Forskjell mellom versjoner av «Septem Dormientes»

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
m
m
(5 mellomliggende revisjoner av 2 brukere er ikke vist)
Linje 18: Linje 18:
 
''Fragment''
 
''Fragment''
  
(''Cd. 623 qv'')  
+
(''Cd. 623 qv.'')  
  
  
Linje 34: Linje 34:
 
En Maximianus oc laxmenn hans gerþo rettl&#281;ti guþs meþ tru, oc h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>fþo gull oc silfr af frendom sinom oc gafo þurfamonnom leyniliga oc melto meþ sér: «F<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>rum a br<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>t ór borg þessi oc f<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>rum til hellis ens mikl[a, er] er i fialli þvi, er Celius heitir, oc verom vér þar ottal<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>sir a b&#281;nom, unz Decius kemr aptr at d&#281;ma of oss, en guþ geri viþ oss at vilia sinom oc láti oss taka eilifa dyrþ truaþra piningarvatta sinna.» En er þeir melltusc þetta viþ goþir vinir, þa foro þeir til hellis oc h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>fþo silfr meþ ser til atvinno, oc varo þar marga daga a b&#281;nom oc biþu þatan guþs miscunnar. En þeir settu ein(n) þeira (er Malcus het) til þess at þiona þeim. En sa hafþi silfr meþ ser oc for til borgar i stafkals buningi at c<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>pa þeim mat, oc gorþi hann misconn viþ <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>ma menn, oc sagþi lagsmonnom sinom <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>ll tiþendi, þ<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font> er hann fra i borginni. En eptir marga daga com Decius konongr aptr i Effesom oc b<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>þ þegar rikismonnom at blota, oc var leitaþ Maximianum oc lagsmanna hans. Þa com ogn oc hrezla yfir alla truaþa menn, oc fl&#281;þu þeir scyndiliga fra <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>gliti Decij konongs. Malcus fleþ[i or] borginni oc hafþi br<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>þ litiþ meþ ser til br&#281;þra sinna, oc sagþi þeim, at Decius v[ar] kominn i borg oc let magna bló[t, oc at] þeira var leitaþ allra laxmanna. Þa urþu guþs váttar hryggvir, er þeir heyrþo þetta, oc fello til iarþar oc baþu guþ miskonnar meþ tárum oc falu andir sina guþi a hendi. En er þeir settusc til matar allir, þa fylldosc <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>go þeira tára oc hiortu þeira ogleþi. En eptir solars&#281;tr sofnoþo þeir allir, þviat <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>go þeira þyngþusc af tarum oc af ahiggio(!) hiarta þeira, En guþ misconsamr gaf þeim hvild oc hoglig biþ iarteina þeira, er hann villdi vitra á sinni tiþ. En þeir visso egi, hverso þeir svavo eþa hvar guþ hirþi andir þeira, en þeir hvildo allir a iorþo aþ likam sva sem sofend[r, oc la] silfr þeira hia þeim, þat er þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>fþo þangat haft.
 
En Maximianus oc laxmenn hans gerþo rettl&#281;ti guþs meþ tru, oc h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>fþo gull oc silfr af frendom sinom oc gafo þurfamonnom leyniliga oc melto meþ sér: «F<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>rum a br<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>t ór borg þessi oc f<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>rum til hellis ens mikl[a, er] er i fialli þvi, er Celius heitir, oc verom vér þar ottal<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>sir a b&#281;nom, unz Decius kemr aptr at d&#281;ma of oss, en guþ geri viþ oss at vilia sinom oc láti oss taka eilifa dyrþ truaþra piningarvatta sinna.» En er þeir melltusc þetta viþ goþir vinir, þa foro þeir til hellis oc h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>fþo silfr meþ ser til atvinno, oc varo þar marga daga a b&#281;nom oc biþu þatan guþs miscunnar. En þeir settu ein(n) þeira (er Malcus het) til þess at þiona þeim. En sa hafþi silfr meþ ser oc for til borgar i stafkals buningi at c<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>pa þeim mat, oc gorþi hann misconn viþ <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>ma menn, oc sagþi lagsmonnom sinom <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>ll tiþendi, þ<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font> er hann fra i borginni. En eptir marga daga com Decius konongr aptr i Effesom oc b<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>þ þegar rikismonnom at blota, oc var leitaþ Maximianum oc lagsmanna hans. Þa com ogn oc hrezla yfir alla truaþa menn, oc fl&#281;þu þeir scyndiliga fra <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>gliti Decij konongs. Malcus fleþ[i or] borginni oc hafþi br<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>þ litiþ meþ ser til br&#281;þra sinna, oc sagþi þeim, at Decius v[ar] kominn i borg oc let magna bló[t, oc at] þeira var leitaþ allra laxmanna. Þa urþu guþs váttar hryggvir, er þeir heyrþo þetta, oc fello til iarþar oc baþu guþ miskonnar meþ tárum oc falu andir sina guþi a hendi. En er þeir settusc til matar allir, þa fylldosc <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>go þeira tára oc hiortu þeira ogleþi. En eptir solars&#281;tr sofnoþo þeir allir, þviat <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>go þeira þyngþusc af tarum oc af ahiggio(!) hiarta þeira, En guþ misconsamr gaf þeim hvild oc hoglig biþ iarteina þeira, er hann villdi vitra á sinni tiþ. En þeir visso egi, hverso þeir svavo eþa hvar guþ hirþi andir þeira, en þeir hvildo allir a iorþo aþ likam sva sem sofend[r, oc la] silfr þeira hia þeim, þat er þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>fþo þangat haft.
  
