn þeira ok alt lið hans, þat er honum hafði fylgt þangat. Tók Eiríkr þenna kost, var hann þá skírðr ok tók rétta trú. Norðimbraland er kallat fimtungr Englandz. Hann hafði atsetu í Jórvík, þar sem menn segja, at fyrr hafi setit Loðbrókar-synir. Norðimbraland var mest byggt Norðmǫnnum, síðan er Loðbrókar-synir unnu landit; herjuðu Danir ok Norðmenn optliga þangat, síðan er vald landzins hafði undan þeim gengit. Mǫrg heiti landzins eru þar gefin á nórœna tungu, Grímsbœr ok Hauksfljót ok mǫrg ǫnnur.


K. 4. Fall Eiríks konungs

Eiríkr konungr hafði fjǫlmenni mikit um sik, helt þar fjǫlða Norðmanna, er austan hafði farit með honum, ok enn kómu margir vinir hans síðan af Nóregi. Hann hafði land lítit. Þá fór hann jafnan í hernað á sumrum, herjaði á Skotland ok Suðreyjar, Írland ok Bretland, ok aflaði sér svá fjár. Aðalsteinn konungr varð sóttdauðr; hann hafði verit konungr xiv. vetr ok viii. vikur ok iii. daga. Síðan var konungr í Englandi Játmundr, bróðir hans; var honum ekki um Norðmenn; var Eiríkr konungr eigi í kærleikum við hann, ok fóru þá þau orð um af Játmundi konungi, at hann myndi annan hǫfðingja setja yfir Norðimbraland. En er þat spurði Eiríkr konungr, þá fór hann í vestrvíking ok hafði ór Orkneyjum með sér Arnkel ok Erlend, sonu Torf-Einars. Síðan fór hann í Suðreyjar ok váru þar margir víkingar ok herkonungar, ok réðusk til liðs með Eiríki konungi. Helt hann þá ǫllu liðinu fyrst til Írlandz ok hafði þaðan lið slíkt, er hann fekk; síðan fór hann til Bretlandz ok herjaði þar. Eptir þat siglði hann sudr undir England ok herjaði þar sem í ǫðrum stǫðum, en alt lið flýði, þar sem hann fór. Ok með því at Eiríkr var hreystimaðr mikill ok hafði her mikinn, þá treystisk hann svá vel liði sínu, at hann gekk langt á land upp ok herjaði ok leitaði eptir mǫnnum. Óláfr hét konungr sá, er Játmundr konungr hafði þar sett til landvarnar; hann dró saman her óvígjan ok fór á hendr Eiríki konungi ok varð þar mikil orrosta, fellu mjǫk enskir menn, ok þar sem einn fell, kómu iii. af landi ofan í staðinn, ok inn øfra hluta dagsins snýr mannfallinu á hendr Norðmǫnnum, ok fell þar mikit fólk, ok at lykðum þess dags fell Eiríkr konungr ok v. konungar með honum; þessir eru nefndir: Gothormr ok synir hans ii, Ívarr ok Hárekr; þar fell ok Sigurðr ok Rǫgnvaldr; þar fell. ok Arnkell ok Erlendr, synir Torf-Einars. Þar varð allmikit mannfall af Norðmǫnnum, en þeir, er undan kómusk, fóru til Norðimbralandz ok sǫgðu Gunnhildi ok sonum hennar þessi tíðendi.


K. 5. Ferð Gunnhildarsona

En er þau Gunnhildr urðu þessa vǫr, at Eiríkr konungr var fallinn, ok hann hafði áðr herjat land Engla-konungs, þá þykjask þau vita, at þeim mun þar vera eigi friðvænt; búask þau þá þegar í brot af Norðimbralandi ok hafa skip þau ǫll, er Eiríkr konungr hafði átt, hǫfðu lið þat ok alt, er þeim vildi fylgja, ok óf[1] lausafjár, er þar hafði saman dregizk í skǫttum á Englandi, en sumt hafði fengizk í hernaði. Þau halda liði sínu norðr til Orkneyja ok staðfestusk þar um hríð. Þá var þar jarl Þorfiðr hausakljúfr, sonr Torf-Einars. Tóku þá sýnir Eiríks undir sik Orkneyjar ok Hjaltland ok hǫfðu skatta af, ok sátu þar um vetrum, en fóru í vestrvíking á sumrum, herjuðu um Skotland ok Írland; þess getr Glúmr Geirason:


69.
Hafdi fǫr til ferju
fróðr Skáneyjar góða
blakkríðandi bekkja
barnungr þaðan farna.
Rógeisu vann ræsir
ráðvandr á Skotlandi
sendan seggja kindar
sverðbautinn her Gauti.


70.
Dolgeisu rak dísar,
drótt kom mǫrg á flótta,
gumna vinr at gamni,
gjóðum írskar þjóðir;
foldar rauð ok feldi
Freyr í manna dreyra
sunnr, á sigr of hlynninn,
seggi mækis eggjar.


K. 6. Orrosta á Jotlandi

Hákon konungr Aðalsteinsfóstri lagði undir sik allan Nóreg, þá er Eiríkr, bróðir hans, hafði brot flýit. Hákon konungr sótti inn fyrsta vetr vestr í landit, eptir þat norðr í Þrándheim ok sat þar. En fyrir þær sakir, at eigi þótti friðligt, ef Eiríkr konungr leitaði vestan um haf með her sinn, sat hann fyrir því með lið sitt um mitt land í Firðafylki ok Sogni, á Hǫrðalandi ok Rogalandi. Hákon setti Sigurð Hlaða-jarl yfir ǫll Þrœndalǫg, svá sem hann hafði fyrr haft ok Hákon, faðir hans, af Haraldi konungi inum hárfagra. En er Hákon konungr spurði fall Eiríks konungs, bróður síns, ok þat, at synir Eiríks konungs hǫfðu ekki traust í Englandi, þá þótti honum lítil ogn af þeim standa, fór þá með liði sínu á einu sumri austr í Vik. Í þann tíma herjuðu Danir mjǫk í Vikina ok gerðu þar opt mikinn skaða, en er þeir spurðu, at Hákon konungr var þar kominn með her mikinn, þá flýðu allir undan, sumir suðr til Hallandz, en þeir, er nærr meirr váru Hákoni konungi, stefndu út á hafit ok svá suðr til Jótlandz. En er Hákon konungr varð þessa varr, þá siglði hann eptir þeim með allan her sinn, en er hann kom til Jótlandz ok menn urðu við þat varir, þá draga þeir her saman ok vilja verja land sitt ok ráða til orrostu við Hákon konung; varð þar orrosta mikil, barðisk Hákon konungr svá djarfliga, at hann var fyrir framan merki ok hafði hvárki hjálm né brynju. Hákon konungr hafði sigr ok rak flótta langt á land upp; svá kvað Guthormr sindri í Hákonardrápu:


71.
Bifrauknum trað bekkjar
blárǫst konungr ára;
mætr hlóð mildingr Jótum
mistar vífs í drífu;
svangœðir rak síðan,
sótti, Jalfaðs flótta,
hrókr Gylfa þar hylja
hrafnvíns at mun sínum.


