Kirjalax saga

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.

Riddarasögur

Kirialax saga

Udgiven for

Samfund til udgivelse af gammel Nordisk Litteratur

ved

Kr. Kålund

København 1917

Fortale

Den her for første gang udgivne Kirjalax saga, over hvis indhold jeg har givet en udsigt i en i Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Hist. 1917 optaget lille afhandling „Kirjalax sagas kilder“, må henføres til riddersagaerne, men viser sig ved nærmere undersøgelse at være en bevidst efterligning af denne litteratur-art, af ret ejendommelig beskaffenhed, som senere skal påpeges. Efter sprog, kilder og skriftlig overlevering tilhører den 14. århundrede, og har sandsynligvis haft et betydeligt omfang, men foreligger nu kun defekt, idet slutningen mangler. Sagaen er bevaret i to fragmentariske pergament-håndskrifter AM. 589 a, 4to (A) og AM. 489, 4to (B), bægge fra 15. årh.; de har fælles kilde, men varierer indbyrdes og viser sig navnlig forskellige ved at B er stærkt forkortende. Desuden foreligger i papirhåndskriftet AM. 532, 4to (D) en afskrift af A-typen efter et håndskrift noget mindre defekt end A (589) nu er. En tredje, omtrent samtidig membran af sagaen, hvoraf et enkelt blad er bevaret i AM 567, 4to (C), har i øvrigt ikke efterladt noget spor. Af A haves endvidere en påbegyndt afskrift i AM. 588 g, 4to (E) og af B en afskrift i Ny kgl. sml. 1779, 4to (F), bægge uden væsenlig betydning. Som et søsterhåndskrift til D kan den i AM. 395, folio indeholdte tekst af sagaen (G) betragtes. Til grund for udgaven legges A, så vidt den når, lakunerne udfyldes ved B, hvor dennes tekst haves, ellers ved D; fra D berigtiges B, navnlig ved optagelse af hvad der i B.s forkortende tekst kan antages oversprunget. Membranerne aftrykkes bogstavret, med ukursiveret opløsning af forkortelserne; dog er interpunktion og versaler normaliserede, samt brugen af u-v. Hvad der er optaget fra papirhåndskrifter normaliseres. I nedre noter gives til A.s tekst samtlige varianter fra B og C (bortset fra tempus-ændring, nogle verbal-synonymer, ganske ligegyldige partikler og lign.), ligeledes varianter fra D til B, derimod kun undtagelsesvis fra D til A. Da „kongrinn“ 80²⁸ forekommer i B med stammen fuldt udskreven, er det forkortede ord for konge overalt i udgaven opløst „kongr“; „fyri“ betegner den med interlineart i forkortede form af præpositionen.

Sagaen har været inddelt i kapitler, som antydet ved de i aftrykket anvendte linjeudgange, men da teksten har måttet sammensættes af hinanden udfyldende håndskrifter, er kapitlerne ikke nummererede. D tæller 43 kapitler. som i de fleste tilfælde har deres tilsvarende i A og B. Kun s. 57²⁰ mangler D, i modsætning til A og B, nyt kapitel. Derimod mangler B, i modsætning til A og D, nyt kap. s. 28²⁵, 54²⁰, 67¹², 75²⁰, og i modsætning til D alene (A er her defekt.) s. 93⁴. S. 79²⁵ indtræder i D.s 37. kap. lakune, og s. 84¹⁵ fortsættes deretter med kap. 88.

Til redegørelse for de benyttede håndskrifter tjæner følgende.

A. AM. 589 a, 4to, perg., 15. årh., tæller nu 21 blade, men begynder og ender defekt, samt har lakune efter bl. 6. A har udgjort en del af en anselig codex, hvoraf nu i alt er bevaret 141 blade (alle med samme hånd), den omfatter 13 romantiske sagaer, men har været betydelig større, da foran Kirjalax saga, af hvis begyndelse blot en enkelt periode mangler, må have gået mindst 1 saga, endvidere er 589 h et fragment på 4 blade, i 589 d mangler 1 blad. 589 e har en lakune og ender defekt, 589 f begynder defekt og har flere lakuner. Arne Magnusson angiver at have fået det hele håndskrift fra biskop Björn Thorleifsson på Holar og har sandsynligvis senere skilt det i hæfterne a-f. A er skreven med en kraftig, noget plump hånd, blækket er dybt sort. Sagaen har kapitel-inddeling - svarende til udgavens linje-udgange - med åben plads for overskrifter og initialer. Pergamentet er brunt og skjoldet, med pletter og enkelte huller. Ved slid og fugtighed er skriften ofte, navnlig langs yder- og inderkanten, mere eller mindre ulæselig. A. M. har i nedre margen tilføjet de manglende begyndelseslinjer, samt bl. 6 anmærket „deest unum fol.“ og ved sagaens slutning „multa desunt“.

Skindbogens retskrivning er ikke ilde, dog selvfølgelig med adskillig inkonsekvens og de for den senere middelalder sædvanlige afvigelser fra klassisk skrivebrug. For Kirjalax sagas vedkommende er at bemærke:

Akcenter forekommer i aftrykket ret ofte, da i membranen længdetegn over a er almindeligt og dette - en fra bogstavet udgående krølle - i udgaven gengives ved almindelig aksent; â (i udgaven á) bruges ved siden af dobbelt a (ꜳ) særlig til betegnelse af præpositionen á (c. 140 tilfælde), samt betegner 2 gange substantivet á; hertil slutter sig 24 tilfælde af med á sammensatte ord: ágiætur (ágiætir, ágiæta, ágiætis, ágiætuztu, ágiætuztum), áhlaupum, ákafa, ákefd, ákvednum, ámóte, ár (ána), ár (ntr.), ásamt, ásionu (ásionum, ásionur). De andre akcentuerede ord er: blám, blodráseni, fá (fái, fáit, fáizt, fázt), fám (fáfrædis, fágiætum, fásena), háduliga, háls (hálshoggva), hári, háska, hátt, heróp, imágo, Iordán, krásir, lá (lágu), mál (mále, málalyktir), mánada (mánudum), máttuliga, ná, náliga, náturiste, páfugla, rád (ráda), sá (pron.), sá vb.), sár (sárliga), skióta, spár, tár, þá - i alt, i forbindelse med de ovennævnte 24, c. 100 tilfælde. Men desuden anvendes længdetegnet 17 gange over oprindelig kort vokal, således som det i hvert enkelt tilfælde er fremhævet i noterne. Ordene er: áranum, át, átgervi, háf (háfinu), hággr, hárrt, kápp, lág, skámm, skáre (skára), skráf, slág, þáckit. Én gang findes ꜳ for kort udlyds-vokal, timmꜳ 54⁴.

En tilsvarende krølle over o angiver som regel u-omlyd af a eller oprindeligt ø, men i to tilfælde - saungtól 9²⁹, hóf 74⁶ - står ỏ for ó og er i aftrykket gengivet således; én gang står ỏ for o, spỏrum 17³⁰. - Uden betydning synes den 1 gang forekommonde krølle over e i bradfẻgnir 31⁴. Krøllen over a til betegnelse af langt a må snarest opfattes som et fordoblingstegn, hvad der bestyrkes ved, at konsonantfordobling i membranen kan betegnes på denne måde, særlig ved g.

Angående vokalernes brug kan tilføjes:

e veksler i endelser med i, ligeledes -er med -ir, dog er -ir overvejende, hvorfor abbreviaturen ͛ er opløst således. e diftongiseres jævnlig foran g (eingen, leingi etc.); for é skrives ie i sier 1³ og æ adskillige gange i vær.

i indskydes til betegnelse af palatalisering efter g og k (kiænn, giæta etc.), og i latinske endelser kan -is stå for -es (liberalis 7⁹, griffonis 70¹³, 71¹⁸); i er almindeligt i verbet þykkja (dog þyckir 54¹⁶), For i står y i myskun 55¹⁶, 56³ og myskuna 55²⁴. Mærkes kan veykr 6¹.

o står kun sjælden i endelser for u (muno 9¹⁶, skulo 76⁶), og da desuden nogle gange „voru" forekommer fuldt udskrevet, er ved forkortede former i dette og lignende tilfælde det interlinerare o gengivet u. I det forkortede „or(ost)or“ er det sidste o opfattet som tilhørende endelsen.

u står, muligvis ved skrivfejl, for au (ỏ) i aurlug 34⁸ og er vel ved fejlskrift indkommet i vaunda 75¹. At u er indtrængt i endelser foran r viser den jævnlige brug af abbreviaturen -ur for -r (udskrevet forekommer fedur 74¹) og fremgår af adskillige tilfælde af -r for -ur (brodr, dottr, fỏdr, modr, blidr [fem. pl.], hosr, nỏckr).

au står for u i buklaurum 48⁴, saumlaudu 36¹², titaul 26¹⁴.

Angående konsonanterne bemærkes:

b. Står i taba 7¹⁸ for p (men tapa 9¹⁸). Med bb skrives Babbilon.

c. Anvendes hyppig interlineart for k, men er i udgaven nedført uforandret i linjen (micit etc.), og forekommer jævnlig i forbindelsen ck = kk.

d. Står ret jævnlig i udlyd for t (baulvad, heitid, nockud, pentad, sed, spiotid, talad, vid (pron., 17³) etc.), det kan overflødig indskydes i reflexivformer (gerdzt. hvildst, undradz[t]), eller være udeladt: harnadr, orlof 59⁹, skiallsveina, verskulldanarlaust; d for dd viser ridarligrar 14²⁸, nd for nn undvaurpum 35³³, 46¹, 50¹⁶. Mærkeligt er d (for z) to gange i Ladarus (66^24-25); dersom d her gengiver et oprindeligt þ, kunde det tyde på en original af betydelig ælde for Jerusalems-beskrivelsen.

f. Kan veksle med v (atgiorfi og atgervi, hæferskra og hæversk), eller bægge tegn skrives: hæfversk, hæfverskliga. Med ff skrives Affrica.

g. Står ofte efter vokal for k, således eg, miog, sig; også megt, megtug, lygta (78¹⁸), Foran n er g bortfaldet i næfir 40⁵, nogt 67^21-22, 68⁴ (subst. og adj.), ligeledes i morni 77¹⁶. Fordobling mangler i -haug 1¹⁵ og hỏgit 49⁷; en overflødig fordoblings-krølle bærer derimod g i hággr 11²⁸ og saunggva 23¹⁶. Med gg skrives nogle gange Friggia.

h er bortfaldet foran n i neggian 32¹⁴.

k. Uregelmæssig fordobling viser þáckit 58¹⁹, þeckia 34⁴; derimod skrives med enkelt k Griklandz 10^2-5.

l. Som sædvanlig skrives ll foran d og t (hallda, allt, mællt etc.), fordoblingen er derimod uregelmæssig i litill 4⁵, hollet 71¹⁴. Overgang fra rl til ll viser jævnlig - dog ikke overalt - ordet iarl i de forskellige casus (iall etc.).

m forekommer enkelte gange uregelmæssig fordoblet: fimmliga 43²⁶, timmmꜳ 54⁴.

n. Denne konsonant viser m. h. t. enkeltskrivning og fordobling stor vaklen, n for nn er talrig repræsenteret i udgaven, i adskillige tilfælde dog ved, at der i de opløste forkortelser kun gives hvad abbreviaturen direkte antyder, således han, þan, henar etc. Gennemgående er gen. pl. -ana (for -anna), men almindelige er også fuldt udskrevne former som bedin (msc.), en (adv.), heren, hin (msc.), sini (dat. fem.), lidini veizlnni, van. Mindre hyppig møder nn for n: kiænn (fem.), mennenna (12³), senndi. vannmennur o. fl.

p. Står for f i hapt 12¹⁴, 75¹¹, og fordobles uregelmæssig i gipptandi 14²⁴.

r. Ret hyppig møder r for rr: anara, annari, aur (og aurr 8^28-29), ber (3. p. pr.), fyr (og fyrr), gior, hári (dat. fem.), hver, hvor, nockure m. fl. Andre tilfælde viser et overflødigt fordoblingsmærke: byrr (præs), færr, hárrt 59¹⁵, storr-, þrarr. Overgang fra n til rn (udtalt dn) viser det jævnlig mødende eirn. Bortfaldet er r i former som feskt. fyst (og fyrst), óþyst, þysta.

s. Står en enkelt gang fordoblet: rikiss; s for ss viser fus 5¹⁷, vis 77¹³.

t. Anvendes interlineart for d, men er i sådanne tilfælde i udg. nedført i linjen som t; dog står t heller ikke sjælden i fuldt udskrevne former for d, således eigit, erut, vilit, maurkut, skrifut, takit, ligeledes haufut, haufutet, hỏfut. Det kan indskydes foran z: fehirtzlum, veitzla, og uregelmessig fordobles: attferd, brottnudu. hitt (pron.), imott, ættlan.

v. Er mærkelig nok gentagne gange bortfaldet foran au (som i noterne fremhævet): haut, haussuztu, saurtum, saumlaudu. Mærkes kan v i præteritum pl. af koma: kvomu, kvomuzt, kvamuzt (36³³).

x. For gs skrives gx i hugxar, hugxat.

z. Står for s i genitiver som gullz, kynz, mannz, meguz, også efter vokal: sætez, og i superlativer: sterkuztu etc., endvidere danzka 63⁷, Hollzetu 62⁵, samt almindelig i reflexiv (-zt, -tz, -dz, -z).

Forskellige konsonant-omstillinger møder: lf-fl (elft 10¹⁰, elfdizt 62⁴), lg-gl (fulgen 68³³) og navnlig ls, lz-sl, zl (skrimls [dog også skrimsl], skrimlzen, skrimlzum, skrimlza, smyrlsum).

B. AM. 489, 4to, perg., 15. årh. Også den i 489 indeholdte Kirjalax saga tekst er en del af en anselig membran med romantiske sagaer. Codex 489, som udgør 58 blade, er sammenstykket af to håndskrifter, af hvilke det første, omfattende bl. 1-26, indeholder Bárðar saga Snæfellsáss og Kirjalax saga. Disse 26 blade har oprindelig hørt sammen med AM. 471, 4to, således at Bárðar saga (bl. 1-10) har stået forrest, derefter er fulgt de i 471 nu bevarede 7 sagaer; senest, efter den fragmentariske Viktors saga og Bláus, som nu ender 471, følger (men muligvis ikke umiddelbart) Kirjalax saga. 471 udgør nu 108 blade, men har adskillige defekter og ender afbrudt. Kirjalax saga teksten B, som optager bl. 11-26 i 489, begynder i nærværende udgave s. 22⁷ i en lakune i A, således at s. 22⁷-23¹¹ har kunnet udfyldes herefter. For det følgende er B.s parallel-tekst benyttet i variant-apparatet indtil s. 79²⁸, hvor A stanser, hvorefter B lægges til grund for udgaven (udfyldt efter D så langt denne tekst går). Ved et B i marginen er s. 80-101 antydet, at teksten er givet efter denne membran, derimod findes ingen tilsvarende angivelse for stykket s. 22⁷-23¹¹. Så vel 471 som 489 har Arne Magnusson erholdt fra sysselmand Magnus Magnusson i Isafjord syssel. Sml. i øvrigt P. Pálssons udførlige beskrivelse af 471 i fortalen til Króka-Refs saga (Kbh. 1883).

B har flerfarvede, ornamenterede initialer og som kapiteloverskrift sædvanligvis et rødfarvet „cpm“; membranen har stedvis lidt af fugtighed, så at skriften er udvisket og pergamentet hullet, bl. 26 er næsten helt bortskåret. 471 + 489, bl. 1-26 (hele codex i sin oprindelige størrelse) er skreven af samme mand, med afbleget, noget brunligt blæk; hånden er regelmæssig og pyntelig, ortografien forholdsvis god. I det følgende fremhæves for Kirjalax sagas vedkommende de vigtigste ejendommeligheder. Endnu hyppigere end i A findes i B vokallængde fremhævet og næsten overalt rigtig anvendt. I hele B.s Kirj.-tekst forekommer længdetegn i c. 700 tilfælde fordelte på c. 250 ord eller ordstammer. Da adskillige af disse - særlig fremmedordene - frembyder interesse, anføres nedenfor de vigtigste. Ved prik over vokalen (i udgaven gengivet ved akcent) antydes langt a, e, o, u (v); langt i betegnes ved dobbelt-akcent eller vokal-fordobling; for langt a kan også bruges ꜳ (som gengivet i udgaven), Mellem langt og kort y kan ikke skelnes. da dette bogstav som regel har prik over sig. Over konsonant betegner prikken fordobling.

Om de enkelte bogstaver er at bemærke:

e for i er almindeligt i endelser; e er overgået til ei foran ng (dreing etc.) og indskudt efter vokal foran gi (seigia); er veksler i endelser med ir, hvor forkortelse foreligger opløses til -ir (Krók. har -er hyppigere end -ir). For é står ie i ordene hier, sier, þier.

o for u i endelser kan forekomme, men er forholdsvis sjældent: det interlineare o ved forkortelse af ord som eru, voru gengives u (dette er dog ikke gennemført i variantapparatet).

ỏ betegner u-omlyd af a samt oprindeligt ø, men står desuden påfaldende ofte for o; også i disse tilfælde, hvor krøllen tilsynefaldende hensigtsløst er anbragt, bibeholdes tegnet, men den uregelmæssige brug er fremhævet i noterne. I riddỏrum 37¹³ står ỏ for normalt u. Sml. P. Pálssons tilsvarende iagttagelse Krók. s. XIII.

y står for i i yþrottir 96¹³.

b for f forekommer i abbragd 93¹⁰ og siálbr 23³.

c kan anvendes for k, særlig i forbindelsen ck, samt interlineart; ck for normalt k står i sterckligir 91¹⁷.

d er udeladt Gricklanz 80²², 88²⁵.

d står for t i tilfælde som farid, strætid, vid. P. Pálsson fremhæver, at t næsten overalt i endelserne -at, -it, -ut er svækket til d (ð), t bevaret, hvor den foregående stavelse ender på d eller ð, derimod overgangen fuldstændig gennemført, hvor denne ender på t.

g står for gg i þrigia 22¹⁵ og er udeladt i beyiande 93²¹, morne 86⁷; g for oprindeligt k viser eg og þungt. (85²⁰).

l er fordoblet foran d og t; l for ll viser litilatir 91¹³.

n fordobles i tilfælde som annann (således ifg. P. Pálsson altid i adjectiver acc. msc. sg. stærk bøjning), innann etc.; uregelmæssigt nn for n viser riddaranna (acc. pl.) 83¹¹; n udelades i mukr 96²³. Hvor membranen i endelser har ɴ (sædvanligvis betegnende fordobling), bibeholdes dette.

p står for pp i up 95²³.

r står for rr i tilfælde som hvór. annara (ifg. P. Pálsson findes overhovedet oftest r for ældre rr); dog kan også uregelmæssig fordobling forekomme: byrr, færr, herr.

s fordobles i rikiss 88¹³ (men rikis 89²) og - muligvis ved fejlskrivning - i fys|sande 83²⁸; ss for rs visar annass 82^7-24, gessimar 22²⁰ (men gersimar 89⁵).

t for d forekommer nogle gange i 2. pers. pl. of verber: farit, segit, hafit m. fl., samt anvendes interlineart for d og er da bibeholdt i udgaven (vit. præp.).

v for f viser provar 80¹³, fv profva 96⁵ pp.

z anvendes på sædvanlig vis for s; sml. P. Pálsson, Krók. s. XVI.

þ bruges enkelte gange for d (ð), således i former af stammen hỏfþing (hvor det bærer abbreviatur streg), samt i yþrottir.

At B udgår fra samme grundtekst som A viser helt igennem variantapparatet, men fremgår allertydeligst af udgaven s. 80 ff., hvor B, skønt denne bearbejdelse ofte forkortet teksten til det halve, og hvor af bl. 26 kun enkelte ord of hver linje er bevarede, med sikkerhed kan udfyldes ved A-afskriften D. Trods sine stærke forkortelser har B dog, som det vil ses, nogle gange kunnet give berigtigende tillæg til A.

Ord med længdetegn over vokal (en foran sat stjærne fremhæver længdetegn over kort vokal): Ákillas, Ákvilla, Babilón, bárónar, básonera, Constantinopóles, féll, féllu, fílar, fitóns, Flórencia, Galiénus, Gestá Rómánorum, Gothórum, griffón, Húnir, hvórr etc., Iórsala, kómu, kómuzt, kórónu, Láicus, látinu, *léggr, léo, léón, lión, Lódovicus, *lógann (?), mátere, páfua, pilárar, Priámi, Rógerus, Rómanus, Rómarik, Romárik, rósaligum, *sámt, úngi, *únne, vón, vópn, vórr etc., vótta, Ysodórus, þí.

C. AM. 567 XV, 4to, 1 blad. 15. årh.s 1. halvdel. er fragment af et pergament-håndskrift, hvoraf kun dette ene blad kendes. Det har været anvendt til indbinding, hvorved forsidens skrift er afslidt næsten til ulæselighed. desværre på et sted i sagaen, hvortil hverken i A eller B membran-tekst er bevaret. Det er skrevet med en fin og spids hånd og sammentrængt skrift, 2. side viser åben plads for kapiteloverskrift og initial. C udgår fra samme grundtekst som A og B, mellem hvilke den indtager en mellemstilling, uden dog som B at forkorte. Det lille s. 21 meddelte tekst-stykke viser, at C ofte anvender œ for e; af den her givne fragmentariske tekst synes at fremgå, at D næppe med rette lader kong Sobas sendebud fortælle Kirjalax om det riget truende overfald (se udg.s s. 22^3-6. sml. s. 24^4-6).

D. AM. 532, 4to, papirhdskr. fra c. 1700, pagineret 1-128. Denne for Arne Magnusson udførte afskrift af Kirjalax saga stammer gennem et eller flere mellemled fra A; det lader s. 107-8 1½ side åben plads for lakune og har etter s. 128 et større parti blanke blade. Til håndskriftet har hørt nogle nu tabte notitser af A. M., som er afskrevne i F, nemlig:

Þetta Exemplar er ritad eftir þvi sem útskorid var ur bok Sra. Þorsteins Biörnssonar á Setbergi. Þad sama exemplarid (sem þetta var eftirskrifad, var i folio) sendte eg 17l0 i februario nordr ad Hólum i Hialltadal þvi folki til eignar. I Sira Þorsteins exemplari ad caput 7, p. m. circitor 19 var uppmálad eitt dýr, sem er madr ofan ad mitti, enn ad nedan naut med klaufum, og þar hia skrifad þetta nafn Homocentaurus; ad idem caput 7 var uppdregid Völundarhus og þar hiá skrifud Domus Dedali, Völundarhús, skyllde heyra til p. m. 20: ad Caput 16. p. m. 43 voru uppdregnar 5 manns effigies eftir þeirri description. sem hier stendur i capitulanum. Hid allra sidasta af Sögunni var: og vid hliota ad koma þessa saugu, mun hier so vanta aftanvid.

Den her givne oplysning, at D er skrevet efter et eksemplar, som var udskåret af en større efter præsten Torstein Björnsson benævnt bog, og at det udskårne eksemplar år 1710 foræredes til bispefamilien på Holar, belyses nærmere ved den mellem A. M. og biskop Björn Thorleifsson bevarede brevveksling. 31. marts 1705 lover A. M. at gøre anstalt til at få den Kirjalax saga afskrevet, ‘som er hos mig blandt andre lignende i et indbundet volumen’; 6. maj 1708 meddeler A. M., at Gudmund Sæmundsson i Midenge er ved at afskrive Kirj. for ham; endelig 18. febr. 1710 sender han som gave den for længe siden lovede Kirj., han vælger at levere det nu oversendte eksemplar istedenfor den herefter tagne kopi, da denne sidste efter at være konfereret med sin original indeholder så mange rettelser: det fra biskoppen i sin tid modtagne pergament-fragment (A) indeholder kun nogle kapitler af sagaen. I april 1710 takker biskoppen for tilsendelsen, men bemærker, at der kun er få her, som kan læse den. Det sidste er forklarligt, da Torstein Björnssons bog viser sig at være en stor, tospaltet foliant, fra c. 1650. skrevet med en sammentrængt, abbrevieret kursiv. Bogen (som senere tilhørte lagmand Sigurd Björnsson) har A. M. ladet sønderstykke. og dele af den er nu AM. folio: 121, 158, 181 a-h, k-l (romantiske sagaer), 204, samt AM. 326, 4to, hvorimod den hertil hørende Kirjalax saga næppe findes mere. D er således skrevet af en Gudmund Sæmundsson i Midenge (Árness syssel): af A. M.s egenhændige notits i AM. 454, 4to ses, at han i april 1710 gjorde afregning med denne mand for afskrivning af nogle købte bøger. D er skrevet med en regelmæssig og let læselig fraktur, har kapitel-overskrifter med romertal og ornamenterede initialer; ligesom søsterhåndskriftet G er den inddelt i 43 kapitler. Den er gennemgået af en af A. M.s skrivere, som har sammenlignet den med dens original og indført adskillige rettelser, dog synes nogle afskriverfejl at være forblevne urettede. D viser sig tydelig nok som stammende fra A ved fejllæste ord på de i membranen vanskelige steder ved linjernes begyndelse og slutning; fra sin umiddelbare original har D vistnok overtaget nogle uægte tillæg, variering og udvidelser, som er uden betydning og derfor ikke anførte i udgaven. Angående D.s betydning ved at repræsentere en afskrift af A fra en tid, hvor denne membran var mindre defekt end nu, sml. udgaven s. 19³¹-23¹¹, 84¹⁵ ff.

E. AM. 588 g, 4to, papirhåndskrift fra c. 1700. 18 beskrevne blade. Denne for Arne Magnusson påbegyndte afskrift af A er aldrig bleven afsluttet og ender allerede udg. s. 15²³.

F. Ny kgl. sml. 1779, 440, papirhåndskrift fra 18. årh.s 2. halvdel. Er en for Suhm ved Islænderen G. H. Isfold udført afskrift af B (s. 1-124, latinsk kursiv); herefter følger Additamenta (s. 1-80) fra D til udfyldning, ligesom også med særlig hånd interlinear- og marginal-varianter fra A i sagateksten er tilføjede. Endvidere findes i 1779 a (12 blade) varianter fra E og A (disse sidste med samme hånd som varianterne i F).

G. AM. 395, folio, papirhåndskrift fra 18. arh., 465 bl., indeholdende 23 sagaer, hovedsagelig romantiske, deriblandt bl. 483-611 som nr. 13 Kirjalax saga. Sml. den AMske katalog. Sagaen, der har åben plads for en lakune samt til anbringelse af billeder af „Homocentaurus“ og „Völundarhús“, er tydelig nok afskrevet efter Torstein Björnssons bog og således et søsterhåndskrift til D. Afskriften forkorter hist og her og kan have andre unøjagtigheder, men viser dog i flere tilfælde rigtigere læsning end D, således „álitum" for „álitinn“ udg. s. 95¹¹. Ligeledes har G vistnok fra sin original benævnelsen „reiðlynda“ om kong Morgant (udg. s. 89¹⁶), som synes det rette, da Elis saga nævner M. „hinn ræiðlynde“, hvorimod D.s „friðlynda“ da måtte skyldes fejllæsning eller vilkårlighed.

Andre håndskrifter af Kirj. kendes nu ikke. I et brev fra A. M. til biskop Björn Thorleifsson 2. maj 1697 nævnes, at med den kgl. antikvar Hannes Thorleifsson skal være forlist en Kirjalax saga.

Af membran-teksternes former og sætningsbygning kan fremhæves, at bægge anvender i verbalbøjningen 3. person præs. sg. for 1. person: eg hefir 3²⁰, 9¹¹, 57¹⁷, 90³ (dog eg hefi 20¹), eg gefr (-ur) 6⁴, 18¹², eg kennir 9¹³, eg bidr 90¹³, og bægge kender vb. i sg. med subj. i pl., ikke blot „com . . aul og krasir“ 87²⁵, men „sem nauckur sannenda rauk fylgir“ 72^9-10 og „þeira sjau kóngdóma sem því fylgir“ 88²⁵. Gentagne gange forekommer skule (-i) þer (for skulu) 4¹¹, 29¹⁹, 30⁵. Usædvanlig konstruktion viser sigraz 37¹⁹ (aktiv betydn.) og navnlig „iberazt sitt hreidr“ 69^14-15. Den etterklassiske, ubøjelige form af den bestemte artikel hinu møder som acc. pl. msc. 13²³ og 36³. Overvejende anvendes som adj. bestemte artikel de normale former af hinn (enn), men i adskillige tilfælde står pronominet sá omtrent på samme måde. Når i A gennemgående skrives riddarnir for riddararnir. er det vel nærmest uagtsomhed. For ordet løve bruges afvekslende leon, lion (msc.) og lio (ntr.); i griffon vakler køn og bøjning. M. h. t. konstruktionen „til Romanum“ 44²⁴ kan henvises til Alfræði II, s. 283, hvor der påvises, at „til“ i latinske ord kan styre akkusativ, sml. også N. Beckman, Studier i outgivna fornsvenska handskrifter (Stockh. 1917), s. 66-67. Mærk endv. adv. ágætu 81²², ydri (dat. sg. fem.) 78¹⁵, ei for eigi, þvi (for hví) 82², þa (med udeladt efterflg. er) 57¹¹, samt idelig efterligning af lærd stil (hverr som indledende relativ bisætning etc.). I ubestemt form møder, skønt bestemt ved et demonstativt pronomen, adjektivet i „þan okunnan mann“ 9¹¹. Når D s. 100⁸ har „á aðra hǫnd honum“ for G.s „á sína hǫnd“, er det vel næppe oprindeligt. Da membranerne viser á efter v overgået til ó, er som normalformer anvendt svó etc; ved uagtsomhed forekommer dog nogle gange á (hvárr 96⁶, svá 96¹⁷).