En enn n&#281;sta dag at morni lét Decius leita þeira of borg alla, oc fundosc þeir egi. Þa m&#281;lti hann viþ raþgiafa sina: «Mikil(l) afsak(n)i er mer at þessom enom ungom monnom, er hins mesta kyns ero; þeir ætloþo, at ec reiddomc þeim of óhlyþni <ref>''Her mangler et Blad.''</ref> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . þeir upp biartir at aliti oc sungo lof guþi, sem þeir voro vanir. En engi var d<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>þalitr á andliti þeira, egi voro funuþ kl&#281;þi þeira, engi var elli a lik<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>mom þeira, oc sva þotti þeim, sem þeir (hefþi) eina nott sofit oc vaknaþ at morni þeirrar n&#281;tr. Ahiggia(!), er þeir sofnoþo, var <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>ll i briosti þeim, oc &#281;tloþo þeir, at Decius konongr leitaþi þeira. Þa litu þeir til Malcum, þess er vanr var at þiona þeim, oc spurþi Magsimianus, hvat of þa hefþi rett v&#281;rit i borginni. Malcus svaraþi: «At þvi er mer scylþisc(!), var várr leitaþ, til þess at ver bl&#281;tim meþ <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>þrum borgarm<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>nnum. En guþ veit, hvat Decius hefir oss hugat, en ver hyggiom at, hvat ver scolom gera.» Maximianus respondit: «Verom bunir, br&#281;þr, at coma fyr d&#281;mistól Cristi, oc hreþomsc egi dómstol þessa konongs, oc n&#281;itum egi lifi þvi, er ver h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>fom fyr tru sonar guþs.» Þa m&#281;lto þeir viþ Malcum: «Tak þu silfr oc c<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>p oss meira br<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>þ, en þu keyptir i g&#281;r, oc verþ vis oc kunn segia oss, hvat Decius d&#281;mir um oss.» Þa reis Malcus sn&#281;ma up, sem hann var vanr ok hafþi silfr meþ ser. En þat var mót a silfri, er gek en fyrsta v&#281;tr rikis Decij konongs. En fra voru liþnir .lxx<sup>ta</sup>. .ii<sup>o</sup>. .ccc<sup>tum</sup>. vetra.<ref>.v<sup>r</sup> ''Cd.''</ref> Sva (lengi) h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>fþo þeir sofit, en þeir hugþusc eina nott sofit hafa. En er mo[rgi]nn var, þa gek [Malcus] út oc sa steina marga uti fyr hellisdurom, oc undraþisc<ref>undrazisc ''Cd.''</ref> hann þat. Þa for hann til borgar meþ hr&#281;zlo oc hugþi þat, at [hann] mundi kendr verþa oc leiddr fyrir Decium [konong]. En hann vissi egi, at Decius va[r fyr] l<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>ngo i molldo funaþr. En er Malcus nalgaþisc til borgarlyþs(!), þa sa hann cross<ref>.&#x271D;. ''Cd.''</ref> reistan up yfir borgarhliþit. Þa leit hann ollom meginn a crossinn oc hugþi at, hvi þat m[und]i gegna, oc fór hann til annars hliþs oc sa þ[ar| annan cross<ref>.&#x271D;. ''Cd.''</ref>. Hann undraþisc [þetta, e]r honom syndisc <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>ll <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>nnr gø[rþ] a borginni, en hann vissi van, oc kendi hann egi borgina. Þa for hann aptr til ens sama hliþs oc gerþi crossmark fyr andliti ser oc melti i hug ser: «Hvi gegnir þat, e[r i] g&#281;r var þe[tta] crossmark fólgit, en nu er þatt(!) berliga up r[eist] i borgarhliþom? Hvi se þetta egi dr<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>mr eþa n<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>ckr spaleix syn, er fyr mik berr.» Siþan hulþi hann h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>fut sitt oc gek inn i borgina. En er hann com til torgs, þa heyrþi hann marga menn mela oc sveria i nafni Jesu Cristi, oc oaþisc hann i hug ser oc m&#281;lti: «Hversu matti sva mikil scipun verþa a einni nott? I ger matti engi diarfliga Xrist nefna, en nu nefna hann allar tungr. Vist hygg ec þessa aþra borg vera en egi Effesum, þviat sia er allt annan veg gor, [oc er] her cristinna manna mal.» Þa nam hann staþar. En ungr maþr rann til hans, oc spurþi hann þann, hvert heiti v&#281;ri borgarinnar. En sa sagþi, at su borg het Effesus. Þa melti Malcus viþ sialvan sic: «Ut mun ec ganga or borg, at egi villomc ec oc hitta ec helldr aptr til þeira<ref>at egi villdi ec ''tilf. her Cd., men disse Ord ere som urigtige underprikkede af Skriveren.''</ref>, er mic sendo, þvit ec sialfr mac egi styra hug minom.» Þessa hluti alla sagþi Malcus sialfr eptir ser, þa er hann com til hellis oc vitroþ var uprisa þeira.
+
En enn n&#281;sta dag at morni lét Decius leita þeira of borg alla, oc fundosc þeir egi. Þa m&#281;lti hann viþ raþgiafa sina: «Mikil(l) afsak(n)i er mer at þessom enom ungom monnom, er hins mesta kyns ero; þeir ætloþo, at ec reiddomc þeim of óhlyþni<ref>''Her mangler et Blad.''</ref> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
  