K. 7. Orrosta í Eyrarsundi

Síðan helt Hákon konungr liði sínu sunnan til Selundar ok leitaði víkinga, hann røri með ii. snekkjur fram í Eyrarsund; þar hitti hann xi. víkingasnekkjur ok lagði þegar til orrostu við þá, ok lauk svá, at hann hafði sigr ok hrauð ǫll víkingaskipin; svá segir Guthormr sindri:


72.
Almdrósar fór eisu
élrunnr mǫrum sunnan
trjónu tingls á grœna
tveimr einum selmeina,
þás ellifu allar
allreiðr Dana skeiðar
valsendir hrauð vandar,
víðfrægr at þat síðan.


K. 8. Hernaðr Hákonar konungs í Danmǫrk

Eptir þat herjaði Hákon konungr víða um Selund ok rænti mannfólkit, en drap sumt, en sumt hertók hann, tók gjǫld stór af sumum, fekk þá enga mótstǫðu; svá segir Guthormr sindri:


73.
Selund náði þá síðan
sóknheggr und sik leggja
vals ok Vinða frelsi
víð, Skáneyjar síðu.


Síðan fór Hákon konungr austr fyrir Skáneyjarsíðu ok herjaði alt, tók gjǫld ok skatta af landinu ok drap alla víkinga, hvar sem hann fann, bæði Dani ok Vinðr; fór hann alt austr fyrir Gautland ok herjaði þar ok fekk þar stór gjǫld af landinu; svá segir Guthormr sindri:


74.
Skattgilda vann skyldir
skautjalfaðar Gauta;
gollskýflir vann gjǫflastr
geirveðr í fǫr þeiri.


Hákon konungr fór aptr um haustit með lið sitt ok hafði fengit ógrynni fjár. Hann sat um vetrinn í Víkinni við áhlaupum, ef Danir ok Gautar gerði þar.


K. 9. Frá Tryggva konungi

Þat haust kom Tryggvi konungr Óláfsson ór vestrvíking; hafði hann þá áðr herjat um Írland ok Skotland. Um várit fór Hákon konungr norðr í land ok setti Tryggva konung, bróðurson sinn, yfir Víkina, at verja fyrir ófriði ok eignask slíkt af þeim lǫndum í Danmǫrku, er Hákon konungr hafði it fyrra sumarit skattgild; svá segir Guthormr sindri:


75.
Ok sóknháttar setti
svellrjóðr at því fljóði
Ónars, eiki grónu,
austr geðbœti hraustan,
þann es áðr frá Írum
íðvanðr of kom skíðum
salbrigðandi Sveigðis
svanvangs liði þangat.


K. 10. Frá Gunnhildar-sonum

Haraldr konungr Gormsson réð þá fyrir Danmǫrku; honum líkaði stórilla þat er Hákon konungr hafði herjat í land hans, ok fóru þau orð um, at Dana-konungr myndi hefnask vilja, en þat varð þó ekki svá bráðlíga. En er þetta spurðu Gunnhildarsynir hvártveggja, at ófriðr var millum Danmerkr ok Nóregs, þá byrja þau ferð sína vestan. Þau giptu Ragnhildi, dóttur Eiríks, Arnfinni, syni Þorfinnz hausakljúfs; settisk þá enn Þorfiðr jarl at Orkneyjum, en Eiríkssynir fóru í brot. Gamli Eiríksson var þá nǫkkuru elztr ok var hann þó eigi rǫskinn maðr. En er Gunnhildr kom til Danmerkr með sonu sína, þá fór hon á fund Haraldz konungs ok fekk þar góðar viðtekjur; fekk Haraldr konungr þeim veizlur í ríki sínu, svá miklar, at þau fengu vel haldit sik ok menn sína, en hann tók til fóstrs Harald Eiríksson ok knésetti hann; fœddisk hann þar upp í hirð Dana-konungs. Sumir Eiríkssynir fóru í hernað, þegar er þeir hǫfðu aldr til ok ǫfluðu sér fjár, herjuðu um Austrveg; þeir váru snimma menn fríðir ok fyrr rosknir at afli ok atgǫrvi en at vetratali; þess getr Glúmr Geirason í Gráfeldardrápu:


76.
Austrlǫndum fórsk undir
allvaldr, sás gaf skǫldum,
(hann fekk gagn at gunni)
gunnhǫrga, slǫg, mǫrgum;
slíðrtungur lét syngva
sverðleiks reginn; ferðir
sendi gramr at grundu
gollvarpaða snarpar.


Eiríkssynir snørusk þá ok með her sinn norðr í Vikina ok herjuðu þar, en Tryggvi konungr hafði her úti ok helt til móts við þá, ok áttu þeir orrostur margar ok hǫfðu ýmsir sigr. Herjuðu Eiríkssynir stundum í Vikina, en Tryggvi stundum um Halland ok Sjáland.


K. 11. Fœddr Hákon inn ríki

Þá er Hákon var konungr í Nóregi, var friðr góðr með bóǫndum ok kaupmǫnnum, svá at engi grandaði ǫðrum né annars fé; þá var ár mikit bæði á sjá ok á landi. Hákon konungr var allra manna glaðastr ok málsnjallastr ok lítilátastr; hann var maðr stórvitr ok lagði mikinn hug á lagasetning. Hann setti Gulaþingslǫg með ráði Þorleifs spaka ok hann setti Frostaþingslǫg með ráði Sigurðar jarls ok annarra Þrœnda, þeira er vitrastir váru. En Heiðsævislǫg hafði sett Hálfdan svarti, sem fyrr er ritit. Hákon konungr hafði jólaveizlu í Þrándheimi, hafði Sigurðr jarl búit fyrir honum á Hlǫðum. Ina fyrstu jólanótt ól Bergljót, kona jarls, sveinbarn. Eptir um daginn jós Hákon konungr svein þann vatni ok gaf nafn sitt, ok óx sveinn sá upp ok varð síðan ríkr maðr ok gǫfugr. Sigurðr jarl var inn kærsti vinr Hákonar konungs.