En første gennemlæsning kunde lade formode, at Kirjalax saga med dens brogede indhold i al fald delvis måtte gå tilbage til fremmede kilder; en nærmere undersøgelse viser dog, at den helt igennem er opbygget på grundlag af nordiske tekster, således som det fremgår af henvisningerne i udgavens noter. Fra Alexanders saga, som har været forfatterens forbillede med hensyn til sprog og stil, er lånt besøget ved Trojas ruiner (26²), skæbnegudindernes væv (34¹¹), skildring of slagets mandefald (48¹⁰), lykkehjulet (55³). Fra Stjórn, som har været hovedkilden angående østens vidundere, er desuden hentet mange enkeltheder og adskillige af de fremmede eller usædvanlige ord, hvormed forfatteren pryder sin stil. Fra denne kilde stammer sandsynligvis Cæsarea Augusti (10⁹), Bosra (50²²), muligvis også Soba (21⁵) og beretningen om Jordans kilder 67⁵ (som dog også haves i Hauksbók s. 154¹²); herfra er lånt hvad der fortælles om elefanter og mus (30⁴) og om Indiens mærkelige dyr og fugle (69-71), vistnok også om øerne Chrisen og Argiren, skønt Isidorus, som har dem i 14. bog af Origines, her citeres; ligeledes er frasen om „speculator“ (61²) tagen herfra. Breta sögur bidrager med Lucius Rómveria hofdingi (18¹⁷), Kolnis meyiar (64¹⁴), kong Artus (89¹³) og den flere gange gentagne frase om den romerske kejser, som er „farinn i austrveg“. Fra Elis saga er taget betegnelsen „storan vexte ok illan koste“ om en hedning (39¹¹), og herfra indføres Artus-ridderen Morgant „reiðlyndi“ (89¹³), et lån, der er overraskende, da Elis sage blot nævner denne mand og den til grund liggende franske original heller ikke ved mere om ham; D kalder ham M. „friðlyndi“, og dette håndskrift er fulgt i udgaven (A og B mangler), men da G har „reiðlyndi“, må D.s tekst, som nævnt s. XVII, vistnok bero på unøjagtighed. Lån fra Karlamagnus saga er beskrivelsen af Miklagårdshallen (87⁶), hvor originalens blæsende børn er ombyttede med jomfruer, og Karlam. har rimeligvis været nærmeste forbillede for den vidtløftig udmalende kampskildring s. 32-51. Om Njáls saga minder stærkt skildringer af Kiljalax idrætter (14⁹). Øjensynlig hentet fra Sverres saga (eller Hákonar saga) er begrundelsen of krigermodets selvfølgelighed (38²), Tristrams saga giver formen for ridderslag (16¹⁰) og en kampskildring (48⁵). Mester Dares beretning om Hektors drab (27⁴) er utvivlsomt lånt fra Trójomanna saga og ligeledes Herkules stolper (72⁷), men den afvigende beretning om at Hektors drab skyldtes Pallas Atenes svig må have en anden kilde. Fra en Veraldar saga er hentet forskellige historiske personer og tildragelser, også vikingen Eugenins (62¹), sandsynligvis endvidere en oplysning om hovedkirken i Konstantinopel og den oftere genkommende vending „fyrir norðan fjall“. Om Þiðriks saga minder kong Dagnus kærlighed til datteren (2¹⁹), den i slaget kæmpende hest (18¹⁶), den kongelige henvendelse til sendebudet (78²³), og herfra er utvivlsomt hentet lignelsen om høgen, der sulten flyver efter bytte (98¹⁸). Bevers saga har en kong Soldan, og fra samme saga kan forfatteren have taget det ved Kirjalax sagas defekte slutning forekommende navn Milas. Fra Bærings saga er sandsynligvis lånt de flere gange fremhævede liberales artes, som fyrstesønner bør dyrke (100¹⁴), men som dog også i en apostel-saga udførlig behandles. Kong Soldans uhyrer svarer nærmest til Hauksbóks „margháttaðar þjóðir“. De 7 kongeriger, som hører til Grækenland (88³⁵), minder om en notits efter Isidorus i AM. 415, 4to: „Sva segir Ysudorus i sinni bók, at Griklandi se skipt i 7 stórhervð“ etc. (se Alfræði íslenzk III, s. 54). Rækken af saga-kilder er hermed næppe udtømt, men foruden disse lån er i Kirjalax saga optaget 2 stykker, som i noget ændret form møder andensteds, nemlig labyrint-æventyret (12¹⁵) og Jerusalems-beskrivelsen (64²). Det første af disse forekommer i AM. 736 III. 4to som forklaring til en labyrint-tegning (se Samf.s Småstykker s. 195), men her berettes intet om Minotaurus avling og Dædalus som labyrintens bygmester. For så vidt labyrint-æventyret i Kirj. er bygget over Småstykke-teksten, må forfatteren således andensteds fra have kendt disse to led i sagnet. Når uhyret så vel i Kirj. som i Småstykker kaldes Honocentaurus, går dette vistnok tilbage til Physiologus-oversættelsens [H]onocentaurus. Jerusalems-beskrivelsen, som også foreligger i det i Alfræði I aftrykte geografiske stof, hvoraf abbed Nikolaus Leiðarvísir udgør kærnen, må gå tilbage til en for Alfræði og Kirj. fælles kilde. De i Kirj. forekommende kildehenvisninger skal øjensynlig ikke lages alvorlig. Dette gælder således de af forf. citerede latinske værker Gesta Romanorum, som ikke er noget historisk arbejde, Imago mundi, som nævnes i Stjórn (587⁷), og Isidors Originum sive Etymologiarum libri XX, som vel i adskillige tilfælde er den oprindelige kilde for Kirjalax sagas stof, men vistnok citeres efter Stjórn - hvormed dog næppe er udelukket, at forfatteren kan kende disse værker. Den 1 gang anførte Dialogus Gregorii kan muligvis være benyttet for det pågældende citat, dog er vel snarere navnet lånt fra en Veraldar saga, sml. dets forekomst i Alfræði III, 16.

Sagaens ordforråd er i flere henseender mærkeligt, og forfatteren, der har indlevet sig i riddersagastilens ejendommeligheder, anvender med forkærlighed sjældne og over dagligtalen hævede ord og vendinger. Eksempelvis fremhæves nogle, af hvilke de med stjærne betegnede ikke forekommer i ordbøgerne: *akyxn 24¹³, annarligr 1⁶, arabicus 6¹, aurvarboð 4¹⁶, baund ok lauf (som hjælmprydelse) 42⁷ pp., *beinlingar 15²⁹ (b. ligger. som påpeget af prof. Falk i Maal og minne 1917, s. 55, til grund for det norske folkesprogs „belling“. d. v. s. benbeklædning dannet af et dyrs fodskind), biðr til 74²⁶, bisund 24²⁴, bliða 30⁵ pp., blýskeyti (sml. Stjorn) 69¹⁸, borgargreifi 84²⁴, bráðfeginn 31⁴, brynkolla 39¹³, 42⁸, corvel 87²³, eikikylfa 49²⁴, eyjarepli 75²⁴, falsa 42¹³ pp., fangaðr 19³⁰, fífa 33⁶, flúr 69¹², fordrífa 90⁶, forsmá 9¹³, fyrirætlan 69⁵, gáshaukr 24¹⁷, glersteinn 49⁵, grammaticus 14³⁰, grasaðr 88², hásæti hit efra ok neðra 86⁴, heimuligr 25²³ pp., hjálmhǫttr 39¹², hjartanligr 75¹⁰, himiríki 55³, 77²⁴, hlutdeilinn („hensynsfuld“) 99¹⁵, hvolfit snerizt (skjoldets buede yderside bliver ved lansens stød concav - skjoldet må vel altså være af læder eller metal; sml. beskrivelsen af et skjold s. 59-60) 41⁶, 98³, sml. 60¹, ístig 17⁷, 51¹³, járn þat litla (spydbladet) 17¹⁷, klare 23²³, kurfar 17²², 43²⁴, leiðint 50¹⁷, leika fyrir 72²⁴, makráðr 14¹³, *maktugr 18⁵, mátér 75¹¹, máttuliga 34⁴, meðferð 2¹¹, músikalist 9³⁰, mútaðr 24¹⁷, náttúristi 76⁹, náttúrlig 2¹³, náttúrliga 76³, nógt (subst.) 67^21-22, ofboðit 16⁷, ómáttuligt 9¹⁷, 68⁶, panzer 93¹⁹, *past 87², presenta (subst. og vb.) 13¹⁶, 78¹¹, punktr 58³, *sigrfimi 13³⁰, skjaldborg (misforstået?) 29^15-17, slekt 14³¹, spjǫr 33⁵, taferni 15²¹, tíð 33¹², trúlofan 81^16-18, turna 5²⁹ pp., umkringis 14¹⁷, utan 28¹⁹, velferðugr 54¹², verðskyldan 73⁸, *ættsprengi 88¹⁶, ǫndvegi dagliga 88³.

Af de anførte ord kendes flere hovedsagelig fra norske kilder, og i sagaens sprog kan også ellers norskheder påpeges. S. 24²⁴ læses i A „þer hafir“, med en norsk endelse for 2. pers. pl., for så vidt ikke skrivfejl foreligger, og bortfald af h foran r viser „hreysti“ i „med ráðum og reysti“ 92²⁷. Manglende omlyd frembyder både A og B (A: kastulum 9²⁵, skámm 39¹⁶, skamm 41⁸; B: kastolum 32^{1 n}, 35^{14 n}, kastolunum 34^{16 n}, hallin 94²⁰). Henvises kan også til vendingen „til samtals með kónginn“ (77¹⁷) og „til bídr“ (74²⁶, sml. M. Nygaard, Bemerkninger . . til min norrøn Syntax. Kran. Vidsk. Selsk. Skr. II, 1916. nr. 5, s. 16, § 88). Forfatteren kender utvivlsomt af selvsyn fremmede (ikke islandske) forhold, f. eks. riddervæsen og turneringer, og hans kundskaber og geografiske orientering vidner om, at han har været i besiddelse af mere end almindelig dannelse. I nærv. udg.s afhandling om Kirjalax saga (Aarb. 1917) er henvist til den norskfødte, islandske biskop Jón Halldórsson (biskop i Skálholt 1322-39) som en mand, hvem man muligvis kunde tænke sig som sagaens forfatter. Han var bekendt som en god fortæller, har andel i de af H. Gering udgivne Islandske æventyr, og det fremhæves udtrykkelig om ham, at han foruden moraliserende fortællinger forfattede andre, verdslige i indhold og dristige i sprog; fra en tabt latinsk kilde har han oversat den romantiske Clarus saga, i hvilken man vil kunne finde berøringspunkter med Kirjalax saga. Et ejendommeligt forhold består mellem Kirj. og Rémundar saga, idet forskellige udtryk og vendinger er fælles for bægge, uden at dog den ene synes at have lånt hos den anden; en række sådanne overensstemmelser er anført i nævnte afhandling i Aarbøger s. 14. Bægge sagaer minder i sprog og stil om det yngre tillæg til Elis saga. Fra Clarus saga har Rémundar saga umiskendelige lån. Overensstemmelserne mellem Kirj. og Rémundar saga kunde tyde på, at bægge sagaer skyldtes samme forfatter.

Kirjalax saga

[Saga Kirialax]

[Sa kongr riedi fyri Athenu borg i Gricklandi, er Laicus het, hann var vitr oc vinsæll, værn oc virduligr]; hans har ok skegg hafdi á sier gullz lit, hyliandi hans háls ok bringu. En eptir natturligu edle þess manz, sem i ser hefir micit kapp ok forvitni at fremia sinn krapt á annarligum þiodum, fysezt þesse hin krapt-audgi riddari at afla ser af sinu riki skipastols, ok þar med valde hann ok inar sterkuztu kempur, ok sem hans skari er albuen, sigler hann burt af Athenis sinni haufudborg i háf, ok hvar sem þeir mæta vikingum edr ransmonnum, reka þeir af sionum edr drepa med harda haund, ok þar sem þeir fara, stendr ecki vid þeim. Ef þeir hallda i nockurum staudum til landz at taka ser strandhaug, stendr eingin borg edr kastale fyri þeim, at eigi verdi annat tveggia vinnazt edr upp at gefazt vopnsoktir ok yfir komnir þeir sem byggia. Af hans stridi þarf eigi fleira at segia, þvi at hans verk verda maurg, ok segium nu fyst af hans framkvæmd, er honum vinnr marga sæmd.

[F]yrir Syria red sa kongr, er Dagnus het, ok sem ætla ma, var hann micill ok mattugr. Hann hafdi hasæti sins rikis i þeiri haufud-borg, er Damasko heitir. Hans son het Egias, hin meste kappe, stor ok sterkr sem rise. Dagnus kongr [atti] væna dottur, þa sem miog var megtug um fram adrar frur. Hun var heidarlig[a] hæf a allar syrlendzkar listir ok ebreskar boklistir. Hun var hæfversk ok lite[lat i] sinum hattum ok med-ferdum, æskiliga ok heidarliga vaxen med hæverskligri hegdun sins likama, væn ok listulig ok miog natturlig i asionu, snioll ok blid i mali ok kiænn vid alla kvennmannz at-giorve, þat er giorazt ma med list handana, [frabær]lega sidug i aullum hlutum. Margir kongar ok konga synir girnduzt henar at fa, en svo var kongr virkr at sinni dottr, at hann vill fyri aungan mun gipta hana. Nu er at segia fra Laicus, at hann kemr sinum skipastole til Syrlandz, ok sem þeir hafa haufn lekit, setia þeir sinar herbudir á landi, ok sem þeir hafa þar eigi leingi dvalizt, giorir Laicus sina sendiboda á fund Dagnus kongs med brefum. Þessir voru ungir menn, vel ok virduliga klæddir; þeir fara þar til sem þeir koma fyri kongen, ok er hann þa sitiandi undir dryckiubordum i sinu hasæte, ok bidia orlofs til inngongu, ok sem þeir koma fyri kongen, eru þeir þat birtandi, at þeir eru heidarligs haufdingia sendibodar, nidr sinum kniam stingandi ok konginum hæfverskliga hneigiandi. Sidan stendr sá upp, er fyri þeim var skipa[dr], tekr eitt bref ok fær konginum i haund, en kongren brytr þat bref upp ok les. Þetta bref segir svo: „Hinum rika kongi Dagnus allz Syria | rikiss sendir Laicus [A]thenis hertugi kvediu gudz ok sina fullkomliga vinattu, eptir þvi sem þer vilit hana verskyllda. Ok er oss flutt, at þer eigit dottr væna, hveria er vær girnumzt nu at fá oss til eigen-konu, ok þvi bidium vær, at þer gefit fullan urskurd vorum senndimonnum, hversu þer vilit voru male svara. Ætlid svo til, ef þer vilit neita oss þessa rada, skulu vær med afle eptir leita ok lifit ꜳ leggia med sterku stridi vorn vilia at fylla. Valete.“ Sem kongren hefir yfirleset þetta bref, birtir hann sinum monnum ok eptir leitar vid sina fremztu hỏfdingia, hversu þessu male skal svara. Male kongsins svarar eirn vitr ok gamall haufdingi ok segir svo: „Ef þer kongr vilit nu hafa vor rad um þetta mál, sem þer hafit langan tima onytt, at gipta þessa mey, þa mundu þer eigi leingr styra ydr i haska ok þann vanda, at margr mun micin háska af fá, þviat mer er flutt, at þesse hin frægi haufdingi muni vera þrarr á sitt mal, ok svo segir mer hugr um, at hans hamingia mune yfir vinna vorn styrk oc riki.“ Nu talar her um hver sli[kt] er likar, fysa sumir at gipta meyna, sumir fysa at hallda upp ba[r]daga, ok verdr nu micill klidr ok hareyste i haulluni. En sem hliod feckst, hof Dagnus kongr svo sitt mal: „Nu hefir eg heyrt ydr tillaug, ok lizt mer, sem þau se eigi miog einfaulld, ok mun her fara sem vidara, at ei mun aullum eirn veg litazt. Nu er til vor komen urskurdur þessa mals, en ef vær villdum eigi gipta vora dottur hinum tignuztum kongum, þeim sem bædi attu micit riki ok annann styrk ok rikdom, þo leitudu þeir eigi med nockure hotan eptir, þvi er litill von, at eg gipte þessum manne mina dottur, þviat hann mun svo virda, sem vær gerum fyri otta sakir, ef ver gerum her veg á, en vær ottumzt alllitt hans hot, ok þvi segit honum svo, at oss þickir litels vert at reka hann ok hans oss af haundum. En sakir vors kongdæmes ok tignar skule þer vera sem adrir sendi-bodar her vel komnir med oss.“ Ok sidan skipadi kongr þeim hia sinum monnum ok let gefa þeim virdulig klædi [ok] sinn vopn-hest hverium þeira. Eptir þat foru sendibodar aptr ok sau[g]du Laicus sin eyrindis lok.

[H]er eptir lætur Dagnus kongr bera aurvarbod | um allar halfur sins rikis ok stefnir at ser miclum her. En Laicus byr nu rauskliga sinn her, medan landheren safnazt saman. Stridir Laicus ꜳ þær borgir ok bygdir, sem nær voru sio, ok vinnr þær tvær, er hetu Tyrus ok Sydon, ok margar adrar. En sem Dagnus kongr spyrr, hvat Laicus hefzt at, sendir hann Egiam son sinn at vinna aptur borgirnar med tolf þusundir riddara, en sem Laicus vard þess var, setr hann til þriar pusundir manna at giæta skipana, en sialfr stefnir hann med suman heren mote Egia, ok þegar þeir hittazt, æpa hvorir tveggiu herop, ok sla fylkingar ser saman, ok tektz þegar hin snarpazta orosta ok giorizt skiott mannskiæd. Eggiar hvortveggi i akafa sitt lid. Eggias var framarliga i fylkingu ok fellir hvern mann um þveran annann. Hann fellir á litilli stundu eirn samt hundrad manna. Hann ferr nu kallandi i herinum ok eggiar sina menn, ok nu ottazt hann allir, þar sem hann ridr, ok flestir vikia nu undan, er fyri honum verda. Sem Laicus ser, hversu þesse hin stori kongson ferr heimskliga ok grimliga i hernum, ok hversu micin skada hann gerir ꜳ hans monnum, ok tenndrazt hans hiarta til micillar reidi ok keyrir fram sinn hest med sporum ok leggr þegar sinu spioti fyri briost einum kappa, þeim er Ecca het, ok þat sama spiot hliop i gegnum skiolldin, bukin [ok b]ryninuna, svo at ut stod um herdar, [ok hra]tt honum daudum á iord, ok sakir þess, [at] sia hafdi verit hin sterkazte kappi i Syria, þa ottuduzt margir þeir, er nærri voru. Nu tekr Laicus sitt sverd ok ridr nu fram i midian heren ok hauggr ꜳ tvær hlidar ser bædi menn ok hesta, ok ecki stendr nu vid honum, ok þetta ser Egias ok er nu fus, at fundr þeira verdi, ok sakir þess, at heren ottadizt hvorntveggia haufdingian, þa rymir hvortveggi heren orosto stadin, ok gefzt þeim gott rum, ok ridr nu hvor ỏdrum i gegn, ok leggr nu hvor i anars skiolld svo flugliga ok sterkliga, at spiotskaupten brottnudu i sundr, en hvorstveggia hestr rann framm um annan, ok sidan sem þeir venda aptr, taka þeir aunur spiotskaupt halfu sterkari ok ridazt at grimmliga, ok leggr en hvor i annars skiolld, ok nu brestr i sundr spiotskapt Egia, en Laicus leggr fram sinu spioti svo sterkliga, at hesturen um turnadi ok lá vid iordu flatr. Egias hugdizt skiott á fætr at standa, en Laicus ok riddarnir kvomuzt at honum, fyrr en hann komzt á fætr, ok | tok hann þegar haundum. Þa mællte Eggias: „Fordæmdr se sa Arabicus, er mer gaf svo veykan hest, þviat eg skylldi hafa unnet fagran sigr, ef hann hefdi eigi falsazt. En nu hefir fadir minn bædi feingit skaumm ok skada. Nu gefr eg mic upp yfir komen, ok giorit svo vel, skyfit af mitt haufut sem skiotazt, þviat sa er nu minn vegur mestr, utan þer vilit giora vid mic kompana skap, ok skal eg þa leita at koma sætt ykkar i millum ok fedr mins eptir fremzta megne.“ Nu svarar Laecus: „Þann kost vilium giarna taka, þvi þat er ofmicill skadi, ef þu lætr þitt lif.“ Ok her eptir staudva þeir heren, ok lettir nu bardaganum. Ok eptir þetta stadfesta þeir sinn kompana skap, leggiandi saman sinar hendr, ok med þvi skilordi at Eggias skylldi honum alldri i mot beriazt, þo at fadir hans villdi eigi sættum taka, en eigi villdi hann beriazt i mote fedr sinum, ok þessu iatar Laicus giarna. Ok sidan rida þeir til landtiallda, ok giorir Laicus nu kongsyni veizlu goda ok aullum hans monnum. Ok eptir þat lætr han upp luka sinum fehirtzlum ok gefr fyrst Eggia hinar dyruztu giafir, ok sidan skiptir hann med hans monnum gulle ok gersemum, vopnum ok godum klædum. Sidan tekr Egias go[tt] [o]rlof ok ridr á land upp i motz vid sin fedr, en Laicus setz i þær borger, sem hann hefir unnet i Syria, ok heriar dagliga á riki Dagnus kongs ok vinnr en marga kastala, þorp ok bæi ok fær micit herfang.

[N]u er at segia fra Eggia, at hann kemr nu ꜳ fund kongs fedr sins ok kallar saman allan heren á husþing, ok tekr Eggias til mals ok segir svo: „Ydvart rad herra kongr hefir hratad oss i fulla ofæru, med þvi at vær hugdum aungan mann mundu oss yfir-vinna, en oss gafz eigi svo, þviat þesse hin frægi riddari hefir mic yfir-komit ok matti mer liflat veita, ef hann villdi, en hann giordi eigi sem litels hattar madr, þviat margur mundi svo hrosat hafa sinum sigri at skyfa sem skiotazt af mer haufudit, en hann framdi á mer þat milldi-verk, at hann gaf mic lidugan ok allt mitt lid, ok eigi at eins gaf hann oss aptr lifit, helldr þar med giæddi han oss hinum dyrmætuztum giỏfum giorandi oss fagra veizlu. Nu fyri þessa hans dygd ok dreingskap beriumzt eg alldri honom i mot, en eg gef ydr þat rád, at þer takit sættum vid þenna dyra haufdingia ok gefid honom ydra dottr, þviat alldri verdr hun betr gipt, svo | leingi sem þer lifit. Ok ef ydr þickir nockud undir, at eg hellda minu lifi, hafit mitt rad, ella muni þer lata sæmdina ok rikit ok þar med ydra dottur ok taba þo adr morgum godum dreing.“ Sem hann hætti at tala, vard at hans male godr romur, ok fluttu nu margir haufdingiar þetta mal med honum. Kom þessu male svo, at kongr gerir sina sendi-boda til fundar vid Laicum, ok er komit á stefnu lagi med þeim, ok hittazt þeir i borg þeiri, er Cesaria heitir. Á þessare stefnu tala haufdingiarnir sin mál. Hefr nu Laicus upp fyr-sagt bonord, ok med til-laugum haufdingiana verda þær málalykter, at kongren iatar sinni dottr Laico til eigin-konu. Sidan bydr kongren honum ok hans monnum til sinar haufud-borgar ok gerir honum hina fræguztu veitzlu, ok kalladi kongren til sin alla sina haufdingia.

[N]u er nockut at segia af dottr kongsens, er Mathidia het. Hun hafdi ser eirn kastala, i hverium hun sat dagliga ok med henne xxx meyia, hveriar henne þionudu dagliga. At þesse veitzlu lætr kongren sækia sina dottr i kastalan, ok nu kemr mæren i haullena med sinn skara med skinandi ásionu or gulle ok gimsteinum, berandi gullofen klædi. Sem þær kvomu inn um hallar dyr, gleymdi hver sem eirn sini attferd, þviat hver, sem þær var siaandi, var á þær horfandi ok þeim unnandi, hver sem eirn fagnandi. Kongren var nu i sinu hasæte sitiandi ok hans drottning á adra haund, ok hia henne setz nidr hennar dottir ok ut i fra meyiarnar, en á adra haund honum Laicus, en ut i fra honum hertugar ok iarlar innlendzker. Nu er hin villdazta veitzla ok gledi i kongsins haull; þar kvomu fram fleiri rettir krasa ok dryckiar en menn kunni at telia. Sem druckin voru minni um aull bord hallarenar, gengr Egias kongson fram fyri bordit, þar hans systir sat, svo til hennar talandi: „Hin hæverska fru Mathidia ok þinar meyiar, sitid i sæmd ok sælu, heidr ok hæversku, gledi ok godvilia, kongsins kiærleik ok kurteisra haufdingia, hverra er her eru nu saman skipadir; eg vil ydr kunnegt gera, at til vors landz er komen eirn hin frægazti hertugi, sa sem unnet hefir maurg snilldar braugd, bædi adr ok sidan er hann kom i þetta riki. Þesse hin sami hertugi, sem er micill ok mektugr, aur ok agiætr, vænn ok vel sidadr, sterkr ok storgiofull, aurr ok astsæll, framr ok frækin i orustum, vilr ok velsidadr, hann hefir yfir-unnit alla kappa mins fedr. Her med | vopn-sokte hann sialfan mic eigi sem grimmr vikingr, helldr sem hæverskr haufdingi, megandi lifit af mer taka, ef hann villdi. Nu vill hann giorazt vor magur, ok þer fru erut hans heit-kona, svo framt sem þat er ydvart samþycki; vitum vær, at þer megut fá rikara haufdingia at veralldar goze, en aungan þan, er natturu giafir hafi nægri ok allra handa listir, er frida ma hæverskan hỏfdingia. Nu vilium vær heyra ydr svaur ok samþycki her um.“ Sem mærin heyrir þesse ord, flugu nog tár ut af henar augum, ok um sidir, svo sem nockut staudvadizt þessi hin oda uppspretta tárana, tekr hun svo til ordz: „Eg hefir hugxat, hversu þungt mer mundi veita mina ast at trulofa vid þan okunnan mann, sem eg hefir eigi heyrt nefndan ok alldri fyrr sed en nu i dag, ok sidan fylgia honum i burt i þat land, sem eg kennir ongan man, ok eigi vist, hvort eg skil þeira tungu. Enn i annari grein mun mer vant verda at forsma vilia mins fedr ok brodr ok anara frænda ok vina, ok omattuligt mer einum kvennmanne at snarazt þvi ámote med mino einrædi ok tapa svo hylle mins fedr ok frænda, ok þvi verd ek at leggia mitt rad i valld mins fedr ok brodur, hvat þeir vilia fyri sia.“ Sem mæren þagnadi, saugdu allir henar svaur vitrlig ok hæversklig. Her eptir tala haufdingiarnir þetta mál, ok kemr þat á samt med þeim, at Laicus skal taka med kongsdottur þat riki allt med borgum ok kastulum, sem hann hafdi unit af konginum adr. Eptir þat stendr Laicus upp ok festir ser kongs dottr, ok her eptir koma inn kuklarar leikandi marga undarliga hlute, ok þar eptir hlioda i haulluni allra handa saungtól, þau sem musikalist eru temprud af hlioda meisturum. Þessi veitzla stendr med þvi likum pris um siau daga. Eptir þat ferr hvert sem eirn heim til sins heimilis, en Laicus skal sækia sitt brudhlaup at þrimur mánudum þadan lidnum. Her eptir ferr Laicus heim til Griklandz ok byzt nu at sækia sitt brullaup ok bydr med ser sinum frændum ok astvinum, ok sem hans [skáre er albuin, sigler hann i Griklandz háf ok kemr vid Syriam ok ferr fyrst til sins rikis ok setz i sinar borgir bidandi svo sins brullaups.

[A]t á-kvednum tima sækir Laicus ok allr lydr um landit til haufut-borgarenar Cesariam Augusti, hveria Augustus keisare hafdi elft ok kalladi af sinu nafne. Eru nu skipadar allar hallir af villdar monnum, ok i sialfa hỏfut-borg var skipat aullum | hinum ágiætuztum haufdingium, þar sem sialfr Dagnus kongr helldr sitt hasæte. Meiri dyrd ok gledi matti þar heyrazt fram farandi en her megi at sinni skyrd verda i allzkonar skemtan. At þesse veitzlu setr Dagnus kongr koronu ꜳ haufud Laico, gefandi honum kongs nafn ok þat riki, sem fyrr var sagt. Þesse veizla stendr fiortan daga i samt. Gefa nu kongarnir allra handa giafir, hertugum ok iollum borgir ok kastala, lond ok riki, riddurum hesta ok herklædi, gull ok silfr ok god klædi ok allz kyns gersemar. At lidini veizluni dreifazt heim haufdingiar i sinar borgir, en Laicus kongr ridr til sins rikis i Syria ok dvels þar um stund ok med honum Eggias son Dagnus kongs.

[A]f þeim sama Eggia finz i frædi-bokum skrifat eitt æfintyr undarligt, ok þo at þat snerte ei þessa saugu, þa skal þo fyri forvitnis sakir segia þan atburd, þo at nockurum monnum þicki hann otruligr vera. Svo bar til þan tima, sem opt nefndr Eggias var bedin til herferdar med Valintiniano keisara at fara i Affrikam, þvi at tveir hertugar af Mauritania med oflyanda her ættludu at strida á Italiam at eyda Romam, ok eptir bodi Bonifaci pafa for Valintinianus moti þessum hertugum; en Teodosius anar kongren sat eptir at giæta rikisins fyri á-hlaupum hermanna nordan um fiall, er en villdu vinna Romam. Er þeir hertugar voru badir drepnir af Valentiniano ok mestur hluti þeira lidz, en sem herin dreifdizt i aptur-faurene, leitadi þessi Eggias ser ágiætis, Haun kom i þan stad, er Getulia heitir. Þar hafdi veret su kongs dottir, er lært hafdi forneskiu ok fitonsanda krapt. Svo segizt, at hun hafdi at ser vanit eirn gradung med fiolkyngi ok hlotskap, ok þar med hafi getnadr ordit ok fædz upp þat dyr, er Honocentaurus heitir. Þat var svo olmt af diofiligum krapti, at hvort er til foru fleiri menn edr færri, þa kom eingin aptur. Su var þar aunur kongs dottir i þan tima, er beztr þotti kostr i. Þar til hafdi spurt Egias ok bidr þessarar iungfrur, ok sem þetta mal er tiad millum manna, kemr þat á samt millum radz manna, at Eggias, med þvi at hann var frægr af mỏrgum framaverkum, at hann skal afrada þat et olma dyr Honocenitaurum, ok þetta var stadfest | þeira i millum. Med Eggia var eirn smidr undarliga hággr, er Dydalos het, hann framdi sina list ok gerdi eitt hus med undarligum krokum ok skotum þeim sem aptur ok fram lágu um skoten; ok sem þat var allgert, toku þeir flesk ok ridu á blodi ok hunangi ok drogn um þan skog, sem Honocentaurus var i, ok sem dyret vard vart vid mennenna ok kendi þefin af agninu, hleypr þat geyseliga eptir agnenu, en Eggeas komzt med agnit i husit, ok hleypur um þa kroka, sem i þvi voru gerdir. En sem dyrit kom i skoten, hliop þat geyseliga ok grimliga grenianda, en Eggias hliop á muren upp, veitandi þadan maurg til-rædi dyrinu, ok af sterkleika ok olmleika dyrsins braut þat muren i staudum, en Eggias lætur skamt hauggva i milli, ok i einu hans hauggi geck af haufutet. Egias hleypr nu i annat skot, þat sem ut la ur husenu, ok komzt heill til sinna manna. En þessa hus-mynd hafa menn hapt sidan pentada til minnis ok frægdar þeim er giordi, ok er sidan kallat Domus Dydali, þat kaullum vær Vaulundar hus. Eggias dvaldizt i þvi riki sidan ok feck kongs dottr, ok er her eigi skrifut af honum meiri saga. Svo er sagt, at Dagnus kongr fadir hans væri heidin, ok hann lei pina fyri gudz nafn Kristeforum risa.

[N]u er til saugunar aptr at hverfa ok þar til at taka, at Laicus kongr hefir litla hrid dvalizt i Syria, adr hann byr sina ferd heim i Grikland i Tesaliam, þan hluta landzins, er svo heitir, ok setz i sina borg Athenis med sinni fru, en setr eirn hertuga yfir sitt riki i Syria. A þeim timum var micill okyrrleikr vida um verolldina, eptir þvi sem segir Imagó mundi ok su bok, er het cronikamericion, þar til sem konga stefna var laugd ok fridr var settur af Romverium med radi keisarans. I þessi fridgerd voru margir haufdingiar. Laicus sitr nu i sinu riki Tesalia, ok fæddiz honum eirn son, sa er Kirialax var kalladr. Þar voru vid staddir margir spekingar, þeir er fram saugdu sinar spár af þessum sveini ok saugdu hann verda mundu meira ok mektugra aullum sinum forelldrum. Þesse svein fæddizt upp med allri vandvirkt, hann var fridr synum ok æskiliga vaxen i aullum limum ok likam. Þa kvomu margir riddarar af Italia ágiætir, þeir sem patricius sá, sem var kosen i Romaborg, hafdi presentad Lotario stolkonginum i Constantinopolem. Eirn ungr riddari af Roma var millum anara frægaztr, sa er Romanus | het. Laicus beiddizt af konginum, at hann mundi gefa honum þenna riddara i vingiof, at af hans atgiorfi mætte hans son, er hann upp vex, nema listir ok atgervi, ok þat feck hann. Laicua fær nu sinum syni hinu villduztu meistara at kenna honum bokfrædi, ok at þvi name var hann siau ar i samt, ok þa hafdi hann yfir farit liberalis artes ok var nu ordin dyr klerkr ok diupur i skilningu, ok sem hann hefir feingit meistara dom ok margskonar frædi, hverfr hann brutt fra bokname ok nemr þessu næst skot ok skylmingar, turniment, ok taflspeki, sund ok sigur-fimi ok allz kynz riddarligar listir, ok hveria sem hann nam, var hann skiott aullum þeim framari, er honum kendu. Svo var hann sterkr, at eingen matti vid hann iafnazt, þeira sem hann profadi; hann var blidr ok aurlynndr, ok allir unnu honum: allra manna skaut hann bezt ok beinazt, bædi boga skot ok handskot; hann vo svo titt med sverdi, at tvau synnduzt senn á lopte; hann hliop tolf alna ꜳ fram ok eigi skemra á bak aftr; eingi var hans iafningi i turniment, svo at menn vissi, þviat þeir Romanus haufdu alldri reynt sin i milli. Hann var bædi vænn ok vitur, radugur ok rettlatur, godviliadr ok gudhræddr, milldr ok makradr, grimur illum monnum, en godur vinum.