En er Malcus villdi ganga ut or borginni, þa com hann at, þar er menn selldu br<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>þ, oc tok [hann] sil[fr] or sioþi oc selldi þeim. Þeir litu a silfr hans, er a torgino varo, oc undroþosc, oc sa hverr til annars. Þa tok hiarta hans at hr&#281;þasc oc &#281;tlaþi, at þeir kendi hann oc villdi selia De[cio konongi], oc melti hann viþ þa: «Br<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>þ vil ec hafa af yþr fyr silfr þat, er ec sellda yþr.» En þeir [g]rip[o] hann h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>ndom oc spurþu hann: Hverr er þu eþa h[vert] er nafn þitt. Seg þu oss, hvar þu fan[t fo]rnt fe, oc munom ver egi segia eptir [þer]. En ef þu vill egi þat, þa monom ver selia þic til d<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>þa.» Malcus fann enge sv<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>r til at sinni<ref>.s. ''Cd.''</ref> at svara þeim fyr hrezlo sakir, helldr melti hann sva i hug s&#281;r: «Þat er nu heimt at mér [ve]slom, er ec hr&#281;þomc egi.» En er þeir sa, at hann þagþi oc svaraþi þeim egi, þa l<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>gþo þeir band a hals honom oc drogo hann of streti i miþia borg. En þ<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font> tiþendi foro um borgina, at maþr var h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>nlaþr, sa er fornt fe<ref>[[Fil:Rúnakvæði_fé.png|12px]] ''Cd.''</ref> hafþi meþ ser. Þa samnaþisc saman margr lyþr oc melti: «Sia maþr er ut[len]dr, oc h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>fom hann alldregi senn.» Oc allir undruþosc, oc kendi engi hann. En þo treys<ref>''Slutningen mangler.''</ref>  
+
 
 +
þeir upp biartir at aliti oc sungo lof guþi, sem þeir voro vanir. En engi var d<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>þalitr á andliti þeira, egi voro funuþ kl&#281;þi þeira, engi var elli a lik<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>mom þeira, oc sva þotti þeim, sem þeir (hefþi) eina nott sofit oc vaknaþ at morni þeirrar n&#281;tr. Ahiggia(!), er þeir sofnoþo, var <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>ll i briosti þeim, oc &#281;tloþo þeir, at Decius konongr leitaþi þeira. Þa litu þeir til Malcum, þess er vanr var at þiona þeim, oc spurþi Magsimianus, hvat of þa hefþi rett v&#281;rit i borginni. Malcus svaraþi: «At þvi er mer scylþisc(!), var várr leitaþ, til þess at ver bl&#281;tim meþ <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>þrum borgarm<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>nnum. En guþ veit, hvat Decius hefir oss hugat, en ver hyggiom at, hvat ver scolom gera.» Maximianus respondit: «Verom bunir, br&#281;þr, at coma fyr d&#281;mistól Cristi, oc hreþomsc egi dómstol þessa konongs, oc n&#281;itum egi lifi þvi, er ver h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>fom fyr tru sonar guþs.» Þa m&#281;lto þeir viþ Malcum: «Tak þu silfr oc c<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>p oss meira br<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>þ, en þu keyptir i g&#281;r, oc verþ vis oc kunn segia oss, hvat Decius d&#281;mir um oss.» Þa reis Malcus sn&#281;ma up, sem hann var vanr ok hafþi silfr meþ ser. En þat var mót a silfri, er gek en fyrsta v&#281;tr rikis Decij konongs. En fra voru liþnir .lxx<sup>ta</sup>. .ii<sup>o</sup>. .ccc<sup>tum</sup>. vetra.<ref>.v<sup>r</sup> ''Cd.''</ref> Sva (lengi) h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>fþo þeir sofit, en þeir hugþusc eina nott sofit hafa. En er mo[rgi]nn var, þa gek [Malcus] út oc sa steina marga uti fyr hellisdurom, oc undraþisc<ref>undrazisc ''Cd.''</ref> hann þat. Þa for hann til borgar meþ hr&#281;zlo oc hugþi þat, at [hann] mundi kendr verþa oc leiddr fyrir Decium [konong]. En hann vissi egi, at Decius va[r fyr] l<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>ngo i molldo funaþr. En er Malcus nalgaþisc til borgarlyþs(!), þa sa hann cross<ref>.&#x271D;. ''Cd.''</ref> reistan up yfir borgarhliþit. Þa leit hann ollom meginn a crossinn oc hugþi at, hvi þat m[und]i gegna, oc fór hann til annars hliþs oc sa þ[ar| annan cross<ref>.&#x271D;. ''Cd.''</ref>. Hann undraþisc [þetta, e]r honom syndisc <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>ll <font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>nnr gø[rþ] a borginni, en hann vissi van, oc kendi hann egi borgina. Þa for hann aptr til ens sama hliþs oc gerþi crossmark fyr andliti ser oc melti i hug ser: «Hvi gegnir þat, e[r i] g&#281;r var þe[tta] crossmark fólgit, en nu er þatt(!) berliga up r[eist] i borgarhliþom? Hvi se þetta egi dr<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>mr eþa n<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>ckr spaleix syn, er fyr mik berr.» Siþan hulþi hann h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>fut sitt oc gek inn i borgina. En er hann com til torgs, þa heyrþi hann marga menn mela oc sveria i nafni Jesu Cristi, oc oaþisc hann i hug ser oc m&#281;lti: «Hversu matti sva mikil scipun verþa a einni nott? I ger matti engi diarfliga Xrist nefna, en nu nefna hann allar tungr. Vist hygg ec þessa aþra borg vera en egi Effesum, þviat sia er allt annan veg gor, [oc er] her cristinna manna mal.» Þa nam hann staþar. En ungr maþr rann til hans, oc spurþi hann þann, hvert heiti v&#281;ri borgarinnar. En sa sagþi, at su borg het Effesus. Þa melti Malcus viþ sialvan sic: «Ut mun ec ganga or borg, at egi villomc ec oc hitta ec helldr aptr til þeira<ref>at egi villdi ec ''tilf. her Cd., men disse Ord ere som urigtige underprikkede af Skriveren.''</ref>, er mic sendo, þvit ec sialfr mac egi styra hug minom.» Þessa hluti alla sagþi Malcus sialfr eptir ser, þa er hann com til hellis oc vitroþ var uprisa þeira.
 +
 