K. 12. Frá Eysteini illa

Eysteinn Uplendinga-konungr, er sumir kalla inn ríkja en sumir inn illa, hann herjaði í Þrándheim ok lagði undir sik Eynafylki ok Sparbyggvafylki, ok setti þar yfir son sinn, er hét . . . En Þrœndir drápu hann. Eysteinn konungr fór annat sinn herfǫr í Þrándheim ok herjaði þá víða ok lagði undir sik. Þá bauð hann Þrœndum, hvárt þeir vildu heldr hafa at konungi þræl hans, er hét Þorir faxi, eða hund, er Saurr hét, en þeir kuru hundinn, þvíat þeir þóttusk þá mundu heldr sjálfráða. Þeir létu síða í hundinn iii manna vit, ok gó hann til tveggja orða, en mælti it þriðja. Helsi var honum gǫrt ok viðjar af silfri ok gulli, en þegar er saurugt var, báru hirðmenn hann á herðum sér; hásæti var honum búit, ok hann sat á haugi sem konungar ok bjó í eyjunni iðri ok hafði atsetu, þar sem hét Saurshaugr. Þat er sagt at honum varð at bana, at vargar lǫgðusk á hjǫrð hans, en hirðmenn eggjuðu hann at verja fé sitt; hann gekk af hauginum, ok fór þangat til, sem vargarnir váru, en þeir rifu hann þegar í sundr. Mǫrg undr ǫnnur gerði Eysteinn konungr við Þrœndi. Af þeim hernaði ok ófrið flýðu margir hǫfðingjar ok mart fólk flýði óðul sín. Ketill jamti, sonr Ǫnundar jarls ór Sparabúi, fór austr um Kjǫl ok mikill mannfjǫldi med honum ok hǫfðu búferli sín með sér. Þeir ruddu markir ok byggðu þar stór heruð; þat var síðan kallat Jamtaland. Sonarsonr Ketils var Þórir helsingr; hann fór fyrir víga sakir af Jamtalandi ok austr yfir markir þær, er þar verða, ok byggði þar, ok sótti þannug fjǫlði mannz með honum, ok þat er kallat Helsingjaland; gengr þat alt austr til sjávar. Helsingjaland byggðu Svíar alt it eystra með hafinu. En er Haraldr konungr inn hárfagri ruddi ríki fyrir sér, þá stǫkk enn fyrir honum fjǫlði mannz ór landi, Þrœndir ok Naumdœlir, ok gerðusk þá enn byggðir austr um Jamtaland, ok sumir fóru alt í Helsingjaland. Helsingjar hǫfðu kaupferðir sínar til Svíþjóðar ok váru þannug lýðskyldir at ǫllu, en Jamtr váru mjǫk allz í millum, ok gaf engi at því gaum, fyrr en Hákon setti frið ok kaupferðir til Jamtalandz ok vingaðisk þar við ríkismenn; þeir sóttu síðan austan á hans fund ok játuðu honum hlýðni sinni ok skattgjǫfum ok gerðusk hans þegnar, þvíat þeir spurðu gott til hans, vildu þeir heldr þýðask undir hans konungdóm, en undir Svía-konung, þvíat þeir váru af Norðmanna-ætt komnir, en hann setti þeim lǫg ok landzrétt. Svá gerðu ok allir Helsingjar, þeir er æzkaðir váru um Kjǫl norðan.


K. 13. Frá Hákoni konungi

Hákon konungr var vel kristinn, er hann kom í Nóreg, en fyrir því at þar var land alt heiðit ok blótskapr mikill ok stórmenni mart, en hann þóttisk liðs þurfa mjǫk ok alþýðu-vinsælð, þá tók hann þat ráð, at fara leyniliga með kristninni, helt sunnudaga ok frjádaga fǫstu; hann setti þat í lǫgum, at hefja jólahald þann tíma, sem kristnir menn, ok skyldi þá hverr maðr eiga mælisǫl, en gjalda fé ella, ok halda heilagt, meðan ǫl ynnisk, en áðr var jólahald hafit hǫkunótt, þat var miðsvetrar-nott, ok haldin iii.-náttajól. Hann ætlaði svá, er hann festisk í landinu ok hann hefði frjálsliga undir sik lagt alt land, at hafa þá fram kristniboð; hann gerði svá fyrst, at hann lokkaði þá menn, er honum váru kærstir, til kristni; kom svá með vinsælð hans, at margir létu skírask, en sumir létu af blótum. Hann sat lǫngum í Þrándheimi, þvíat þar var mestr styrkr landzins. En er Hákon konungr þóttisk fengit hafa styrk af nǫkkurum ríkismǫnnum at halda upp kristninni, þá sendi hann til Englandz eptir byskupi ok ǫðrum kennimǫnnum, ok er þeir kómu í Nóreg, þá gerði Hákon konungr þat bert, at hann vildi bjóða kristni um alt land, en Mœrir ok Raumdœlir skutu þannug sínu máli, sem Þrœndir váru. Hákon konungr lét þá vígja kirkjur nǫkkurar ok setti þar presta til, en er hann kom í Þrándheim, þá stefndi hann þing við bœndr ok bauð þeim kristni. Þeir svara svá, at þeir vilja þessu máli skjóta til Frostaþings, ok vilja þá, at þeir komi ór ǫllum fylkjum þeim, sem eru í Þrœndalǫgum, segja, at þá munu þeir svara þessu vandmæli.


K. 14. Frá blótum

Sigurðr Hlaða-jarl var inn mesti blótmaðr, ok svá var Hákon faðir hans; helt Sigurðr jarl upp blótveizlum ǫllum af hendi konungs þar í Þrœndalǫgum. Þat var forn siðr, þá er blót skyldi vera, at allir bœndr skyldu þar koma, sem hof var, ok flytja þannug fǫng sín, þau er þeir skyldu hafa, meðan veizlan stóð. At veizlu þeiri skyldu allir menn ǫl eiga; þar var ok drepinn allz konar smali ok svá hross, en blóð þat alt, er þar kom af, þá var þat kallat hlaut, ok hlautbollar þat, er blóð þat stóð í, ok hlautteinar, þat var svá gǫrt sem stǫklar, með því skyldi rjóða stallana ǫllu saman, ok svá veggi hofsins útan ok innan, ok svá støkkva á mennina, en slátr skyldi sjóða til mannfagnaðar; eldar skyldu vera á miðju gólfi í hofinu ok þar katlar yfir; skyldi full um eld bera, en sá er gerði veizluna ok hǫfðingi var, þá skyldi hann signa fullit ok allan blótmatinn, skyldi fyrst Óðins full - skyldi þat drekka til sigrs ok ríkis konungi sínum - en síðan Njarðar full ok Freys full til árs ok friðar. Þá var mǫrgum mǫnnum títt, at drekka þar næst Braga full, menn drukku ok full frænda sinna, þeira er heygðir hǫfðu verit, ok váru þat minni kǫlluð. Sigurðr jarl var manna ǫrvastr; hann gerði þat verk, er frægt var mjǫk, at hann gerði mikla veizlu á Hlǫðum ok helt einn upp ǫllum kostnaði; þess getr Kormákr Ǫgmundarson í Sigurðardrápu:


77.
Hafit maðr ask né eskis
afspring með sér þingat
fésæranda at fœra
fats. Véltu goð Þjaza.
Hver myni vés við valdi
vægi kind of bægjask;
því fúr-Rǫgnir fagnar
fens. Vá Gramr til menja.