[S]vo bar til eirn hatidar dag, sem kongr Laicus hafdi til sin kallat alla sina dyruztu hỏfdingia ok hans haull var skiput umkringes af tiguligum haufdingum ok fridum riddurum, þa hefr kongren mal sitt ok segir svo: „Þer dyrligir herrar her saman sitiandi, heyrit til minna orda ok semit med ydru sniollu radi ok i lág færit, ef ydr þickir eigi skynsemi fylgia minum ordum. Eg á her tvau baurn, son ok dottur, er heitir Luciana ok nu vaxen ok skiott gipptandi, en son minn er fridr madr ok æskiliga vaxen, micill ok sterkligr, ok hedan af hæfir þat, at hann profi sialfan sig, til hvers manz hann verdr ætladr. Profazt oss hann verda munu omiukr til ridarligrar atferdar, sem roskum ok tignum manne hæfir, þa er hann ordin svo frodr á bok ok svo godr gramaticus, þa skal hefia hann til kennimanz slektar, ok verdi biskop edr abote. En ef hann profazt framr i frækleik ok vaskr til vapns, þa ma hann med sinum vaskleik vinna ser til handa riki, borgir ok kastala med minum styrk ok fulltingi. Nu er her eirn agiætur riddari ok frægr at snilldar verkum, er Lotarius stolkongren i Miclagardi gaf mer; ridi þeir i turniment, ef ydr synizt þat rad, ok þo at honum verdi þat ofbodit, þviat hann er æsku madr eirn ok litt barnadr, þa megum vær þadan af undir-standa, hvat manne hann mun verda. Ok á næsta degi hedan skulu þeir med þessare skemtan gledia oss, ok skal eg þa dubba hann til riddara, ok eigi eirn saman, | helldr þar med fim hundrut ungra manna, ialla ok rikra riddara.“ Nu þauckudu allir konginum fyri sin ord ok godvilia ok nafn-bætur, ok hyggia nu allir gott til gledinar, ok mỏrgum er annt til at notten lidi.

[Þ]egar sem daguren kemr, klædizt kongren ok allir haufdingiar ok ganga fyst til kirkiu ok hlyda þar tida gerd kenni-manna. Eptir þat gengu þeir i eina haull til tafernes ok drekka þar gott vin um hrid. Sidan kallar kongren alþydu ut á vidan vaull miog fagran ok kallar fyrst til sin sinn son Kirialax ok fær honum eina silki-treyiu, ok henne klæddizt hann. Þessu næst er til hans boren panzare af skiru gulle gerr; svo segia meistarar, at su verdi traustuzt brynia, er af gullinu verdr ger. Utan um panzaran er hann klæddr med pellz kyrtli ok slikt hit sama brynhosr ok beinlinga allt med skiært gull. Sidan var til hans boren hialmur allr gullbuen, luktur ok laufum settr, ok ofan i stodu fim gimsteinar, svo hardir at ecki vopn matti á festa. Her eptir fær kongren honum i haund spiot med dyrligu merki, þat var gert sem eirn gammr halldandi at ser sinum vængium, en þegar vinndren bles ꜳ, breidduzt i sundr hans vængir sem bunir til flugs. Sidan gyrdi kongren hann med sverdi þvi, er Hylmingur het. Sidan slo kongren eitt stort haugg á hans hals, bidiandi at hann minntezt á þat sama haugg, ef nỏckur slæi hann annar, at gefa þeim haugg i moti. Þa var leiddr at honum eirn hestr af Arabia med gylltum saudli; þessi hestr var allr bryniadr med pelle, sem sidr er til i utlondum dyrra hỏfdingia. Her eptir dubbar hann fimm C ungra ok vaskligra manna, ok þessir allir stiga nu á sina hesta ok vikia ut á vaullen, ok slikt hit sama Kirialax ok Romanus, en kongr ok hertugar med iaullum ok riddurum ganga upp i vigskaurd, iafnvel drottningin ok dottir henar med miclum kvenna skára.

[N]u skal heyra athæfi riddara, at þeir freista sinna hesta ok profa, hversu þeir kunna springa, ok sidan ridazt þeir at, ok leggur hverr i annars skiỏlld sinu spiote. Verda her nu ymisligir atburdir; sumir steypazt af sinum hestum flugliga ur saudlinum, koma sumir af haufdi nidr edr fotum, adrir briota skauptin, svo at i lopt upp fliuga hlutirner; undir sumum falla hestarnir edr um turna ok koma flatir á iord; sumir voru svo iafnir, at hvorgi kom audrum af baki. Eirn riddari, er Romarik het, van i leiknum LX riddara eirn samt, hann var son hertugans af Macedonia; sidan let hann af at rida ok ste af hestinum ok horfdi á leik riddara. Her eptir talar Romanus vid kong | son: „Nu skulu vid profa okkra list ok skemta þeim, er okkr hafa adr glatt med sinum leik.“ Sidan bua þeir hesta sina ok lata skiallsveina gyrda þa sterkliga. Her eptir hlaupa þeir i saudlana ok stydiazt eigi vid istig ne vid saudul-boga ok renandi sidan hvor sinum hesti um vaullen at freista þeira, ok settu upp sin merki, at vinndren blese i þau ok hrærdi vid soluni. Sidan namu þeir stadar ok letu hestana blasa um hrid, hvor horfandi audrum i gegn. Sem hestarnir hafa hvildst um hrid, lata þeir siga spiotskauptin. Romanus hafdi sett nidr i einum stad tvau skaupt i vaullin furduliga digur, ok nu ridr hvor audrum i mot, svo flugliga sem hestarni mattu hlaupa, ok setr hvor i annars skiolld sitt spiot-skapt, ok skar þat litla iarn ut ur hvorstveggia skilldi, ok rennazt hia hestarner hvor um fram annann; ok nu ridazt þeir at annan tima, ok leggr hvor i anars skiolld med svo miclu afle, at hvorstveggia spiotskaupt brustu i sundr svo snart, at kurfarnir flugu yfir haufut þeim, ok rennir hvor en fram hia audrum, ok nu ridr Romanus þar til, sem skaupten stodu, ok fær nu annat Kirialax, en sialfr hefir hann annat. Ok nu lata þeir hvilazt sina hesta um stund, en allr lydr horfir á þeira leik, svo at riddarnir lettu af sinni reid, medan þeir leku. Ok nu bua þeir sig i þridia sin ok skaka sin spiotskỏpt liostandi sina hesta med spỏrum, ok setr nu hvor i anars skiolld sitt digra spiotskapt med frabæru afle. Ok svo fast ok sterkliga sitia þeir á sinum hestum, at hvorgi kemr audrum ur saudlinum; en sá hestr, sem Kirialax sat á, þoldi eigi afl riddarans ok viknadi i eptrum fotum, svo at badir fætur Kirialax namu á iaurd, ok nu vill Romanus eigi freista þessa leingr ok mællte til kongs sonar: „Ágiætur riddari ertu, micill ok maktugur. Eg hefir komit i þenna leik i mỏrgum stỏdum um Italia ok Valland ok fyri norden fiall vid flesta þa, sem fræknaztir voru kalladir, ok var eingi þeira þinn liki, ok alldri mætta eg fullrosknum manne iafn-sterkum þer, ok ef eigi hefdi bilat þig þinn hestr, þa vinnr þitt afl at efalausu nu þegar mic yfer, en til fullz felagsskapar gefur eg þer þenna hest ok finnr þu aungan betra bædi til stridz ok burtreidar, þviat hann ottazt einskeskonar ogn ne vopna gang ok olmr i bardaugum sem eirn lion ok lemr med fotum, hvat er fyri honum verdr, en þess i milli er hann kyrr | ok hægur; hann var sendr Lucio fedr minum au[l]dungi i Roma borg nordan um fiall ur Svafa ok heitir Aquila. Stig nu upp á hann ok rid heim til þins fedr, en eg mun skemta en um stund fedr þinum ok hirdmonnum.“ Nu svarar kongson: „Svo godan grip hefir eg nu af þer þegit, at eg vil hann helldr eignazt, en hinu rikuztu borg med aullum audæfum i riki fỏdr mins, nær sem sa timi kemr, er eg fæ þer þat aumbunad, en minn felagsskapr, hvat er hann ma, er þer til reidu, svo leingi sem vid til vinnumzt.“ Ok nu stigr Kirialax opp á þann goda hest, og ridr nu heim til borgarenar, en Romanus ridr nu af baki hvern at odrum riddarana med micilli prydi, þar til at hann hefir af baki ridit LX manna. Ok nu ser þetta hin frækni riddari Romarik ok hleypr nu á sinn hest ok ridr nu á mote Romano, ok sem þeir mætazt, skytr hvor sinu spioti i annars skiolld, svo sterkliga at hvorgi hestren stodz afl riddara, ok fellu badir á sina sidu, ok spretta þeir á fætr ok vilia eigi leingr profa þenna leik, ok gefzt nu upp turn-reidin, ok snua nu riddarnir heim til borgarinar, en kongr gengr ofan ur vigskaurdum ok allr hans skari, ok ganga nu i haullina ok setiazt til borda, ok eru þvi næst fram bornar kongligar krásir ok feskt vin, ok eru nu allir gladir i þessi haull.

[E]pter þat sem minni voru utdrukkin, hefur kongren svo sitt mal: „Nu hafi þer haufdingiar sed þenna skemtanar leik, sem riddarner hafa giort. Er nu profat um Kirialax son minn, hvat manne han ma verda. En med þvi at hann er ungr ok bernskr ok varla en komin til fullkomens þroska, þa hæfir honum þo hedan af at profa sinn krapt ok endrnyia sina orku ok dirfa sig svo vid dyra haufdingia. Kios nu son minn, hvort þu villt setiazt um kyrt, ok skal eg gefa þer þetta riki ok kvonga þig sæmiliga, en eg skal þa vitia þess rikes, sem eg van mer sialfr til handa med minu sverdi, ok er þa likt sem þat gull ok gimsteinar, sem þar liggr saman, sem engen nytr, edr i iordu se folgit, þviat þinn kraptur, afl ok atgiorvi kemr þa fyri allz ecki. En ef þu villt kanna vidara verolldina ok fre[miazt] af frama verkum, þa skal eg giarna styrkia þig þar til med lidi ok skipum ok vopna afla, sem eg er framazt fangadr til.“ Nu svarar Kirialax: „Allar yðar fortǫlur ok tillǫgur hefi ek nú um hríð heyrt, ok numit; er mér þat ok sama i brjósti búanda, er ek á yðar eiginn þanka ok vitja formerki, sem er ann[ar]ra landa at vitja ok framandi herra ok hǫfþingja siði at kanna; eru hér í yðar ríki nógir einsetu múkar, þó ek undan gangi ok þeira flokk ekki fylli, en mér mun þat til frægðar ok frama verða, sem auðit verðr, ok mun ek í yðar ríki fyrst um sinn ei[gi] til langdvala halda, en yðar framboðinn styrk til fylgðar mér ok fǫruneytis mun ek þiggja.“ Kóngr tók vel hans andsvari ok fyrirætlan ok kvað honum bæði skyldu skip ok riddarar til reiðu vera, er í sínu ríki væri rǫskvastir ok reyndir at frækleik; sagðist kóngr ok gefa gott orlof hverjum, er þessa ferð fara vildi. Nú þakkar kóngsson fǫður sínum mǫrgum fǫgrum orðum, ok gleðjast hér yfir allir hǫfðingjar. Ok nú veitir kóngrinn sitt heimboð með stórum fjegjǫfum, presenterer hann hǫfðingjum borgir ok kastala, gull ok silfr, en riddurum gefr hann tígulig vápn ok klæða búning. Síðan ferr hverr til síns heimilis.

Hér eptir ferr Kirjalax um landit ok aflar sér ungra manna, ríkra manna sonu ok aðra hina fræknustu menn. Kóngrinn lætr búa herskip VC (?) tiræd at tali ok fær til stórkostliga alt þat, er hafa þurfti. Ok nú er Kirjalax búinn ok allr hans skari. Síðan heilsar hann fǫður sínum ok móður ok ǫðrum hǫfðingjum. Síðan stiga þeir á skip sin, þegar þeim gaf byri, ok sigla í haf ok stefna til Frigia. Í þenna tima réð fyrir Frigia-landi kongr sá, er Soba hét, hann var ríkr ok réttdæmr, fróðr ok friðsamr. Frigia er mikit riki, mjǫk auðugt at frjóleik gulli ok silfri ok allra handa gæzku. Í sumum bókum er þat kallat Bolgara-land. Kirjalax segir, at hér skuli þeir at landi leggja til þeira hafna, er þeim voru þá næstar, ok skulu þeir þar ekki herja at svó búnu, ok setja þeir nú herbúðir sínar á landi ok taka af landsmǫnnum naut ok sauði sér til fæðis ok kostar ok drekka nú glaðir ok kátir gott vin. [Þessi tiðindi spyrjast fljótt um landit, ok þetta fær Soba kóngr einnin at fregna, at ókunnir menn eru þar við land komnir, ríkuligir ok rǫskligir. Nú gerir kóngr sendiboða á fund þessa ókunna hers; ok sá, sem er fyrir ferðinni, gengr fyrir Kirjalax ok kveðr hann vel ok kurteisliga ok spyrr hann at nafni, ætt ok kynferði, segir ok, at Soba kóngr sé mjǫk naumt við kominn; er hér saman kominn svá mikill herr, herskap at fremja á ríki Soba kóngs, at torsótt mun rǫnd við at reisa; ok em ek nú hingat kominn með þeim erindum, at kóngr býðr yðr ok ydrum monnum, sem þier vilid, til sæmiligrar veizlu ok kunna ydr þỏck, at þier þiggid. Nu svarar kongsson: „Heyr þu gódr sende-bỏde, þu seigir vel, ok þinu erindi skal vel svara. Eg heite Kirialax, son Láicus kongs af Thessalia. Enn mitt erinde er þat mest at forvitnazt ókunna hluti ok siá sidu dyrligra hǫfþingia, en eigi heria þeim á hendr, sem med réttu hallda sinu ódali, ok agirnazt ecki annara manna góz eda riki; enn eg vil þvi ollu vel taka, sem kongr þessi bydr oss til sæmdar, ok þar coma til hans borger á þrigia nátta fresti.“ Ok hier eptir lætur Kirialax taka XII skiolldu alla gullbúna, ok voru þat hinar mestu gessimar, ok gaf sinn hverium þeira sendemanna, ok þacka þeir fỏrkunnar vel þessar giafir, ok fara heim til sinnar borgar ok segia sin erindeslok, enn kongrinn verdr vit þetta geysigladur ok lætur nu bua micla veizlu.

[A]t ákvednum tima byrr Kirialax sic ok sina riddara med micilli pryde, ok rida til hỏfudborgar kongsins, þar sem hann sat i, enn siálbr Sobá kongr ridr út i gegn þeim med miclum pris ok hæversku, ok fyrir þeim fara allzkyns leikarar ok hliodfæri, sumir fremia streingleika med allzkyns saunghliódi, sumir blasa i pipur eda beria bumbur, adrir básonera farande á strætid fyri kongsson, flytjandi fram á strætunum þessa fogru processionem; hittazt hỏfþingiarnir, ok fagnar hvorr odrum med micilli | blidu, ok nu er [l]eiddr med þessi faugru processione Kirialax ok hans menn til hỏfud-hallar kongsens, hvar i hann vill veita sinum bodz monnum. Ymia nu ok glymia saungtolen um aull stræten, ok sam|hl]ioda med þeim allir hlioda menn segiandi fram sina saunggva ok kvædi. Nu koma þeir i haullina, ok sezt nu kongren i sitt hasæti ok á adra haund honum Kirialax [ok] þar næst Romanus ok Romarik ok þeira riddarar ut i fra, en odru megen kongsens hertugar ok iarllar ok hinir fræknuztu riddarar. Eptir þat skipazt haullen fyst af enum fremstum monnum, ok her eptir fara inn kongligar kráser ok vin, piment ok klare. Eptir þat sem mi[nni] voru ut drukkin, frette kongren, hvert Kirialax girntezt at fara. Hann svarar: „Herra, eg girnum[st] at flakka um heimin ok sia fásena hlute sakir skemtanar ok forvitni. En nu vil eg med orlofi fretta, ef nỏckr ny tidindi hafa gerzt her med ydr.“ Kongren svarar: „Eigi hafa her innan landz ny tidindi gerdzt, en þo hefir hingat flogit þat sannenda bod, er oss þickia micil tidindi, þviat hin heidni kongr Solldan af Babbilon hini mic[lu] giordi hingat sina sendi-boda þess eyrendes at krefia skatt af voru riki, ok þickir oss þo nogu frekr; i þenna skatt krefr hann tvau C.M. gamalla sauda ok L.X.M. akyxna ok svo marga vopnhesta ok C.C.M. bisunda gullz ok hit þridia hvert ár XV.M. smameyia, þeira sem tignaztar eru, ok XX þusundir tigina manna sonu, eigi yngri en siau vetra ok eigi elldri en XII vetra, ok C gashauka ok mutada vale. Nu ef vær vilium eigi iata þvi, sem til er mællt, ætlar hann med allan sinn styrk at heria á vort land ok [kem]r her innan þriggia mánada, ok þviat oss syndizt helldr þenna upp at taka en selia i eilifan þrældom onaudger allt vort riki. Nu hỏfum vær birt þau tidindi, sem her eru med oss, en sakir þess at þer hafir med fridi hingat sokt, þa vilium vær giarna ydr sæmdar leita, sem þer vilit þiggia i voru riki ok svo leingi her dveliazt, sem [y]dr þickir bezt ok blidazt.“ Eirn af radgiofum kongsins tekr svo til mals: „Þat er aullum audsynt, at konginum mun i augu vaxa at bidia okunnega hỏfdingia svo storra hluta verskulldanarlaust at veita honum lid i moti Solldani kongi, en ef þat mætti med storu fázt, þa væri þat siaanda ok svo bidianda, hvort sem þat er riki edr adrir hlutir, þviat slikt storrædi er eigi von at fáizt, nema miclu se til varet.“ Nu svarar Kirialax [ok] [þac]kar fyst konginum vinattusamlig bod, „en lidsemd | vor ma vera, at litels se verd, mun eg þar aungu um heita, en borg eina vil eg, at þer veited mer og minu lidi til ivist[ar], ok þar i mun eg dveliazt, þar til sem Soldan kongr kemr.“ Ok nu verda allir gladir med miclum fagnadi, ok virda nu allir þar vera sitt traust, sem Kirialax var, ok nu gefur kongren honum eina hina rikuztu borg i sinu riki med ỏllum giædum, ok sezt nu Kirialax i þessa borg med sitt lid.

[E]irn hvern dag bidr Kirialax kongin lia ser sina heimuliga menn, þa sem leid var kunneg, at rida fyri forvitnis sakir ok skemtanar i þan stad, sem Troia hafdi stadit fordum, „ok villda eg sia borgar stadin,“ ok sva var gert. Nu ridr Kirialax med mỏrgum riddurum, þar til sem Troia hafdi stadit skamt fra; matti en vida sia borgar veggina, þar sem eigi hafdi brunnet, ok voru svo sterkir, at med ongum hætte matte vinnazt; þa voru en maurg hus ok herbergi. Kirialax reikar nu um borgar stadin. Hann kom þar sem var leidi Ektores hins fræga, var þar gerr yfir sem ein kapella med marmara ok allt buit med gull, ok sa legstein, sem yfir var hans beinum, var allr grafin med undarligum meistara domi, ok á maurkut þau hinu storu verk, er hann felldi eirn samt XX hertuga ok kappa þeira Grikkiana; ok eirn titaul pentadan med latinu staufum sa hann á legsteininum, af gulle gert, svo segianda „her hviler herra Ektor hin hæste kappi allz heims“. Hann sa ok leidi Akilles hins fræga, var þar ok med þvi-likri mynd pentad allt med gulli ok á grafit þat fræga verk, er han felldi Ektorem. Greinizt su saga miog med meisturunum, med hverium hætti þat gerdizt; sumir sanna, at Akillas hefdi heited á Pallacem, bardaga gydiuna, ok Ektore hafi hun birzt i þeira vidrskipti med miclu liose, svo at hann matte varla i gegn sia ok hafi tekit af ser hialmin, hneigiandi i gegn med litilæte; en meistari Dares segir, at Akillas beid þess, at Ektor var nær sprungen af mædi ok hafi adr barezt vid hina sterkuztu kappa ok unnet þa, ok hafi þa Akilles komit i mot honum ok unnet hann svo. En þessi verk legsteinana hỏfdu gera latid hinu fyri kongar þeira ættmenn, Alexandr magnus ok sidan Iulius Cesar ok adrir keisarar heidnir. I midium borgar stadnum var leidi Priami kongs ok þar nærri sona hans Alexandri, Paris ok hins fræga Troili ok Deifebus ok | margra anara. En sem Kirialax hafdi skodat þenna stad sem hann villdi, þa hvarf hann aptur til sinar borgar.

[N]u er þar til sangunar at taka, at eptir þan tima lidin, sem fyr var reiknadr, kemr su micla hersaga fyri Soba kong, at Solldan kongr utan af Affrika var þar vid land komen ok hafdi LX dromunda, ok fioldi galeida ok anara storskipa, ok nu eru margir kongsins haufdingiar slegnir miclum otta, ok nu gerir kongren sina sendi-boda til Kirialax, ok birta honum þessa her-saugu, ok bidiandi hann koma á sin fund, ok svo gerir hann, ok sem þeir finnazt, fagnar hvor audrum, ok segir kongren honum: „Oss er flutt, at Solldan kongr hefir oflyianda her allra kynia ok þioda, blamanna ok iotna, ok skringiligar skepnur med hrædiligum ásionum, ok hafa sumir augu á brioste ok bringu ok eru haufud-lauser, sumir eru en haufut-lauser ok hafa mun ok naser á herdar blaudum, sumir hafa eyru svo micil, at þeir mega hylia sig i, sumir hafa hundz hỏfut ok geyia sem hundar. Þeir hafa i dromundunum marga fila ok kastala med hernum ok eru þeir til þess ætladir hinir hrædiligu iotnnar ok skessiligu skrimls ok blamenn at fylgia fram filunum i orostu ok hræda svo menzka menn bædi med hrædiligum rauddum ok grimligum ásionum, ok med þessu vinnr hann sigr ꜳ aullum þiodum, ok þvi er oss litel von vidr-tauka, utan vær niotum ydvars rauskleiks ok rada giordar. Solldan kongr hefir med sier sonu sina fiora svo micla kappa, at nær standazt þeim ỏngver lifandi menn i heiminum. En vær vilium ydr ei til þess skyllda at ganga til orosto medr oss, en giarna vilium vær niota ydarra rada.“

[K]irialax þegir nu langa stund ok hugxar þetta mal, ok um sider segir hann: „Svo micil giæfu raun synizt mer þat at hafa frammi nockura rada giord um slik storr-rædi, en hia site ydrir spekingar, þeir er oss á hendr munu leggia allt ámæle, ef menn fá blygd af minum radum; en til orosto mun eg fara med ydr ok veita ydr slikt lid sem vær haufum færi á. En um hitt kioset sialfir, þu kongr ok þinir spekingar, hvort þer vilet hafa med mina rada giord, ok eignet eigi mer, þo at | eigi fáezt sigren; ella vil eg heyra ydra ráda gerd ok fylgia þvi at, sem þer vilit vera lata.“ Nu segir kongren ok allir villdar menn ok spekingar, at þeir vilia hans rad hafa ok heyra, ok þat stadfesta þeir allir. „Þat er mitt rad,“ segir Kirialax, at þer lated skióta skiolld-borg ok velet undir hina rauskuztu riddara, en bogmenn ok þa, sem fimaztir eru til at skiota, uppe á skialldborgini, þeir skulu hafa med ser sma kastala af tre lukta vel, en fyri innan þa skuli þer lykia storar mys ok smar micin fiolda, ok þa er þer komit sem næst filunum, skiotid fram at þeim trekaustulum, þeir sem til eru settir [á skialldborginne, ok briotit þá svo i sundr at mysnar hlaupi á fílana, þvi þat er ecki kvikendi i verollduni, at fillin ottezt svo sem musena, eptir þvi sem Ysidorus biskop segir i sinni XI.(!) bok Ethimologiarum, at fillin flye iafnvel sinn burd, þar sem hann verdr vid þvilika hlute var, ok hiola nisting ottazt þeir ok miog. Her med skule þer ok bua blidr, sem flestar megi þer orka, ok flytia þetta allt saman mote iotnum ok blamonnum, ok ef svo verdr, at filarnir ottizt nockut þesse til-tæki, latid þa ganga steinana ur blidunum á þa ok kosted allz megnz at hrinda þessu illþydi. En Soba kongr ok landheren sumur skulu vera i mote Solldani kongi ok honum til fulltings nockut af minu lidi, en eg ok minir hinir fremztu riddarar skulum vera á hestum, ok ætla eg oss at strida i mote riddara lidi Solldans kongs, ok hyggium ecki á annat en vær munum sigren vinna, ok latum kappit vinna med oss, ok verum þo fyrileitnir ok feltum eigi; rase eingi fyri rad fram, ok ofseinumzt þo eigi, verum auruggir ok ottalausir, ok þo at þeir se fleiri en vær, þa er oss sigren eigi at ovisare, ef nockut slág fá þeir i fystu; fylgi þa hver sem fastazt sinum sigri, svo þo at vær verdum eigi of bradfẻgnir, ef svo kann til at bera, at Solldan kongr slae eigi vid aullum senn sinum afla. Nu ef nockrer af ydrum spekingum siae aunur rad villdari, þa vilium vær þau giarna heyra.“ Nu verdr micill romr at hans male, ok lofa allir hans rada gerd.

[N]u er at segia fra Solldani kongi, at þegar hann er komen til Frigia, giorir hann sina sendiboda til Soba kongs, hvort hann vill beriazt vid hann á skipum, edr vill hann taka þeim orosto stad á landi, edr vill hann upp gefa rikit fyri honum ok giorir Solldan kongr af hans radi slikt er honum synizt, ok segir honum þan kost villdaztan | munu vera, þviat ecki mundi hann standazt mega hans hin micla ok hin ogurliga her. En Soba kongr segir a ser aungan bilbug at beriazt, ok a þridia degi þadan mun hann koma i mot honum i þeim stad, er Theloina heitir. Ok nu fara sendimenn aptr ok segia Solldani kongi svo buit. I lidi med Solldani kongi voru seytian þiodkongar adrir ok micill fioldi hertuga ok iarla ok annara volldugra hỏfdingia. Hann byr nu sinn her sem rauskligazt. Fyst lætr hann á land fara fila heren med sinum kaustulum, risum ok blamonnum ok þeim skrimlzum, sem þar voru fylgiandi, er þeir þottuzt allt traust undir eiga. Her eptir byr han riddara lid sitt ok setr af þeim fiorar fylkingar ok sinn haufdingia fyri hveria fylking, þat voru synir hans fiorir, skylldu þeir leika vid lauser ok þar á rida, er mest þotti þurfa, en hann sialfr skal fylgia megin-hernum ok med honum allir fyrr sagdir kongar. Ok epter þat talar hann fyri lidi sinu þau eggiunar ord, sem honum þotte trulig, at flestir mætti skilia, þviat i hans her voru margar tungur. Hafdizt nu á landit upp allr þessi her med miclum gny ok vopna braki ok ogurligum latum skrimlza ok fila, hesta neggian ok hareysti hersins.

[Þ]ar er nu nauckut af at segia i annan stad, er Soba kongr byr sin her med fyrr sagdri grein; þarf þat eigi optar at skrifa. Eru nu settar fylkingar ok skialldborgin buin eptir til-skipan Kirialax, ok her eptir færazt fylkingar hvorar odrum i mot med miclu hareysti.

[N]u hefr her at segia nockurar greinir orostunnar. Kemr nu upp heróp af hvorumtveggium svo micit, at ef nockr hefdi þar verit þegiandi ok þenna gny heyrandi, væri hann þat ei þolandi, helldr skiott at giallte verdandi; her med beindu sin læte risarnir ok skrimlzen ok sa hin hvelle dvergmale, sem gall i haumrum þess fiallz, er þar stod nærri. Her eptir hefzt skothrid svo akauf, at i loptinu matti ecki sia yf[ir] hernum utan spiot ok spiur, fleina ok flette-skeptur, ok svo þyckt fliuga nu fifurnar a fagra skiỏlldu ok gullbuna hialma, at af fidrinu skeytana urdu þeir svo hvitir sem þeir hefdi stadit i h(ǫr)du s[n]io-falle, ok svo micill þytr vard þar af i loptenu, sem þa er vind[r] kemr akafligazt vid sinu afle, ok nu ma her fyri solen | eigi syna s[ina] geisla, ok svo gengr um tvær tidir dagsens, ok svo micin skugga gerir yfir hernum i loptenu, at náliga giordizt myrkt sem um natt væri, ok nu ser eingen, hvert hann skytr, ok nu taka bogarnir at bresta, en skeyten at farazt, ok med þessu gefzt upp skothridin um sider. Dregur nu af hernum skuggan, ok tekr nu solen at syna sin geisla, ok her eptir taka nu menn at bregda sverdum ok sauxum ok maurgum mæki. Grenia nu sverdin grimliga, er þau ganga ur slidrunum, ok glitra nu gladliga yfir gaurpunum, ok gerdi nu hafan hliom i hialmunum, skyfazt i sundr skilldirnir, en skalmernar bresta, ok þvi næst kliufaz hausarnir, en henndr ok fætr fliuga af monnum; klædizt nu vaullren af afklofi skiallda ok hialma, en bukarnir þeckia iordina, ok blod-fossarnir steypazt ur striupunum stridliga ok máttuliga i molld ok leir iardarenar; er hun nu þvi framar en oþyst, at hun fær eigi solgit sveitan, ok leiddizt hann i langar [bra]utir ok i læki stora. Her umturna margz mannz aurlug, ok þær þriar, sem aurlaugunum styra, geta nu varla slitit svo skiott, aurlaugs þraduna, at eigi verdi þær sem skiotazt at skera hann helldr.

[N]u ma eigi alla atburdi senn segia, ok skulum þat fyrst til skemtanar vinna [folkinu at segia fra, hvat þeir vinna, er filunum skylldu styra. Risarnir eggiazt nu fram ok fylgia filunum, en þeir, sem i kaustulunum voru, bua sig til at skiota ur kaustulum; færazt nu fram þau fiandligu skrimsl synandi sinar á-sionur, en riddarnir, þeir sem á skialldborgini voru, lata þegar ganga skoten i akafa, en þeir, sem filunum styrdu, knyia þa fram med storum hauggum, ok var þar hrædiligt i gegn at rada, þviat þetta allt saman gaf af ser ogurligar radder, ok nu geyma þeir, sem blidunum st[y]ra, at sinu starfi ok vilia nu fremia sina list, ok þessu næst flygur [e]irn sa stein, sem ei var minni en skippund, hitt beinzta framan i e[nni] einum risa, ok þessi stein lemur hans haus i mola ok hans fætr voru vid [himin] at sia, ok eigi var þetta | haugg en þroted, ok lamdizt sa, er at baki honum stod, ok undir þeim risa vard eirn bla-madr, ok do hann undir honum, ok vard þeim þegar at þessu otte, þviat þeir vissu eigi, hvadan at kom. Nu sem filarnir med iotnum ok risum voru at komnir skialldborgini, ætla þeir þegar at briota hana ok hræda þa, sem fyri stodu, med sinum hrædiligum a-sionum ok undarligum latum, ok nu skiota þeir, sem a voru skialldborgini, fram þeim litlum kaustulum ok briota þa skiott ok hleypa upp musunum á filana, en vid þenna voveifliga atburd ædduzt filarnir snuandi ser aptur sem skiotazt; risa þeir aurdigir, ok um-turna nu margir, svo at þeir falla til iardar ok stodu alldri upp sidan, en þeir, sem a voru skialldborgeni, lata nu ganga allra handa skot ok verda nu morgum at skada. Nu i annan stad lata þeir ganga blidurnar a þa, sem filunum skilldu styra. Falla nu undvaurpum risar ok blamenn ok þær skyssilegar skepnur, sem þeim fylgia, en filarnir, sem þeir kasta ser um, falla þeir ok briota kastalanu, þa sem á baki þeim voru, ok tynduzt þeir menn aller, sem i voru, en sumir ædduzt ok kvamuzt ur orostoni hlaupandi i hinu þraunguztu skoga, briotandi þar ok af ser fellandi kastalana, tynandi svo þeim bogmonnum, sem þar voru i settir, sumir hraupudu i forud ok tynduzt þar. En sem þeir, er skialldborgini styrdu, sia hversu at ferr, eggiar hver annan med ope ok kalle ok lata ganga griot ok skot, medan til vanzt, en blamenn ok skripiligar skepnur snerpazt ok grenia leidinliga, ok þo at þeir væri hrædiligir, voru þeir ecki iafntraustir til bardaga listar; saumlaudu þeir þar i milli risanna, ok reiddi þa þan veg aptur ok fram. Nu fyri-lata Soba menn skialldborgina ok ganga nu at diarfliga med spiotum ok auxum, hauggva nu ok leggia sumir med bolauxum, sumir med breidauxum, sumer stinga þa med spiotz oddum; drepa þeir nu nidr CM þetta illþydi, er likara var fiandum en nỏckrum monnum. Letta þeir nu alldri fyrr en sia hin ille skari er daudur ok drepen, ok hafdi fatt fallet af monnum Soba kongs, ok var þessi hin fyste sigr unnen af monnum Soba kongs, en af vizku ok radum Kirialax ok þickiazt þeir vel syslat hafa ok af hondum int sitt starf.