 +
En er Malcus villdi ganga ut or borginni, þa com hann at, þar er menn selldu br<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>þ, oc tok [hann] sil[fr] or sioþi oc selldi þeim. Þeir litu a silfr hans, er a torgino varo, oc undroþosc, oc sa hverr til annars. Þa tok hiarta hans at hr&#281;þasc oc &#281;tlaþi, at þeir kendi hann oc villdi selia De[cio konongi], oc melti hann viþ þa: «Br<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>þ vil ec hafa af yþr fyr silfr þat, er ec sellda yþr.» En þeir [g]rip[o] hann h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>ndom oc spurþu hann: Hverr er þu eþa h[vert] er nafn þitt. Seg þu oss, hvar þu fan[t fo]rnt fe, oc munom ver egi segia eptir [þer]. En ef þu vill egi þat, þa monom ver selia þic til d<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>þa.» Malcus fann enge sv<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>r til at sinni<ref>.s. ''Cd.''</ref> at svara þeim fyr hrezlo sakir, helldr melti hann sva i hug s&#281;r: «Þat er nu heimt at mér [ve]slom, er ec hr&#281;þomc egi.» En er þeir sa, at hann þagþi oc svaraþi þeim egi, þa l<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>gþo þeir band a hals honom oc drogo hann of streti i miþia borg. En þ<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font> tiþendi foro um borgina, at maþr var h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>nlaþr, sa er fornt fe<ref>''Cd.''</ref> hafþi meþ ser. Þa samnaþisc saman margr lyþr oc melti: «Sia maþr er ut[len]dr, oc h<font face="Old1NordicTimes" size="3">2</font>fom hann alldregi senn.» Oc allir undruþosc, oc kendi engi hann. En þo treys<ref>''Slutningen mangler.''</ref>  
  
  
Linje 42: Linje 45:
  
  
<big>Appendix</big>
+
<big>'''Appendix'''</big>
  
  
Linje 55: Linje 58:
  
 
----
 
----
 +
  
 
'''Fotnoter'''
 
'''Fotnoter'''
Linje 61: Linje 65:
 
[[Kategori:Alfabetisk indeks]]
 
[[Kategori:Alfabetisk indeks]]
 
[[Kategori:Tekster på norrønt]]
 
[[Kategori:Tekster på norrønt]]
 +
[[Kategori:Tekster på latin]]
 
[[Kategori:Helgensagaer]]
 
[[Kategori:Helgensagaer]]
 
[[Kategori:Carl Richard Unger]]
 
[[Kategori:Carl Richard Unger]]

Revisjonen fra 1. jul. 2020 kl. 11:59

Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif


For at alle norrøne tegn som blir brukt i denne artikkelen skal vises korrekt må du ha fonttypen OldNordicTimes installert på din PC eller Mac. OldNordicTimes skal lagres i Fonts i Windows eller installeres i fontboken i Mac OS.


Heilagra Manna Sögur


Septem Dormientes

Fragment

(Cd. 623 qv.)


C. R. UNGER

Christiania 1877


.vii. dormiencium

A þeim d2gum er Decius var keisari, þa for hann i margar borgir at briota niþr cristni guþs oc eyfra cristnom monnom. En er hann com á Asialand i borg þa, er Effesus hei[tir, þa] lęt hann efla scurþgoþa villo oc hof i borginni. En dioful(!)inn greniaþi i hiarta hans, oc b2þ hann þegar 2llom h2fþingiom [at] blota i hverio hovi. Þa samnaþisc allr fiolþi borgarly[þs til] bloz, oc lagþi reyc oc illan d2n um borgina innann af blótun þeira, oc gerþisc mirkr(!) yfir þeim oc in svartasta þoca. En gratr oc hrigleikr(!) com yfir alla cristna menn, oc falusc þeir oc hulþo andlit sin. A inom þriþia degi b2þ enn grimmasti konongr at taka cristna menn oc neyþa til blota. Þa drifu til gyþyngar meþ heiþnom monnom oc leituþu þręla guþs oc drogu ór fylcsnom oc or hellom oc gr2fom [oc] neyddo þa til blota. Þa voro pindir þeir allzkyns pislom, er egi villdo blota, [oc la]go likamir þeira ómylldir, oc baru foglar oc dyr hré guþs vátta í munni ser, oc rann blóþ þeira of streti sem vatn of g2tr, oc varo h2foþ þeira fest á gardst2ra. En af mikilleic kvala oc ofriðar varþ hrézla oc hrygleikr yfir 2llom cristnom lyþ, oc baþo allir meþ saru hiarta ser hialpar af guþi oc staþremmi oc tru oc þolinmęþi, at þeir mętti standasc pislir. A þeim d2gom selldo fęþr sono sina til d2þa, eða synir fęþr, oc ma[ti en]gi 2þrom trua. En guþs ast, su er send er i briost heilagra manna, ste yfir illzko þessa meþ styrc oc þolinmęþi.