K. 15. Þing á Frostu

Hákon konungr kom til Frostaþings ok var þar komit allfjǫlmennt af bóndum. En er þing var sett, þá talaði Hákon konungr, hóf þar fyrst, at þat væri boð hans ok bœn við bœndr ok búþegna, ríka ok óríka, ok þar með við alla alþýðu, unga menn ok gamla, sælan ok vesælan, konur sem karla, at allir menn skyldu kristnask láta ok trúa á einn guð, Krist Máríu son, en hafna blótum ǫllum ok heiðnum goðum, halda heilagt inn vii. dag hvern við vinnum ǫllum, fasta ok inn vii. hvern dag. En þegar er konungr hafði þetta upp borit fyrir alþýðu, þá var þegar mikill kurr, kurruðu bœndr um þat, er konungr vildi vinnur taka af þeim, ok sagði, at við þat mátti landit eigi byggva, en verkalýðr ok þrælar kǫlluðu þat, at þeir mætti eigi vinna, ef þeir skyldi eigi mat hafa, - sǫgðu ok, at þat var skaplǫstr Hákonar konungs ok fǫður hans ok þeira frænda, at þeir váru illir af mat, svá þótt þeir væri mildir af gulli. Ásbjǫrn af Meðalhúsum ór Gaulardal stóð upp ok svaraði ørendi hans ok mælti: »þat hugðu vér bœndr, Hákon konungr, segir hann, at þá er þú hafðir it fyrsta þing haft hér í Þrándheimi ok hǫfðum þik til konungs tekinn ok þegit af þér óðul vár, at vér hefðim þá hǫndum himin tekit, en nú vitum vér eigi, hvárt heldr er, at vér munum frelsi þegit hafa, eða muntu nú láta þrælka oss af nýju með undarligum hætti, at vér mynim hafna atrúnaði þeim, er feðr várir hafa haft fyrir oss ok alt forellri, fyrst um brunaǫld, en nú haugsǫld, ok hafa þeir verit miklu gǫfgari en vér, ok hefir oss þó dugat þessi atrúnaðr. Vér hǫfum lagt til yðar svá mikla ástúð, at vér hǫfum þik ráða látit með oss ǫllum lǫgum ok landzrétt. Nú er þat vili várr ok samþykki bóndanna, at halda þau lǫg, sem þú settir oss hér á Frostaþingi ok vér játuðum þér; viljum vér allir þér fylgja ok þik til konungs halda, meðan einn hverr er lífs bóndanna, þeira er hér eru nú á þinginu, ef þú, konungr, vilt nǫkkut hóf við hafa, at beiða oss þess eins, er vér megum veita þér ok oss sé eigi ógeranda. En ef þér vilið þetta mál taka með svá mikilli freku, at deila afli ok ofríki við oss, þá hǫfum vér bœndr gǫrt ráð várt, at skiljask allir við þik ok taka oss annan hǫfðingja, þann er oss haldi til þess, at vér megim í frelsi hafa þann átrúnað, sem vér viljum. Nú skaltu, konungr, kjósa um kosti þessa, áðr þing sé slitit«. At ørendi þessu gerðu bœndr róm mikinn ok segja, at þeir vilja svá vera láta.


K. 16. Svǫr Sigurðar jarls

En er hljóð feksk, þá svaraði Sigurðr jarl, sagði, at »þat er vili Hákonar konungs at samþykkja við yðr, bœndr, ok láta aldri skilja yðra vináttu«. Bœndr segja, at þeir vilja, at konungr blóti til árs þeim ok friðar, svá sem faðir hans gerði. Staðnar þá kurrinn ok slíta þeir þinginu. Síðan talaði Sigurðr jarl við konung, at hann skyldi eigi fyr taka með ǫllu, at gera, sem bœndr vildu, segir, at eigi myndi annat hlýða - »er þetta, konungr, sem sjálfir þér meguð heyra, vili ok ákafi hǫfðingja ok þar með allz fólks. Skulu vér, konungr, hér finna til gott ráð nǫkkut« - ok samðisk þat með þeim konungi ok jarli.


K. 17. Frá blótum

Um haustit at vetri var blótveizla á Hlǫðum, ok sótti þar til konungr. Hann hafði jafnan fyrr verit vanr, ef hann var staddr, þar er blót váru, at matask í litlu húsi með fá menn, en bœndr tǫldu at því, er hann sat eigi í hásæti sínu, þá er mestr var mannfagnaðr; sagði jarl, at hann skyldi eigi þá svá gera; var ok svá, at konungr sat í hásæti sínu. En er it fyrsta full var skenkt, þá mælti Sigurðr jarl fyrir ok signaði Óðni ok drakk af horninu til konungs. Konungr tók við ok gerði krossmark yfir. Þá mælti Kárr af Grýtingi: »hví ferr konungrinn nú svá; vill hann eigi enn blóta?«. Sigurðr jarl svarar: »konungr gerir svá, sem þeir allir, er trúa á mátt sinn ok megin ok signa full sitt Þór. Hann gerði hamarsmark yfir, áðr hann drakk«. Var þá kyrt um kveldit. Eptir um daginn, er menn gengu til borða, þá þustu bœndr at konungi, sǫgðu, at hann skyldi eta þá hrossaslátr. Konungr vildi þat fyrir engan mun. Þá báðu þeir hann drekka soðit. Hann vildi þat eigi. Þá báðu þeir hann eta flotit. Hann vildi þat ok eigi, ok var þá við atgǫngu. Sigurðr jarl segir, at hann vill sætta þá, ok bað þá hætta storminum ok bað hann konung gína yfir ketilhǫdduna, er soðreykinn hafði lagt upp af hrossaslátrinu, ok var smjǫr haddan. Þá gekk konungr til ok brá líndúk um hǫdduna ok gein yfir ok gekk síðan til hásætis ok líkaði hvárigum vel.


K. 18. Blótveizla á Mærini

Um vetrinn eptir var búit til jóla konungi inn á Mærini; en er at leið jólunum, þá lǫgðu þeir stefnu með sér átta hǫfðingjar, er mest réðu fyrir blótum í ǫllum Þrœndalǫgum. Þeir váru iiii. útan ór Þrándheimi: Kárr af Grýtingi ok Ásbjǫrn af Meðalhúsum, Þorbergr af Varnesi, Ormr af Ljoxu, en af Innþrœndum Blótólfr af Ǫlvishaugi, Narfi af Staf ór Veradal, Þrándr haka af Eggju, Þórir skegg af Húsabœ í eyjunni iðri. Þessir viii. menn bundusk í því, at þeir iiii. af Útþrœndum skyldu eyða kristninni, en þeir iiii. af Innþrœndum skyldu neyða konung til blóta. Útþrœndir fóru iiii. skipum suðr á Mœri ok drápu þar presta iii. ok brendu kirkjur iii., fóru aptr síðan. En er Hákon konungr ok Sigurðr jarl kómu inn á Mærini með her sinn, þá váru þar bœndr komnir allfjǫlment. Inn fyrsta dag at veizlunni veittu bœndr honum atgǫngu ok báðu hann blóta, en hétu honum afarkostum ella. Sigurðr jarl bar þá mál í millum þeira, kømr þá svá, at Hákon konungr át nǫkkura bita af hrosslifr, drakk hann þá ǫll minni krossalaust, þau er bœndr skenktu honum. En er veizlu þeiri var lokit, fór konungr ok jarl þegar út á Hlaðar; var konungr allókátr ok bjósk þegar í brot með ǫllu liði sínu ór Þrándheimi, ok mælti svá, at hann skyldi fjǫlmennari koma í annat sinn í Þrándheim ok gjalda þá Þrœndum þenna fjándskap, er þeir hǫfðu til hans gǫrt. Sigurðr jarl bað konung gefa Þrœndum þetta ekki at sǫk, segir svá, at konungi myni ekki þat duga at heitask eða herja á innanlandzfólk, ok þar sízt, er mestr styrkr er landzins, sem í Þrándheimi var. Konungr var svá reiðr, at ekki mátti orðum við hann koma; fór hann í brot ór Þrándheimi ok suðr á Mœri, dvalðisk þar um vetrinn ok um várit; en er sumraði, dró hann lið at sér; váru þau orð á, at hann myndi fara með her þann á hendr Þrœndum.