[N]u er nauckut fyst at segia af riddurum, hvat þeir hafazt at. Synir Solldana kongs sækia nu | á land med sinn her, ok her i mot rezt Kirialax kongson med frækna skara; hann skipar svo til, at i gegn fylking hins ellzta kongsonar mun hann rida sialfr, en i moti audrum syni Solldans kongs skipar hann Romano ok hans fylking, i þridia stad skipar hann Romarik hin frækna riddara, i moti fylking hins fiorda kongsonar velr hann af sinum sveitum hin fræknazta riddara ok skipar hann hỏfdingia fyri hinu fiordu fylking. Sidan talar hann fyri lidinu ok segir svo: „Þer dyrligir riddarar,“ segir hann, „kostgiæfit,“ segir hann, „med aullu megni at reka af haundum oss þær vondu vannmennur ok háduliga heidingia; hyggit at, hversu vær munum vanvirdir verda ok liotliga skemdir af ollum, ef vær fám osigr, en allir adrir sigraz i þessi orosto; flye eingen fra audrum, ok hefni hver anars, ef þarf, þviat eingen kemzt yfir sitt skapa-dægur, ok þo at sá deyi, er þess verdr audet, þa lifir þo frægd hans ok godr ordstir, ok þat mundi honum i hug, ef hann felle, at hafa adr sem dreingiligazt fram gengit, ok svo hinum, ef þat være fyrisagt, at hann skylldi undan komazt, mundi eigi spara sig ok drepa allt þat, er fyri honum yrdi. Ef nockrir af þessum kongsonum verda yfir komnir af ydr, drepet þa eigi, ef þier megit þvi vid koma, færum þa til herbuda, þviat þeir munu nogum audæfum ut leystir, en ef eg ma betr, skal eg hverium til duga eptir fremzta megne; sidan skal skipta þeira gulle ok gersemum osparliga.“ En sem hann hætti at tala, knuduzt fram riddarnir med micilli á-kefd ok voru nu fusir at fremia sig á heidingium.

[N]u sla hvorirtveggiu upp herope, ok rida nu hvorir odrum i gegn, ok takazt nu at-reidir riddarana. Nu ridr Kirialax at einum heidingia storum ok sterkum, sa het Galienus. Kirialax setr sitt digra spiot hit beinazta framan i hans skiolld svo sterkliga, at skiolldren klofnadi af honum, en brynian biladi, ok geck spiótid inn i briosted, ok kastadi honum langt á vỏllin ok kom nidr at haufdino ok brottnadi á hals. Ok þegar ridr hann at audrum ok setur spiotid á nefbiorgina hialmsins, ok geck naliga i gegnum haufudit, en fotum heidingians sneri i lopt upp a fluginum; ok hin | þridia bar hann langt af hestenum ok hristi hann fram af spiotinu daudan. Ok hans menn fylgia honum vel, ok leggia sumir, en sumir hauggva, ok fella marga heidingia. Kirialax hleypir nu fram i her heidingia, ok hans hestr Aqvila er nu svo fimr ok olmur, at hann hleypur á hvat er fyri honum verdr, ok [bitr nu ok ber med hinum fyrrum fotum. Nu tekr Kirialax et goda sverd ok dregur þat ur slidrum ok hỏggr eirn heidingia storan vexte ok illan koste ofan i hialmen ok i sundr hialmhautten, ok falsadizt hialmuren, ok eigi hlifdi honum brynkollan, ok klofnadi hausen, ok ut af i halsenum en hægra veg. Ok nu ser þetta ein kappi micill, frændi heidingians, ok kalladi hátt ok mællte: „Hin helgi Maumet gefi þeim skámm ok svivirdi þær hendr, er þer urdu at skada, minn fagri frændi, ok nu i stad skal eg þin hefna.“ Ok ridr geystr at Kirialax ok setur sitt spiot i hans skiolld svo sterkliga, at i sundr brast spiotskaptid, ok nu bregdr hin heidni skiotliga sinu sverdi ok hauggr til Kirialax, ok nu bregdr Kirialax vid flautum skilldinum ok ber svo af sier haugget, ok nu verdr hann reidr heidingianum ok sveipar sverdinu vinstra megin á hans hals, svo at af tok haufudit. Eptir þat hauggr hann á tvær henndr menn ok hesta ok rydr svo gautuna; ok nu ser hann, hvar uppi næfir merki Adoni kongsonar, ok sækir hann nu þangat til ok hefir badar hendr blodgar til axlar ok rydr nu gautuna allt ad merkinu ok hauggr til merkes mannzens a hans auxl, svo at af tok haundina, ok fellr merket á iord, ok þegar annat á hans hals, svo at af tok hỏfudit, ok er þetta ser Adonias kongson, hversu þessi madr lætur ogurliga i hernum, verdr hann odr af akafri reidi ok ridr fram kallandi hári rauddu segiandi svo: „Heyr þu hin svikafulle ok hin saurlifi putu son, hver leyfdi þer at gera svo micin skada a þeim monnum, sem Maumet gudi saunnum þionum, ok hann verdi þer reidr ok steypi þer ok þinu ofdrambi; ok þan elld ordinnar akafligrar reidi, sem brenir mitt hiarta, skal eg slaukva i uthellingu þins blodz ok sedia mina reidi i sundran þinna haufud-beina ok annara lima.“ Sem Kirialax skildi, hvat er hann sagdi, skundar hann framm i mote honum ok mællte: „Þu hin heidni hundr hefir talat haduliga, ok vist mættir þu fa þinn ofagnad, þo at þu reittir eigi reidi mina þer i gegn, ok skiott muntu vis verda, hvern | dugnad Maumet gud þinn mun þer veita.“ Ok taka þeir sin spiot ok skaka grimliga ok hleypazt i mot svo flugliga, sem hestarnir mega mest springa, ok leggr hvor i annars skiolld af ogurligu afla, svo at skildirnir bendazt; snerezt þangat hvolfit, sem i stodu spioten, en hvorgi kemr audrum ur saudlinum. Ok nu þickir Adoni þetta micil skamm, er eirn madr skal svo fast sitia fyri honum, sem alldri sat fyrr, at hann kom honum eigi ur saudlinum, ok hyggr, at hann hafi sin oflitt freistad, ok ætlar ser skeid til motreidar vid sinn mesta ovin ok keyrir hesten med sporum ok hleypir mot Kirialax, ok leggr hvor til anars af aullu afle i skiollduna, ok nu setur Kirialax hallan skiolldin mote laginu, ok skar spioted ut ur skilldinum ok hliop fyri ofan sidu honum, en spiot Kirialax hliop i gegnum skiolldin kongsonar, ok feste sidan spioted i bryniuni, ok fellr hestren undan nær allr til iardar, en eigi tok likama hans i þvi sinni, ok sem Kirialax kippir at ser spiotinu, sprettr upp hestr kongsonar, ok ridr þegar at Kirialax ok bregdr sinu sverdi ok hauggr þegar til hans, en Kirialax bra vid sinum skilldi, ok klofnadi skiolldren allt at gimsteini, þeim er i var settr, ok nu bregdr Kirialax sinu sverdi ok hauggr til kongsonar [af miclu afli ok klyfur hans skiolld at endilaungu, ok kom sverdit ꜳ lær honum, ok feck kongson micit sár, ok nu beriazt þeir svo snart ok hỏggva svo titt, at varla matte auga á festa edr hlifum fyri koma. Nu hỏggr Kirialax eitt micit hỏgg a hialmin Adonias, ok nu fliuga af honum aull baund ok gullig lauf, ok falsadizt hialmuren, en brynkollan spilltizt, ok hliop sverdit nidr med vanga honum, svo at skaddi hans eyra, ok i sundr vid-beinit, ok falla nu hialms broten ut af hans haufdi, ok nu er hann ber undir hỏggunum. Þa mælti kongson: „Baulvad verdi þitt sverd, ok alldri fannzt sa madr, er mer giordi svo sart, ok gef eg upp mitt sverd vopnsottur ok yfir komen, en þo villda eg þiggia lifit.“ Kirialax tekr nu vid honum ok setur til sina riddara at færa hann til herbuda; var þa ok fallin mestr hlute þeirar fylkingar, er honum fylgdi, en þeir flydu til skipana, er eptir lifdu.

[N]u verdr at heyra athæfi riddara annara. Romanus eggiar nu sina menn i akafa ok ridr nu fram i heidingia heren ok leggr i gegnum heidingia ok falsar margan skiolld ok bryniu ok rydr | ser gautu allt fram at merkis-manninum, ok þessu næst setr hann sitt gladel fyri briost merkismanninum, svo at ut geck um herdarnar, ok bar hann ur saudlinum svo langt sem spiotskaptid vanndz til, ok kastadi honum daudum á iord; hans menn rida á heidingiana ok fella þa mỏrgum hundrudum. Ok nu ser þetta Aggeus anar kongson, hversu micin skada hann fær a sinni sveit, ok hversu hans frændr ok vinir þekia vaullen daudir liggiandi, ok harmar hann þetta sárliga, ok svidr hans hiarta af reidi ok angri, ok mælti: „Hvat gaf hin helgi Jubiter mer at sauk, er hann let svo illan dag yfir mic koma, at svo ofrodir menn, at eigi vita skil á himna gudinum Jubiter, skulu svo micla audn gera á hans lyd, ok helldr vil eg fyri fara minu lifi en eg hefni eigi minna godra frænda ok vina.“ Ok nu hleypur hann, sem hans hestr ma mest renna, mote Romano ok hyggr nu, at hann skal a skamri stundu vinna micin sigr ok frelsa sinn lyd, ok setur fram sitt spiot ok skekur þat grimliga, ok sem þetta ser Romanns, verdr hann fegin, er hann skal vid formannen ná at beriazt, ok hleypir sem beinazt i gegn honum, sem hans hestr ma skiotazt bera hann, ok sem þeir mætazt leggr hvor i annars skiolld med svo miclu afli, at spioten brustu i sundr ok kurfarnir flugu yfir haufut þeim; ok nu gripa þeir til sverda sinna ok hỏggva svo fimmliga at þeim, er nær voru, syndizt ꜳ badar hendr hvorstveggia [III sverdin senn á lopte, ok svo micill gnyr stod af þeira einvigi, at langt matte heyra til þeira grimmligu hỏggva, ok hvortveggi klyfr anars hlifar, þar til sem af þeim voru hỏggnir skilldirnir. Toku þa vid hauggunum þeira bryniur ok treyiur, ok nu er hvortveggi modr, ok nu bregdr kongson upp skilldinum ok beiddizt hvilldar, en hvorgi er en sár. Nu mælte kongson: „Micill riddari ertu ok mattugur um fram flesta menn ok fullr skadi, er þu truir eigi á himna gudin Jubuter ok tapar þinu lifi i þvilikri villu.“ Nu svarar Romanus: „Þvi eru þer heidingiar villtare ỏllum skepnum i verolldini, at þer truid á þa skepnuna, sem sialf spillti ser med mỏrgum odadum ok giorde sidan morg undr med diofiligum krapti, en vær kristnir menn truum eigi á skepnu, helldr á skapara allrar skepnunar, ok þat vita | menn, at Saturnus ok Jubiter voru menn ok af monnum komnir, fullir med fiolkyngi ok Fitons anda. Ok fyri slika vantru mun hann steypa þer til helvites ok aullum þeim, er honum trua, ok fá þo adr iardliga skaum ok osigur.“ Sem kongson undir-stod hans ord, æddizt hann naliga af angri ok reidir sitt sverd ott ok titt ok hauggr [til Romanum i hialmin, svo at af flugu laufen, en elldren flaug af, sem ur afle sindradi, en svo var hialmuren godr, at eigi feck hann spillt honum, en svo var hỏggit micit, at dundi at badum vaungunum, ok nu reiddizt Romanus ok hỏggr til kongsonar, en hann bra vid þvi litla skialldar brote, sem hann hellt á, ok tok þat i sundr, en sverdit kom i hialmin, ok svignadi hann at hausenum ok klofnadi ei, en þo var hỏggit svo micil ok þungt, at kongson misti vandliga sins vitz ok fell af hestinum til iardar, ok hleypr Romanus af hestinum ok bindr hann ok lætr sina riddara færa hann til herbuda. Her eptir beriazt riddarnir, ok slær nu otta á heidingia, ok flyia þeir, sem eptir lifdu. En Romarik hefir nu barezt vid þridia kongson, ok soktuzt þeir langa hrid dags, þar til sem hvortveggi fell af sarum ok mædi, ok nu ber þangat at Romanum, ok ridr þegar á fylkingina ok hỏggr á badar hlidar ser menn ok hesta, ok nu floa vellernir allir i manna blodi, ok um sidir flyia þeir fair, er eptir voru.

[N]u er at segia fra fiorda syni Solldans kongs. Hann ser osigur sinna brædra ok hygzt nu skulu þeira hefna ok ridr nu a fylkingina ok eggiar nu sina menn i ákafa, ok slær nu mann-fallenu i riddara lid Kirialax, ok falla þeir nu undvaurpum, ok fara nu á hæl. Ok i þessu bile kemr þar at Kirialax med sina sveit med ope ok eggian, ok hỏggva þeir a badar hlidar ok drepa margan heidingia ok rydia fyri ser vegen allt at merkium, ok nu ser Kirialax, hvar kongson fer ok drepur margan man, ok nu kemr hann at merkis mannenum ok leggr hann i gegnum med sverdinu, ok her eptir snyr hann imott syni Solldans kongs ok hỏggr þegar badum haundum i hans hialm, svo at hann klofnadi ok hỏfudit ok bukren nidr i gegnum saudulen ok meir en spannar i hesten, ok fell hvortvegia dautt nidr. Ok af þessu oguriga hauggi hrædduzt heidingiar ok flyia, sem mest mega þeir, til skipana, | en Kirialax ok Romanus snua nu aptur til valsens ok ransaka hann ok finna hin rỏskva Romarik særdan til olifis ok þadan skamt i fra kongson, voru badir magnlauser af sarum ok blodras. Kirialax lætr bada þa hafa til herbuda sinna ok binda sem bezt beggia þeira sár, þviat Kirialax þotte hin meste skadi um Romarik, ef hann letezt. Bydr hann svo lækninum at hann leggi til alla sina list at græda þa, ok svo gerdi hann; ok nu vill Kirialax vita, hversu orostan kongana hefir gengit, ok snyr nu þangat til med aullu sinn lidi. Nu er at segia fra Solldani kongi, at hann skipar sinum undir-kongum til atlaugu vid Soba kong; hafdi hann skipet kauppunum i aundverda fylking, ok tokzt þar grimlig orosta. Hafdi Solldan kongr her miclu meira, hauggva nu sumir med breidauxum edr bolauxum, sumir med sverdum edr sauxum, sumir hỏggva med mæki edr skiota med spiotum edr leggia med atgeirum, ok eru nu svo þyckt vopnen á lopte sem my, ok svo micill gnyr vard af orostone, sem þa er mest ofvidri æser hafgialfur sollet ok þruted vid stora hamra. Tekzt nu manfall i hvorra tveggia lidi, ok reidir ymsa vega um vaullen. Nu koma fram i lidi Solldans kongs tolf hans kappar utan af Mauritania miỏg svartir af solar bruna, svo sterkir at varla matti manligr kraptr vidstanda, ok svo storir sem risar ok magnadir med pukans krapte, svo at ỏngan þeira bitu iarn. Þeir rada þegar á fylkingina Soba kongs ok drepa margan mann. Hallar nu mannfallinu i lid Soba kongs, ok fara þeir nu á hæl undan svo miỏg, at her Solldans kongs stod nu á þeim grundvelle, sem adr hafdi stadit her Soba kongs. Falla nu morgum hundrudum á skamri stundu af hvorumtveggium ok þo miclu fleiri af Soba kongi, þviat berserkirnir ganga i gegnum lidit ok fella margan man ok dyran dreing. Verdr nu skamt storra atburda i milli. Tekr nu vaullren allr at hyliazt af manna bukum ok klædazt med stali ok iarni, torgum ok treyium, bukklaurum ok breidauxum, skiỏlldum ok brynium. Eru nu miclar brestir i hernum | af storum hauggum; þa er annar særdr, er anar er i svima; þa fellr annar, er anar er hauggvin, þa er anar lagdr, er annar er liflaten, þa sprauklar anar, er anar sperrezt, þa sæfizt anar, er anar er fullsæfdr. Nu er svo micit blodfall um vỏlluna, at i daulunum fliota med aullu bukarnir, en sumstadar falla sem ár med straumi. Her falla nu allir hinir fremztu menn Soba kongs, bædi iarlar ok hertugar ok baronar, ok ruddizt nu þraungen allt at merkium framan, ok eggiar nu Solldan kongr sina menn ok hidr þa eigi hætta, fyrr en Soba kongr er drepen ok hvert mannzbarn hans riddara, ok er hann nu til flotta buin ok allir hans menn.

[I] þessu bile kemr Kirialax til orustunar med sinum her, ok blasa þeir nu i sin horn ok gledia svo sinn her. Rida þeir þegar á fylking Solldans konge ok hỏggva til beggia hannda ok drepa allt þat, er fyri þeim stod, ok dirfizt nu Soba kongr ok hans menn, er hann sa ser komna svo micla lidsemd. Nu mætir Kirialax einum af fyrr saugdum berserkium ok hauggr til hans med sinu goda sverdi ofan i hans skalla, ok var þvi likt sem han hiuggi i glerstein hin hardazta, en berserkren hio i moti med auxi storri ok þungri, en Kirialax kom skilldinum fyri hỏgit, ok klofnadi skiolldren at endilaungu nidr i gegnum, ok hratadi auxen á lær Kirialax, ok tok i sundr treyiuna ok pansaran, ok feck Kirialax sár utan a læret, ok hliop auxen ut af ok nidr i iordina. Nu sem Kirialax sa ser blæda, ok at hann hafdi sar feingit, hliop hann af hestinum med micilli reidi ok tvihenndir sitt sverd ok hauggr til berserksins med aullu afli, en berserkren bra fyri sig sinum skildi, ok klofnadi skiolldren, ok kom á handleggen ok beit ecki á, en af þunga haugsins brast i sundr handleggren, ok su hin stora aux fell nidr ur hans hendi. Kirialax gripr nu þa sỏmu auxi ok snyr nu fra ser hamrinum ok slær nu svo micit hỏgg i hans skalla, at hausen lamdizt allr i mola, ok fell hann daudr á iord. Sem þetta ser Romanus, at þessa fulu berserki munu eigi iarn bita, ridr hann skynndiliga fra bardaganum i skogen ok rætir ser upp eina eikikylfu ok svidr i elldi. Sidan ridr hann aptur til orostunnar ok kemr at einum berserkinum ok slær hann med kylfu þeiri i hỏfudit, svo at hinn tumbadi þegar um koll, ok lætr fara annat til, þar til er hans haus var miolvi [smær]ri. Rida þeir Kirialax | nu badir at berserkiunum ok lemia þa, þar til er allir lagu daudir á vellenum, ok rida sidan á fylking Solldans kongs med ope ok eggian. Snyr nu mannfallinu i lid Solldans kongs, ok ruddizt aull hans fylking framm at merkium kongana, ok nu ridr Kirialax þar at, sem fyri stod merki kongs af Numidia, leggr i gegnum merkis mannen med spioti ok fellr hans merki á iord, ok her eptir hoggr hann sialfan kongen af Numidia bana haugg. Ok her iafn-fram ridr Romanus med sinn skara, ok allir riddarnir rida i ridlum á fylking Solldans kongs, drepa menn undvỏrpum, ok ecki vætta stendr vid þeim. Nu ma þickia [leid]ent þeim, sem lesa edr hlyda, at segia fra ser hverium atburdum, sem i sid[ustu] atlaugu gerduzt, ok skunnda til þess, hversu orostan lyktadizt. Þar fellu atta kongar af Solldani kongi: kongr af Tyra ok kongr af Bosra, kongr af Getulia ok kongr [af] Numidia, kongr af Mauritania, kongr af Tingitana ok kongren af S[ir]tes ok kongren af Fenicia. Þar fellu allir kappar hans ok berserkir, iarlar ok hertugar sextigir at taulu. Sidan ruddu þeir Kirialax ok Romanus fylkingina allt at merk[i] Solldans kongs, ok sem kongren ser, at eigi ma hlyda svo buit, flyr hann sialfr ok al[lt] lid hans, þat sem eptir lifdi, hver sem matti, til skipana. Fell þar fioldi i flottanum, þviat hinir raku flottan allt til skipana ok æptu micit sigur-op. Nu [snua] þeir Soba kongr ok Kirialax til herbuda Serkia ok velia þar um gull ok gersemar ok kly[fia] þar af marga hesta ok færa þetta her-fang i sinar herbudir. En sem [Kirialax] kom til herbuda ok hin frægi Romanus, gengr Soba kongr at þeim takandi i þeira [isti]g bidiandi þa blidliga med ser til sætez ganga i hans fagra landtialld, ok svo [gera] þeir; hafa nu þionustu menu æret at starfa, sumir biuggu til allz kyns [kra]ser nauta ok sauda, dyraholld ok piprada páfugla, adrir bruggudu [dryck] ok vin ok grasadan miod. Þeir, sem læknar voru, skodudu sar manna ok smurdu dyr[um] smyrlsum. Hin kurteise riddari Romarik var færdr i landtialld Soba kongs, ok var hann [grædan]di ok svo kongson sa, er hann bardizt vid. Nu setz Soba kongr i sitt hasæti ok honum [til] hægri handar Kirialax ok þeir Romanus, ok fara þar þvi næst inn kongligar kraser [ok all]ra handa drykkr, ok giordizt þar skiott micil gledi. En sidan minni voru ut drucken, | bidr Soba kongr ser hliodz, ok sem þat fekzt, talar hann á þessa leid: „Aullum [er] oss kunnigt, hver endir á er ordin þesse orosto, en þan fagra sigr, sem vær hỏfum fengit, [ho]fum vær landzmenn eigi unnit af vorum krapti, helldr megum vær þenna sigr þ[acka] Kirialax ok hans fylgiurum, ok eigi einfalldan, helldr þrefalldan, en skyllt væri at leggia [go]tt ok sæmiligt i moti, þo at minna væri til unnet. En þat er fyst at telia, at hann [hefir] frelsat fe vort ok fior, land ok lyd, en slikt herfang, sem feingizt hefir, dæmum ver i e[ign] Kirialax ok hans kompana, en eg skal gefa af minu goze minum monnum mala giafir, [en þier] vil eg bert giora, hvat eg vil gera af vorri alfu. Þer skulit þiggia halft vort [riki] at aullum skauttum ok skylldum, ok her med gefum ver ydr kongs nafn, ok er oss þauck á, [at] þer stadfestezt her med oss, ok skiptum sidan rikinu ockar i milli,.“ Nu svarar Kirialax: „Herra,“ segir hann, „hafit micla gudz þauck fyri alla þa sæmd, sem þer vilit oss [gert] hafa. Vil eg þetta giarna þiggia, svo framt sem oss verdr þess þaurf, en herf[angi] skulu ver skipta at helmingi vor i millum, en vær skulum bida med vardholldum, hvat Solldan kongr tekr til radz.“ Ok nu var svo gert, ok hỏfdu sterk vardholld, ok lidr nu svo af hin næsta natt.

[N]u er at segia af Solldani kongi, at þegar um morgunin kallar hann saman á hus[þi]ng þan her, sem þa var med honum, ok leitar radz vid þa, hvat af skal taka. Eirn af hans radgio[fum] segir svo: „Seint ma oss fyrnazt skaum ok osigr sa, er ver haufum her fe[ng]it, utan ver mættum hefna á vorum ovinum, ok er þat til radz at snua burt at sinni ok eflazt at lidi ok heria i annan tima á þetta riki ok brenna þa allt ok b[æla] ok hlifa ongu þvi sem kvikt er.“ Nu svarar annar spekingur hans mali: „Miog [sy]nizt mer annan veg þetta mál, edr kemr ydr ecki i hug, hverir sigr[vegar]ar Grickir eru, ok medan þeir vilia lid veita kongi, munu vær alldri vinna [þe]tta riki; hyggit at, hversu for hinum fyrrum kongum, þa er þeir unnu þetta [riki Frigiam, ok voru þa til varnar þeir kappar, er um fram voru alla menn i mandomligu edle, sem var Priamus ok synir hans, ok unnu þo Grikkir þa um sidir, en sidan Alexandr Grickia [kong]ur, er undir sinn rikdom vann allan heimin, ok [stodu Affrika menn litt vid honum [ne Asia menn. Nu eru herteknir þrir synir ydrir, | ok er vis von, at ef þer eflet hernat i [ann]an timmꜳ i Frigiam, munu þeir vera á galga heingdir ydr til svivirdingar, ok [er] ydr þo eigi sigren visari en nu; takit helldr þat rad, latid klyfia XXX ulfalda af gulle ok gimsteinum, kerum ok klædum ok fágiætum gersemum ok presented hỏfdingium til heils fridar ok fáit her med ut-lausn sonum ydrum, þviat þat er ydr of harr skade at missa slikra ágiætes manna. Velet til þessarar ferdar vitran man ok vel-ferdugan, mektugan ok malsniallan med odrum XI at flytia þetta eyrendi; en ef þat fæzt eigi af hỏfdingium þessum, þa megi þer taka þat rád, sem fyrr var talat.“ At mali þessa spekings var godt romr gior, ok samþyckir þetta nu Solldan kongr ok gerir nu sina sendi-boda til kongana, ok letta þeir eigi fyrr en þeir kvomu til landtialldz Soba kongs.

[Þ]essir sendi-bodar ganga nu inn i landtialldit, ok sem þeir koma fyri kong ok Kirialax, hneigia þeir allir sin haufud fyri þeim, ok sa fyri þeim var, stakk nidr sin kne á iordina fyri þeim, svo talandi á þa tungu, sem þeir mattu vel vera skiliandi, ok svo segiandi: „Sá mattugi ok megtugi, eilifr ok odaudligr gud himirikis ok iardrikis, sá þer truid á, hann sæmi ydr ok signi ok gefi ydr frid ok far-sælld ok sælu oenndiliga. Miog synizt þat iduliga, hversu heimuren er hverflyndr ok ostaudugr, ok er oss þat synt, hversu hamingian kann undarliga skiott at umturna sinu hioli. Ver forum heiman med svo micilli heimsens megt, at ver þottumzt naliga hvers manz hamingiu i heiminum lykia mega oss i hnefa ok umturna kongana æru ok riki ok radum; en nu hefir oss svo gefizt, sem spekinguren segir, at þvi hærra sem eirn hver hefur sig upp med ofmetnadi, þvi framar mun hann lægdr verda. Nu er svo til boret, at þeir saumu verda nu med litillæti myskunar bidia, sem adr hugduzt micin part myskunar mega audrum veita. En [med] þvi at hamingian hefir nu svo vellt sinu hioli, at þer hafit hardla hatt á þat kli[frat], þa er þat hattr hæferskra hỏfdingia, at svo sem af kappinu byrr i þeim micill grimleiki, þar til sem þeir hafa i umskipti tidindana sinum vilia framm komet, ok med þvi at ydr hamingia hefir nu svo hatt geisat, muni þer grimleikin nidrleggia ok kunna at myskuna, ef þess er leitad. Nu vill Solldan kongr svo auka ydra tign at bidia ydr sættar ok fridar, en sonum sinum til grida ok til vitnisburdar, at ver bruggum eigi dalig drottens svik eda hegomligt skráf, berum | ver ver ydr til handa þa hlute, sem Solldan kongr hefir ydr pres[ent]ad, þriatigi ulfallda klyfiada med gersemum, ok vill iafnvel til leggia annat slikt til lifs ok utlausnar sonum sinum. Nemit nu dyrligir hỏfdingiar á oss at gerazt mysk[un]samir ok sæmit ydr eigi sid vargana at þysta til vors blodz ok bana ok gerit nu svo, at [um] allan alldr megi vaxa ydvart lof ok frægd. Ok nu vilium vær heyra svaur þessa eyrendis.“ Ok her eptir ganga þeir ꜳ tal kongr ok Kirialax, ok kemr þat á samt med þeim at iata þvi, sem til var mællt, ok nu segir Kirialax sendi-monnum, at Solldan kongr skal med fridi ok sinum heimuligum monnum koma til fundar vid Soba kong ok tala þa um sina sætt. Ok nu fara sendi-menn aptr segiandi Solldani kongi sin eyrendis lok, ok á audrum degi kemr Solldan kongr i nefndan stad med maurgum sinum hỏfdingium, ok er nu þetta mal stadfest á þann hatt, at Solldan kongr sverr þan eid, at hann skal alldri sidan heria á riki Soba kongs, medan þeir lifa badir. Her eptir eru ut latnir synir Solldans kongs lidugir, ok gefa nu hvorir audrum trygdir ok dyrmætar giafir, ok skilia nu med vinattu. Siglir Solldan kongr nu heim i Babbilon ok let eptir mỏrg skip ok stor.

[H]er eptir lætr Kirialax taka þat micla goz, sem nu hỏfdu þeir aflat i utlausn sona Solldans kongs ok herfangi, ok færr þat halft Soba kongi, en halfu skiptir hann med sinum riddurum. Hann lætur græda Romarik, ok verdr hann heill, ok eptir þat bydr Soba [kong]ur Kirialax slikt hit sama sem fyr, at gerazt kongr yfir halfu sinu riki, en Kirialax [segir], at hann mun þan kost þiggia, þa hann kemr aptr, en fara fyst eftir sinni fyst ut yfir hafit, „[en] ef eg latumzt i þesse ferd, skal eingi minn ætt-madr hafa til-tỏlu til þessa rik[is], helldr skal þat vera sialfs ydr eign ok ydvara erfingia; en þiggia vil eg af ydru riki svo marga riddara, sem eg hefir her latid, ok þat af skipum, sem Solldan kongr hefir her eptir latid.“ En kongren iatar giarna, hvat Kirialax vill krefia.