A þeiri tiþ fundusc .viitem. hinir g2fgustu guþs vinir Maximianus, Malcus, Martinianus, Dionisius, Serapion, Constantinus oc Johannes, þeir varo styrkir i tru guþs oc meddo hvem dag líkami sina i f2stom oc i [bęna]halldi oc i hrygleik þeim, er þeir sa yfir 2llo cristno liþi. En ávallt er konongr for til bloz oc lyþr hans, þa falusc þessir .viitem. [oc gin]gu inn i bęnarhus oc hnegþo(!) hofuð sin oc d2gþu andlit sin i tarum fyrir guþs sakir oc i 2gliti hans. En cunnir menn þeira sviku þa oc hugþu at, hvert þeir fęri fra blóti, þa er aþ(r)ir blotoþu, oc fundo menn þa á bęnom i einom staþ. Þa gingo inn ovinir en(s) sanna guþs fyrir Decium konong oc melto: «Lifi þu ęi i fegr(þ) rikis þins, hinn milldasti konongr! þu lętr samna monnom of langan veg til blóta, en nagrannar þinir fyrirlita þic oc hliþa(!) egi boþorþi þino, oc sykva h2fþingia þina oc lifa at siþ cristinna manna oc blóta egi. Magsimianus greva son, þess er mestr var i riki þino, oc sex laxmenn hans, þeir er ens mesta kyns ero i þessi borg, þeir fyrirlita boþorþ þínn oc blota égi goþum varum od2þligum.» En er konongr heyrfri þetta, þa reiddisc hann oc lęt þa leiþa i br2t ór bęnarhusi oc fyrir domstól sinn, oc męlti hann viþ þa: «Fyr hvi blotiþ er egi goþom þeim, er allr heimr blotar, oc glikisc enom stęrstum h2fþingiom oc iamn2lldrum yþrom? Gangit nu til oc blotiþ goþum, sva sem yþr er scyllt oc allir menn gęra.» Magsimianus svaraþi: «Vęr eigom gud á himni, þann er scop himinn oc iorþ, honom fęrum ver forn oc syni hans, er sendr var i þenna heim, oc helgom anda hans, þeiri ósundrscilligri þrenningo ferom ver lof fórn oc goþann ilm, þat er av2xtr erviþis vars. En égi fęrum ver scurgoþum fornir, sem er fęrit, oc egi blotum ver dioflom ne s2rgum hreint hiarta vart.» Decius melti: «Þvi at er scilit yþ[r fra] blotum oc fyrirlętuþ velldi rikis mins, þa scolo þer scylþir(!) fra vinattu minni, unz ec gef mer tom til at dęma of yþr oc saca yþr of þessi mál yþr, þviat egi er gott at glata yþr á unga alldri oc lita fegr[þ yþ]ra i kv2lom. Fyr þvi gef ec yþr frest, at er higgiþ(!) at yþr oc lifit.» Þa lét konongr leisa(!) af þeim b2nd oc let þa a br2t fara. En hann fór til annarra borga, oc var þar grimmastr sem [þa var] hann.

En Maximianus oc laxmenn hans gerþo rettlęti guþs meþ tru, oc h2fþo gull oc silfr af frendom sinom oc gafo þurfamonnom leyniliga oc melto meþ sér: «F2rum a br2t ór borg þessi oc f2rum til hellis ens mikl[a, er] er i fialli þvi, er Celius heitir, oc verom vér þar ottal2sir a bęnom, unz Decius kemr aptr at dęma of oss, en guþ geri viþ oss at vilia sinom oc láti oss taka eilifa dyrþ truaþra piningarvatta sinna.» En er þeir melltusc þetta viþ goþir vinir, þa foro þeir til hellis oc h2fþo silfr meþ ser til atvinno, oc varo þar marga daga a bęnom oc biþu þatan guþs miscunnar. En þeir settu ein(n) þeira (er Malcus het) til þess at þiona þeim. En sa hafþi silfr meþ ser oc for til borgar i stafkals buningi at c2pa þeim mat, oc gorþi hann misconn viþ 2ma menn, oc sagþi lagsmonnom sinom 2ll tiþendi, þ2 er hann fra i borginni. En eptir marga daga com Decius konongr aptr i Effesom oc b2þ þegar rikismonnom at blota, oc var leitaþ Maximianum oc lagsmanna hans. Þa com ogn oc hrezla yfir alla truaþa menn, oc flęþu þeir scyndiliga fra 2gliti Decij konongs. Malcus fleþ[i or] borginni oc hafþi br2þ litiþ meþ ser til bręþra sinna, oc sagþi þeim, at Decius v[ar] kominn i borg oc let magna bló[t, oc at] þeira var leitaþ allra laxmanna. Þa urþu guþs váttar hryggvir, er þeir heyrþo þetta, oc fello til iarþar oc baþu guþ miskonnar meþ tárum oc falu andir sina guþi a hendi. En er þeir settusc til matar allir, þa fylldosc 2go þeira tára oc hiortu þeira ogleþi. En eptir solarsętr sofnoþo þeir allir, þviat 2go þeira þyngþusc af tarum oc af ahiggio(!) hiarta þeira, En guþ misconsamr gaf þeim hvild oc hoglig biþ iarteina þeira, er hann villdi vitra á sinni tiþ. En þeir visso egi, hverso þeir svavo eþa hvar guþ hirþi andir þeira, en þeir hvildo allir a iorþo aþ likam sva sem sofend[r, oc la] silfr þeira hia þeim, þat er þeir h2fþo þangat haft.