K. 19. Orrosta á Ǫgvaldznesi

Hákon konungr var þá á skip kominn ok hafði lið mikit. Þá kómu honum tíðendi sunnan ór landi, þau at synir Eiríks konungs váru komnir sunnan af Danmǫrk í Vikina, ok þat fylgði, at þeir hǫfðu elt af skipum Tryggva konung Óláfsson austr við Sótanes; hǫfðu þeir þá víða herjat í Vikinni, ok hǫfðu margir menn undir þá gengit. En er konungr spurði þessi tíðendi, þá þóttisk hann liðs þurfa; sendi hann þá orð Sigurði jarli at koma til sín ok ǫðrum hǫfðingjum, þeim er honum var liðs at ván. Sigurðr jarl kom til Hákonar konungs ok hafði allmikit lið; váru þar þá allir Þrœndir, þeir er um vetrinn hǫfðu mest gengit at konunginum, at pynda hann til blóta; váru þeir þá allir í sætt teknir af fortǫlum Sigurðar jarls. For Hákon konungr þá suðr með landi, en er hann kom suðr um Stað, þá spurði hann, at Eiríkssynir váru þá komnir á Norðr-Agðir; fóru þá hvárir í móti ǫðrum; varð fundr þeira á Kǫrmt. Gengu þá hvárir af skipum ok bǫrðusk á Ǫgvaldznesi; váru hvárirtveggju allfjǫlmennir; varð þar orrosta mikil, sótti Hákon konungr hart fram, ok var þar fyrir Gothormr konungr Eiríksson með sinni sveit, ok eigask þeir hǫggvaskipti við. Þar fell Gothormr konungr ok var merki hans niðr hǫggvit; fell þar þá mart lið um hann; því næst kom flótti í lið Eiríkssona, ok flýðu þeir til skipanna ok røru í brot ok hǫfðu látit mikit lið; þess getr Guthormr sindri:


78.
Valþagnar lét vegnum
vígnest saman bresta
handar vafs of hǫfðum
hlymmildingum gildir;
þar gekk Njǫrðr af Nirði
nadds hámána raddar
valbrands víðra landa
vápnunduðum sunda.


Hákon konungr fór til skipa sinna ok helt austr eptir Gunnhildarsonum; fóru þá hvárir-tveggju, sem mest máttu, þar til er þeir kómu á Austr-Agðir. Þá siglðu Eiríkssynir á haf ok suðr til Jótlandz; þess getr Guthormr sindri:


79.
Almdrógar varð œgis
(opt sinn ek þess minnumk)
barma ǫld fyr Baldri
bensíks vita ríkis;
bǫðsœkir helt bríkar,
brœðr, sínum, ok flœðu
undan, allar kindir
Eireks, á haf snekkjum.


Síðan fór Hákon konungr norðr aptr til Nóregs, en Eiríkssynir dvǫldusk þá enn í Danmǫrk langa hríð.


K. 20. Lagasetning Hákonar konungs

Eptir þessa orrostu setti Hákon konungr þat í lǫgum um alt land með sjá ok svá langt upp á land, sem lax gengr ofarst, at hann skipaði allri byggð ok skipti í skipreiður, en hann skipti skipreiðum í fylki. Í hverju fylki var þá á kveðit, hversu mǫrg skip váru eða hversu stór skyldi út gera ór hverju fylki, þá er almenningr væri úti, ok skyldi almenningr vera skyldr út at gera, þegar er útlendr herr væri í landi. Þat skyldi ok fylgja útboði því, at vita skyldi gera á hám fjǫllum, svá at hvern mætti sjá frá ǫðrum. Segja menn svá, at á vii. nóttum fór herboðit frá inum synzta vita í ina nørztu þinghá á Hálogalandi.


K. 21. Frá Eirikssonum

Eiríkssynir váru mjǫk í hernaði í Austrvegi, en stundum herjuðu þeir í Nóreg, svá sem fyrr er ritat, en Hákon konungr réð Nóregi; var þá ok árferð góð í landi ok góðr friðr; hann var ok inn vinsælasti.


K. 22. Ferð Eiríkssona til Nóregs

Þá er Hákon hafði verit konungr í Nóregi xx. vetr, kómu sunnan ór Danmǫrk synir Eiríks ok hǫfðu allmikit lið. Þat var mikit lið, er þeim hafði fylgt í hernaði, en þó var miklu meiri Dana-herr, er Haraldr Gormsson hafði fengit þeim í hendr. Þeir fengu hraðbyri mikit ok siglðu út af Vendli ok kómu útan at Ǫgðum, heldu síðan norðr með landi, ok siglðu síðan dag ok nótt, en vitum var ekki upp skotit, fyrir þá sǫk, at sú var siðvenja, at vitar fóru austan eptir landi, en austr þar hafði ekki orðit vart við ferð þeira. Þat bar ok enn til, at konungr hafði viðrlǫg mikil, ef vitar væri rangt upp bornir, þeim mǫnnum, er kunnir ok sannir urðu at því, fyrir þá sǫk, at herskip ok víkingar fóru um úteyjar ok herjuðu, ok hugðu landzmenn, at þar mundu fara synir Eiríks; var þá vitum upp skotit ok varð herhlaup um land alt. En Eiríkssynir fóru aptr til Danmerkr ok hǫfðu engan Dana-her haft, nema sitt lið, en stundum váru þat annars konar víkingar. Varð Hákon konungr þessu mjǫk reiðr, er starf ok fékostnaðr varð af þessu, en ekki gagn; bœndr tǫlðu ok at fyrir sína hǫnd, er svá fór, ok var þessi sǫk til, er engi njósn fór fyrir um ferð Eiríkssona, fyrr en þeir kómu norðr í Úlfasund; þeir lágu þar vii. nætr, fór þá sǫgn it øfra um eiðit norðr um Mœri, en Hákon konungr var þá á Sunn-Mœri í ey þeiri, er Fræði heitir, þar sem heitir Birkistrǫnd at búi sínu, ok hafði ekki lið nema hirð sína ok bœndr þá, er verit hǫfðu í boði hans.


K. 23. Frá Agli ullserk

Njósnarmenn kómu til Hákonar konungs ok sǫgðu honum erendi, at Eiríkssynir váru með her mikinn fyrir sunnan Stað; þá lét hann kalla til sín þá menn, er þar váru vitrastir, ok leitaði ráðs við þá, hvárt hann skyldi berjask við sonu Eiríks, þótt liðsmunr sé mikill, eða skal hann fara norðr undan ok fá sér lið meira. Egill ullserkr er nefndr bóndi einn, er þar var þá, gamlaðr mjǫk ok hafði verit meiri ok sterkari hverjum manni, ok inn mesti orrostumaðr. Hann hafði lengi borit merki Haralds konungs ins hárfagra. Egill svaraði rœðu konungs: »var ek í nǫkkurum orrostum með Haraldi konungi, feðr yðrum, barðisk hann stundum við meira liði, stundum við minna; hafði hann jafnan sigr; aldri heyrða ek hann leita þess ráðs, at vinir hans skyldu kenna honum at flýja. Munum vér ok eigi þér þat ráð kenna, konungr, þvíat vér þykkjumk eiga hǫfðingja rǫskvan; þér skuluð ok eiga trausta fylgð af oss«. Margir aðrir studdu ok þá þetta mál. Konungr sagði ok svá, at hann var þess fúsari at berjask með þat, er til fengisk. Var þat þá ráðit. Lét konungr þá skera upp herǫr ok senda alla vega frá sér ok lét draga lið saman, slíkt er hann fekk. Þá mælti Egill ullserkr: »þat óttuðumk ek um hríð, er friðr þessi inn mikli var, at ek mynda verða ellidauðr inni á pallstrám mínum; en ek vilda heldr falla í orrostu ok fylgja hǫfðingja mínum; kann nú vera, at svá megi verða«.