[N]u byr Kirialas sina ferd ut yfir hafit, ok lata sinn skipa flota ur hỏfnum, þegar er [by]re gaf, ok sigla fyrst til Siciliam. Þar sat þa keiseren, er Zeno het, þviat hann hafdi þann tima heriad i austr-veg, en þa var komen af nordr-halfu heimsens vikingr sa, er Eugenius het; hann hafdi naliga unnit undan konginum Sikileyiar riki, ok kom þar keisaren Zeno i þan punkt ok hafdi barizt vid vikingin marga daga. Vikingren hafdi ogrynni hers, ok voru miog hardfeingir, ok hỏfdu þeir drepit micit lid af keisaranum, ok sottizt hann nu i eina | borg, er Siracusana heitir, en Eugenins berzt dagliga á borgina. Nu sem Kirialax kom til eyiarenar, frettir hann þau tidindi, sem þar voru at vera, ok talar vid sina menn: „Nu mun ydr kostur at leita til orosto mote Eugenius ok veita lid konginum ok keisaranum ok vinna frægd ok frama.“ Ok nu bidia allir hann rada. Ok her eptir byr Kirialax allan sinn her, sem bezt ma hann, ok setr eptir M hermanna at giæta skipana, en hann sialfr sækir til borgarenar med XX M riddara ok hundrad þusunda fotgangandi manna; ok sem þeir eru a veg komnir, sia þeir yfir neset þvert skipa flota vikingana, ok var vida þáckit hafit fyri þeim, ok nu sia þeir, at heren drifr fra skipunum ok sækir til borgarenar, ok nu kallar Kirialax saman sina riddara ok segir svo: „Hinir rỏsku riddarar,“ segir hann, „þer hafit micit lof iafnan feingit af ydrum frækleik, ok mættid fyri þat bera pris ok sæmd af ollum þiodum. Þarf nu eigi at kenna ydr bardaga listena, ok eigi þarf vid ydr eggiunar ord, þvi at hugprydi sialfra ydra giorir noga fram-haut i ydrum hiortum, ok kappet med frækleiknum eggiar hvern ydvarn annars at hefna. Nu ef ydr synizt eigi oradi sæta, munu vær rida á vikingana ok profa, ef vær fám nockurn sigr á þeim unnit, ok ef svo vel mætti verda, þa munum vær þar af fa dyrd ok dreingskap, æru ok ordlof; en ef ydr synizt eigi til at rada, þa vil eg ydrum vilia fylgia, þo at eg væri annars fusari.“ Nu svarar Romanus ok Romarik ok med þeim adrir riddarar, at þeir eru bunir þvi fram at fara, sem hann vill vera lata, ok nu snua þeir i moti vikingum ok æpa þegar her-óp, ok tekz her þegar hin grimazta orosta, ok þessu næst tekz manfall i hvorutveggia lidi. Vikingar voru snarpir ok vanir orosto ok sækia hárrt fram. Þeir hỏfdu lid miclu meira, ok skiptuzt þeir vid iafnan, ok voru ymser framar, ok ymser hlifduzt vid, ok voru þeir miog kiænir i orosto. Nu ser Kirialax ok þeir Romanus, at þeir munu sig verda framar til at leggia, ef þeir skulu nauckut svig vinna á vikingum, ok sækia þeir nu fram i fylkingina, ok þeim fylgir Romarik aldiarfliga. Ok nu ridr Kirialax at einum sterkum kappa, er adr hafdi fellt margan hans mann; hann setur sitt spiot hit beinazta framan i hans skiỏlld; þesse skiỏlldr var þyckr ok þungr ok seigr, med sinum limdr, ok bendizt miog af þunga hauggsins, en svo sat vikingren fast, at eigi kom hann honum audru visa á iỏrd en saudulbogen hin eptri geck af, ok bar Kirialax hann burt af hestinum, svo langt sem spiot-skaptid vannz til, ok fell vikinguren á iỏrd. I þessi svipan hafdi Romarik latit sinn hest, ok sem hann var á fæte ok var | nær staddr þessum atburd, ok sem vikingurin hliop opp med reiddu sverdi, ok hauggr Romarik á hans hægri haund, svo at af tok fyri framan olbogan, ok á miodmina, ok sneiddi af nidr foten, ok þat vard hans bana sár. Ok nu hliop Romarik á þan hest ok ridr nu á vikinga ok vegr til beggia handa ok drepr margan man, ok eingin riddari stendr nu fyri honum, sa eigi hafi bana. Nu er haurd orosta, ok ridr nu Kirialax i midian her vikinga ok hauggr bædi menn ok hesta, ok á litilli stundu felldi hann C manna, ok eigi gerdi Romanus minna af ser. Ok sem þetta ser Eugenius, hversu þeir gere micit af ser á hans monnum, verdr hann odr ok reidr ok sækir fram i lid Kirialax ok fellir a skamri stundu XL riddara ok eggiar sina menn, at þeir vegi sigr sem fyrr ok reki ser af haundum þenna her, ok sialfr hefir hann badar henndr blodgar til axlar. Ok nu sækiazt haufdingiarner hvor audrum i gegn med micilli reidi.

[N]u er at segia fra Zeno keisara ok Loddovice Sikileyiar kongi, at þeir settu speculatorem i hinu hæstu turna borgarenar, ok ser hann nu orostuna, ok segir hann nu konginum, ok undradzt þeir nu miog, hvadan þesse her var til komen, ok heita þeir nu á sina menn at veita þeim, er i mote voru vikingunum, ok nu þeysa þeir ut af Siracusana allan sinn her. Ok sem þeir koma til bardagans, rida þeir á vikinga ok snyr nu mannfallinu i lid vikingana, ok falla þeir nu maurgum hundrudum. I þessu bili ridr riddaren Romanus at haufdingia vikinga Eugenio med micilli ædi ok leggr til hans med spioti, af svo frabæru afli at hann flaug burt ur saudlinum fiarri á vaullen, en þo tok spioted eigi likama hans, svo at skadadi, þviat hann hafdi svo god herklædi, at varla matti spilla, en riddarar hans kvomu undir hann heste, var þa ok drepid hvert manzbarn framan at merkium hans. Ok i þvi bile fellir Kirialax merkes manen, ok fell merkit á iaurd. Ok nu brestr flotte i lidi vikingana, ok flyia þeir, sem eptir lifdu, til skipana, en kongarnir ok Kirialax reka flottan ok drepa hvern, er þeir mega ná. En Eugenius komzt á skip med nỏckurum monnum, ok letu fra landi sem skiotazt mattu þeir, ok hofdu latid niu þusundir manna, ok hellt hann sidan nordr um fiall ok elfdizt at lidi i Svafa ok Hollzetu landi ok heriadi sidan á Italia ok vann þar stor verk, ok um sidir vann hann Romaborg, | eptir þvi sem Gesta Rómánorum segir.

[E]ptir þetta ridr Kirialax at keisara ok Loddvico kongi, ok fagna hvorir audrum, ok spyria þeir, hvadan þeir være, er svo fagran sigr hafa unnet. Kirialax nefner sig ok sinn faudr, en þeir fagna honum blidliga, ok bydr Loddovicus kongr honum til veitzlu ok aullu hans lidi, þvi sem hann villdi. Þetta þiggr Kirialax, ok er nu hin fegursta veizla. Þar sitr Kirialax um siau nætur, en at þeim lidnum siglir hann burt fra Sikiley ok helldr i Iorsala háf, en keisaren siglir i austr-veg ok atti iafnan ofrid ok orostor. Þa var settr yfir Roma riki haufdingi sá, er patricius het; þa striddi Theodericus kongr upp á Roma ok giordi micit hervirki ok vann allar þær þiodir, sem voru fyri austan ok sunnan fiall ok voru fordom Gotar kallader, Vandali ok Lumbardi ok aull þau riki, er nærri voru. Patricius sendi menn á fund Attila Huna kongs ok bad hann koma med sinn styrk ok beriazt med þeim Romverium, þvi at Húnir unnu þa micin sigr vida um nordr-alfuna ok urdu frægir miog af sinum hernadi. En Attila villdi þat eigi. Ok um sidir vann þessi sami Theodericus Roma borg ok felldi patricium ok eignadizt med þvi Romam. Þessi sami Theodericus kallazt á danzka tungu Þidrekr: hann giordi sidan maurg illvirki i Roma borg, þviat i þan tima geck miỏg fram villa Arius um heimen, ok fylgdi þesse Þidrekr henne fast, ok þar fyri svellte hann Johannem helgan pafa i hel ok drap tvo ágiæta hỏfdingia Simacum ok Boecium, sem segir i mỏrgum bokum, Gesta Romanorum ok Imágo mundi, Dialogo Gregorii. Attila kongr heriadi þenna tima um S[ax]land ok Frakland. I þan tima kvomu sendimenn Dionici kongs af Einglandi med mỏrgum skipum ok haufdu medr ser dottur Dionici kongs, er het Ursula, ok med henne XI þusundir tigina meyia, ok voru þær presentadar i sættar gerd Frakka kongi, en Attila kongr lagdi at honum med allan sinn her ok tok þar micit herfang ok drap þar hvert mannz barn af þeim skipum, en tok til sin Ursulam kongs dottr ok allar henar meyiar, en med þvi at þær villdu eigi samþyckia vid heidna menn, let Attila kongr sina menn hálshỏggva þær allar á einum degi, ok voru þær sidan skrinlagdar þar, ok eru þær s[idan] kalladar Kolnis meyiar, ok er þeira messu dagr hallden siau nottum fyri tveggia postola messa Simonis et Jude. Eptir þetta illvirki hvarf Attila kongr heim i Hunaland.

[N]u er at segia fra Kirialax, at hann kom sinum | skipa flota utan at þeim stad, er Akrsborg heitir, ok leggia þar skipum sinum til hafnar ok setia herbuder sinar á landi. En á audrum degi segir hann sinum monnum, at hann vill upp á landit ganga ok vitia kross drottens ok grafar med nỏckurum sinum fremztum monnum, en flest lidit var eptir at giæta skipana. Ok nu sækia þeir til borgarenar. Iorsala borg stenndr á micilli hæd, nær sem fiall se, ok i midri borgeni stendr þat micla musteri, er kallat er Pulcro kirkia; hana let reisa hin helga Helena, modir Constantini kongs, sidan er hun fann kross drottens. I Pulcro kirkiu standa fimm kirkiur adrar: ein er Kross kirkia, þar stendr kross drottens pryddr hinu skiærazta gulli ok allr settr gimsteinum med undarligum ok fá-heyrdum hagleik; aunur kirkia er yfir grauf drottens, þar skamt i fra er berg eitt X fadma á hvern veg, þar er ein stor bora á berginu, ok stendr þar undir ein kirkia fiaugurra fadma ok XX á golf nidr. I þessi boru, sem á berginu er, stod kross drottens vors Iesu Kristz, ok nidr i gegnum þa boru rann blodit, ok sá steinn, sem i er alltarenu ok undir vard blodráseni, er enn i dag sem nyblætt hafi. Þar stendr Simions kirkia, ok er þar vardveittr hanndleggr hans yfir alltari; þar kom ofan bref þat, er sialfr drottin ritadi sinum haundum gullstaufum um hin helga sunnudag; þar hanga iarnrekendr þær, er vor herra Iesus Kristus var hunden med. Þar i Pulcro kirkiu stendr kirkia heilagrar Caretas, þar hvilir hun med holldi ok hári ok heilum likama. Þadan skamt i fra er berg eitt, en i þvi bergi ser stad beggia handa ok allra fingra vors herra Iesu Christi, er hann stakk haundunum vid berginu, þa er illmennen hlupu at honum, svo sem han hefdi i leir stungit. I Pulkro | kirkiu eru pilarar med aullum litum af steini telgdum raudum ok blam, grænum ok gulum, hvitum ok saurtum. Til vinstri hanndar i Pulcro kirkiu er ein stuka, ok i henni stendr stolpi sa, er vor herra var bundin vid, ok þar er vaunndren, er hann var bardr med, ok margir merkiligir hlutir adrir. Fyri nordan i Pulcro kirkiu standa þau kerti a marmara stolpum, er himneskr elldr kemr ofan hvert ár laugardag fyri paska, ok þan hafa þeir hvert ár sidan. I Pulcro kirkiu stands þau þrettan sæti, er vor herra Iesus Kristr sat i ok hans postolar, ok eru þau nu skinandi ỏll med tanndraudu gulli. Fyri sunnan Pulcro kirkiu er Ions spitali, ok hafa þeir forna ok ebrezka alla tida gerd. I austanverdri Iorsala borg stendr templum domini ágiætliga smidat, ok þar stendr sepulcrum Marie. Austan skal i borgina ganga, ok er þar micill kastali yfir borgar hlidi, vestan skal kriupa til grafar drottens, ok er þar til hægri hanndar sá stori stein, sem eingillen færdi i burt af munna leidisins á upprisudegi drottens. Kirialax ok hans kompanar kaunnudu alla helga stadi i Iorsala borg ok offrodu miclu goze i hveria capellu. Tvær milur fra borgeni stendr fiallit Oleveti. Á ofan verdu fiallinu sá þeir standa eina capellu med stein giorva, ok foru þeir á fiallit, sakir forvitni, ok var þeim þar upp lokin ein hurd i alltarinu, þar sa þeir eirn stein ferskeyttan, i þeim steini sá þeir spor hins vinstra fotar vors herra Iesu Cristi; þar ste hann sidazt nidr, adr hann ste til himins, ok er sem hann hafi i leir stigit, þat spor er þrettan þumlunga langt. Sunnan undir fiallinu er Betania kastali, ok þar er leidi Ladarus, ok voru þar gior til aull merki, hvar vor herra Iesus Christi stod, þa er Ladarus reis af dauda graufini. Sidan helldu þeir i burt þadan tvær milur til borgarenar Hiericho ok þadan til Iordanar. Fyri nedan Hiericho heitir hun Iordan, en þar sem hun sprettr upp, eru tveir brunnar undir fiallenu Libano, heiter þar annar Ior, en annat Dán, en þar | sem saman koma árnar, heitir hun Iordán. En sem þeir koma til Iordánar, kasta þeir klædum þrir Kirialax ok Romanus ok Rolnarik ok svima yfir ána, hefir þat verit átrunadr godra manna, at þeim mætte verda þat til andar heilsu at lauga sig i þvi sama vatni. Eptir þat hverfa þeir aptur til skipa sinna ok dvaulduzt þar um hrid.

[N]auckrum daugum sidar byzt Kirialax burt at sigla af Iorsala landi ok snyr sinni ferd til sudralfu veralldar, ok eirnhvern dag sá þeir i háfinu eyiar tvær, þær er þeim synduzt undarligar, þviat um nætr stod af þeim birti micil, af annari hvit, en annari raud. Enn sem þeir kvomu nær eyiunum, voru þær sæbrattar ok luktar haumrum, ok mattu eigi komazt i eyiarnar. Þessar eyiar kallar Ysudorius i sinni bok Chrisen ok Argiren, ok þvi svo at annnur hefir i ser svo micla nogt gullz, sem griot er i fiaullum, en aunnur svo micla nogt silfrs, ok þar af vard svo micill(!) birta loptzins, sem skinandi malmuren gaf af ser. Þadan sigla þeir med Indialandz ut-straundum. Þeir sá þar micla birti ok fegurd til landzins ok fiaullen skinandi af micilli birte, en þat velldr þvi, at svo nogt er i þeim fiaullum gullit, sem griot er i audrum fiaullum, enn þo er þar monnum omattuligt til at komazt sakir drepsamligra dreka ok grimmra griffona. En svo micin ilm kenndu þeir þar ur skogum þeim, er vinndren hrærdi þar af landinu, at þa lyste at hallda þar at landinu ok kanna nỏckud landit, ok þat sama gerdu þeir. Kirialax gengr á land ok lætr sina hesta á land leida ok fioldi annara riddara, en þo var mestr hlute lidsins eptir at giæta skipa þeira. Þeir stiga á hesta sina ok rida fyst fram med einhverri hæd, ok sia þeir kvikendi hræranda sig hardla stort vexte, ok sem þeir nalguduzt, sia þeir, at þetta var eirn undarliga storr fugl, hans fidri allt var miclu framar skinanda en et skiærazta gull med aullum litum, gulum ok grænum, raudom ok blám, en hann flo braut þegar þeir nalguduzt. Þat hyggia menn, at þat mune verit, hafa fuglen Fenix, er Ysodorius biskup ok fleiri spekingar hafa sagt, at, hann fæddizt þar á ut-straundum Indialandz, ok se hann eigi meir en eirn i veraulldune. En svo segizt, at su se hans | nattura, at þann tima, sem hann finnr, at hann tekr at elldazt, safnar hann ser teinungum þeim, som á vaxa hinar dyruztu iurtir, ok þar af hledr hann bulung. En þa er solen skin sem heitazt, blakar fuglen þar at vængium, ok af krapti þess, sem veit fyri-ættlan sinnar skepnu, kynndizt her i elldr. Ok þa er balet logar sem odazt, setr Fenix sig et beinazta i logan ok brennir sig þar til ausku. En i þeiri ausku kviknar eirn ungi, hvar af Fenix verdr i annann tima endr-geten af sinni eiginligri ausku. Kirialax ridr nu þar til, sem hann kemr i eirn storan dal, þar voru allzkyns allden-tre medr ilmandi flurum; þar kenndizt þeim hunangs daugg á grasenu. Þar voru þeir fuglar i millum margra anara, sem cinnami heita, þessir fuglar iberazt sitt hreidr hinar dyruztu iurtir, hveriar er af fuglana nafni heita cinnamomum. En þeir fuglar hreidrazt i hinum hæstum triam, en þær iurtir faz svo, at menn skiota þær ofan med blyskeytum, ok kaupazt þær allar þridiungi dyrra af kaupmonnum, sem svo fazt, en hinar. Sitacus heitir sa fugl, sem þar fædizt margr, ok heyrizt svo, sem han tale nỏckur articulerut ord, ok þat giarnazt at heilsa mannenum, sem hann ser hann, ok segir svo: heill ok vel komin kiæri. Annat mal en at heilsa nemr hann svo sem af nỏckurre manna til-skipan; þadan af hefir svo sagt eirn meistari af fuglsins vegna:

Sitacus a vobis aliorum nomina discam,

hoc didici per me dicere Cesar ave.

Þetta segir svo: Annara naufn mun eg at ydr nema, en þat nam eg at mer, ver heill ok vel komen kiæri. Sidan stiga þeir af hestum ok reika um alldin-vidin ok undradz med forvitni, ok litlu sidar heyra þeir brak ok gny til þess sama dals, sem þeir haufdu eptir latid sina hesta, ok skunda nu aptr; ok sem þeir nalgazt, sia þeir marga griffonis sækia at hestunum, slitandi þa kvika i sundr. Hestren Akvila ver sig betr en hit grimmazta lio; þa voru daudir fimm hestar riddaranna. Kirialax snarar þegar at einum griffon ok hauggr á hans háls, svo at ur geck halslidinum, en sakir þess harda fidris, sem á var hans halse, beit ecki á sverdit. Griffonet er svo ordin, at hann | hefir fiora fætr stora ok sterkliga ok hefir klær svo hvassar sem hinir haussuztu iarn-gaddar, hann hefir hala miog langan ok á nedan þrir storir lagdar; i bogunum er hann leoninum likaztr, en i haufdinu er hann áranum likaztr; hans fidri tekr aptr um bogu, ok hans vængir standa upp af bogunum, ok eru þeir svo sterkir med fidrinu, at varla bita iarn ꜳ. Hann er miclu grimmare ok sterkari en leon, hann girnizt á ecki meir en á hestana, ok þa grimmazt hann mest á mennena, ef þeir eru nauckr hestunum nærri. I þessu bile snarar eirn griffon at Kirialax ok setr sinar klær svo fast i skiolldin, át i gegnum geck, ok hefr sig svo á lopt, at fætr Kirialax toku eigi iỏrd. Þetta ser Romanus ok leggr sinu spiote i kvid griffoninum ok allt i hit fremra hollet, ok nu fellr þesse griffon til iardar, ok nu bregdr Kirialax sinu sverdi ok hauggr á fætrna, en hans klær stodu eptir i skilldinum. Þa hafdi Romarik drepit eirn griffon. I þvi bili flugu tveir griffonis burt med tvo riddara, ok alldri sa þeir þa sidan. Nu hio Kirialax til eins griffonis á hans bak, svo at i sunndr tok, ok nu veita þeir stor haugg ok laug þessum kvikendum, ok um sidir flyia i burt þessi dyr, þau sem eptir voru. Nu bidr Kirialax þa skunda til skipana, ok svo gerdu þeir, lata nu fra landi, þegar þeir voru bunir, ok sigla en i háf. Svo segizt, at þessi Kirialax hafi vida kannat heimen ok sed marga undarliga hluti, dyr ok skrimsl miog skessilig, ok hafi unnet stora risa ok marga dreka ok dyr. Han kannadi vida Affricam ok Asiam, ok allt kom hann til Herculis stolpa, er hann kalladi heims enda; þeir standa i hafinu, ok þickir svo þeim, er sed hafa, sem varla hafi matt mannligr kraptr þvi orka. En af hans ferdum edr verkum skrifa eg eigi fleira sakir fá-frædis, ok þvi skunda eg til þeirar frasagnar, sem naukkur sannenda rauk fylgir, eptir þvi sem forn kvædi votta ok en fylgia nỏckut frodir annalar ok adrar visende bækr.

[H]er eptir er ecki getid um ferd Kirialax, fyrr en hann kom annan time aptr til Sikileyiar, ok sem Lodovicus frettir, at Kirialax var þar komen vid land, tekr hann ágiæta vel vid honum, biodandi honum ok hans monnum til sæmiligrar veizlu, ok þetta hit sama þiggr Kirialax blidliga, ok var þar hin heidarligazta veitzla. Þar kvomu framm loddarar margir ok leikarar, fremiandi margskonar | gledi, sumir blesu i pipur, adrir haufdu bumbur, gigiur edr sallterium edr haurpur. Dætr kongsins fiorar kvomu ser vid þessa gledi i haulluni, þviat hin ellzta leck haurpu svo vel, at allir lofudu henar list, en hinar leku fyri svo miukliga, at menn skildu varla, þo at þeir hyrfdi upp á. Romarik himun kurteisa riddara fannzt micit um þessa mey, ok lagdi á hana heita elsku, ok sem þat undir-stod Kirialax, segir hann Lodovico kongi, at ef honum þætti nỏckurs vert þat, er hann frelsadi hans riki, skylldi hann gipta dottr sina hinum frækna Romarik, ok segizt vilia gefa honum hertuga dæmi, er hann hafdi adr undir sig unnit. En sakir þess, at kongren vissi frækleik ok at-giorvi Romariks, ok fyri verdskylldan Kirialax var mæren honum gefin ok þeira brudlaup med micilli sæmd veitt, adr en Kirialax ferr þadan, ok giorir Lodovicus kongr Romarik stiornar mann sins rikis ok landvarnar mann. En at fylldum ok framm-komnum aullum þessum hlutum siglir Kirialax til Gricklandz ok kemr til Thessalia, ok sem fadir hans frettir hans kvomu, verdr hann hardla fegen ok ridr med aullum sinum vauldum monnum i moti sinum syni med aullum pris. Hans modir ok systir ganga i moti honum med fagnadi, ok allr lydur verdr honum fegin. Kongren giorir honum fagra veizlu ok aullum lyd sakir sins sonar, ok at þeiri veizlu giorir Kirialax þa skemtun aullu folki at lata segia fra sinum ferdum, ok eptir þat lætr hann heimfæra herfang allt af skipum sinum ok allra handa godgripi, ok þar af lætr hann faudr sinn velia dyrgripi þa, sem hann villdi hafa, ok slikt hit sama bydr hann ok sinni modr. Þvi næst gefr hann fyst haufdingium dyr-mætar gersemar ok ut i fra aullum heimuligum monnum fedur sins, ok af sliku ok maurgu audru lofar hann hver madr fyri sinn aurleik ok alla framkvæmd ok at-giorvi.

[S]em þessi veitzla hafdi stadit um siau daga, kallar kongren á malstefnu sina haufdingia ok heimuliga menn ok Kirialax son sinn. Kongren hóf svo sitt mál: „Aullum oss er kunnegt, at minn sæti son Kirialax er nu her komen med miclum frama, ok er nu svo komit, at honum hæfir sitt rad at stadfesta med sæmd. En þo at hann þickizt hafa unnit riki ser til handa i Friggia, þa stendr honum varla at minka riki sins bezta vinar Soba kongs. Eigi stendr honum ok vel at heria á riki saklausra konga, þeira er rett-feingit riki hallda. | Nu þo at hann taki riki þetta Thessalia, sem eg hefi nu at styra, þa synizt mer þat litelrædi til svo micils metnadar sem hann stendr, þo at eg fari þa i Syriam; eigi se eg og þan haufdingia, er von se at viliugur gefi upp fyri honum sitt riki. Hvert rad er nu til [at þvi? Eg ser þat giorla. Lotarius stolkongr er i haufud-borgine Constantinopolem, han er yfir-kongr þessa rikis, ok allir á landinu eru hans undir-menn, han á eina dottur, er Florencia heitir, hun er svo faugr ok frid, at eingen kallazt sed hafa henar lika, hun er um fram hvern þann mann, sem til bidr á aullu Grikklandi, at vitzku ok allri kvennligri at-giorvi. Hun hefir ransakat ok skilit allar spekinga bækr ok sigrad þeira at-giorvi; aull vaunda mal, þau sem giorazt kunna i rikinu, koma til henar urskurdar. Þar til vil eg efla minn son, at hann fái henar, ok giori þangat hinu fromuztu senndi-boda, ok hafi þeir med ser hinar ágiætuztu gersemar at presenta konginum ok hans haufdingium. Nu vill konguren eigi undir vikiazt þessi eyrendi, þa eru ordin efni til sunndr-þyckis, ok megi þer þa reyna ydvarn krapt, ok til hvers þer erut þa færir, ok þicki mer von, at þetta storrædi se svo fremi upp hafit, at ydvart kápp leggi eigi af, fyr en hamingian hefir hapt sitt mater, ef hun vill ydr eigi ut kasta. Verdr ok svo vel, at þer fáit meyna, þa er vist, ef ydr endizt lifit, med þvi at Lotarius kongr giorizt vid alldr, þætti mer von, at Kirialax mætti verda kongr yfir aullu Grikklandi. Nu segi son minn, ef hann fær annat rad villdara ok vitrligra.“ En allir samþykia rædu kongsins, en þo er þetta Kirialax hiartanligazt, ok nu er þessu radit.

[N]u verdr nỏckut framar at segia af fruni Florencia, er fyrr var getid. Henar likami var svo æskiliga vaxin sem laukr eda lind være, mior ok mundangligr, henar haufud var þvi likt sem eyiar-eple med gulligum lokkum ok en f[remur] skinanda; skiær ok sæmilig var henar ásiona med raudum ok rosaligum kinnum, þvi at holldit var natturliga hvitt ok skinanda sem skygdr berillus, augun | voru sem karbunculis svo skinandi sem stiornur. Eingin var svo hyggin edr hagr i sinu hiarta, at mætti kunna fyri at segia þvi lika skapan, adr hann hefdi þessa hina dyrligu skepnu sed, þo at hann hefdi i gegnum smugit allar ná[tu]riste. En svo fagrliga sem hun var skauput ok henar likami, þa kunni hun en þo framar ok fagrligar at hegda sinum likama med heidarligri hæversku, ok aull læti henar lima ok likama voru listuligri miclu en fyrr hefdi nỏckr sed. Svo var hun malsniaull, at hvert ord þotti limt vid annat. Hun var blid ok litilat, ok allt þat, sem vel stod, villdi hun giarna veita. Svo bio micil milldi i henar hiarta, at hun villdi hvers manz vanndrædi lina ok leysa; atgervi hagleiks ok lista, þat sem kvennmanne til heyrdi, bar hun yfir allar konga dætr, þær sem menn vissu i þeim halfum heimsins. Hun elskadi miog fedr sinn ok modr ok alla sina frændr. Lotarius kongr hafdi innan hirdar XII ágiæta kappa, voru þar fremztir af þeim II hertugar, anar var brodr son kongs, er Rogerus het, anar het Blankandin, var hann systur son kongsins. Þessir voru badir hinir agiætuztu kappar ok fyri aullum hans hỏfdingium innan hirdar, ok allir voru þeir XII ágiætir at frama-verkum ok reyndir i orostum.

[H]er eptir lætr Kirialax ok Laicus kongr bua sina sendi-boda til Micla-gardz. Þeir voru saman XXX, ok var fyri þeim eirn framr ialt ok malsniallr. Þeir hafa med ser gull ok gimsteina, marga dyrmæta gripi á marga hesta. Þeir fara sina leid, unnz þeir koma i Miclagard. Ok sem kongren Lotarius verdr þess vis, at svo framir sendi-bodar eru þar komnir, fagnar hann þeim vel ok tekr þeim sæmiliga ok setr þa hia sinum fremztum monnum. En at morni beidazt sendi-bodar at ganga i nỏckurn heimuligan stad til samtals med kongin ok þa fremztu menn, sem hann villdi vid hafa þeira malstefnu. Kongren iatar þessu ok kallar med ser sina fremztu menn ok vitruztu, ok ganga þeir i eina fagra haull ok settuzt nidr i þau sæti, sem þeim vom buin. Litlu sidar stendr upp iarlen for-madr senndibodana, gangandi fyri kongin svo segiandi: „Hin hæsti himirikis fadir giæti ok geymi ydvar, herre, stydi ok styrki yd[ra] tign, rad ok riki innannlandz ok utan. Virduligi herra Laicus ok hans sæmiligi son Kirialax bad ydr aukazt ok eflazt fagrliga farsælld, frid ok fagnad aullu ydru riki. Þer munud frett hafa, hversu micin frama, sigr ok soma sokt hefir þessi sami Kirialax i aunur riki, hann hefir framit sig maurgum snilldar braugdum, sigrad ok yfir komit margskonar konga ok kappa, | risa ok hrædilig skrimls, dyr ok dreka. Nu hefir hann undir sig komit med manndomligum krapti halft rikit i Friggia ok margar borgir ok kastala unnit med sinu sverdi; hann sendt ydr ok ydrum haufdingium prydiligar presentur, hveriar er vær erum fuser framm at bera, ef þer vilit þiggia. En sakir þess at slikum haufdingia somir hit sæmiligazta rád, vill hann fá ydra dottur med sæmd og [þvi]likri heiman-giof, sem ydri tign byriar. En fyrr en vær snuum aptr, verdum ver at vita urskurd vors eyrendes, ok væntum sakir ydvars vitrleiks, at þer snuit þessu male til slikra lygta, sem til er mællt.“ Eptir þetta setz iallen nidr, en kongren þegir um stund ok hugsar ser hveria hluti sem vitr madr, þa sem iallen hafdi talad. Ok sidan svaradi kongren male hans: „Þu godr haufdingi hefir flutt, sem vitr madr þins herra eyrendi, en þessi beidni at fá mina dottur synizt vor[ri] vitru ok visdom eigi litels verd, þviat sá, sem mina dottr fær, hann eignazt allt Grikkland. En þo at þesse kongson se vel at ser gior um iþrottir, þa hugda eg helldr, at min dottir skylldi vera gipt hinum hæsta heimsens keisara en þeim manne, sem er son mins undir-kongs, er eitt fylki hefir til forrada. En þo skal min dottir vita ydvart eyrendi, ok heyra skulo ver henar svaur her um.“

[N]u lætr kongren kalla sina dottr, ok kemr hun nu i haullina med LX meyia ok allar med skinandi fegurd, ok standa allir upp i mote henne ok fagna henne blidliga, ok setiazt þær i þau sæte, sem þeim voru buen. Eptir þat birti kongren sinni dottur eyrendi sendi-manna, eptir þvi sem fyrr var sagt. Ok er Florencia hefir skilit þeira eyrendi, þegir hun ok svarar aungu ordi. Kongren talar til henar annann tima: „Fyri hveria sauk svari þer eigi þessu mále; vær vilium vita ydvarn vilia, ok hversu ydr synazt slikir hlutir bodnir vera.“ Nu svarar mæren á þessa lund: „Minn sæti fadir,“ segir hun, „þer saugdut mer i fyrstu eyrendi þessara manna, ok af þvi at þer badut eigi svarana af mer, þvi pagda eg. En nu eru til mins svaur þessa mals, ok verdr meyliga briosti vannt at hugsa svaur slíkra hluta, svo at eigi verdi at fundit, þviat ef vær neitum þverliga ok hliotizt þar af vanndrædi, þa er oss virt til ovizku; en ef ver veitum annann urskurd, er virt til manngirni. En hvat | sem hver vill um tala, þa segir mer svo hugur um, sem sa mune likaztur at giora hans vilia; þviat hans kapp er minna enn mic varir, ef hann leggr af upp-teknu máli, ok helldr vil eg hans erinde iata enn hafa i hættu fỏdr minn ok riki.“ Nu svarar kongr: „Alldri fyrr sá eg ydra vizku skioplazt, fyri þvi at vel máttu giptazt kongum veralldarinnar, enn þessir hafa þann einn styrk, | at ver óttumzt eigi. Enn þier gódir sendebodar farit heim i Thesaliam ok segit ydrum herra Kirialax, at hann á aunga vón at fá mina dóttur.“ Þá svarar iarlinn: „Svo megi þier hugsa,“ seigir hann, „at Kirialax er nu þvi kappi upp-kveiktur, at eigi leggr hann af upp-tekna ætlan, ok fyrre profvar hann ydvarn krapt.“ Enn kongr sagdi þat ecki óttazt, ok fyri aungan mun vill hann þiggia hans giafir, ok vit þetta fara sende-menn heim i Thessaliam segiande ỏll sin erindis lok.

