Sebastianus Saga

Fra heimskringla.no
Revisjon per 19. jan. 2016 kl. 16:33 av August (diskusjon | bidrag) (Ny side: {| class="toccolours" border="1" width="100%" cellpadding="4" style="border-collapse:collapse" |- style="background-color:#e9e9e9" !align="center" valign="top" width="40%" | '''Velg sp...)
(diff) ← Eldre revisjon | Nåværende revisjon (diff) | Nyere revisjon → (diff)
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif


For at alle norrøne tegn som blir brukt i denne artikkelen skal vises korrekt må du ha fonttypen OldNordicTimes installert på din PC eller Mac. OldNordicTimes skal lagres i Fonts i Windows eller installeres i fontboken i Mac OS.


Heilagra Manna Sögur


Sebastianus Saga.
Fragment.
(Cd. 235 folio, A; 2389 folio, B.).

C. R. UNGER

Christiania 1877


[1][Niko]strato, at greifinn sendi honum ord, at hann skylldi þangat koma, fyrir þa sIk allra hellz at hann villdi vita, til hvers Nikostratus hafdi bandingiana latit leida i hus sin. Þa for hann til fundar vid greifann, ok var hann þessa sama spurdr. En hann svaradi sva: «At þino radi hefi ek at vardveita kristna menn i husum minum; en ek let til þess leida bandingiana þangat, at enir kristnir menn hręddiz at deyia sem illmenni, þot þeir vili eigi lata at fortIlum vorum ok budordi þino.» Greifinn vard gladr vid þessi svIr hans ok męllti: «Miklum audęfum mun ek þik audga, ef þu matt hugum þeira snua til blota.» En er Nicostratus kom heim til husa sinna, þa hof hann upp sIgu ok sagdi Claudio Ill þau tiþindi, er gerdz hIfdu af kenningum ok iarteinum heilags Sebastiani. En er Claudius heyr(di) þetta, þa męllti hann sva: «Tva sono a ek mer vid konu þeiri, er andadiz, ok er annarr þeira vatnbolginn, en annarr er sárafullr ok sotta; en ek efa eigi um þat, at sa ma gefa heilsu sonum minum, ef hann vill, er konu þeiri matti mal gefa eptir .vi. vetr.» Þa for Claudius heim eptir sonum sinum ok leiddi þa til husa Nikostrati, þar er inne voru guds vinir, ok fell hann til fota þeim ok męllti: «Engi efi er eptir i hiarta mino, helldr trui ek fastliga, at Kristr er sannr gud, sa er þer gIfgit. Ek fęrdu ydr .ii. sono mina, ok trui ek þvi, at þer megit leysa þa fra haska daudans.» Guds vinir svorudu: «Allir þeir er siukir koma hingat i dag, hvat sem þeim er at meini, munu heilir verda, þegar er þeir iata Kristi.» Þa męllti Polikarpus prestr, at fram skylldi ganga til skirnar allir þeir, er Kristi villdi trua. Þeira var fyrstr Tranqvillinus fadir þeira Marcelliani ok Marki, siþan .vi. vinir þeira, Ariston, Crescencianus, Euticianus, Urbanus, Vitalis ok Justus; þar nęst Nikostratus ok brodir hans Kastorius, Claudius ok .ii. synir hans Felicissimus ok Felix. Siþan geck fram Marcia modir þeira ok konur þeira Beatrix ok Lucina ok synir þeira, ok kona Claudij Simphoriosa, ok kona Nikostrati Zoe, ok hiu hans Ill .xlii. menn, ok allir þeir er or bIndum voru leystir .xvi. menn, en allz voru .viii. ok .lxx., þeir er Polikarpus prestr skirdi, en Sebastianus veitti þeim gudsifiar. En er Polikarpus prestr skirdi sonu Claudij, annan vatnbolginn, en annan sáran, þa komu þeir sva heilir or skirnarbrunni, sem þeim hefdi ecki til meins verit. En Tranqvillinus fadir þeira Marcelliani ok Marci var siukr, sva at hann matti eigi a fętr standa eda hendr retta. En Policarpus prestr spurdi, ef hann trydi af Illu hiarta, at drottinn Jesus Kristr matti honum gefa likams heilsu ok syndalausn. Tranquillinus svaradi: «Syndalausnar einnar beidumz ek; en þott ek fa eigi likams heilsu i skirn, þa skal ek þo alldri efa um tru Kristz; þviat ek reynda, ok trui ek af Illu hiarta, at drottinn Jesus Kristr sonr guds er mattugr at ge(fa) heilsu Indum ok likamum ok lif eilift eptir dauda.» Allir felldu tar fyrir fagnadi, er þetta heyrdu, ok badu, at gud syndi avIxt truar hans. Þa spurdi Policarpus prestr, ef hann trydi a fIdur ok son ok anda helgan. En er Tranqvillinus sagdi sik trua, þa losnudu hendr hans ok fętr, ok rann (hann), sem hann vęri ungr ordinn, ok męllti: «Kristr er einn gud, sa er heimr sia vesall kann eigi.» Ok er allir þessir hIfdu skirn tekit, þa voru þeir a bęnum .xvi. daga ena nęstu ok lofudu gud nętr ok daga, ok eggioduz a þat będi karlar ok konur at ganga hraustliga undir pislir.