K. 24. Orrosta við Fræðarberg

Sønir Eiríks heldu norðr um Stað, þegar er leiði gaf. En er þeir kómu norðr um Stað, þá spyrja þeir, hvar Hákon konungr var, ok halda til móts við hann. Hákon konungr hafði ix. skip; hann lagðisk norðr undir Fræðarberg í Féeyjar-sundi, en Eiríkssynir lǫgðu at fyrir sunnan bergit. Þeir hǫfðu meirr en xx. skip. Hákon konungr sendi þeim boð ok bað þá á land ganga, segir, at hann hafði þeim vǫll haslat á Rastarkálf; þar eru sléttir vellir ok miklir, en fyrir ofan gengr brekka lǫng ok heldr lág. Gengu Eiríkssynir þar af skipum sínum ok norðr yftr hálsinn fyrir innan Fræðarberg ok svá fram á Rastarkálf. Egill mælti þá til Hákonar konungs, bað hann fá sér x. menn ok x. merki; konungr gerði svá; gengr þá Egill með menn sína upp undir brekkuna, en Hákon konungr gekk upp á vǫllinn með sitt lið, setti upp merki ok fylkði ok sagði svá: »vér skulum hafa fylking langa, svá at þeir kringi eigi um oss, þótt þeir hafi lið meira«. Gerðu þeir svá, varð þar orrosta mikil ok in snarpasta. Egill lét þá setja upp merki þau x., er hann hafði, ok skipaði svá mǫnnum þeim, er báru, at þeir skyldu ganga sem næst brekkunni ok láta stundarhríð í millum hvers þeira. Þeir gerðu svá ok gengu fram með brekkunni sem næst, svá sem þeir mundu vilja koma á bak þeim Eiríkssonum. Þat sá þeir, er øfstir stóðu í fylkingu Eirikssona, at merki mǫrg fóru óðfluga ok gnæfuðu fyrir ofan brekkuna, ok hugðu, at þar myndi fylgja lið mikit, ok myndi vilja koma á bak þeim milli ok skipanna. Gerðisk þar þá kall mikit, sagði hverr ǫðrum, hvat títt var. Því næst kom flótti í lið þeira; en er þat sá konungarnir, þá flýðu þeir; Hákon konungr sótti þá hart fram, ok ráku þeir flóttann ok feldu lið mikit.


K. 25. Frá Eiríkssonum

Gamli Eiríksson, þá er hann kom upp á hálsinn fyrir ofan bergit, þá snørisk hann aptr ok sá þá, at ekki lið fór eptir, meira en þat, er þeir hǫfðu áðr barzk viðr, ok þetta var prettr einn; þá lét Gamli konungr blása herblástr ok setja upp merki, ok skaut á fylking; hurfu at því allir Norðmenn, en Danir flýðu til skipanna; en er Hákon konungr ok hans lið kom at, þá varð þar orrosta í annat sinn in snarpasta. Hafdi þá Hákon konungr meira lið. Lauk svá, at Eiríkssynir flýðu; sóttu þeir þá suðr af hálsinum, en sumt lið þeira opaði suðr á bergit, ok fylgði Hákon konungr þeim. Vǫllr sléttr er austan af hálsinum ok vestr á bergit, ok þá hamrar bráttir vestr af. Þá opuðu menn Gamla upp undan á bergit, en Hákon konungr sótti at þeim svá djarfliga, at hann drap suma, en sumir hljópu vestr af berginu ok váru hvárirtveggju drepnir, ok skilðisk konungr svá fremi við, er hvert barn var dautt.


K. 26. Fall Gamla konungs

Gamli Eiríksson flýði ok af hálsinum ok ofan á jǫfnu fyrir sunnan bergit. Þá snørisk Gamli konungr enn í mót ok helt upp orrostu, kom þá enn lið til hans; þá kómu ok allir brœðr hans með miklar sveitir. Egill ullserkr var þá fyrir Hákonar mǫnnum ok veitti harða atgǫngu, ok skiptusk þeir Gamli konungr hǫggum við. Fekk Gamli konungr sár stór, en Egill fell ok mart lið með honum. Þá kom at Hákon konungr með þær sveitir, er honum hǫfðu fylgt; varð þá enn ný orrosta. Sótti þá enn Hákon konungr hart fram ok hjó menn til beggja handa sér ok feldi hvern yfir annan; svá segir Guthormr sindri:


80.
Hræddr fór hjǫrva raddar
herr fyr malma þverri;
rógeisu gekk ræsir
ráðsterkr framar merkjum;
gerra gramr í snerru
geirvífa sér hlífa,
hinn's yfrinn gat jǫfra
óskkvánar byr mána.


Eiríkssynir sá menn sína alla vega falla frá sér; þá snúask þeir á flótta til skipa sinna, en þeir, er fyrri hǫfðu flýit á skipin, þá hǫfðu þeir út hrundit skipunum, en sum skipin váru þá uppi fjǫruð. Þá hljópu allir Eiríkssynir á sund ok þat lið, er þeim fylgði; þar fell Gamli Eiríksson, en aðrir brœðr hans náðu skipunum ok heldu brot síðan með þat lið, er eptir var, ok heldu síðan suðr til Danmarkar.


K. 27. Heygðr Egill ullserkr

Hákon konungr tók þar skip þau, er uppi hafði fjarat, er átt hǫfðu Eiríkssynir, ok lét draga á land upp. Þar lét Hákon konungr leggja Egil ullserk í skip ok með honum alla þá menn, er af þeira liði hǫfðu fallit, lét bera þar at jǫrð ok grjót. Hákon konungr lét ok fleiri skip upp setja ok bera á valinn, ok sér þá hauga enn fyrir sunnan Fræðarberg. Eyvindr skáldaspillir orti vísu þessa, þá er Glúmr Geirason hœlðisk í sinni vísu um fall Hákonar konungs:


81.
Fyrr rauð Fenris varra
flugvarr konungr sparra
(malmhriðar svall meiðum
móðr) í Gamla blóði,
þás óstirfinn arfa
Eiríks of rak (geira
nú tregr gætigauta
grams fall) á sæ alla.


Hávir bautasteinar standa hjá haugi Egils ullserks.


K. 28. Hersaga til Hákonar konungs

Þá er Hákon konungr Aðalsteinsfóstri hafði verit konungr í Nóregi xxvi. vetr, síðan er Eiríkr bróðir hans fór ór landi, þá varð þat til tíðenda, at Hákon konungr var staddr á Hǫrðalandi ok tók veizlu í Storð á Fitjum; hafði hann þar hirð sína ok bœndr marga í boði sínu. En er konungr sat yfir dagverðar-borði, þá sá varðmenn, er úti váru, at skip mǫrg siglðu, sunnan ok áttu eigi langt til eyjarinnar. Þá mælti hverr við annan, at segja skyldi konungi, at þeir hugðu, at herr myndi at þeim fara, en þat þótti engum dælt, at segja konungi hersǫgu, þvíat hann hafði þar mikit við lagt, hverjum er þat gerði, en þat þótti þó ógeranda, at konungr vissi eigi þetta; en þá gengr einn hverr þeira inn í stofuna ok bað Eyvind Finnzson ganga út með sér skjótt, segir, at in mesta nauðsyn var á. Eyvindr gekk þegar, er hann kom út, þar er sjá mátti til skipanna; þá sá hann þegar, at þar fór herr mikill, gekk aptr þegar í stofuna ok fyrir konung ok mælti: »lítil er líðandi stund, en lǫng mátmálsstund«. Konungr leit móti honum ok mælti: »hvat ferr«? Eyvindr kvað:


82.
Blóðøxar téa beiða
brakþings fetilstinga
(oss gerask hnept) ens hvassa
hefnendr (setu-efni).
Heldr es vant, en ek vilda
veg þinn konungr, segja
(fám til fornra vápna
fljótt) hersǫgu drótni.