En enn nęsta dag at morni lét Decius leita þeira of borg alla, oc fundosc þeir egi. Þa męlti hann viþ raþgiafa sina: «Mikil(l) afsak(n)i er mer at þessom enom ungom monnom, er hins mesta kyns ero; þeir ætloþo, at ec reiddomc þeim of óhlyþni[1] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


þeir upp biartir at aliti oc sungo lof guþi, sem þeir voro vanir. En engi var d2þalitr á andliti þeira, egi voro funuþ klęþi þeira, engi var elli a lik2mom þeira, oc sva þotti þeim, sem þeir (hefþi) eina nott sofit oc vaknaþ at morni þeirrar nętr. Ahiggia(!), er þeir sofnoþo, var 2ll i briosti þeim, oc ętloþo þeir, at Decius konongr leitaþi þeira. Þa litu þeir til Malcum, þess er vanr var at þiona þeim, oc spurþi Magsimianus, hvat of þa hefþi rett vęrit i borginni. Malcus svaraþi: «At þvi er mer scylþisc(!), var várr leitaþ, til þess at ver blętim meþ 2þrum borgarm2nnum. En guþ veit, hvat Decius hefir oss hugat, en ver hyggiom at, hvat ver scolom gera.» Maximianus respondit: «Verom bunir, bręþr, at coma fyr dęmistól Cristi, oc hreþomsc egi dómstol þessa konongs, oc nęitum egi lifi þvi, er ver h2fom fyr tru sonar guþs.» Þa męlto þeir viþ Malcum: «Tak þu silfr oc c2p oss meira br2þ, en þu keyptir i gęr, oc verþ vis oc kunn segia oss, hvat Decius dęmir um oss.» Þa reis Malcus snęma up, sem hann var vanr ok hafþi silfr meþ ser. En þat var mót a silfri, er gek en fyrsta vętr rikis Decij konongs. En fra voru liþnir .lxxta. .iio. .ccctum. vetra.[2] Sva (lengi) h2fþo þeir sofit, en þeir hugþusc eina nott sofit hafa. En er mo[rgi]nn var, þa gek [Malcus] út oc sa steina marga uti fyr hellisdurom, oc undraþisc[3] hann þat. Þa for hann til borgar meþ hręzlo oc hugþi þat, at [hann] mundi kendr verþa oc leiddr fyrir Decium [konong]. En hann vissi egi, at Decius va[r fyr] l2ngo i molldo funaþr. En er Malcus nalgaþisc til borgarlyþs(!), þa sa hann cross[4] reistan up yfir borgarhliþit. Þa leit hann ollom meginn a crossinn oc hugþi at, hvi þat m[und]i gegna, oc fór hann til annars hliþs oc sa þ[ar| annan cross[5]. Hann undraþisc [þetta, e]r honom syndisc 2ll 2nnr gø[rþ] a borginni, en hann vissi van, oc kendi hann egi borgina. Þa for hann aptr til ens sama hliþs oc gerþi crossmark fyr andliti ser oc melti i hug ser: «Hvi gegnir þat, e[r i] gęr var þe[tta] crossmark fólgit, en nu er þatt(!) berliga up r[eist] i borgarhliþom? Hvi se þetta egi dr2mr eþa n2ckr spaleix syn, er fyr mik berr.» Siþan hulþi hann h2fut sitt oc gek inn i borgina. En er hann com til torgs, þa heyrþi hann marga menn mela oc sveria i nafni Jesu Cristi, oc oaþisc hann i hug ser oc męlti: «Hversu matti sva mikil scipun verþa a einni nott? I ger matti engi diarfliga Xrist nefna, en nu nefna hann allar tungr. Vist hygg ec þessa aþra borg vera en egi Effesum, þviat sia er allt annan veg gor, [oc er] her cristinna manna mal.» Þa nam hann staþar. En ungr maþr rann til hans, oc spurþi hann þann, hvert heiti vęri borgarinnar. En sa sagþi, at su borg het Effesus. Þa melti Malcus viþ sialvan sic: «Ut mun ec ganga or borg, at egi villomc ec oc hitta ec helldr aptr til þeira[6], er mic sendo, þvit ec sialfr mac egi styra hug minom.» Þessa hluti alla sagþi Malcus sialfr eptir ser, þa er hann com til hellis oc vitroþ var uprisa þeira.

En er Malcus villdi ganga ut or borginni, þa com hann at, þar er menn selldu br2þ, oc tok [hann] sil[fr] or sioþi oc selldi þeim. Þeir litu a silfr hans, er a torgino varo, oc undroþosc, oc sa hverr til annars. Þa tok hiarta hans at hręþasc oc ętlaþi, at þeir kendi hann oc villdi selia De[cio konongi], oc melti hann viþ þa: «Br2þ vil ec hafa af yþr fyr silfr þat, er ec sellda yþr.» En þeir [g]rip[o] hann h2ndom oc spurþu hann: Hverr er þu eþa h[vert] er nafn þitt. Seg þu oss, hvar þu fan[t fo]rnt fe, oc munom ver egi segia eptir [þer]. En ef þu vill egi þat, þa monom ver selia þic til d2þa.» Malcus fann enge sv2r til at sinni[7] at svara þeim fyr hrezlo sakir, helldr melti hann sva i hug sęr: «Þat er nu heimt at mér [ve]slom, er ec hręþomc egi.» En er þeir sa, at hann þagþi oc svaraþi þeim egi, þa l2gþo þeir band a hals honom oc drogo hann of streti i miþia borg. En þ2 tiþendi foro um borgina, at maþr var h2nlaþr, sa er fornt fe[8] hafþi meþ ser. Þa samnaþisc saman margr lyþr oc melti: «Sia maþr er ut[len]dr, oc h2fom hann alldregi senn.» Oc allir undruþosc, oc kendi engi hann. En þo treys[9]


____


Appendix


(Den latinske Legende efter Jacobi a Voragine Legenda Aurea.)