[2]Eptir þetta sendi Cromatius greifi ord Tranqvillino fIdur þeira Marcelli(a)ni ok Marci, ok sagdi hann, er hann kom, hvat gerdz hafdi um sono hans. Tranqvillinus svaradi: «Eigi vinz mer ord[3] til at þacka þer, sem vert er, þat er þu veittir oss, þviat synir minir vęri nu fIdurlausir, en ek sonalaus, ef þitt huggędi hefdi eigi oss dugat. En nu fagna allir þeir, sem ast hafa i briosti, ok trui ek, at þu munir ok fagna, þviat nu er gefit lif deyiIndum ok gledi hryggiIndum ok huggan harmIndum.» Þa ętladi greifinn, at synir hans mundu blota vilia: «Komit þer ok blotit i dag godum þeim, er þer gulldu sono[4] þina heila.» Tranqvillinus svaradi: «Ef þu villdir rett virda þa hluti, er gerduz um mik ok sono mina, þa mundir þu kenna, at mikill er kraptr Kristz nafns.» Greifinn svaradi: «Ertu ęr nu Tranqvillinus?» Hann svaradi: «Er var ek hingat til, en þegar ek truda Kristi, þa fann ek heilsu hugar ok likams.» Greifinn męllti: «Til þess synumz ek gefit hafa frest sonum þinum, at þeir leiddi þik i sina villu, en eigi at þu leystir þa fra villu.» Tranqvillinus svaradi: «Virdu rett, hvat villa er, eda hvat villuverk megu heita.» Greifinn męllti: «Segdu ok þa, hvat villa er?» Tranqvillinus svaradi: «En fyrsta villa er af ganga dauda stiga en hafna lifs gItu.» «Hvat er dauda stigr?» sagdi greifinn. Tranqvillinus svaradi: «Syniz þer eigi dauda stigr vera at eigna guddoms nafn daudum monnum, ok luta stocki ok steinum?» Greifinn męllti: «Eru eigi þat gud, er ver gIfgum?» Tranqvillinus svaradi: «Sialfir lesit þer þat i bokum ydrum, hversu grimt var kyn þeira, eda hversu illir upprunar eda herfiligt lif, eda hversu vesaligr var daudi þeira. Eda mundi eigi gud vera fyrr a himni, en Odin var konungr i Krit, þa er hann át holld sona sinna, sem bękr ydrar segia? Miok villaz þeir, er Þor son hans ętla elldingum styra, þann er ser sialfum styrdi eigi fra ohęfum hlutum, ok fIdur sinn let meida, en atti systur sina at eiginkonu. Fyrir hvi se eigi villa at trua a þa menn, er Romaborgar lIg fyrirdęma, en hafna almatkum gudi, þeim sem a himnum er, en gIfga stock ok stein ok kalla þat gud sinn?» Greifinn męllti: «Siþan er þer tokut at lasta gud, þa hefir Romaborgar lydr ordit fyrir mIrgum skIdum.» Tranqvillinus svaradi: «Er eigi þat satt, er bękr ydrar segia, at .iii. þusundir ok .xx. Romaborgar lyds fello a einum degi, þa er þeir blotudu Þor. Margir adrir skadar ok oáran ok herleidingar ok manntapanir urdu a Romaborgar lyd, fyrr en menn trudu a einn gud. En siþan er osyniligr gud var gIfgadr, þa tok Romaborgar lydr at fagna fridi. En þer kennit eigi gud, er ydr veitir allt, þat er gott er, ok kennit skepnunni þat, er skaparinn veitir.» Greifinn męllti: «Ef sa er gofgandi, er flest gagn veitir, þa er synt at trua a solina, er allan heim lysir ok vermir iIrdina, at gras megi groa.» Tranqvillinus svaradi: «Ef gIfugr madr sendir þrel sinn at fera godan grip nockurum manni, þa mundi heimslikt þickia at gIfga þrelinn, en orękia þann er giIfina sendi. Ef ver eignum konungum en eigi þręlum þat, er þeir senda oss korn a skipum, þott þrelar fari med, þa er þo miklu skylldara at gIfga