Konungr segir: »ertu svá góðr drengr, Eyvindr, at þú mant eigi hersǫgu segja, nema sǫnn sé«. Lét þá konungr taka ofan borðit; gekk hann þá út ok sá til skipanna, sá þá, at þat váru herskip, mælti þá til manna sinna, hvert ráð taka skyldi, hvárt berjask skal með lið þat, er þeir hafa, eða ganga til skipa ok sigla norðr undan. »Er oss þat auðsætt, segir konungr, at vér munum nú berjask við liðsmun miklu meira, en fyrr hǫfum vér átt, ok hefir oss opt þó þótt mikill misjafnaðr liðs várs, þá er vér hǫfum orrostu átt við sonu Gunnhildar«. Menn veittu hér ekki skjótan órskurð; þá segir Eyvindr:


83.
Samira, Njǫrðr, enn norðar,
naddregns, hvǫtum þegni
(vér getum bili at bǫlva)
borðmœrar skæ fœra;
nú's þats rekr á Rakna
rymleið flota breiðan
(grípum vér í greipar
gunnborð) Haraldr sunnan.


Konungr svarar: »hraustliga er þetta mælt ok nær skaplyndi mínu, en þó vil ek heyra fleiri manna órskurð um þetta mál«. En er menn þóttusk skilja, hversu konungr vildi vera láta, þá svǫruðu margir, sǫgðu, at heldr vildu falla með drengskap, en flýja fyrir Dǫnum at óreyndu, sǫgðu, at opt hǫfðu þeir sigr fengit, þá er þeir hǫfðu barizk við minna lið. Konungr þakkaði þeim vel orð sín ok bað þá vápnask, ok svá gera menn. Konungr steypir brynju á sik ok gyrðir sik með sverðinu Kvernbít, setr á hǫfuð sér hjálm gullroðinn, tekr kesju í hǫnd sér ok skjǫld á hlið; þá skipar hann hirðinni í eina fylking ok bóndum þar með ok setti upp merki sín.


K. 29. Frá fylking Eiríkssona

Haraldr Eiríksson var þá hǫfðingi yfir þeim brœðrum eptir fall Gamla. Þeir brœðr hǫfðu þar her mikinn haft sunnan af Danmǫrku. Þar váru þá í liði með þeim móðurbrœðr þeira, Eyvindr skreyja ok Álfr askmaðr; þeir váru sterkir menn ok hraustir ok inir mestu manndrápamenn. Eiríkssynir heldu skipum sínum til eyjarinnar ok gengu á land upp ok fylkðu, ok er svá sagt, at eigi myndi vera minni liðsmunr, en vi. menn mundu vera um einn, at Eiríkssynir mundu fjǫlmennari.


K. 30. Frá fylking Hákonar konungs

Hákon konungr hafði þá fylkt liði sínu, ok segja menn svá, at konungr steypði af sér brynjunni, áðr orrosta tóksk; svá segir Eyvindr skáldaspillir í Hákonarmálum:


84.
Bróður fundu Bjarnar
í brynju fara,
konung enn kostsama
kominn und gunnfana,
drúpðu dolgráar,
en darraðr hristisk,
upp vas þá hildr of hafin.


85. Het á Háleygi
sems á Holmrygi
jarla einbani,
fór til orrostu,
gótt hafði enn gjǫfli
gengi Norðmanna
œgir Eydana,
stóð und árhjálmi.


86.
Hrauðsk ór hervǫ́ðum,
hratt á vǫll brynju
vísi verðungar,
áðr til vígs tœki.
Lék við ljóðmǫgu,
skyldi land verja
gramr enn glaðværi,
stóð und gollhjálmi.


Hákon konungr valdi mjǫk menn í hirð með sér at afli ok hreysti, svá sem gǫrt hafði Haraldr konungr, faðir hans. Þórálfr inn sterki Skólmsson var þar ok gekk á aðra hlið konungi; hann hafði hjálm ok skjǫld, kesju ok sverð, þat er kallat var Fetbreiðr. Þat var kallat, at þeir Hákon konungr væri jamsterkir; þess getr Þórðr Sjáreksson í drápu þeiri, er hann orti um Þórálf:


87.
Þars bǫðharðir bǫrðusk
bands jóðraugar landa,
lystr gekk herr til hjǫrva
hnits í Storð á Fitjum,
ok gimsløngvir ganga
gífrs hlémána drífu
nausta blakks et næsta
Norðmanna gram þorði.


En er fylkingar gengu saman, varð þar orrosta óð ok mannskœð; en er menn hǫfðu skotit spjótum, þá brugðu menn sverðum, gekk þá Hákon konungr ok Þórálfr með honum fram um merkit ok hjó til beggja handa; svá segir Eyvindr skáldaspillir:


88.
Svá beit þá sverð
ór siklings hendi
váðir Váfaðar
sem í vatn brygði;
brǫkuðu broddar,
brotnuðu skildir,
glumruðu glymringar
í gotna hausum.


89.
Trǫddusk tǫrgur
fyr Týs ok bauga
hjalta harðfótum
hausar Norðmanna;
róma varð í eyju,
ruðu konungar
skírar skjaldborgir
í skatna blóði.


Hákon konungr var auðkendr, meiri en aðrir menn, lýsti ok af hjálminum, er sólin skein á; var vápnaburðr mikill at honum; þá tók Eyvindr Finnzson hǫtt ok setti yfir hjálm konungs.


K. 31. Fall Eyvindar skreyju

Eyvindr skreyja kallaði þá hátt: »leynisk Norðmanna-konungr nú, eða hefir hann flýit, eða hvar er nú gullhjálmrinn«? Gekk Eyvindr þá fram ok Álfr bróðir hans með honum, ok hjoggu til beggja handa ok létu, sem óðir eða galnir væri. Hákon konungr mælti hátt til Eyvindar: »haltu svá fram stefnunni, ef þú vilt finna Norðmanna-konung«; svá segir Eyvindr skáldaspillir:


90.
Baðat valgrindar vinda
veðrheyjandi Skreyju,
gumnum hollr né golli.
Gefnar sinni stefnu -
ef svipkenni svinnan
sigminnigr vilt finna,
fram halt, Njóts, at nýtum
Norðmanna gram þannig.


Christian Krohg:
Hákon konungr mælti hátt til Eyvindar: »haltu svá fram stefnunni, ef þú vilt finna Norðmanna-konung.«


Var þá ok skamt at bíða, at Eyvindr kom þar, reiddi upp sverðit ok hjó til konungs. Þórálfr skaut við honum skildinum ok stakraði Eyvindr við, en konungr tók sverðit Kvernbít tveim hǫndum ok hjó til Eyvindar ofan í hjálminn, klauf hjálminn ok hǫfuðit alt í herðar niðr. Þá drap Þórálfr Álf askmann. Svá segir Eyvindr skáldaspillir:


91.
Veitk at beit enn bitri
byggving meðaldyggvan
bulka skíðs ór bǫðum
benvǫndr konungs hǫndum:
ófælinn klauf Ála
éldraugs skarar hauga
gollhjǫltuðum galtar
grǫnduðr Dana brandi.