Sem kongarnir heyra þessa hluti, verda þeir reidir ok gere fyst sendiboda til Soba kongs i Frigia bidiande hann senda sier nỏckurn styrk af sinu riki, enn Soba kongr vikzt undir vel ok sendir til Gricklanz XX þusundir riddara ok hermanna vel buna at herklædum, ok sem þeir voru bunir, sigla þeir af sinu riki, unz þeir komu framan at þeim hỏfnum, er skamt var fra borginne. Enn Lotharius kongr hefir micinn vidbúning i borginne ok stefnir at sier micluln herr vida um landit.

Kongrinn Lotharius kallar saman sinn her ꜳ husþing ok leitar ráds vit þa, hvat til skal taka. Einn af spekingum kongsinis svarade svo: „Med þvi herra kongr, at þier hafit micla agætis-menn til frækleiks, þá biodit XII monnum af þeira lide i móti XII koppum ydrum burtreid ok leggit vit rika borg af hvors riki vit hveria þessa hólmgỏngu edur turnreid ok minki svo þeira styrk, med þvi at vist er, at þeir hafa aunga þessum iafna; enn ef þeir bila vit þetta bod, þá birta þeir sic vera oss minne menn.“ Þetta rád fystu miog kapparnir, þviat þeir treystu vel sinum frækleik, ok þetta vill kongrinn samþyckia, ok eru nu sendebodar giorvir út af borginne at birta þeim þessi bỏd. Eptir þat ganga þeir allir samt á tal Láicus kongr, Kirialax ok Romanus, ok kemur þat á samt med þeim at leggia vit stólkonginn atreidir ok leggi vit XII borgir af hvors riki, ok ride iafnan hinn sami, þar til er sá verdr sigradr, ok stadfestu þetta hvorirtveggiu med stadfastri trulofan. Sende-menn fara aptur i borgina birtande sin erindislok, ok gefa nu hvorir ỏdrum trulofan, at þetta skal svo halldazt, sem nu var skilit. Annann dag eptir buazt út at rida af borginne XII kappar Lotharius kongs, var | þar fystur ok fremstur Rogerus hertugi ok annar Blankandin ok adrir X, þeir voru agætu vel bunir ok rida nu skyndiliga. I annann stad herklædazt þeir Kirialax ok Romanus ok þeira riddarar, ok sem þat er giort, stiga þeir á sina hesta, ok sem Kirialax villdi snua sinum hesti fra herbúdunum, ridr Rógerus at honum ovỏrum ok léggr sino spióti á hans vinstri sidu, ok com Kirialax eigi fyri sic skilldenum, ok com spiótid i bryniuna ok bar ut af hans sidu, ok lá vit, at Kirialax munde falla af hestinum, ok i þ[vi] [bili] slo Kirialax med ollu afli sinne burtstỏng undir eyrad Rogeri á hiálminn, svo hann [hraut] langan veg af hestinum, enn sem hann spratt upp, mælti Kirialax: „Heyr þú hinn illgiarne, þvi villdir þu stelazt á mic ovarann, stig upp i annann tima á þinn hest ok [vinn]um þetta med dreingskap ok riddarligri atferd.“ Ok nu ridazt þeir . . . . setur hvor sina burtstỏng i annass skiolld svo sterkliga at hestur Rogerus heyktizt undir honum, ok nu hleypur Rogerus af hestinum ok at Kirialax ok mælti: „Sé nu gódur dreingr,“ segir hann, „fyri sakir þinnar hæversko máttu fá sæmd ok orlỏf iafnan, enn eg iáta mic yfir-kominn, ok gef eg þvi upp mitt sverd, hest ok herklædi. Nu vil eg giỏrazt þinn hollr ok trúr þiónostu madr ok coma saman sætt i millum yckar Lotharius módr bródr mins; enn þo hann vili þat eigi, þá skal eg ydr fylgia.“ Kirialax verdur gladr vit hans ỏrd ok bad, at hvórr þeira skyldi trulofa odrum fullann félagskap, ok nu leggia þeir sinar hendr saman med fyrr sỏgdu skilorde, ok hier eptir ganga þeir heim til Lotharius.

[N]ú er at seigia fra hvat þeir Romanus ok Blankandin hofduzt at, medan þessir hlutir giorduzt. Þeir keyra nu sina hesta spỏrum, ok ridr hvór at odrum, ok setur hvor sitt spiót i annass skiolld af svo sterku afli, at hvórstvegia þeira skapt brast i sundr. Ok nu taka þeir ỏnnur spiót sterkari ok ridazt at i annann tima, svo fast at spiotid Blankandin gec i gegnum skiolldin ok mætti bryniunne, enn þo gec i sundr spiotskaptid, enn spiot Romanus com svo snart i sodulbogann, at hann brast af, ok bar Romanus hann burt úr sodlinum, | ok kom hann standande á iord. Blankandin gec a Romanus ok mælti: „Sé nú vantu hinn ágæti | riddari godan hest ok nu er hann þinn ok engin vann mic fyrr i turniment enn þu, ok eg | biodumzt til at giorazt þinn þionoztu m[adr].“ Þá svarar Romanus: „Giarna vilium vid | Blankandin taka vid ydrum felagskap, ok haf sialfur þinn hest.“ Nu tekur Romanus i hond honum | ok leidir hann til herbuda, enn odrum bioda þeir at rida vit riddaranna, enn þeir Rogerus | ok Blankandin seigia, at þeim [lizt?] þenna leik eigi lengr at fremia, ok segiazt | allir at þeim . . . . . . VI nætur. Rida þeir heim til | borgarinnar, var micil forvitne á, hverso gengit hefir þeira . . . . . . [E]ptir | þat gengr kongren i sina holl med ollum sinum villdar monnum, ok þar koma . . . . . . þar | XX. Nu segir Rogerus allt, hversu farid hafi met þeim, ok mælti: „Nu eru af un[n]ar ydrar XII | borgir med þeira frækleik. Nu herra, þiggit vort ra[d], takit þessa menn i kærleik vit | ydr ok giptid honum ydra dottur, ok alldri verdr henni be[tur] . . . . . Enn ef þier vilit fỏr|smá mitt rád, þa segir eg ydr ok allir minir . . . . . [nar], at ver snuumzt | fra ydr ok forum svo sem verda kann.“ Sem hann hætti at tala ok kongarnir ok allir hỏfþingiar heyrdu þetta, vard micill rómur at þeira máli um hollina, ok voru þess flestir fyssande at snuazt til sættar, med þvi at svo micill styrkur var undan honum genginn. Nú segir kongrinn: „Þat synizt mier eigi hỏfþingligt at bidia þa nu sættar, er ver hỏfum adr þverlega neitad; nu er þat minn úrskurdr, at Rógerus fara aptur til fundar vit þá, segiande svo, at eg er buinn at beriazt, ef þat vilia þeir, ok buinn at sættazt.“ Enn Rógerus segizt fúss at fara, ok nu ferr hann ok hans kumpanar til herbuda, ok fagnar Kirialax þeim vel, ok ganga þegar allir sámt á malstefno, ok segir Rógerus, at nu sé fridr til reidu af konginum, ok eggiar, at Kirialax skuli hefia bónord sitt; ok fara aptur ok segia konginum, at á þridia degi þadan vill hann i borgina rida i fride, ok er nu þessu rádit med villd hỏfþingianna.

A þridia degi þadan [velja riddarar, Laicus kóngr ok Kirjalax sér harðligan búnað og búast allir samt at ríða i borgina; ok nú lætr kóngrinn út ríða í móti þeim sína vildustu hǫfðinga með mikilli gleði, ok ríða þeir nú i borgina, ok skipiazt nu allir i eina stora hỏll. Gengr nu stolkongrinn at Láico ok Kirialax ok minnezt vit þá ok tekur þeim i hond ok leidir þa til hasætis med sier. Ok [síðan er skipuð hǫllin af hertugum ok jǫrlum, barónum ok borgargreifum ok rǫskum riddurum; enginn hafði þar minni nafnbót en nú var tínt. Ok þessu næst kemur inn ágætur dryckr, ok drecka gladir ok katir. Eptir þat hefur Laicus upp bónord fyri hond sonar sins ok tiair hans framkvæmd, ok þarf þat eigi lengr at skrifa, [at eigi verði svó mælt, at leiðindi þykki þeim er hlýða, ok munum vér þat eigi tína, hversu þetta mál var brotit millum manna eðr tjáð með tiltækiligum orðum, enn þær | urðu mála-lyktir, at Kirialax festir sier Florenciam dóttur Lotharii kongs ok brullaupstefna á kvedin innann tveggia manada, ok at lidnum þrimur dỏgum rida þeir út af borginne [ok dreifast heim til sinna borga ok kastala, bygða ok bæja. Láicus kongr kom heim i Thessaliam. Litlu epter þetta fær hann sótt [þá er hann leiddi til bana, ok er nú hans grǫftr búinn virðuliga, ok nu tekr Kirialax rike allt eptir fỏdr sinn, ok er hann þar kongr giorr eptir villd annarra manna.

[A] þessum timum andadezt i austur-veg Zeno keisere, enn i hans stad var tekinn Leo hinn ellre. Hann fór nu med her sinn i austur-veg ok kom i þenna pungt vit Grickland. Þetta frettir Lotharius kongr, bydr hann keisaranum dveliazt med sier, þar til sem brullaupstiminn væri úti, ok er nu allmikill vitbuningr i borginne Constantinopóles. [Ok er fleytt at borginni mǫrg hundruð skipa á hvern dag, hlaðin af allra handa kostuligum jurtum ok kryddum, ok allra handa grasaðr drykkr; eru margar hallir tjaldaðar með guðvef. Og su micla hỏll, er kongunum var buinn, gloade oll innann med gull, [ok hásætit hit efra ok neðra logandi ǫll af tandrauðu gulli, ok á þeim degi, er brullaups stefnan var á kvedin, drifr at borginne micill fiolde allan þann dag fra morne. Eɴ er keisarinn Leo nálgazt ok Kirialax med sinn skara, ridr út af borginne kongrinn med sinum hỏfþingium, enn ỏll strætin hlióda med sæto saung-hliode allra handa hliodfæra. [En eptir þat ferr út patriarchinn með biskupum ok ǫðrum kennimanna skara, allir sætt syngjandi, berandi stór blys, með fǫgrum prís; ok svó sýnist nú, sem alt loptit logi yfir lýðnum, er gullig glóðar-ker glitra i sólskininu. Ok með þessarri fǫgru processioni ferr þessi allr skari til hǫfuðkirkjunnar; sú kirkja er mest gǫr í allri Europa, at þvi sem bækr segja. Nú skipazt kongarnir fyrst i hasæti hinnar mestu hallar; situr Kirialax i miðju hásæti ok keisari til hægri handar honum, ok þá Soba kongr [af Tyrklandi, er Frigia er kallat, ok þar út i fra hertugar ok iallar [af ýmsum lǫndum ok borgum, eɴ annann veg fra Kirjalax sat Lotharius kongr ok Lódovikus af Sicilia, þá hertuginn af Kreta [ok þar út í frá innlenzkir hertugar ok jarlar. I midri hỏllinne var giort eitt past kringlótt med frabærum meistara domi. Þat var allt gert med gulligum pilarum ok voru þeir XII, ok i millum hverra pilára voru XII sæti giorr med filsbeini grafin oll med likneskium [dýra ok fugla, ǫll skinande med gull, enn á hverium pilar stód likneskia sem einar iungfrur [ok hafði sér í munni fagre pipu blásandi þar í; vindrinn lá af sjónum undir loptum þeim, sem yfir vóru gǫr, svá at vindr mátti blása með hafgolu neðan í pílárana, sungu þá pípurnar með hinum fegrstum rǫddum. Sem nỏckur time var lidinn, koma meyiarnar i hollina med svó frabærri fegurd ok buningi, [at enginn gáði, sá í hǫllinni var, sinnar athafnar, hverr einn kastandi því sem á helt; sturlast nú margt mannshjarta af ástar bruna meyjanna. Sezt nu Flórencia, ok med henne XII konga dætur, i sitt fagra sæti, sem i gegn hỏrfdi konginum; [síðan setjast hinar XII í sérhvert sæti. Ok sidan komu inn þionosto menn þeir, sem krasir áttu á bỏrd at bera; [þat var allra handa lýðr, súmir vóru hálflitir, svartir ok hvítir, sumir vóru lágir sem dvergar; svó ok ǫll þau „corvel“, sem krásir kónganna vóru á setter, vóru með skært gull. Fleire com þar aul ok krasir enn fávíss madr fái greint [ok hér með vin, píment ok klaret ok grasaðr mjǫðr. En sem minne voru ut druckin [á dagligu ǫndvegi, krefur Lotharius kongr sier hliods ok seigir svo: Herra keisari Léo ok allir kongar ok hertugar [ok jarlar, sem hier eru saman komnir, sie gudi velkomnir [með ǫllu ǫðru góðu fólki, heyrande min ỏrd. Þier vitid at eg á ecki barn utan þessa mina dóttur, er nu er manni gefin; [ok nú er ek orðinn gamall, ok óvíst at ek eigi þessu riki lengi at stýra, þó at mér væri þat hugfelt; nu vil eg þat bert gera fyri herra keisara ok ollum ỏdrum, er min ỏrd heyra, at eg ann aungum manni þessa rikiss utan þeim, sem hana færr, ok þvi gef eg Kirialax tign ok valld yfir | þessu riki. [Skal hann eignast allan minn kóngdóm ok hans ættsprengi, ok þat sama beiðumst ek, at allir hǫfðingjar játi mér á sína dygð ok trú at halda honum til ríkis hér í Grikklandi, en hann játi yðr sæmd ok réttarbót þar í móti.“ Eɴ er kongrinn hætti at tala, gerdu allir gódann róm at mali hans, ok stadfestu hvórirtveggiu slikt allt, sem nu var talt. Þa mælti keisari: „Sakir [mikillar frægðar ok framaverka þeira, er Kirialax hefir unnid, vil eg auka hans sæmd ok skipa hann yfirkong allz Gricklanz [ok þeira sjau kóngdóma, sem því fylgir.“ Hier eptir setur keisari kórónu upp á hans hỏfud, stadfestande svo hans tign. At lidinne þesse veizlu gefur Kirialax hofþingium ok rikis monnum ágætar giafir ok eykur svo þeira tign, sumum gefur hann borgir ok kastala, hesta ok herklæde, gull ok gersimur, [náliga þat hverjum, sem hann girnist at þiggja. Keisara gefur Kirialax C skipa med voldum bunade ok hermenn. Keisarinn þackar fagurliga þenna styrk ok byr sig þadan i austur-veg at hefna Zeno keisara. Helldur keisari þadan i burt þegar hann er búinn, ok aller hỏfþingiar fara i burt til sins heimilis.

[Á þessum tíma herjaði Artus kóngr af Bretlandi á Italiam ok vann undir sik alla norðrálfu heimsins ok setti víða yfir landit sina kappa ok hǫfðingja; yfir Albaniam setti hann Morgant kónginn friðlynda, en yfir Galiciam Ivent hertuga hinn frækna ok marga aðra stóra ok sterka hǫfðingja, þá sem hér þarf eigi at nefna, þvíat þeir koma eigi við þessa sǫgu. Eiɴ hvern dag lende eitt skip vit Micla-gard ok voru þat kaupmenn [ok hǫfðu á sínu skipi als kyns varning ok þann kaupeyri, sem borgarmǫnnum hentar vel. Ok þessir kaupmenn sækia á fund Kirialax kongs ok segia úr sinu landi morg tidinde, ok þeir segia frafall hertugans fỏdr Romani ok þat riki sem hann styrde var hỏfþingia laust. Sem hinn frægi Rómanus heyrir þetta, gengr hann fyri Kirialax ok segir svo: „Eg hefir nu um hrid ydr fylgt med fagrligum felagskap [ok yðr þjónat marga vetur, ok [þó at eg vilda gjarna yðarn heimugleik aldri láta, þá kann ek varla at fordrífa mina fǫðurleifð, óðal ok ættmenn, ok þó at hvóru vil ek þessu ok ǫðru skipa eptir yðrum vilja, ok alldri villda eg þic fyri-láta, nema þat væri ydart samþycki.“ Nu svarar kongr: „Nu mun vera kominn makligr time at ỏmbuna ydr margann fagrann sigur, [er þér hafið mér til sæmdar unnit með frábærum snildarbrǫgðum, ok þar fyri bidr eg ydr kiósa hvat þier vilid af minu riki, [þvi at þér munuð þess eins beiðast, er oss mun enginn vanheiðr í at veita. Þa segir Romanus: „Einn hlutur er sa, er [mér er ǫllum elskiligri at þiggia, ef nỏckr er vón, at eg fái, enn þat er ydr syster Luciana ok heiman-giof slik, sem þier viled henne gefa.“ Enn kongrinn verdr vit þetta gladr ok lætur kalla sina systur Lucianam ok [hina vitrustu heimugliga hǫfðingja ok tjáir fyri þeim alt þetta mál ok minnist í sinni ræðu margra snildarbragða, er hann hafði unnit, ok bidr hana veita urskurd þessu mali, [ok vóttar þó áðr þetta sinn vilja vera; enn hon segizt vilia brodur sins rádum fylgia, ok med hennar gódu samþycki fastnar hann sier Lucianum, ok hier eptir lætur Kirialax giora brullaup med ollum veg ok virdingu. Hier eptir lætur Kirialax bua XXX stórskipa ok hlada med allz kyns audæfum ok skipar sinum vỏldum monnum ok gefur þau ỏll med rá | ok reida Romano. Hier med gefur hann honum hertuga nafn, ok at þessu fylldu ok framkomnu ferr Romanus af Gricklande ok hellt skipum sinum til Italiam med sina husfru, ok sezt nu Romanus at þvi riki, sem fadir hans hafdi átt, ok er nú úti fra honum at segia.

Med keisaranum i Micla-garde optnefndum Kirialax fædduzt upp II synir, het hinn elldri Villifer, enn hinn yngri Vallterus. Þeir voru badir vænir ok vel vaxnir, biartir ok blidligir i yfirbragde, kænir ok kurteisir, storir ok sterckligir ok miclir i máli ok litilatir vit sier lægri menn, enn kappgiarnir vit stórmenne. Þeim voru kendar allzkonar listir ok marga makt, þann er mannligur likamur kann at fá. Þar næst, þegar þeir hỏfdu [til þess aldr ok atferð, frædduzt þeir riddarligum listum. Þeir námu at skióta ok skylmazt ok rida i turniment. [Villifer var vitr ok vel stiltr, skýrr ok snjallr í máli, óhræsinn um afl sitt ok atgjǫrfi; enginn maðr vissi afl hans, en þat, sem hann prófaði, fann enginn maðr, at honum yrði afla fátt; allra manna var hann mildastr ok litillátastr, margan mann gladdi hann með fégjǫfum útlendan ok fátækan, ok þar fyrir fekk hann pris ok orðlof allra manna bæði nærri ok fjærri. Ekki var hann mjǫk ágjarn, hvárki til fjár né metnaðar, en í mannraunum var hann grimmr ok harðr ok þykkjumikill, svó honum varð varla fyrir-komit, sem heyrast mun síðar. Valterus, hinn yngri son Kirjalax, var mikill maðr ok sterkr, grimmr ok kappsamr, stórlyndr ok starfsamr ok óeyrinn, tryggr ok trúr í ǫllum hlutum, ríkr ok réttdæmr, þegar til alvǫru kom, dáðgjarn ok drenglundaðr, þegar til þess var þǫrf, metnaðargjarn ok vildi alla yfirvinna; hann helt vini sína ok virta-menn með svó miklu kappi, at hann gaf þá eigi heldr yfir í einkis konar háska en sjálfan sik. Þá er Villifer var XIIII vetra gamall, enn Vallterus XII vetra, dubbar kongrinn þá til riddara ok fær þeim C sveina til þionuztu, ok ridr Vallterus vida fyri fỏrvitnis sakir at skemta sier ok skiota dyr ok fugla ok vinnr med þvi micil afrek. [Stundum ríðr hann þar sem vóru grimm dýr ok drekar ok vann þau bæði með ráðum ok reysti ok var i burt af fǫður síns hǫll mánuðum eðr vikum saman, leitandi at vinna nǫkkur afreks verk. Villifer var optazt heima i holl fỏdr sins ok var giorr domari, þviat eingi var meiro spekingur innann hirdar enn hann; ollum var hann þeckr ok ástsæll, ok únne honum hver madr. Svo bar til eitt ióla kvelld, þá er keisari var kominn undir dryckiu bord ok oll hird hans, enn hans yngri son var eigi heima, ok var ondogi þat autt, sem hann var vanur i at sitia, þá lukuzt upp dyrr hallarinnar, ok gengu inn XII menn vel herklæddir. Sa, er fyri þeim var, syndizt þeim abbragd flestra manna sakir vaxtar ok vænleiks, [því at keisaranum sýndist, sem varla mundi nǫkkurr kunna sik ǫðruvís at kjósa; því at hans synir sýndust æskiliga vorðnir at allri líkamans fegurð, en þó sýndist þeim þessi mikli maðr langt af þeim bera. Þat siá þeir, at hann var ungur madr, ok eigi graun sprottin. Hann hafdi stórt spiót i hende ok hiálm á hofde sier, buinn med gull. Hann var i pellz klædum utan yfir panzer. Hann gengr fyri keisaran, kvediande hann kurteisliga med fogrum ordum, hann heidrandi ok sin hné beyiande. Keisarinn anzar ok mælti: „Hver er þessi hinn virduligi madr at nafni. Þu munt vera tiginn-borinn, [svó er þitt yfirbragð vegligt, ok hefir tíguliga ásjónu.“ Hann svarar: „Mitt nafn er Kvinatus, eg er kominn af Almannia, enn fadir minn er rómverskur at kyne; enn þvi kom eg hier, at mier var micid af sagt ydvarre tign, [ok at ek mundi hér meiri mekt ok hæverskligri hirðsiði líta mega en í nǫkkrum stað ǫðrum; slíkt hit sama var mér sagt af yðarri list ok yðarra sona, at þér allir samt væruð um fram flesta menn um alla manndómliga hluti, ok því vil eg ydr bioda mina þionostu ok minna sveina, ef þier vilid þiggia.“ | Nú [sagði keisarinn: „Svá lízt oss, sem sæmd muni í reiknast tígnum hǫfðinga at hafa þvílika þjónustu menn, sem mér sýnist, at þú sért ok yðrir sveinar, ok þat vil ek gjarnan þekkjast, ok þar þat sæti er autt, sem minn | son Val[lterus] er vannr i at sitia, [þar skipa eg pik] at sitia, enn ydrir sveinar | site hia vorum hird-monnum.“ [Sidan voru] vardveittir þeira hestar, ok skipazt | þessir allir i sin sæti, ok nu sezt Kvinatus i þat sama sæti, sem honum var til visat. | Koma [hér eptir inn í hǫllina dýrligar krásir, ok drekka menn gott vijn, ok er nu fagurlig gledi | [ok fagnaðr ǫllu fólki i þessi [holl. Sem menn] hafa druckit um hrid [með fagrligri gleði, lykzt upp hallin i annann | tima, [ok gengr inn Vallterus son keisara ok hans sveitungar. Hann litazt um ok sier | eina [micin] [mann ok virðuligan sitja upp í því sæti, sem hann var vanr í at sitja, fyllist hann þegar [kapps ok mikillar reiði, gangande | [þegar fyrir sinn fǫður eigi hann kvedia[ndi] [né honum hneigjandi, helldr med reidi [svó til hans talende; „Þu | Kirialax,“ sagdi hann, „hefir giort mier [með þinni óvizku micla hneisu [ok vanvirðu, [skipat] okunnum manni | i mitt sæte, [ok lítt rannsakaðir þú þá orð spekingsins, at þú settir ókunnan mann, þó vænn sé álitinn, framar enn þinn einka son, ok þesse þin giord verdr at giallda einhverium, [þó at eigi hæfi, at hún komi á yðr niðr.“ Þa svarar Kirialax | sinum syne hæverskliga: „Þu Vallterus hefir talad til min af miclum me|tnadi, enn þat mun birtazt sidar, ef ver hofum svo oviturliga skipat, sem þier | segit, [en þér má vel nægjast hjá þínum bróður Villifero, svó lengi sem ek vil þenna riddara láta halda þessu sæti.“ Nu sem Kvinatus heyrir þessi ord, kallar hann ꜳ kongson ok mælti svo: „Þu hæverskur | riddari gack hingat ok sit i þinu sæte, [ok þó at yðarr fadir hafi mier þat skipad, | vil eg þat giarna fyri ydur up gefa ok sitia hia ydrum brodur.“ Þa svarar Vall|terus: „Eigi somir mier at giora fodur m[inn] svo litinn mann, at hann rade eigi | eins manz rume, [ok sit] kyrr [þar sem hann] skipadi þier, enn þo skal hier nockud i | moti giora, þviat h[inn] þridia dag hedan skaltu vid mic profva turniment [ok aðrar fleiri listir, ok | skal med þvi profazt, hvárr okkar at verdugr giorizt at sitia i þessu sæte.“ | Kvinatus broste at [ok biðr kóngsson gjǫra eptir sinum vilia, [en segir svó þó, at alt muni vant fyrir sik at reyna við hann. Eptir þat gengr Vallter|us til sætis hia Villifer [sinum brodr]. Þa mælti Villifer vid sinn brodr: „Þú hefir | fast bodizt til at reyna yþrottir vit þenna unga mann, enn min augu | eru oskygn, ef þu þarft vid hann at profa, [því at mér sýnist hann hamingjusamligr ok sterkligr, ok óvíst hvar sá sitr einn maðr, er honum fyrir komi, ok er ekki gott at reisast svá hátt af ofmetnaði upp, at hann komi lágt niðr, ok svó sýnir hugr minn, at þú munir hans hæversku við njóta, ef þú fær eigi óvirðing af ykkar fundi.“ Þa svarar Vallterus: „[Hættu bróðir,“ sagði hann, „þin atferd er | litilmannlig: sitr þú,“ segir hann, „svo kyrr sem mukr [í einsetu eðr mær til kostar. | Hvat skal þier þat stora afl, er komit [er i] þinn likama, [ef þat skal] alldri at framk[væmd verða; en ek skal annathvórt vinna sigr eða verða sigraðr ella.“ „Þat er mælt,“ sagði Villifer, „at kemst, þó seint fari, en þat er vant at sjá, at þinn ókyrrleikr ok starf vinni meira prís eðr sæmd en kyrrlæti mitt, þann tíma er þat verðr reynt, en tolum hier um | [nú ekki lengr at sinni ok gjǫrum okkr gleði með godu folki.“ Ok svo giora þeir, drecka gladir ok kátir.

| Riddari Kvinatus sitr nú með hirðinni glaðr ok lítilátr við hvert barn, hann opnar sinn fésjóð ok gefr á tvær hendr [ok sparir eigi silfr, ok hér af fær hann skjótt mikit lof, svó at náliga vildi svó hverr maðr sitja ok standa, sem hann vildi. Nu kemur þriði dagr jóla, gengr nú kóngrinn ok hans synir ok með þeim Kvinatus til hinnar mestu kirkju, ok fylgja þeim hertugar ok jarlar, barónar ok riddarar ok alt ríkisfólk. En eptir þat bu[a] skjaldsveinar hesta riddaranna Kvinatus ok Valterus, ok nú herklæðast þeir ok taka sín glaðel ok skjǫldu ok stíga nú upp á sína hesta. Falete hét hestr Kvinatus, kynjaðr norðan um fjall, mikill sem fill ok sterkr i bardǫgum ok turnreiðum. Valterus er nú vel búinn ok hleypr upp á sinn góða hest ok slikt bróðir hans Villifer, ok ríðr út á vǫlluna með þeim. En [k]eisari ok drotning hans með ǫllu fólki ríkisins vilia si[a] þessa burtreið. Sem þeir vóru komnir svó á vǫllinn út, búa þeir sína [h]esta ok girða þá sterkliga, ok siðan ríðast þeir at, sem mest mega þeir hleypa. Ok sem þeir mætast, setr hvor sitt spjót í annars skjǫld svó sterkliga, at enginn maðr þóttist sét hafa fyrr þvílíka atreið, því at skildirnir bentust sem þunn skífa, svó at þangat snerist hvolfit, sem at horfði manninum, ok brast í sundr spjótskaptit fyri Kvinato, en hann sat svó fast fyrir laginu, at hann bifaðist hvergi í sínum sǫðli. Þa mælti Kvinatus: „Vist ertu sterkr riddari, ok veit ek, at þitt kapp unir eigi svó búit, ok nú vil ek fá mér annat glaðel sterkara.“ Ok nú bidr kongson hann svó gera. Kvinatus velr nú þat skapt, sem sterkast fekk í allri borginne. Þat mátti enginn bera nema hinir sterkustu menn; ok með þetta skapt ridr hann aptr út á leikvǫllin. Ok nú ætla þeir sér í annan tima langt skeið, ok ríðr hvórr at ǫðrum, ok þeira hestar hlaupa svó flugliga, sem haukr ferr snarast soltinn eptir bráð, ok er þeir mætast, leggr hvórr til annars af ǫllu afli í skjǫlduna. Glaðel kóngssonar brestur nú sundr, en burtstǫng Kvinati gekk í gegnum skjǫldinn, ok af hans miklu afli seig niðr skjǫldrinn ok hljóp spiot[it] und[ir] kóngsson ok af sǫðulbogann eptra, ok vegr Kvinatus hann upp a spiótinu berandi hann aptr af hestinum, sem spjótskaptit vanst til, ok sidan kippir hann at sér ok lætr Valterum aptr í sǫðulinn, svó listiliga sem hefde alldri hann af borit hann sínum hesti. En er þetta sér Villifer, snýr hann sínum hesti at Kvinato, ok nú ríða þessir ágætu riddarar hvórr ǫðrum i mót, ok leggr hér hvórr í annars skjǫld með frábæru afli, svó at fyrir hvórum tveggia brast allr reiðinn, ok fǫlsuðust brjóstgjarðirnar, ístǫðin gengu í sundr ok gjarðirnar, ok barst hvórrtveggja aptr af sínum hesti, ok kómu standandi á jǫrð. Þá mælti Villifer til síns bróður: „Valteri,“ sagði hann, „hygg | at nú, hvat þessi ágæti riddari kann gjǫra. Nú veit ek at vísu, at mannligt afl vinnr hann eigi, svó eigi bili fyrri afl hestanna eðr þeira reiðingr, spjót eðr skildir en hans mikla afl ok fimleiki.“ Þá segir Valterus: „Þat kann henda,“ sagði hann, „at margir menn megi fá frábæran riddaraskap ok atgjǫrvi ok fylgir þar með hræsni ok metnaðr, kappgirni ok yfirboð, en þessum manni fylgja eigi þessir hlutir, því ek væri verðugr at mæta þessu hvórutveggja, en þessi riddari er svó kurteiss ok svó lítilátr, hæve[skur] ok hlutdeilinn, at hann vildi mér yfirkomnum ǫngva óvirðing gjǫra, ok komumzt ek í ǫngvum hlut nærri honum, ok nú girnist mitt hjarta með hinne heitustu æði elskunnar at tempra félagskap við hann, ef nockur er þess vón, at ek kunni þat at fá. Þá svarar Kvinatus: „Þess girnist ek at vera felagi ok fylgðarmaðr ykkar beggja bræðra, ef ek kann þat fá.“ Þá sagði Villifer: „Með þvi móti geng ek til félags þessa, at Kvinatus sé í ǫllum hlutum jafn ok eigi lægri i sess ok [s]æti ok ǫllum rétti bæði í hirð míns fǫður ok hverjum stað ǫðrum en við.“ Ok þessu verðr Vallterus nú feginn, ok leggja nú hendr sínar saman með fyrra skilorði til fullkomins félagskapar, ok hvert minnist til annars. Ok eptir þat segir [s]o Kvinatus: „Nú vil ek yðr kunnugt gjǫra mitt kyn; minn faðir heitir Romanus, er langan tima hefir þionat ykkrum fǫður, en mín móðir er Luciana, systir keisarans fǫður ykkar.“ Ok nú sem þeir [h]eyra þetta, verða þeir glaðir við ok ganga til síns frænda ok kyssa hann ok leida hann fyri sinn fǫður ok segja honum, at þar er kominn hans systurson, ok minnist hann nú við sinn frænda, ok leiða hann í þat sæti, sem fyrr var honum skipat, ok á aðra hǫnd honum hvórr þeira bræðra, ok eru þeir nú glaðir ok skemta sér með margskonar gleðimálum, ok prófandi sér klerkadómligar listir, fyrst gramaticam, þar næst dialecticam, þá geometricam ok rhetoricam, þá musicam ok astronomiam, ok prófaðist svó, at í ǫllum þessum listum er Kvinatus hvassastr: hann var ok versificator svó fróðr með gátum ok ǫllum háttum, at enginn meistari var hans líki í allri borginni: hann lék hljóðfæri allra handa yfir alla aðra meistara ok gjǫrði jafnan með lítilæti mǫrgum manni þar með fagra skemtan. Enginn var sá maðr meiri né minni, ungr né gamall, at eigi ynni honum sem sínum fǫður eðr brædr, ok hans dygð ok hæverska flytst víða um lǫnd. Allir þessir ungu menn ríða nú saman dagliga at fremja sínar listir ok veiða dýr ok fugla. Ok nú skrifa ek af þeira atferð eigi fleira at sinne ok vikjum sǫgunni í annan stað til þeira kónga ok kappa, sem bygðu norðrálfu heimsins ok við hljóta at koma þessa sǫgu. . . . . vexti . . . . . tugr . . . . . þegar i bernsku . . . . . a ok hvat sem þeir . . . . . (br?)[ædr]nir ath . . . . þeir heria ꜳ . . . . . Milas h . . . . da ath.