gud þann, er sol ok tungl ok Ill skepna þionar bodordi hans.» Greifinn męllti: «Ef einn er osyniligr gud, sa er þer gIfgit, þa munu þeir eigi Krist gIfga, þann er sénn var ok heyrdr ok krosfestr ok syndi Ill merki mannligrar ostyrktar i pisl sinni.» Tranqvillinus svaradi: «Rettliga męttir þu þessa spyria, ef þu hefdir radit at trua sInnu, þviat otrum manni syniz allt þat onytt, er hann vill eigi trua. En spakr madr dęmir makliga um alla hluti. Ef þu ęttir fingrgull gott ok dyran gimstein, ok felldir þu þat i saur, þa mundir þu senda þrela þina at taka þat or sauri; en ef þeir metti þat eigi finna, þa mundir þu leggia nidr prydi þina ok skrydaz þrels klędum ok stiga nidr i saurpyttinn ok retta hendr þinar i saurpyttinn ok leita gullzins, þar til er þu fyndir, ok sidan mundir þu þva þat ok gera þer þat enn at handaprydi.» Greifinn męllti: «Til hvers kemr þessi dęmisaga?» Tranqvillinus svaradi: «At ek syna þer, at ver gIfgim einn gud osyniligan.» Greifinn męllti: «Hvat er fingrgull ok gimsteinn, er i saur fell?» Hann svaradi: «Gull merkir likam mannz, en gimsteinn Indina, þviat einn madr er Ind ok likamr, sva sem eitt fingrgull er będi saman gull ok gimsteinn. Ef þer þickir gull þitt gott, þa er þo Kristi meiri elska a manninum. Þu sendir þrela þina, ok mattu þeir eigi na. En gud sendi spamenn sina ok męllti vid þa af himni, at þeir leiddi mannkynit fra syndasauri, ok mattu þeir eigi þat gera. Þu lagdir nidr prydifIt þin ok stett i saurpytt med þrels buningi ok rettir hendr þinar i saur eptir gullinu. Kristr lęgdi guddom sinn ok tok a sik þrels likam ok steig nidr af himni i þenna heim ok retti hendr sinar i saur pisla vorra, ok tok a sik pisl þa, er ver vorum verdir, en gerdi oss prydi handa sinna ok þo oss i skirnarvatni af syndasauri. En ef þrelar þinir neita þik vera drottin sinn, þa er þeir sæi þik i þrels buningi, þa myndi þer þeir þickia dauda verdir; sva munu þeir ok eigi fordaz eilifar pislir, er fyrir þęr sakir neita Krist vera drottin sinn, er hann tok þrels likam a sik.» Greifinn męllti: «Til þess syniz mer þu hafa bedit frest sonum þinum, at þu samnadir at mer gamalmannz rędum slikum.» Tranqvillinus svaradi: «Eigi ętla lęrisveinar Kristz lengi fyrir, hvat þeir skulo tala i Igliti rikismanna, þviat drottinn męllti sva: eigi þurfit þer þat hugsa, hveriu þer skulut svara rikismonnum, þviat ydr mun gefaz af gudi þat, sem þer skulut męla, þviat þer męlit eigi sialfir, helldr heilagr[5] . . . . . . . . . . . . . . . . . . [6]þeira Petrs ok Pals vard hann gripinn af heidnum monnum ok grioti bardr ok kastad liki hans ut a ana Tibr. En Klaudius ok Nicostratus, Castorius ok Victorinus ok Simp[horia]nus, þa er þeir leitudu likama med ꜳrstrondu, þa urdu þeir teknir ok leiddir fyrir borgargreifa, þann er Fabianus het, ok teygdi hann þa til blota, ok matti ꜳ einga lund snua hugskoti þeira fra tru Kristz. En er þeir voru þrysvar ꜳ mot leiddir ok kvaldir, ok helldu fastliga tru sinne, þa woru þeir færdir ꜳ sæ ok saukt þeim þar nidr, ok foru andir þeira til guds. Þꜳ lIgdu heidnir menn fe til hIfuds kristnum monnum ok sendu flugumenn til at væla þa.