De septem dormientibus

Septem dormientes in civitate Ephesi orti sunt. Decius autem imperator persequens christianos cum venisset Ephesum, iussit ædificari templa in medio civitatis, ut omnes cum eo miscerentur sacrificiis idolorum. Cum ergo omnes christianos inquiri iussisset et vinctos aut sacrificare aut mori compelleret, tantus pœnarum terror cunctis inerat, quod amicus amicum et filium pater et patrem filius abnegabat. Tunc in illa urbe inventi sunt christiani septem, Maximianus, Malchus, Marcianus, Dionysius, Johannes, Serapion et Constantinus, qui hoc videntes nimis dolebant. Et cum essent primi palatii, sacrificia idolorum spernentes in domo sua se celabant et ieiuniis et orationibus vacabant, accusati igitur ante Decium statuuntur et comprobati veraciter christiani dato iis resipiscendi spatio usque ad reditum Decii dimittuntur; at illi patrimonium suum interim inter pauperes expendentes inito consilio in montem Celion secesserunt et ibi esse secretius decreverunt. Diu ergo sic latentes unus eorum semper ministrabat, et quoties intrabat urbem, figura se mendici et habitu vestiebat. Cum ergo Decius in urbem rediisset et eos ad sacrificandum perquiri iussisset, Malchus minister eorum territus ad socios rediit et iis furorem imperatoris indicavit. Qui cum graviter terrerentur, Malchus allatos panes iis apposuit, ut cibo confortati fortiores ad prælium redderentur. Postquam autem cœnabant sedentes et colloquentes in luctu et lacrymis, subito, sicut Deus voluit, dormiverunt. Mane facto cum quæsiti fuissent et inveniri non possent et Decius doleret, quod tales iuvenes perdidisset, accusati sunt, quod hucusque in monte Celion latuissent et sua christianis pauperibus erogantes in suo proposito permanerent. Iussit ergo Decius, ut parentes eorum adessent, et comminatus est iis mortem, nisi de iis dicerent, quidquid scirent. Illi autem eos similiter accusaverunt et divitias suas pauperibus expendisse conquesti sunt. Tunc cogitans, quid de iis faceret, nutu Dei iussit os speluncæ lapidibus obstrui, ut ibi morerentur fame et inopia circumclusi. Quod ministri quidem fecerunt, et duo christiani Theodorus et Rufinus eorum martirium describentes caute inter lapides posuerunt. Mortuo igitur Decio et tota illa generatione post annos .ccclxxii. anno .xxx. imperii Theodosii pullulavit hæresis eorum, qui negabant resurrectionem mortuorum, unde contristatus Theodosius christianissimus imperator, quia fidem tam impie agitari videbat, indutus cilicio sedens in interiori loco per singulos dies flebat. Quod videns misericors Deus consolari lugentes et confirmare spem de resurrectione voluit mortuorum et thesaurum suæ pietatis aperiens ita prædictos martires suscitavit. Misit siquidem in cor cuiusdam civis Ephesi, ut in illo monte ædificaret stabula pastoribus suis. Cæmentariis speluncam aperientibus surrexerunt sancti et se invicem salutantes putabant se tantum una nocte dormivisse et prædianam tristitiam recordantes interrogaverunt Malchum, qui iis ministraverat, quid de iis Decius decrevisset. At ille respondit, sicut dixit in sero: quæsiti fuimus, ut idolis immolemus. Ecce quod de nobis cogitat imperator. Respondit Maximianus: et Deus scit, quod non sacrificabimus. Cumque socios confortasset, iussit Malcho, ut emturus panes ad urbem descenderet et plures quam heri afferens panes, quæ iussisset imperator, rediens nuntiaret. Tollens ergo Malchus quinque solidos de spelunca exiit et videns lapides miratus est, sed aliud cogitans parum de lapidibus cogitavit. Veniens igitur timidus ad portam urbis valde miratus est videns superpositum signum crucis, unde pergens ad alteram portam, dum idem signum invenit, ultra modum miratus est videns omnes portas signo crucis apposito et mutatam civitatem, signansque se ad primam portam rediit existimans se somniare. Unde se confirmans et vultum operiens urbem ingreditur et veniens ad venditores panum audivit homines loquentes de Christo et amplius stupefactus ait: quid est, inquit, quod heri nemo Christum audebat nominare, et nunc omnes Christum confitentur? puto, quod hæc non est Ephesorum civitas, quia aliter ædificata est, sed aliam civitatem nescio talem. Et cum interrogans audivisset, hanc esse Ephesum, errare veraciter se putavit et redire ad socios cogitavit, accessit tamen ad eos, qui panem vendebant, et cum argenteos protulisset, mirati venditores dicebant ad invicem, quod ille iuvenis antiquum thesaurum invenisset. Malchus vero eos ad invicem loquentes videns putabat, quod vellent eum trahere ad imperatorem, et territus rogavit eos, ut se dimitterent et panes et argenteos retinerent. At illi tenentes eum dixerunt ei: unde es tu? quia thesauros antiquorum imperatorum invenisti, indica nobis et erimus socii tecum et celabimus te, quia aliter celari non