Eptir fall þeira brœðra gekk þá Hákon konungr svá hart fram, at þá hrǫkk alt fólk fyrir honum. Slær þá í lið Eiríkssona felmt ok flótta því næst, en Hákon konungr var í ǫndverðri sinni fylking ok fylgði fast flótta-mǫnnum ok hjó títt ok hart; þá flaug ǫr ein, er fleinn er kallaðr, ok kom í hǫnd Hákoni konungi upp í músina fyrir neðan ǫxl, ok er þat margra manna sǫgn, at skósveinn Gunnhildar, sá er Kispingr er nefndr, hljóp fram í þysinum ok kallaði: »gefi rúm konungsbananum«, ok skaut fleininum til Hákonar konungs, en sumir segja, at engi viti, hverr skaut; má þat vel ok vera, þvíat ǫrvar ok spjót ok allz konar skotvápn flugu svá þykt sem drífa; fjǫlði mannz fell af Eiríkssonum bæði á vígvellinum ok á leið til skipanna ok svá í fjǫrunni, ok fjǫlði hljóp á kaf; mart komsk á skipin, allir Eiríkssynir, ok røru þegar undan, en Hákonar-menn eptir þeim; svá segir Þórðr Sjáreksson:


92.
Varði varga myrðir
vítt, svá skal frið slíta,
(jǫfur vildut þann eldask)
ǫndurt fólk (at lǫndum).
Starf hófsk upp, þás arfi
ótta valdi (á flótta)
golls en gramr vas fallinn)
Gunnhildar kom sunnan.


93.
Þrot vas sýnt, þás settusk
sinn róðrs við þrǫm stinnan
(mannr lét ǫnd ok annarr
ófár) búendr sárir.
Afreks veit, þats jǫfri
allríkr í styr slíkum
gǫndlar Njǫrðr, sás gerði,
gekk næst, hugins drekku.


K. 32. Dauði Hákonar konungs

Hákon konungr gekk út á skeið sína, lét þá binda sár sitt, en þar rann blóð svá mjǫk, at eigi fekk stǫðvat, ok er á leið dag, þá ómætti konung, sagði hann þá, at hann vill fara norðr á Álreksstaði til bús síns, en er þeir kómu norðr at Hákonarhellu, þá lǫgðu þeir þar at, var þá konungr nær lífláti, kallaði hann þá á vini sína, ok segir þeim skipan þá, er hann vill hafa á um ríkit; hann átti dóttur eina barna, er Þóra er nefnd, ok engan son; hann bað þá senda þau orð Eiríkssonum, at þeir skyldu konungar vera yfir landi, en hann bað af þeim virkða vinum sínum ok frændum, - »en þótt mér verði lífs auðit, segir hann, þá mun ek af landi fara ok til kristinna manna ok bœta þat, er ek hefi brotit við guð, en ef ek dey hér í heiðni, þá veiti mér hér grǫpt þann, er yðr sýnisk«. Ok lítlu síðarr andaðisk Hákon konungr þar á hellunni, sem hann hafði fœddr verit. Hákon konungr var svá mjǫk harmaðr, at bæði vinir ok óvinir grétu dauða hans ok kǫlluðu, at eigi myndi jafngóðr konungr koma síðan í Nóreg. Vinir hans fluttu lík hans norðr á Sæheim á Norðr-Hǫrðaland ok urpu þar haug mikinn ok lǫgðu þar í konung með alvæpni sitt ok inn bezta búnað sinn, en ekki fé annat; mæltu þeir svá fyrir grepti hans, sem heiðinna manna siðr var til, vísuðu honum til Valhallar. Eyvindr skáldaspillir orti kvæði eitt um fall Hákonar konungs, ok svá þat, hversu honum var fagnat; þat eru kǫlluð Hákonarmál ok er þetta uphaf:


94.
Gǫndul ok Skǫgul
sendi Gautatýr
at kjósa of konunga,
hverr Yngva ættar,
skyldi með Óðni fara
ok í Valhǫll at vesa.


2. Bróður fundu þær Bjarnar . . . (v. 84)


3. Hét á Háleygi . . .(v. 85)


4. Hrauðsk ór hervǫ́ðum . . . (v. 86)


5. Svá beit þá sverð. . . (v. 88)


6. Trǫddusk tǫrgur . . . (v. 89)


7.
Brunnu beneldar
í blóðgum undum,
lutu langbarðar
at lýða fjǫrvi,
svarraði sárgymir
á sverða nesi,
fell flóð fleina
í fjǫru Storðar.


8.
Blendusk við roðnum
und randar himni
Skǫglar veðr, léku
við ský of bauga,
umðu oddláar
í Óðins veðri,
hné mart manna
fyr mækis straumi.


9.
Sǫ́tu þá dǫglingar
með sverð of togin,
með skarða skjǫldu
ok skotnar brynjur,
vasa sá herr
í hugum ok átti
til Valhallar vega.


10.
Gǫndul þat mælti,
studdisk geirs skapti:
vex nú gengi goða,
es Hǫ́koni hafa
með her mikinn
heim bǫnd of boðit.


11.
Vísi þat heyrði,
hvat valkyrjur mæltu
mærar af mars baki,
hyggiliga létu
ok hjálmaðar sǫ́tu
ok hǫfðusk hlífar fyrir.


12.
Hví þú svá gunni - kvað Hákon,
skiptir geir-Skǫgul,
vǫ́rum þó verðir gagns frá goðum.
Vér því vǫldum - kvað Skǫgul,
es þú velli helt,
en þínir fíandr flugu.


13.
Ríða vit skolum,
kvað en ríkja Skǫgul,
grœnna heima goða,
Óðni at segja,
at nú mun allvaldr koma
á hann sjalfan at séa.


14.
Hermóðr ok Bragi,
kvað Hroptatýr,
gangið í gǫgn grami,
alls konungr ferr,
sás kappi þykkir,
til hallar hinig.


15.
Ræsir þat mælti,
vas frá rómu kominn,
stóð allr í dreyra drifinn,
illúðigr mjǫk
þykkir oss Óðinn vesa,
séumk vér hans of hugi.


16.
Einherja grið
skalt þú allra hafa,
þigg þú at Ǫ́sum ǫl,
jarla bági,
þú átt inni hér
átta brœðr - kvað Bragi


17.
Gerðar órar,
kvað enn góði konungr,
viljum vér sjalfir hafa,
hjálm ok brynju
skall hirða vel,
gótt es til gǫrs at taka.


18.
Þá þat kyndisk,
hvé sá konungr hafði
vel of þyrmt véum,
es Hǫ́kon bǫ́ðu
heilan koma
rǫ́ð ǫll ok regin.


19.
Góðu dœgri
verðr sá gramr of borinn,
es sér getr slíkan sefa;
hans aldar
mun æ vesa
at góðu getit.


20.
Mun óbundinn
á ýtá sjǫt
Fenrisulfr of fara,
áðr jafngóðr
á auða trǫð
konungmaðr komi.


21.
Deyr fé,
deyja frændr,
eyðisk land ok láð,
síts Hǫ́kon fór
með heiðin goð
mǫrg es þjóð of þéuð.]




Noter:

  1. Slik i FJs tekst.