[7]Torqvatus het fiskimadr nockurr, er kristinn sagdiz[8] vera, ok tok Gaius pavi vid honum, þviat hann vissi eigi flęrd hans. En er Tiburcius [prudr drengr[9] avitadi opt Torqvatum um þat, er hann var hársidr ok breytinn i buningi, svefnugr ok fastadi litit[10], ok var galaus i allri atferd, þa let Torqvatus, sem[11] hann mundi eigi reidaz vid þessa avitan; en þo gat hann sva gert af vęl sinni, at þeir Tiburcius urdu badir teknir af heidnum monnum ok leiddir fyrir greifann. Fabianus spurdi enn ellra fyrr będi at tru ok nafni. Torqvatus nefndiz ok letz[12] kristinn vera. Fabianus męllti: «Veiztu eigi, at konungar lata pina þa menn, er eigi blota godom?» Torqvatus svaradi: «Sia madr er lęrifadir minn, ok mun ek sva gera, sem hann gerir.» Fabianus męllti vid Tiburcium: «Heyrdir þu, hvat Torqvatus sagdi?» Tiburcius svaradi: «Hvat þarf Torqvatus at segiaz kristinn, þviat kraptr nafns guds reidiz þeim, er liuga a hann, þviat þeir er sannliga eru kristnir, hallda sik fra [allri munugd[13] til allrar sidsemi. Truir þu þvi, at sa madr se kristinn, er hann lętr [hanga hár[14] um herdar ser ok glikiz blotmonnum i buningi [ok i allri atferd[15]? Eigi vill Kristr þiggia slika þrela. I þvi muntu bradaz reyna lygi at honum, er hann sagdi sik kristinn vera ok [gera eptir mer[16]. Nu mun hann þat syna, hvilikr hann hefir ę verit.» Fabianus męllti vid Tiburcium: «Þat er þer heillt rad[17], at þu hafnir eigi bodordum konunga.» Tiburcius svaradi: «Ecki finn ek heilla rad Indu minni en hafna godum ok gydium ydrum, en iata einum drottni Jesu Kristo sInnum gudi.»