potes. Malchus vero non inveniebat, quid diceret illis, præ timore, illi vero videntes eum tacentem misso fune in collo eius trahebant per vicos usque in medium civitatis, et exiit rumor ad omnes, quod quidam iuvenis thesauros invenisset. Congregatis ergo ad eum universis et eum mirantibus volebat iis satisfacere, quod nihil invenerat, et circumspiciens omnes a nemine cognosci poterat, et prospiciens in populum volebat cognoscere aliquem de consanguineis suis, quos veraciter vivere putabat, et nullum inveniens stabat quasi insanus in medio populi civitatis. Quod cum audiisset sanctus Martinus episcopus et Antipater proconsul, qui nuper in urbem advenerat, mandaverunt civibus, ut eum caute adducerent et argenteos eius. Cumque a ministris traheretur ad ecclesiam, putabat, quod duceretur ad imperatorem. Episcopus igitur et proconsul mirantes argenteos interrogaverunt eum, ubi thesaurum incognitum invenisset. At ille respondit, se nihil penitus invenisse, sed de sacculo parentum suorum eosdem denarios habuisse. Et interrogatus, cuius civitatis esset, respondit: bene scio, quod huius civitatis sum, si tamen hæc est civitas Ephesorum. Proconsul dixit: fac venire parentes tuos, ut testentur pro te. Quos cum nominasset et nullus eos cognosceret, dicebant eum se fingere, ut aliquo modo evaderet. Et ait proconsul: quomodo credimus tibi, quod hoc argentum parentum tuorum fuerit, cum scriptura eius habeat plus quam trecentos septuaginta septem annos et sit primorum dierum Decii imperatoris et in nullo similes sint argenteis nostris? Et quomodo parentes tui ante tantum tempus fuerunt, tu vero iuvenis vis decipere sapientes et senes Ephesi? Idcirco iubebo te legibus tradi, donec confitearis, quid invenisti. Tunc procidens Malchus ante eos dixit: pro Deo, domini, dicite mihi, quod vos interrogo, et ego dicam vobis, quod est in corde meo. Decius imperator, qui fuit in hac civitate, ubi nunc est? Episcopus dixit: fili, non est hodie in terra, qui Decius nominatur, imperator autem fuit ante longum tempus. Malchus autem dixit: in hoc, domine, ita stupeo et nemo credit mihi, sed sequimini me et ostendam vobis socios meos, qui sunt in monte Celio, et ipsis credite. Hoc enim scio, quod a facie Decii imperatoris nos fugimus, et ego sero vidi, quod ingressus est Decius in hanc urbem, si tamen hæc est civitas Ephesi. Tunc episcopus cogitans in semet ipso dixit proconsuli, quia visio est, quam Deus vult ostendere in iuvene isto. Perrexerunt ergo cum eo et civitatis plurima multitudo, et ingressus est primo Malchus ad socios suos, et post eum episcopus ingrediens invenit inter lapides litteras sigillatas duobus sigillis argenteis, et convocato populo legit eas et audientibus et admirantibus cunctis, et videntes sanctos Dei sedentes in spelunca et facies eorum tamquam rosas florentes procidentes glorificaverunt Deum, statimque episcopus et proconsul miserunt ad Theodosium imperatorem rogantes, ut cito veniret et miracula Dei nuper ostensa videret. Qui protinus surgens de humo et de sacco, in quo lugebat, glorificans Deum venit a Constantinopoli Ephesum, et obviantibus ei cunctis adscenderunt simul omnes ad speluncam. Et mox ut sancti viderunt imperatorem, resplenduerunt facies eorum sicut sol et ingressus imperator procidit ante eos glorificans Deum, et surgens amplexatus est eos et super singulos flevit dicens: sic video vos, tamquam si viderem dominum resuscitantem Lazarum. Tunc dixit sanctus Maximianus ad eum: crede nobis, quod propter te resuscitavit nos Deus ante diem magnæ resurrectionis, ut credas indubitanter, quod resurrectio mortuorum est. Vere enim resurreximus et vivimus, et sicut infans est in utero matris non sentiens læsionem et vivit, sic fuimus viventes, iacentes et dormientes et non sentientes. Et his dictis videntibus cunctis inclinantes capita sua in terram obdormierunt et tradiderunt spiritus suos secundum Dei imperium. Surgens autem imperator cecidit super eos flens et deosculans eos, et cum iussisset fieri loculos aureos, in quibus mitterentur, in ipsa nocte apparuerunt imperatori dicentes, ut, sicut hactenus in terra iacuerant et ex terra resurrexerant, ita eos dimitteret, donec dominus iterum eos resuscitaret. Iussit ergo imperator locum illum inauratis lapidibus adornari et omnes episcopos resurrectionem confitentes absolvi. Quod .ccclxxii. annis dormiisse dicuntur, dubium esse potest, quia anno domini .ccccxlviii. surrexerant. Decius autem regnavit uno tantum anno et tribus mensibus, scilicet anno domini .cclii. et ita non dormierunt nisi .cxcvi. annis.




Fotnoter

  1. Her mangler et Blad.
  2. .vr Cd.
  3. undrazisc Cd.
  4. .✝. Cd.
  5. .✝. Cd.
  6. at egi villdi ec tilf. her Cd., men disse Ord ere som urigtige underprikkede af Skriveren.
  7. .s. Cd.
  8. Cd.
  9. Slutningen mangler.