Kirjalax saga (alle tekstvarianter)

[Saga Kirialax]

[Sa kongr riedi fyri Athenu borg i Gricklandi, er Laicus het, hann var vitr oc vinsæll, værn oc virduligr]; hans har ok skegg hafdi á sier gullz lit, hyliandi hans háls ok bringu. En eptir natturligu edle þess manz, sem i ser hefir micit kapp ok forvitni at fremia sinn krapt á annarligum þiodum, fysezt þesse hin krapt-audgi riddari at afla ser af sinu riki skipastols, ok þar med valde hann ok inar sterkuztu kempur, ok sem hans skari er albuen, sigler hann burt af Athenis sinni haufudborg i háf, ok hvar sem þeir mæta vikingum edr ransmonnum, reka þeir af sionum edr drepa med harda haund, ok þar sem þeir fara, stendr ecki vid þeim. Ef þeir hallda i nockurum staudum til landz at taka ser strandhaug, stendr eingin borg edr kastale fyri þeim, at eigi verdi annat tveggia vinnazt edr upp at gefazt vopnsoktir ok yfir komnir þeir sem byggia. Af hans stridi þarf eigi fleira at segia, þvi at hans verk verda maurg, ok segium nu fyst af hans framkvæmd, er honum vinnr marga sæmd.

[F]yrir Syria red sa kongr, er Dagnus het, ok sem ætla ma, var hann micill ok mattugr. Hann hafdi hasæti sins rikis i þeiri haufud-borg, er Damasko heitir. Hans son het Egias, hin meste kappe, stor ok sterkr sem rise. Dagnus kongr [atti] væna dottur, þa sem miog var megtug um fram adrar frur. Hun var heidarlig[a] hæf a allar syrlendzkar listir ok ebreskar boklistir. Hun var hæfversk ok lite[lat i] sinum hattum ok med-ferdum, æskiliga ok heidarliga vaxen med hæverskligri hegdun sins likama, væn ok listulig ok miog natturlig i asionu, snioll ok blid i mali ok kiænn vid alla kvennmannz at-giorve, þat er giorazt ma med list handana, [frabær]lega sidug i aullum hlutum. Margir kongar ok konga synir girnduzt henar at fa, en svo var kongr virkr at sinni dottr, at hann vill fyri aungan mun gipta hana. Nu er at segia fra Laicus, at hann kemr sinum skipastole til Syrlandz, ok sem þeir hafa haufn lekit, setia þeir sinar herbudir á landi, ok sem þeir hafa þar eigi leingi dvalizt, giorir Laicus sina sendiboda á fund Dagnus kongs med brefum. Þessir voru ungir menn, vel ok virduliga klæddir; þeir fara þar til sem þeir koma fyri kongen, ok er hann þa sitiandi undir dryckiubordum i sinu hasæte, ok bidia orlofs til inngongu, ok sem þeir koma fyri kongen, eru þeir þat birtandi, at þeir eru heidarligs haufdingia sendibodar, nidr sinum kniam stingandi ok konginum hæfverskliga hneigiandi. Sidan stendr sá upp, er fyri þeim var skipa[dr], tekr eitt bref ok fær konginum i haund, en kongren brytr þat bref upp ok les. Þetta bref segir svo: „Hinum rika kongi Dagnus allz Syria | rikiss sendir Laicus [A]thenis hertugi kvediu gudz ok sina fullkomliga vinattu, eptir þvi sem þer vilit hana verskyllda. Ok er oss flutt, at þer eigit dottr væna, hveria er vær girnumzt nu at fá oss til eigen-konu, ok þvi bidium vær, at þer gefit fullan urskurd vorum senndimonnum, hversu þer vilit voru male svara. Ætlid svo til, ef þer vilit neita oss þessa rada, skulu vær med afle eptir leita ok lifit ꜳ leggia med sterku stridi vorn vilia at fylla. Valete.“ Sem kongren hefir yfirleset þetta bref, birtir hann sinum monnum ok eptir leitar vid sina fremztu hỏfdingia, hversu þessu male skal svara. Male kongsins svarar eirn vitr ok gamall haufdingi ok segir svo: „Ef þer kongr vilit nu hafa vor rad um þetta mál, sem þer hafit langan tima onytt, at gipta þessa mey, þa mundu þer eigi leingr styra ydr i haska ok þann vanda, at margr mun micin háska af fá, þviat mer er flutt, at þesse hin frægi haufdingi muni vera þrarr á sitt mal, ok svo segir mer hugr um, at hans hamingia mune yfir vinna vorn styrk oc riki.“ Nu talar her um hver sli[kt] er likar, fysa sumir at gipta meyna, sumir fysa at hallda upp ba[r]daga, ok verdr nu micill klidr ok hareyste i haulluni. En sem hliod feckst, hof Dagnus kongr svo sitt mal: „Nu hefir eg heyrt ydr tillaug, ok lizt mer, sem þau se eigi miog einfaulld, ok mun her fara sem vidara, at ei mun aullum eirn veg litazt. Nu er til vor komen urskurdur þessa mals, en ef vær villdum eigi gipta vora dottur hinum tignuztum kongum, þeim sem bædi attu micit riki ok annann styrk ok rikdom, þo leitudu þeir eigi med nockure hotan eptir, þvi er litill von, at eg gipte þessum manne mina dottur, þviat hann mun svo virda, sem vær gerum fyri otta sakir, ef ver gerum her veg á, en vær ottumzt alllitt hans hot, ok þvi segit honum svo, at oss þickir litels vert at reka hann ok hans oss af haundum. En sakir vors kongdæmes ok tignar skule þer vera sem adrir sendi-bodar her vel komnir med oss.“ Ok sidan skipadi kongr þeim hia sinum monnum ok let gefa þeim virdulig klædi [ok] sinn vopn-hest hverium þeira. Eptir þat foru sendibodar aptr ok sau[g]du Laicus sin eyrindis lok.

[H]er eptir lætur Dagnus kongr bera aurvarbod | um allar halfur sins rikis ok stefnir at ser miclum her. En Laicus byr nu rauskliga sinn her, medan landheren safnazt saman. Stridir Laicus ꜳ þær borgir ok bygdir, sem nær voru sio, ok vinnr þær tvær, er hetu Tyrus ok Sydon, ok margar adrar. En sem Dagnus kongr spyrr, hvat Laicus hefzt at, sendir hann Egiam son sinn at vinna aptur borgirnar med tolf þusundir riddara, en sem Laicus vard þess var, setr hann til þriar pusundir manna at giæta skipana, en sialfr stefnir hann med suman heren mote Egia, ok þegar þeir hittazt, æpa hvorir tveggiu herop, ok sla fylkingar ser saman, ok tektz þegar hin snarpazta orosta ok giorizt skiott mannskiæd. Eggiar hvortveggi i akafa sitt lid. Eggias var framarliga i fylkingu ok fellir hvern mann um þveran annann. Hann fellir á litilli stundu eirn samt hundrad manna. Hann ferr nu kallandi i herinum ok eggiar sina menn, ok nu ottazt hann allir, þar sem hann ridr, ok flestir vikia nu undan, er fyri honum verda. Sem Laicus ser, hversu þesse hin stori kongson ferr heimskliga ok grimliga i hernum, ok hversu micin skada hann gerir ꜳ hans monnum, ok tenndrazt hans hiarta til micillar reidi ok keyrir fram sinn hest med sporum ok leggr þegar sinu spioti fyri briost einum kappa, þeim er Ecca het, ok þat sama spiot hliop i gegnum skiolldin, bukin [ok b]ryninuna, svo at ut stod um herdar, [ok hra]tt honum daudum á iord, ok sakir þess, [at] sia hafdi verit hin sterkazte kappi i Syria, þa ottuduzt margir þeir, er nærri voru. Nu tekr Laicus sitt sverd ok ridr nu fram i midian heren ok hauggr ꜳ tvær hlidar ser bædi menn ok hesta, ok ecki stendr nu vid honum, ok þetta ser Egias ok er nu fus, at fundr þeira verdi, ok sakir þess, at heren ottadizt hvorntveggia haufdingian, þa rymir hvortveggi heren orosto stadin, ok gefzt þeim gott rum, ok ridr nu hvor ỏdrum i gegn, ok leggr nu hvor i anars skiolld svo flugliga ok sterkliga, at spiotskaupten brottnudu i sundr, en hvorstveggia hestr rann framm um annan, ok sidan sem þeir venda aptr, taka þeir aunur spiotskaupt halfu sterkari ok ridazt at grimmliga, ok leggr en hvor i annars skiolld, ok nu brestr i sundr spiotskapt Egia, en Laicus leggr fram sinu spioti svo sterkliga, at hesturen um turnadi ok lá vid iordu flatr. Egias hugdizt skiott á fætr at standa, en Laicus ok riddarnir kvomuzt at honum, fyrr en hann komzt á fætr, ok | tok hann þegar haundum. Þa mællte Eggias: „Fordæmdr se sa Arabicus, er mer gaf svo veykan hest, þviat eg skylldi hafa unnet fagran sigr, ef hann hefdi eigi falsazt. En nu hefir fadir minn bædi feingit skaumm ok skada. Nu gefr eg mic upp yfir komen, ok giorit svo vel, skyfit af mitt haufut sem skiotazt, þviat sa er nu minn vegur mestr, utan þer vilit giora vid mic kompana skap, ok skal eg þa leita at koma sætt ykkar i millum ok fedr mins eptir fremzta megne.“ Nu svarar Laecus: „Þann kost vilium giarna taka, þvi þat er ofmicill skadi, ef þu lætr þitt lif.“ Ok her eptir staudva þeir heren, ok lettir nu bardaganum. Ok eptir þetta stadfesta þeir sinn kompana skap, leggiandi saman sinar hendr, ok med þvi skilordi at Eggias skylldi honum alldri i mot beriazt, þo at fadir hans villdi eigi sættum taka, en eigi villdi hann beriazt i mote fedr sinum, ok þessu iatar Laicus giarna. Ok sidan rida þeir til landtiallda, ok giorir Laicus nu kongsyni veizlu goda ok aullum hans monnum. Ok eptir þat lætr han upp luka sinum fehirtzlum ok gefr fyrst Eggia hinar dyruztu giafir, ok sidan skiptir hann med hans monnum gulle ok gersemum, vopnum ok godum klædum. Sidan tekr Egias go[tt] [o]rlof ok ridr á land upp i motz vid sin fedr, en Laicus setz i þær borger, sem hann hefir unnet i Syria, ok heriar dagliga á riki Dagnus kongs ok vinnr en marga kastala, þorp ok bæi ok fær micit herfang.

[N]u er at segia fra Eggia, at hann kemr nu ꜳ fund kongs fedr sins ok kallar saman allan heren á husþing, ok tekr Eggias til mals ok segir svo: „Ydvart rad herra kongr hefir hratad oss i fulla ofæru, med þvi at vær hugdum aungan mann mundu oss yfir-vinna, en oss gafz eigi svo, þviat þesse hin frægi riddari hefir mic yfir-komit ok matti mer liflat veita, ef hann villdi, en hann giordi eigi sem litels hattar madr, þviat margur mundi svo hrosat hafa sinum sigri at skyfa sem skiotazt af mer haufudit, en hann framdi á mer þat milldi-verk, at hann gaf mic lidugan ok allt mitt lid, ok eigi at eins gaf hann oss aptr lifit, helldr þar med giæddi han oss hinum dyrmætuztum giỏfum giorandi oss fagra veizlu. Nu fyri þessa hans dygd ok dreingskap beriumzt eg alldri honom i mot, en eg gef ydr þat rád, at þer takit sættum vid þenna dyra haufdingia ok gefid honom ydra dottr, þviat alldri verdr hun betr gipt, svo | leingi sem þer lifit. Ok ef ydr þickir nockud undir, at eg hellda minu lifi, hafit mitt rad, ella muni þer lata sæmdina ok rikit ok þar med ydra dottur ok taba þo adr morgum godum dreing.“ Sem hann hætti at tala, vard at hans male godr romur, ok fluttu nu margir haufdingiar þetta mal med honum. Kom þessu male svo, at kongr gerir sina sendi-boda til fundar vid Laicum, ok er komit á stefnu lagi med þeim, ok hittazt þeir i borg þeiri, er Cesaria heitir. Á þessare stefnu tala haufdingiarnir sin mál. Hefr nu Laicus upp fyr-sagt bonord, ok med til-laugum haufdingiana verda þær málalykter, at kongren iatar sinni dottr Laico til eigin-konu. Sidan bydr kongren honum ok hans monnum til sinar haufud-borgar ok gerir honum hina fræguztu veitzlu, ok kalladi kongren til sin alla sina haufdingia.

[N]u er nockut at segia af dottr kongsens, er Mathidia het. Hun hafdi ser eirn kastala, i hverium hun sat dagliga ok med henne xxx meyia, hveriar henne þionudu dagliga. At þesse veitzlu lætr kongren sækia sina dottr i kastalan, ok nu kemr mæren i haullena med sinn skara med skinandi ásionu or gulle ok gimsteinum, berandi gullofen klædi. Sem þær kvomu inn um hallar dyr, gleymdi hver sem eirn sini attferd, þviat hver, sem þær var siaandi, var á þær horfandi ok þeim unnandi, hver sem eirn fagnandi. Kongren var nu i sinu hasæte sitiandi ok hans drottning á adra haund, ok hia henne setz nidr hennar dottir ok ut i fra meyiarnar, en á adra haund honum Laicus, en ut i fra honum hertugar ok iarlar innlendzker. Nu er hin villdazta veitzla ok gledi i kongsins haull; þar kvomu fram fleiri rettir krasa ok dryckiar en menn kunni at telia. Sem druckin voru minni um aull bord hallarenar, gengr Egias kongson fram fyri bordit, þar hans systir sat, svo til hennar talandi: „Hin hæverska fru Mathidia ok þinar meyiar, sitid i sæmd ok sælu, heidr ok hæversku, gledi ok godvilia, kongsins kiærleik ok kurteisra haufdingia, hverra er her eru nu saman skipadir; eg vil ydr kunnegt gera, at til vors landz er komen eirn hin frægazti hertugi, sa sem unnet hefir maurg snilldar braugd, bædi adr ok sidan er hann kom i þetta riki. Þesse hin sami hertugi, sem er micill ok mektugr, aur ok agiætr, vænn ok vel sidadr, sterkr ok storgiofull, aurr ok astsæll, framr ok frækin i orustum, vilr ok velsidadr, hann hefir yfir-unnit alla kappa mins fedr. Her med | vopn-sokte hann sialfan mic eigi sem grimmr vikingr, helldr sem hæverskr haufdingi, megandi lifit af mer taka, ef hann villdi. Nu vill hann giorazt vor magur, ok þer fru erut hans heit-kona, svo framt sem þat er ydvart samþycki; vitum vær, at þer megut fá rikara haufdingia at veralldar goze, en aungan þan, er natturu giafir hafi nægri ok allra handa listir, er frida ma hæverskan hỏfdingia. Nu vilium vær heyra ydr svaur ok samþycki her um.“ Sem mærin heyrir þesse ord, flugu nog tár ut af henar augum, ok um sidir, svo sem nockut staudvadizt þessi hin oda uppspretta tárana, tekr hun svo til ordz: „Eg hefir hugxat, hversu þungt mer mundi veita mina ast at trulofa vid þan okunnan mann, sem eg hefir eigi heyrt nefndan ok alldri fyrr sed en nu i dag, ok sidan fylgia honum i burt i þat land, sem eg kennir ongan man, ok eigi vist, hvort eg skil þeira tungu. Enn i annari grein mun mer vant verda at forsma vilia mins fedr ok brodr ok anara frænda ok vina, ok omattuligt mer einum kvennmanne at snarazt þvi ámote med mino einrædi ok tapa svo hylle mins fedr ok frænda, ok þvi verd ek at leggia mitt rad i valld mins fedr ok brodur, hvat þeir vilia fyri sia.“ Sem mæren þagnadi, saugdu allir henar svaur vitrlig ok hæversklig. Her eptir tala haufdingiarnir þetta mál, ok kemr þat á samt med þeim, at Laicus skal taka med kongsdottur þat riki allt med borgum ok kastulum, sem hann hafdi unit af konginum adr. Eptir þat stendr Laicus upp ok festir ser kongs dottr, ok her eptir koma inn kuklarar leikandi marga undarliga hlute, ok þar eptir hlioda i haulluni allra handa saungtól, þau sem musikalist eru temprud af hlioda meisturum. Þessi veitzla stendr med þvi likum pris um siau daga. Eptir þat ferr hvert sem eirn heim til sins heimilis, en Laicus skal sækia sitt brudhlaup at þrimur mánudum þadan lidnum. Her eptir ferr Laicus heim til Griklandz ok byzt nu at sækia sitt brullaup ok bydr med ser sinum frændum ok astvinum, ok sem hans [skáre er albuin, sigler hann i Griklandz háf ok kemr vid Syriam ok ferr fyrst til sins rikis ok setz i sinar borgir bidandi svo sins brullaups.

[A]t á-kvednum tima sækir Laicus ok allr lydr um landit til haufut-borgarenar Cesariam Augusti, hveria Augustus keisare hafdi elft ok kalladi af sinu nafne. Eru nu skipadar allar hallir af villdar monnum, ok i sialfa hỏfut-borg var skipat aullum | hinum ágiætuztum haufdingium, þar sem sialfr Dagnus kongr helldr sitt hasæte. Meiri dyrd ok gledi matti þar heyrazt fram farandi en her megi at sinni skyrd verda i allzkonar skemtan. At þesse veitzlu setr Dagnus kongr koronu ꜳ haufud Laico, gefandi honum kongs nafn ok þat riki, sem fyrr var sagt. Þesse veizla stendr fiortan daga i samt. Gefa nu kongarnir allra handa giafir, hertugum ok iollum borgir ok kastala, lond ok riki, riddurum hesta ok herklædi, gull ok silfr ok god klædi ok allz kyns gersemar. At lidini veizluni dreifazt heim haufdingiar i sinar borgir, en Laicus kongr ridr til sins rikis i Syria ok dvels þar um stund ok med honum Eggias son Dagnus kongs.

[A]f þeim sama Eggia finz i frædi-bokum skrifat eitt æfintyr undarligt, ok þo at þat snerte ei þessa saugu, þa skal þo fyri forvitnis sakir segia þan atburd, þo at nockurum monnum þicki hann otruligr vera. Svo bar til þan tima, sem opt nefndr Eggias var bedin til herferdar med Valintiniano keisara at fara i Affrikam, þvi at tveir hertugar af Mauritania med oflyanda her ættludu at strida á Italiam at eyda Romam, ok eptir bodi Bonifaci pafa for Valintinianus moti þessum hertugum; en Teodosius anar kongren sat eptir at giæta rikisins fyri á-hlaupum hermanna nordan um fiall, er en villdu vinna Romam. Er þeir hertugar voru badir drepnir af Valentiniano ok mestur hluti þeira lidz, en sem herin dreifdizt i aptur-faurene, leitadi þessi Eggias ser ágiætis, Haun kom i þan stad, er Getulia heitir. Þar hafdi veret su kongs dottir, er lært hafdi forneskiu ok fitonsanda krapt. Svo segizt, at hun hafdi at ser vanit eirn gradung med fiolkyngi ok hlotskap, ok þar med hafi getnadr ordit ok fædz upp þat dyr, er Honocentaurus heitir. Þat var svo olmt af diofiligum krapti, at hvort er til foru fleiri menn edr færri, þa kom eingin aptur. Su var þar aunur kongs dottir i þan tima, er beztr þotti kostr i. Þar til hafdi spurt Egias ok bidr þessarar iungfrur, ok sem þetta mal er tiad millum manna, kemr þat á samt millum radz manna, at Eggias, med þvi at hann var frægr af mỏrgum framaverkum, at hann skal afrada þat et olma dyr Honocenitaurum, ok þetta var stadfest | þeira i millum. Med Eggia var eirn smidr undarliga hággr, er Dydalos het, hann framdi sina list ok gerdi eitt hus med undarligum krokum ok skotum þeim sem aptur ok fram lágu um skoten; ok sem þat var allgert, toku þeir flesk ok ridu á blodi ok hunangi ok drogn um þan skog, sem Honocentaurus var i, ok sem dyret vard vart vid mennenna ok kendi þefin af agninu, hleypr þat geyseliga eptir agnenu, en Eggeas komzt med agnit i husit, ok hleypur um þa kroka, sem i þvi voru gerdir. En sem dyrit kom i skoten, hliop þat geyseliga ok grimliga grenianda, en Eggias hliop á muren upp, veitandi þadan maurg til-rædi dyrinu, ok af sterkleika ok olmleika dyrsins braut þat muren i staudum, en Eggias lætur skamt hauggva i milli, ok i einu hans hauggi geck af haufutet. Egias hleypr nu i annat skot, þat sem ut la ur husenu, ok komzt heill til sinna manna. En þessa hus-mynd hafa menn hapt sidan pentada til minnis ok frægdar þeim er giordi, ok er sidan kallat Domus Dydali, þat kaullum vær Vaulundar hus. Eggias dvaldizt i þvi riki sidan ok feck kongs dottr, ok er her eigi skrifut af honum meiri saga. Svo er sagt, at Dagnus kongr fadir hans væri heidin, ok hann lei pina fyri gudz nafn Kristeforum risa.

[N]u er til saugunar aptr at hverfa ok þar til at taka, at Laicus kongr hefir litla hrid dvalizt i Syria, adr hann byr sina ferd heim i Grikland i Tesaliam, þan hluta landzins, er svo heitir, ok setz i sina borg Athenis med sinni fru, en setr eirn hertuga yfir sitt riki i Syria. A þeim timum var micill okyrrleikr vida um verolldina, eptir þvi sem segir Imagó mundi ok su bok, er het cronikamericion, þar til sem konga stefna var laugd ok fridr var settur af Romverium med radi keisarans. I þessi fridgerd voru margir haufdingiar. Laicus sitr nu i sinu riki Tesalia, ok fæddiz honum eirn son, sa er Kirialax var kalladr. Þar voru vid staddir margir spekingar, þeir er fram saugdu sinar spár af þessum sveini ok saugdu hann verda mundu meira ok mektugra aullum sinum forelldrum. Þesse svein fæddizt upp med allri vandvirkt, hann var fridr synum ok æskiliga vaxen i aullum limum ok likam. Þa kvomu margir riddarar af Italia ágiætir, þeir sem patricius sá, sem var kosen i Romaborg, hafdi presentad Lotario stolkonginum i Constantinopolem. Eirn ungr riddari af Roma var millum anara frægaztr, sa er Romanus | het. Laicus beiddizt af konginum, at hann mundi gefa honum þenna riddara i vingiof, at af hans atgiorfi mætte hans son, er hann upp vex, nema listir ok atgervi, ok þat feck hann. Laicua fær nu sinum syni hinu villduztu meistara at kenna honum bokfrædi, ok at þvi name var hann siau ar i samt, ok þa hafdi hann yfir farit liberalis artes ok var nu ordin dyr klerkr ok diupur i skilningu, ok sem hann hefir feingit meistara dom ok margskonar frædi, hverfr hann brutt fra bokname ok nemr þessu næst skot ok skylmingar, turniment, ok taflspeki, sund ok sigur-fimi ok allz kynz riddarligar listir, ok hveria sem hann nam, var hann skiott aullum þeim framari, er honum kendu. Svo var hann sterkr, at eingen matti vid hann iafnazt, þeira sem hann profadi; hann var blidr ok aurlynndr, ok allir unnu honum: allra manna skaut hann bezt ok beinazt, bædi boga skot ok handskot; hann vo svo titt med sverdi, at tvau synnduzt senn á lopte; hann hliop tolf alna ꜳ fram ok eigi skemra á bak aftr; eingi var hans iafningi i turniment, svo at menn vissi, þviat þeir Romanus haufdu alldri reynt sin i milli. Hann var bædi vænn ok vitur, radugur ok rettlatur, godviliadr ok gudhræddr, milldr ok makradr, grimur illum monnum, en godur vinum.

[S]vo bar til eirn hatidar dag, sem kongr Laicus hafdi til sin kallat alla sina dyruztu hỏfdingia ok hans haull var skiput umkringes af tiguligum haufdingum ok fridum riddurum, þa hefr kongren mal sitt ok segir svo: „Þer dyrligir herrar her saman sitiandi, heyrit til minna orda ok semit med ydru sniollu radi ok i lág færit, ef ydr þickir eigi skynsemi fylgia minum ordum. Eg á her tvau baurn, son ok dottur, er heitir Luciana ok nu vaxen ok skiott gipptandi, en son minn er fridr madr ok æskiliga vaxen, micill ok sterkligr, ok hedan af hæfir þat, at hann profi sialfan sig, til hvers manz hann verdr ætladr. Profazt oss hann verda munu omiukr til ridarligrar atferdar, sem roskum ok tignum manne hæfir, þa er hann ordin svo frodr á bok ok svo godr gramaticus, þa skal hefia hann til kennimanz slektar, ok verdi biskop edr abote. En ef hann profazt framr i frækleik ok vaskr til vapns, þa ma hann med sinum vaskleik vinna ser til handa riki, borgir ok kastala med minum styrk ok fulltingi. Nu er her eirn agiætur riddari ok frægr at snilldar verkum, er Lotarius stolkongren i Miclagardi gaf mer; ridi þeir i turniment, ef ydr synizt þat rad, ok þo at honum verdi þat ofbodit, þviat hann er æsku madr eirn ok litt barnadr, þa megum vær þadan af undir-standa, hvat manne hann mun verda. Ok á næsta degi hedan skulu þeir med þessare skemtan gledia oss, ok skal eg þa dubba hann til riddara, ok eigi eirn saman, | helldr þar med fim hundrut ungra manna, ialla ok rikra riddara.“ Nu þauckudu allir konginum fyri sin ord ok godvilia ok nafn-bætur, ok hyggia nu allir gott til gledinar, ok mỏrgum er annt til at notten lidi.

[Þ]egar sem daguren kemr, klædizt kongren ok allir haufdingiar ok ganga fyst til kirkiu ok hlyda þar tida gerd kenni-manna. Eptir þat gengu þeir i eina haull til tafernes ok drekka þar gott vin um hrid. Sidan kallar kongren alþydu ut á vidan vaull miog fagran ok kallar fyrst til sin sinn son Kirialax ok fær honum eina silki-treyiu, ok henne klæddizt hann. Þessu næst er til hans boren panzare af skiru gulle gerr; svo segia meistarar, at su verdi traustuzt brynia, er af gullinu verdr ger. Utan um panzaran er hann klæddr med pellz kyrtli ok slikt hit sama brynhosr ok beinlinga allt med skiært gull. Sidan var til hans boren hialmur allr gullbuen, luktur ok laufum settr, ok ofan i stodu fim gimsteinar, svo hardir at ecki vopn matti á festa. Her eptir fær kongren honum i haund spiot med dyrligu merki, þat var gert sem eirn gammr halldandi at ser sinum vængium, en þegar vinndren bles ꜳ, breidduzt i sundr hans vængir sem bunir til flugs. Sidan gyrdi kongren hann med sverdi þvi, er Hylmingur het. Sidan slo kongren eitt stort haugg á hans hals, bidiandi at hann minntezt á þat sama haugg, ef nỏckur slæi hann annar, at gefa þeim haugg i moti. Þa var leiddr at honum eirn hestr af Arabia med gylltum saudli; þessi hestr var allr bryniadr med pelle, sem sidr er til i utlondum dyrra hỏfdingia. Her eptir dubbar hann fimm C ungra ok vaskligra manna, ok þessir allir stiga nu á sina hesta ok vikia ut á vaullen, ok slikt hit sama Kirialax ok Romanus, en kongr ok hertugar med iaullum ok riddurum ganga upp i vigskaurd, iafnvel drottningin ok dottir henar med miclum kvenna skára.

[N]u skal heyra athæfi riddara, at þeir freista sinna hesta ok profa, hversu þeir kunna springa, ok sidan ridazt þeir at, ok leggur hverr i annars skiỏlld sinu spiote. Verda her nu ymisligir atburdir; sumir steypazt af sinum hestum flugliga ur saudlinum, koma sumir af haufdi nidr edr fotum, adrir briota skauptin, svo at i lopt upp fliuga hlutirner; undir sumum falla hestarnir edr um turna ok koma flatir á iord; sumir voru svo iafnir, at hvorgi kom audrum af baki. Eirn riddari, er Romarik het, van i leiknum LX riddara eirn samt, hann var son hertugans af Macedonia; sidan let hann af at rida ok ste af hestinum ok horfdi á leik riddara. Her eptir talar Romanus vid kong | son: „Nu skulu vid profa okkra list ok skemta þeim, er okkr hafa adr glatt med sinum leik.“ Sidan bua þeir hesta sina ok lata skiallsveina gyrda þa sterkliga. Her eptir hlaupa þeir i saudlana ok stydiazt eigi vid istig ne vid saudul-boga ok renandi sidan hvor sinum hesti um vaullen at freista þeira, ok settu upp sin merki, at vinndren blese i þau ok hrærdi vid soluni. Sidan namu þeir stadar ok letu hestana blasa um hrid, hvor horfandi audrum i gegn. Sem hestarnir hafa hvildst um hrid, lata þeir siga spiotskauptin. Romanus hafdi sett nidr i einum stad tvau skaupt i vaullin furduliga digur, ok nu ridr hvor audrum i mot, svo flugliga sem hestarni mattu hlaupa, ok setr hvor i annars skiolld sitt spiot-skapt, ok skar þat litla iarn ut ur hvorstveggia skilldi, ok rennazt hia hestarner hvor um fram annann; ok nu ridazt þeir at annan tima, ok leggr hvor i anars skiolld med svo miclu afle, at hvorstveggia spiotskaupt brustu i sundr svo snart, at kurfarnir flugu yfir haufut þeim, ok rennir hvor en fram hia audrum, ok nu ridr Romanus þar til, sem skaupten stodu, ok fær nu annat Kirialax, en sialfr hefir hann annat. Ok nu lata þeir hvilazt sina hesta um stund, en allr lydr horfir á þeira leik, svo at riddarnir lettu af sinni reid, medan þeir leku. Ok nu bua þeir sig i þridia sin ok skaka sin spiotskỏpt liostandi sina hesta med spỏrum, ok setr nu hvor i anars skiolld sitt digra spiotskapt med frabæru afle. Ok svo fast ok sterkliga sitia þeir á sinum hestum, at hvorgi kemr audrum ur saudlinum; en sá hestr, sem Kirialax sat á, þoldi eigi afl riddarans ok viknadi i eptrum fotum, svo at badir fætur Kirialax namu á iaurd, ok nu vill Romanus eigi freista þessa leingr ok mællte til kongs sonar: „Ágiætur riddari ertu, micill ok maktugur. Eg hefir komit i þenna leik i mỏrgum stỏdum um Italia ok Valland ok fyri norden fiall vid flesta þa, sem fræknaztir voru kalladir, ok var eingi þeira þinn liki, ok alldri mætta eg fullrosknum manne iafn-sterkum þer, ok ef eigi hefdi bilat þig þinn hestr, þa vinnr þitt afl at efalausu nu þegar mic yfer, en til fullz felagsskapar gefur eg þer þenna hest ok finnr þu aungan betra bædi til stridz ok burtreidar, þviat hann ottazt einskeskonar ogn ne vopna gang ok olmr i bardaugum sem eirn lion ok lemr med fotum, hvat er fyri honum verdr, en þess i milli er hann kyrr | ok hægur; hann var sendr Lucio fedr minum au[l]dungi i Roma borg nordan um fiall ur Svafa ok heitir Aquila. Stig nu upp á hann ok rid heim til þins fedr, en eg mun skemta en um stund fedr þinum ok hirdmonnum.“ Nu svarar kongson: „Svo godan grip hefir eg nu af þer þegit, at eg vil hann helldr eignazt, en hinu rikuztu borg med aullum audæfum i riki fỏdr mins, nær sem sa timi kemr, er eg fæ þer þat aumbunad, en minn felagsskapr, hvat er hann ma, er þer til reidu, svo leingi sem vid til vinnumzt.“ Ok nu stigr Kirialax opp á þann goda hest, og ridr nu heim til borgarenar, en Romanus ridr nu af baki hvern at odrum riddarana med micilli prydi, þar til at hann hefir af baki ridit LX manna. Ok nu ser þetta hin frækni riddari Romarik ok hleypr nu á sinn hest ok ridr nu á mote Romano, ok sem þeir mætazt, skytr hvor sinu spioti i annars skiolld, svo sterkliga at hvorgi hestren stodz afl riddara, ok fellu badir á sina sidu, ok spretta þeir á fætr ok vilia eigi leingr profa þenna leik, ok gefzt nu upp turn-reidin, ok snua nu riddarnir heim til borgarinar, en kongr gengr ofan ur vigskaurdum ok allr hans skari, ok ganga nu i haullina ok setiazt til borda, ok eru þvi næst fram bornar kongligar krásir ok feskt vin, ok eru nu allir gladir i þessi haull.