Sandro Botticelli: Sankt Sebastian

Torqvatus męllti þa: «Eigi at eins er hann sialfr[18] grimmr, helldr teygir hann marga menn fra blotum ok segir aull god diIfla vera, ok nemr hann eda kennir[19] galldra ok fiolkyngi nętr ok daga.» Tiburcius svaradi: «Liugvottr verdr [eigi opindr[20]. Sia madr, er þu, gIfugr domandi, matt lita, hann er til enskis annars med kristnum monnum staddr, nema til þess at hann seli þa til pisla, ok synir[21] hann sik kristnum monnum sem kristinn, en heiþnum sem heiþinn, ok er hvarigum trur. Ek avitaþa hann um osidsemi sina, er hann át ok drack, þar til er hann spio, ok svaf, þa er adrir voru a bęnum; en nu avitar hann kristna menn ok ręgir ok eggiar ohreinan domanda, at hann reidiz oss [ok fysir oss at blota diIflum[22]. Se ek fysi þina, lita ma ek grimleik [hiarta þins[23]; hvatki er þu hefir frammi i gegn kristnum monnum i ognum ok kvIlum[24], vid Illu eru ver bunir, þvi er oss kemr at hendi; eigi hredumz ver utlegdir, þviat allr heimr er oss utlegd, ok eigi pislir, þviat þa leysumz ver ur myrkvastofu þessa heims; ok eigi hrędumz ver elld, þviat meiri er girndarelldr, sa er ver stigum yfir.» Fabianus męllti: «Gialltu þik kyni þinu, ok ver gIfugr, sem þv att kyn til; en þu ert nu oltinn i þa otign, at þu ert pislar verdr ok dauda.» Tiburcius svaradi: «Er þat domr ins vitrazta domanda, at ek se af þvi [ætlæri, at ek gIfga eigi ohreinan anda Odin eda Freyio portkonu, ok af þvi pisla verdr, at ek gaufga sannan gud[25], þann er a himnum er ok til þess kom af himni til iardar, at madr mętti stiga af iIrdu til himins.» Þa let Fabianus bera ględir fyrir fętr honum ok męllti: «Kiostu annathvart, at þu brenn reykelsi á glodum þessum, eda gack berum fotum a ględrnar.» Þa gerdi Tiburcius krossmark fyrir ser ok geck yfir ględrnar ok męllti vid greifann: «Legg þu nidr otru þina, þviat einn gud, sa er ver iatum, rędr fyrir allri skepnu sinni. En ef þu matt nockut i nafni Þors þins, þa rettu hInd þina i vellanda vatn, ok reyn, ef Þor[26] þinn [hlifir þer[27]; þviat mer syniz i nafni drottins mins Jesu Kristz, sem ek ganga um fagra bloma, þviat Ill skepna þionar bodordi skapara sins.» Fabianus męllti: «Ollum er nu audsynt, at Kristr ydvarr kendi ydr fiolkyngi.» Tiburcius svaradi: «Þegi, [vesIl tunga[28], ok lat mik eigi heyra, at þu geyir heilagt nafn drottins.» Þa reiddiz Fabianus ok lét til hIgs leida Tiburcium a gItu þa, er Lavikana heitir, þriar milur fra Romaborg, ok var hann þar hoggvinn ok i þeim enum sama stad grafinn. Ok verda þar margar iarteinir allt til þessa dags.


[29]Sidan [let Torqvatus Castulum verda hIndladan husbonda[30] guds votta, ok var hann þrysvar a moti hafdr ok pindr, ok hellt fast[31] tru sinni. Ok eptir þat var hann settr i grof kvikr, ok mokat a hann sandi ok grioti, ok for sva til guds med sigri. Þa voru þeir Marcellianus ok Markus teknir ok bundnir vid eitt tre badir, ok [voru berfęttir a brIndum[32], ok męllti Fabianus vid þa: «Þar skulut þit standa badir fastir, til þess er þit blotit godum, ok munu þit þa leystaz fra pislum.» Þeir[33] svorudu: «Alldri hIfum vit iafnvel verit staddir, þviat nu stondum vit fastir i ast guds; ok veri sva vel, at vit stędim her[34], medan vit lifdim.» En er þadan leid dagr ok nott, þa let Fabianus leggia a þeim spiotum, þar er þeir stodu, ok foru sva til dyrdar ok voru grafnir a gItu þeiri, er Appia heitir, tvęr milur fra Romaborg.


[35]Sidan vard uppvist, at Sebastianus var kristinn, ok var þat sagt Diocletiano konungi, ok lef Dicletianus kalla hann til sin, ok męllti: «Ek gerda þik inn ęzta mann i hird minni, en þu leyndiz allt hingat til at þvi, er þu gerir i gegn heilsu minni ok i gegn godum vorum.» Sebastianus svaradi: «Fyrir heilsu ydvarri ok[36] allz Romaborgar lyds gIfgada ek einn sannan gud, þviat ek truda þat orar vera at trua a stock eda stein.» Þa let Diocletianus leida Sebastianum a vIll ok binda ok hafa at skotzspęni. Þa var skotit a hann Irum Illum megin, unz hann var allr utan sem biarnigull. Ok ętludu allir hann daudan ok foru a brott. En kona su, er átt hafdi Castulus, hon het Herena, kom til um nottina af grafa Sebastianum; ok [lifdi hann[37], ok leiddi hann heim med ser, ok tok hann heilsu eptir fa daga. Þa badu kristnir menn, at han mundi flyia. En hann stod a loptridi nockuru, þa er konungarnir gengu [hia honum[38], ok męllti hann vid þa: «Mikit liuga blotbyskupar at ydr, er þeir segia kristna menn vera ovini Romaborgar velldis, þar sem af þeira bęnum [þrifaz ok[39] þroaz allt Romaborgar velldi.» Diocletianus męllti: «Ertu Sebastianus, sa er ver letum pina[40] fyrra dag?» Sebastianus svaradi: «Til þess let gud mik lifna, at ek [segda þat[41] Illum lyd, at þer dęmit rangt, þa er þer latit pina þrela Kristz.» Þa let Diocletianus beria Sebastianum stIngum til bana ok kasta liki hans i keytu diupa, at eigi gofgadi kristnir menn hann. En heilagr Sebastianus vitradiz i draumi sidsamri konu, þeiri er Lucina het [ok mællti vit hana: «Leitadu liks mins, ok muntu finna þat hanga a staur i gang nockurum, ok hefir þat eigi nidr fallit i saur; þat skalltu færa i stad þann, er Catacumbas heitir, ok grafa hia fotum Petri ok Pauli guds postola.» Lucina[42] for þegar um nottina med huskarla sina ok fann [likam heilags Sebastiani ok færdi til þess stadar[43], sem hann hafdi bedit, ok grof vandliga, ok var þar a bęnum .xxx. daga ina nęstu. En er fridr gerdiz kristnum monnum [nockuru sidar[44], þa let heilIg Lucina gera kirkiu ur husi sinu ok lagdi þar til Ill audęfi sin, ok þionadi þar gudi[45] alla ęfi sina. Enn sęli Sebastianus var pindr enn .xiii. kal. Februarij[46] rikianda drottni vorum Jesu Kristo, þeim er med fedr ok helgum anda lifir ok rikir gud um allar alldir. Amen.


Fotnoter

  1. Første Brudstykke findes kun i A.
  2. capitulum Overskr. A.
  3. ordz A.
  4. sona A.
  5. Her mangler 2 Blade i A.
  6. Her begynder B.
  7. Her begynder atter A; B har Overskriften: Fra Torqvato illum manne.
  8. þottiz B.
  9. [ prydidreingr B.
  10. litt B.
  11. at B.
  12. kvaz B.
  13. rettet; munudg A; [ likams munnudum B.
  14. [ lafa hꜳr nidri B.
  15. [ sinum ok i ollu atferli B.
  16. [ eptir mer mundu ganga B.
  17. til hialpar tilf. B.
  18. kristinn ok tilf. B.
  19. lagsmonnum sinum tilf. B.
  20. [ alldri opinberr B.
  21. saal. B; syniz A.
  22. [ tilf. B.
  23. [ rads þins ok velar briostz þins B.
  24. eda i skaudum tilf. B.
  25. [ saal. B; dauda verdr, er ek gIfga eigi diIfla, helldr Krist guds son A.
  26. Þorr B.
  27. [ hlifi þer vit bruna B.
  28. [ vesall madr B.
  29. Fra Kastulo Overskr. B.
  30. [ gerdi Torqvatus svo, at Kastulus vard haundladr husbondi B.
  31. hann fastri B.
  32. [ latnir standa berfættir B.
  33. brædr B.
  34. fast tilf. B.
  35. Um liflat Sebastiani pislarvottz Overskr. B.
  36. fyrir þrifum tilf. B.
  37. [ fann hun hann lifanda B.
  38. [ tilf. B.
  39. [ tilf. B.
  40. hafa af skotspæni B.
  41. [ bera þat fyrir B.
  42. [saal. B; En hon A.
  43. [ saal. B; lik Seb. fest a stauri einum ok ferdi til kirkiu Petrs postola ok Pals A.
  44. [ eptir nockura vetr B.
  45. sialf tilf. B.
  46. at tilf. B.