[E]pter þat sem minni voru utdrukkin, hefur kongren svo sitt mal: „Nu hafi þer haufdingiar sed þenna skemtanar leik, sem riddarner hafa giort. Er nu profat um Kirialax son minn, hvat manne han ma verda. En med þvi at hann er ungr ok bernskr ok varla en komin til fullkomens þroska, þa hæfir honum þo hedan af at profa sinn krapt ok endrnyia sina orku ok dirfa sig svo vid dyra haufdingia. Kios nu son minn, hvort þu villt setiazt um kyrt, ok skal eg gefa þer þetta riki ok kvonga þig sæmiliga, en eg skal þa vitia þess rikes, sem eg van mer sialfr til handa med minu sverdi, ok er þa likt sem þat gull ok gimsteinar, sem þar liggr saman, sem engen nytr, edr i iordu se folgit, þviat þinn kraptur, afl ok atgiorvi kemr þa fyri allz ecki. En ef þu villt kanna vidara verolldina ok fre[miazt] af frama verkum, þa skal eg giarna styrkia þig þar til med lidi ok skipum ok vopna afla, sem eg er framazt fangadr til.“ Nu svarar Kirialax: „Allar yðar fortǫlur ok tillǫgur hefi ek nú um hríð heyrt, ok numit; er mér þat ok sama i brjósti búanda, er ek á yðar eiginn þanka ok vitja formerki, sem er ann[ar]ra landa at vitja ok framandi herra ok hǫfþingja siði at kanna; eru hér í yðar ríki nógir einsetu múkar, þó ek undan gangi ok þeira flokk ekki fylli, en mér mun þat til frægðar ok frama verða, sem auðit verðr, ok mun ek í yðar ríki fyrst um sinn ei[gi] til langdvala halda, en yðar framboðinn styrk til fylgðar mér ok fǫruneytis mun ek þiggja.“ Kóngr tók vel hans andsvari ok fyrirætlan ok kvað honum bæði skyldu skip ok riddarar til reiðu vera, er í sínu ríki væri rǫskvastir ok reyndir at frækleik; sagðist kóngr ok gefa gott orlof hverjum, er þessa ferð fara vildi. Nú þakkar kóngsson fǫður sínum mǫrgum fǫgrum orðum, ok gleðjast hér yfir allir hǫfðingjar. Ok nú veitir kóngrinn sitt heimboð með stórum fjegjǫfum, presenterer hann hǫfðingjum borgir ok kastala, gull ok silfr, en riddurum gefr hann tígulig vápn ok klæða búning. Síðan ferr hverr til síns heimilis.

Hér eptir ferr Kirjalax um landit ok aflar sér ungra manna, ríkra manna sonu ok aðra hina fræknustu menn. Kóngrinn lætr búa herskip VC (?) tiræd at tali ok fær til stórkostliga alt þat, er hafa þurfti. Ok nú er Kirjalax búinn ok allr hans skari. Síðan heilsar hann fǫður sínum ok móður ok ǫðrum hǫfðingjum. Síðan stiga þeir á skip sin, þegar þeim gaf byri, ok sigla í haf ok stefna til Frigia. Í þenna tima réð fyrir Frigia-landi kongr sá, er Soba hét, hann var ríkr ok réttdæmr, fróðr ok friðsamr. Frigia er mikit riki, mjǫk auðugt at frjóleik gulli ok silfri ok allra handa gæzku. Í sumum bókum er þat kallat Bolgara-land. Kirjalax segir, at hér skuli þeir at landi leggja til þeira hafna, [er þeim voru þá næstar, ok skulu þeir þar ekki herja at svó búnu, ok setja þeir nú herbúðir sínar á landi ok taka af landsmǫnnum naut ok sauði sér til [fæðis ok kostar [ok drekka nú glaðir ok kátir gott vin. [Þessi tíðindi spyrjast fljótt um landit, ok þetta fær Soba kóngr einnin at fregna, at ókunnir menn eru þar við land komnir, ríkuligir ok rǫskligir. Nú gerir kóngr sendiboða á fund þessa ókunna hers; ok sá, sem er fyrir ferðinni, gengr fyrir Kirjalax ok kveðr hann vel ok kurteisliga ok spyrr hann at nafni, ætt ok kynferði, segir ok, at Soba kóngr sé mjǫk naumt við kominn; er hér saman kominn svá mikill herr, herskap at fremja á ríki Soba kóngs, at torsótt mun rǫnd við at reisa; ok em ek nú hingat kominn með þeim erindum, at kóngr býðr yðr ok ydrum monnum, sem þier vilid, til sæmiligrar veizlu [ok kunna ydr þỏck, at þier þiggid. Nu svarar kongsson: „Heyr [þu gódr sende-bỏde, þu seigir vel, ok þinu erindi skal vel svara. Eg heite Kirialax, son Láicus kongs af Thessalia. Enn mitt erinde er þat mest at forvitnazt ókunna hluti ok siá sidu dyrligra hǫfþingia, en eigi heria þeim á hendr, sem med réttu hallda [sinu ódali, [ok agirnazt ecki annara manna góz eda riki; enn eg vil þvi ollu vel taka, sem kongr þessi bydr oss til sæmdar, ok þar coma til hans borger á þrigia nátta fresti.“ Ok hier eptir lætur Kirialax taka XII skiolldu alla gullbúna, ok voru þat hinar mestu gessimar, ok gaf sinn hverium þeira sendemanna, ok þacka þeir fỏrkunnar vel þessar giafir, ok fara heim til sinnar borgar ok segia sin erindeslok, enn kongrinn verdr vit þetta geysigladur ok lætur nu bua micla veizlu.

[A]t ákvednum tima byrr Kirialax sic ok sina riddara med micilli pryde, ok rida til hỏfudborgar kongsins, þar sem hann sat i, enn siálbr Sobá kongr ridr út [i gegn þeim med miclum pris ok hæversku, ok fyrir þeim fara allzkyns [leikarar ok hliodfæri, sumir fremia streingleika med allzkyns saunghliódi, sumir blasa i pipur eda beria bumbur, adrir básonera farande á strætid fyri kongsson, flytjandi fram á strætunum þessa fogru processionem; hittazt hỏfþingiarnir, ok fagnar hvorr odrum med micilli | blidu, ok nu er [l]eiddr med þessi faugru processione [Kirialax ok hans menn til hỏfud-hallar kongsens, hvar i hann vill veita sinum bodz monnum. Ymia nu ok glymia saungtolen um aull stræten, ok sam|hl]ioda med þeim allir hlioda menn segiandi fram sina saunggva ok kvædi. Nu koma þeir i haullina, ok sezt nu kongren i sitt hasæti ok á adra haund honum Kirialax [ok] þar næst Romanus ok Romarik ok þeira riddarar ut i fra, en odru megen kongsens hertugar ok iarllar ok hinir fræknuztu riddarar. [Eptir þat skipazt haullen fyst af enum fremstum monnum, ok her eptir fara inn kongligar kráser ok vin, piment ok klare. Eptir þat sem mi[nni] voru ut drukkin, frette kongren, [hvert Kirialax girntezt at fara. Hann svarar: „Herra, eg girnum[st] at flakka um heimin ok sia fásena hlute sakir skemtanar ok forvitni. En nu vil eg med orlofi fretta, ef nỏckr ny tidindi hafa gerzt her med ydr.“ Kongren svarar: „Eigi hafa her innan landz ny tidindi gerdzt, en þo [hefir hingat flogit þat sannenda bod, er oss þickia micil tidindi, þviat hin heidni kongr Solldan af Babbilon [hini mic[lu] giordi hingat sina sendi-boda þess eyrendes at krefia skatt af voru riki, [ok þickir oss þo nogu frekr; i þenna skatt [krefr hann tvau C.M. gamalla sauda ok L.X.M. akyxna ok svo marga vopnhesta ok C.C.M. bisunda gullz ok hit þridia hvert ár XV.M. smameyia, þeira sem tignaztar eru, ok XX þusundir tigina manna [sonu, eigi yngri en siau vetra ok [eigi elldri en XII vetra, [ok C gashauka ok mutada vale. Nu ef vær vilium eigi iata [þvi, sem til er mællt, ætlar hann med allan sinn styrk at heria á vort land ok [kem]r her innan þriggia mánada, ok þviat oss syndizt helldr þenna upp at taka en selia [i eilifan þrældom onaudger allt vort riki. Nu hỏfum vær birt þau tidindi, sem her eru med oss, en sakir þess at þer hafir med fridi hingat sokt, þa vilium vær giarna ydr [sæmdar leita, sem þer vilit þiggia i voru riki ok svo leingi her dveliazt, sem [y]dr þickir bezt [ok blidazt.“ Eirn af radgiofum kongsins tekr svo til mals: „Þat er aullum audsynt, at konginum mun i augu vaxa at bidia okunnega hỏfdingia svo storra hluta verskulldanarlaust at veita honum lid i moti Solldani kongi, en ef þat mætti [med storu fázt, þa væri [þat siaanda ok svo bidianda, hvort sem þat er riki edr adrir hlutir, [þviat slikt storrædi er eigi von at fáizt, nema miclu se til varet.“ Nu svarar Kirialax [ok] [þac]kar fyst konginum vinattusamlig bod, „en [lidsemd | vor ma vera, at litels se verd, mun eg þar aungu um heita, en [borg eina vil eg, at þer veited mer og minu lidi til ivist[ar], ok [þar i mun eg dveliazt, [þar til sem Soldan kongr kemr.“ Ok nu verda allir gladir med miclum fagnadi, ok [virda nu allir þar vera sitt traust, sem Kirialax var, ok nu gefur kongren honum eina hina rikuztu borg i sinu riki med ỏllum giædum, ok sezt nu Kirialax i þessa borg med sitt lid.

[E]irn hvern dag bidr Kirialax kongin lia ser sina heimuliga menn, þa sem leid var kunneg, at rida fyri forvitnis sakir ok skemtanar i þan stad, sem Troia hafdi stadit fordum, „ok [villda eg sia borgar stadin,“ ok sva var gert. Nu ridr Kirialax med mỏrgum riddurum, þar til sem Troia hafdi stadit [skamt fra; matti en vida sia borgar veggina, þar sem eigi hafdi brunnet, ok voru svo sterkir, at med ongum hætte matte vinnazt; [þa voru en maurg hus ok herbergi. Kirialax reikar nu um [borgar stadin. Hann kom þar sem var leidi Ektores [hins fræga, var þar gerr yfir sem ein kapella med marmara ok allt buit med gull, ok sa legstein, sem yfir var hans beinum, var allr grafin med undarligum [meistara domi, ok á [maurkut þau hinu storu verk, er hann felldi eirn samt XX hertuga ok kappa þeira Grikkiana; ok eirn titaul pentadan med latinu staufum sa hann á legsteininum, af gulle gert, svo segianda „her hviler herra Ektor hin hæste kappi allz heims“. Hann sa ok leidi Akilles hins fræga, var þar ok med þvi-likri mynd pentad allt med gulli ok á grafit þat fræga verk, er han felldi Ektorem. [Greinizt su saga miog med meisturunum, med hverium hætti þat gerdizt; sumir sanna, at Akillas hefdi heited á Pallacem, bardaga gydiuna, ok Ektore hafi hun birzt i þeira vidrskipti med miclu liose, [svo at hann matte varla i gegn sia ok hafi tekit af ser hialmin, hneigiandi [i gegn med litilæte; en meistari Dares segir, at Akillas beid þess, at Ektor var nær sprungen af mædi ok hafi adr barezt vid hina sterkuztu kappa ok unnet þa, ok hafi þa Akilles komit i mot honum ok unnet hann svo. [En þessi verk legsteinana hỏfdu gera latid hinu fyri kongar þeira ættmenn, Alexandr magnus ok sidan Iulius Cesar ok adrir keisarar heidnir. I midium borgar stadnum var leidi Priami kongs ok þar nærri [sona hans Alexandri, Paris ok hins fræga Troili [ok Deifebus ok | margra anara. En sem Kirialax hafdi skodat þenna stad sem hann villdi, þa hvarf hann aptur til sinar borgar.

[N]u er þar til sangunar at taka, [at eptir þan tima lidin, sem fyr var reiknadr, [kemr su micla hersaga fyri Soba kong, at Solldan kongr [utan af Affrika var þar vid land komen ok hafdi LX dromunda, ok [fioldi galeida ok anara storskipa, ok nu eru margir kongsins haufdingiar slegnir miclum otta, [ok nu gerir kongren sina sendi-boda til Kirialax, [ok birta honum þessa her-saugu, ok bidiandi hann koma á sin fund, ok svo gerir hann, ok sem þeir finnazt, fagnar hvor audrum, [ok segir kongren honum: „Oss er flutt, at Solldan kongr hefir oflyianda her [allra kynia ok þioda, blamanna ok iotna, ok skringiligar skepnur med hrædiligum ásionum, ok hafa sumir augu á brioste ok bringu ok eru haufud-lauser, sumir eru en haufut-lauser ok hafa mun ok naser á herdar blaudum, sumir hafa eyru svo micil, at þeir mega hylia sig i, sumir hafa hundz hỏfut ok geyia sem hundar. Þeir hafa i dromundunum marga fila ok kastala med hernum ok eru þeir til þess ætladir hinir hrædiligu iotnnar ok skessiligu skrimls ok blamenn at fylgia fram filunum i orostu ok hræda svo menzka menn bædi med hrædiligum rauddum ok grimligum ásionum, ok med þessu vinnr hann sigr ꜳ aullum þiodum, ok [þvi er oss litel von vidr-tauka, utan vær niotum ydvars rauskleiks ok rada giordar. Solldan kongr hefir med sier sonu sina fiora [svo micla kappa, [at nær standazt þeim ỏngver lifandi menn i heiminum. En vær vilium ydr ei til þess skyllda at ganga til orosto medr oss, en giarna vilium vær niota ydarra rada.“

[K]irialax þegir nu langa stund ok hugxar þetta mal, ok um sider segir hann: „Svo micil giæfu raun synizt mer þat at hafa frammi nockura rada giord [um slik storr-rædi, en hia site ydrir spekingar, þeir er oss á hendr munu leggia allt ámæle, ef menn fá blygd af minum radum; en til orosto mun eg fara [med ydr ok veita ydr slikt lid sem [vær haufum færi á. [En um hitt kioset sialfir, þu kongr ok þinir spekingar, hvort þer vilet hafa med mina rada giord, ok eignet eigi mer, þo at | eigi fáezt sigren; ella vil eg heyra ydra ráda gerd ok fylgia þvi at, sem þer vilit [vera lata.“ Nu segir kongren ok [allir villdar menn ok spekingar, at þeir vilia hans rad hafa [ok heyra, ok þat stadfesta þeir allir. „Þat er mitt rad,“ segir Kirialax, at [þer lated skióta skiolld-borg ok velet [undir hina rauskuztu riddara, en bogmenn ok þa, sem fimaztir eru til at skiota, uppe á skialldborgini, þeir skulu hafa med ser sma kastala af tre [lukta vel, en fyri innan þa skuli þer lykia storar mys ok [smar micin fiolda, ok þa er þer komit sem næst filunum, skiotid fram at þeim trekaustulum, þeir sem til eru settir [á skialldborginne, ok briotit þá svo i sundr at mysnar hlaupi á fílana, þvi þat er ecki kvikendi i verollduni, at fillin ottezt svo sem musena, [eptir þvi sem Ysidorus biskop segir i sinni XI.(!) bok Ethimologiarum, at fillin flye iafnvel sinn burd, þar sem hann verdr vid þvilika hlute var, ok hiola nisting ottazt þeir ok miog. Her med [skule þer ok [bua blidr, sem flestar megi þer orka, ok flytia þetta allt saman mote iotnum ok blamonnum, ok ef svo verdr, at filarnir ottizt nockut þesse til-tæki, latid þa ganga steinana [ur blidunum á þa ok kosted allz megnz at hrinda þessu illþydi. En Soba kongr ok landheren sumur skulu vera i mote Solldani kongi ok honum til fulltings nockut af [minu lidi, en eg ok minir [hinir fremztu riddarar skulum vera á hestum, ok ætla eg oss at strida i mote riddara lidi Solldans kongs, ok hyggium ecki á annat en vær munum [sigren vinna, ok latum kappit vinna med oss, [ok verum þo fyrileitnir ok feltum eigi; rase eingi fyri rad fram, ok ofseinumzt þo eigi, verum auruggir ok ottalausir, ok þo at þeir se fleiri en vær, þa er oss sigren eigi at ovisare, ef nockut slág fá þeir i fystu; fylgi þa hver sem fastazt sinum sigri, svo þo at vær verdum eigi of bradfẻgnir, ef svo kann til at bera, at Solldan kongr slae eigi vid aullum senn sinum afla. Nu ef nockrer af ydrum spekingum siae aunur rad villdari, þa vilium vær þau giarna heyra.“ Nu verdr micill romr at hans male, ok lofa allir hans rada gerd.

[N]u er at segia fra Solldani kongi, at þegar hann er komen til Frigia, giorir hann sina sendiboda til Soba kongs, hvort hann vill beriazt vid hann á skipum, edr [vill hann taka þeim orosto stad á landi, edr vill hann upp gefa rikit fyri honum [ok giorir Solldan kongr af hans radi slikt er honum synizt, ok segir honum þan kost villdaztan | munu vera, þviat ecki mundi hann standazt mega hans hin micla ok hin ogurliga her. En Soba kongr segir a ser aungan bilbug at beriazt, ok a þridia degi [þadan mun hann koma i mot honum i þeim stad, er Theloina heitir. [Ok nu fara sendimenn aptr ok segia Solldani kongi svo buit. I lidi med Solldani kongi voru seytian þiodkongar adrir ok micill fioldi hertuga ok iarla [ok annara volldugra hỏfdingia. Hann byr nu sinn her [sem rauskligazt. Fyst lætr hann á land fara fila heren med sinum kaustulum, risum ok blamonnum [ok þeim skrimlzum, sem þar voru fylgiandi, er þeir þottuzt allt traust undir eiga. Her eptir byr han riddara lid sitt ok setr af þeim fiorar fylkingar ok sinn haufdingia fyri hveria fylking, þat voru synir hans fiorir, skylldu þeir leika vid lauser ok þar á rida, er mest þotti þurfa, [en hann sialfr skal fylgia megin-hernum ok med honum allir fyrr sagdir kongar. Ok epter þat talar hann fyri lidi sinu þau eggiunar ord, sem honum þotte trulig, at flestir mætti skilia, þviat i hans her voru margar tungur. Hafdizt nu á landit upp allr þessi her med miclum gny ok vopna braki [ok ogurligum latum skrimlza ok fila, hesta neggian ok hareysti hersins.

[Þ]ar er nu nauckut af at segia [i annan stad, er Soba kongr byr sin her med fyrr sagdri grein; þarf þat eigi optar at skrifa. Eru nu settar fylkingar ok skialldborgin buin eptir til-skipan Kirialax, ok her eptir færazt fylkingar hvorar odrum i mot med miclu hareysti.

[N]u hefr her at segia nockurar greinir orostunnar. Kemr nu upp heróp [af hvorumtveggium svo micit, at ef nockr hefdi þar verit þegiandi ok þenna gny heyrandi, væri hann þat ei þolandi, helldr skiott at giallte verdandi; her med beindu sin læte risarnir ok skrimlzen ok sa hin hvelle dvergmale, sem gall i haumrum þess fiallz, er þar stod nærri. Her eptir hefzt skothrid svo akauf, at i loptinu matti ecki sia yf[ir] hernum utan spiot [ok spiur, fleina [ok flette-skeptur, ok svo þyckt fliuga nu fifurnar a fagra skiỏlldu ok gullbuna hialma, at af fidrinu skeytana urdu þeir svo hvitir sem þeir hefdi stadit i h(ǫr)du s[n]io-falle, ok svo micill þytr vard þar af i loptenu, sem þa er vind[r] kemr akafligazt vid sinu afle, ok nu ma [her fyri solen | eigi syna s[ina] geisla, ok svo gengr um tvær tidir dagsens, ok svo micin skugga gerir yfir hernum i loptenu, at náliga [giordizt myrkt sem um natt væri, ok [nu ser eingen, hvert hann skytr, ok nu taka bogarnir at bresta, en skeyten at farazt, ok med þessu gefzt upp skothridin [um sider. Dregur nu af hernum skuggan, ok tekr nu solen at [syna sin geisla, ok [her eptir taka nu menn at bregda sverdum ok sauxum ok maurgum mæki. Grenia nu sverdin grimliga, er þau ganga ur slidrunum, ok glitra nu gladliga yfir gaurpunum, [ok gerdi nu hafan hliom i hialmunum, skyfazt [i sundr skilldirnir, en skalmernar bresta, ok þvi næst kliufaz hausarnir, en henndr ok fætr fliuga af monnum; klædizt nu vaullren af afklofi [skiallda ok hialma, en bukarnir þeckia iordina, [ok blod-fossarnir steypazt ur striupunum stridliga ok máttuliga i molld ok leir iardarenar; er hun nu þvi framar en oþyst, at hun fær eigi solgit sveitan, ok leiddizt hann i langar [bra]utir ok i læki stora. Her umturna margz mannz aurlug, ok þær þriar, sem aurlaugunum styra, geta nu varla slitit svo skiott, aurlaugs þraduna, at eigi verdi þær sem skiotazt at skera hann helldr.

[N]u ma eigi alla atburdi senn segia, ok skulum þat fyrst til skemtanar vinna [folkinu at segia fra, hvat þeir vinna, er filunum skylldu styra. Risarnir eggiazt nu fram ok fylgia filunum, en þeir, sem i kaustulunum voru, bua sig [til at skiota ur kaustulum; færazt nu fram [þau fiandligu skrimsl synandi sinar á-sionur, en riddarnir, þeir sem á skialldborgini voru, lata þegar ganga skoten i akafa, en [þeir, sem filunum styrdu, knyia þa fram med storum hauggum, ok var þar hrædiligt i gegn at rada, [þviat þetta allt saman gaf af ser ogurligar radder, ok nu geyma þeir, sem blidunum st[y]ra, at sinu starfi ok vilia nu fremia sina list, ok þessu næst flygur [e]irn sa stein, sem ei var minni en skippund, [hitt beinzta framan i e[nni] einum risa, ok þessi stein lemur hans haus i mola ok hans fætr voru vid [himin] at sia, ok eigi var þetta | haugg en þroted, ok lamdizt sa, er at baki honum stod, ok undir þeim risa vard eirn bla-madr, ok do hann undir honum, ok vard þeim þegar at þessu otte, þviat þeir vissu eigi, hvadan at kom. Nu sem filarnir [med iotnum ok risum voru at komnir skialldborgini, ætla þeir þegar at briota hana ok hræda þa, sem fyri stodu, [med sinum hrædiligum a-sionum ok undarligum latum, ok nu skiota þeir, sem [a voru skialldborgini, fram þeim litlum kaustulum ok briota þa skiott ok hleypa upp musunum á filana, en vid þenna voveifliga atburd ædduzt filarnir snuandi ser aptur sem skiotazt; risa þeir aurdigir, [ok um-turna nu margir, svo at þeir falla til iardar ok stodu alldri upp sidan, en þeir, sem a voru skialldborgeni, lata nu ganga allra handa skot ok verda nu morgum at skada. Nu [i annan stad lata þeir ganga blidurnar a þa, sem filunum skilldu styra. Falla nu undvaurpum risar ok blamenn ok [þær skyssilegar skepnur, sem þeim fylgia, en filarnir, [sem þeir kasta ser [um, falla þeir ok briota kastalanu, þa sem á baki þeim voru, ok tynduzt þeir menn aller, sem i voru, en sumir ædduzt ok kvamuzt [ur orostoni hlaupandi [i hinu þraunguztu skoga, briotandi [þar ok af ser fellandi kastalana, tynandi svo þeim bogmonnum, sem þar voru i settir, sumir hraupudu i forud ok tynduzt þar. En sem þeir, er skialldborgini styrdu, sia hversu at ferr, eggiar hver annan med ope ok kalle ok lata ganga griot ok skot, medan til vanzt, en blamenn [ok skripiligar skepnur snerpazt ok grenia leidinliga, [ok þo at þeir væri hrædiligir, voru þeir ecki iafntraustir til bardaga listar; saumlaudu þeir þar i milli risanna, ok [reiddi þa þan veg aptur ok fram. Nu fyri-lata Soba menn skialldborgina ok ganga nu at diarfliga med spiotum ok auxum, hauggva nu ok leggia sumir med bolauxum, sumir med breidauxum, sumer stinga þa med [spiotz oddum; drepa þeir nu nidr CM þetta illþydi, [er likara var fiandum en nỏckrum monnum. Letta þeir [nu alldri fyrr en sia [hin ille skari er daudur ok drepen, ok hafdi fatt fallet af monnum Soba kongs, ok var þessi hin fyste sigr unnen af monnum Soba kongs, en af vizku ok radum Kirialax ok þickiazt þeir vel syslat hafa [ok af hondum int sitt starf.

[N]u er nauckut fyst at segia af riddurum, hvat þeir hafazt at. Synir Solldans kongs sækia nu | á land med [sinn her, ok her i mot rezt Kirialax kongson med frækna skara; hann skipar svo til, at i gegn fylking hins ellzta kongsonar mun hann rida sialfr, en i moti audrum syni Solldans kongs skipar hann Romano ok hans fylking, i þridia stad skipar hann Romarik [hin frækna riddara, i moti fylking hins fiorda kongsonar velr hann af sinum [sveitum hin fræknazta riddara ok skipar hann hỏfdingia fyri hinu fiordu fylking. Sidan talar hann fyri lidinu ok segir svo: [„Þer dyrligir riddarar,“ segir hann, „kostgiæfit,“ segir hann, „med aullu megni at reka af haundum oss þær vondu vannmennur ok háduliga heidingia; hyggit at, hversu vær munum vanvirdir verda ok liotliga skemdir af ollum, ef vær fám osigr, en allir adrir sigraz i þessi orosto; flye eingen fra audrum, ok hefni hver anars, ef þarf, þviat eingen kemzt yfir sitt skapa-dægur, [ok þo at sá deyi, er þess verdr audet, þa lifir þo frægd hans ok godr ordstir, ok þat mundi honum i hug, ef hann felle, at hafa adr sem dreingiligazt fram gengit, ok svo hinum, ef þat være fyrisagt, at hann skylldi undan komazt, mundi eigi spara sig ok drepa allt þat, er fyri honum yrdi. Ef nockrir af þessum kongsonum verda yfir komnir af ydr, drepet þa eigi, ef þier megit þvi vid koma, færum þa til herbuda, þviat þeir munu nogum audæfum ut leystir, en ef eg ma betr, skal eg hverium til duga eptir fremzta megne; sidan skal skipta þeira gulle ok gersemum osparliga.“ En sem hann hætti at tala, knuduzt fram riddarnir med micilli á-kefd ok voru nu fusir at fremia sig á heidingium.

[N]u sla hvorirtveggiu upp herope, ok rida nu hvorir [odrum i gegn, ok takazt nu at-reidir riddarana. Nu ridr Kirialax at einum heidingia storum [ok sterkum, sa het Galienus. Kirialax setr sitt digra spiot [hit beinazta framan i hans skiolld svo sterkliga, at skiolldren klofnadi af honum, en brynian biladi, ok geck spiótid inn i briosted, ok kastadi honum langt [á vỏllin ok kom nidr at haufdino ok brottnadi á hals. Ok þegar ridr hann at audrum ok setur [spiotid á nefbiorgina hialmsins, ok geck naliga i gegnum haufudit, en fotum heidingians sneri i lopt upp a fluginum; ok hin | þridia bar hann langt af hestenum ok hristi hann fram af spiotinu daudan. Ok hans menn fylgia honum vel, ok leggia sumir, en sumir hauggva, ok fella marga heidingia. Kirialax hleypir nu fram i [her heidingia, ok hans hestr Aqvila er nu svo fimr ok olmur, at hann hleypur á hvat er fyri honum verdr, ok [bitr nu ok ber [med hinum fyrrum fotum. Nu tekr Kirialax [et goda sverd ok [dregur þat ur slidrum ok hỏggr eirn heidingia [storan vexte ok illan koste ofan i hialmen ok i sundr hialmhautten, [ok falsadizt hialmuren, ok eigi hlifdi honum brynkollan, ok klofnadi hausen, [ok ut af i halsenum en hægra veg. Ok nu ser þetta ein kappi micill, frændi heidingians, ok kalladi hátt ok mællte: „Hin helgi Maumet gefi þeim skámm ok [svivirdi þær hendr, er þer urdu at skada, minn fagri frændi, ok nu i stad skal eg þin hefna.“ Ok ridr geystr at Kirialax ok setur sitt spiot i hans skiolld svo sterkliga, at i sundr brast spiotskaptid, ok nu bregdr [hin heidni skiotliga sinu sverdi ok hauggr til Kirialax, [ok nu bregdr Kirialax vid flautum skilldinum ok ber svo af sier haugget, ok nu verdr hann reidr heidingianum ok sveipar sverdinu vinstra megin á [hans hals, svo at af tok haufudit. Eptir þat hauggr hann á tvær henndr menn ok hesta ok rydr svo gautuna; ok nu ser hann, hvar uppi næfir merki Adoni kongsonar, ok sækir hann nu þangat til ok hefir badar hendr blodgar til axlar ok rydr nu gautuna allt ad merkinu ok hauggr [til merkes mannzens a hans auxl, svo at af tok haundina, ok fellr merket á iord, ok þegar annat á [hans hals, svo at af tok hỏfudit, ok er þetta ser Adonias kongson, hversu þessi madr lætur ogurliga i hernum, verdr hann [odr af akafri reidi ok ridr fram kallandi hári rauddu segiandi svo: „Heyr þu hin svikafulle ok hin saurlifi putu son, [hver leyfdi þer at gera svo micin skada a þeim monnum, sem Maumet gudi saunnum þionum, ok hann verdi þer reidr ok steypi þer ok þinu ofdrambi; ok þan elld ordinnar akafligrar reidi, sem brenir mitt hiarta, skal eg slaukva i uthellingu þins blodz ok sedia mina reidi i sundran þinna haufud-beina [ok annara lima.“ Sem Kirialax skildi, hvat er hann sagdi, skundar hann framm i mote honum ok mællte: „Þu hin heidni hundr hefir talat haduliga, ok vist mættir þu fa þinn ofagnad, þo at þu reittir eigi reidi mina þer i gegn, ok skiott muntu vis verda, hvern | dugnad Maumet gud þinn mun þer veita.“ Ok taka þeir sin spiot ok skaka grimliga ok [hleypazt i mot svo flugliga, sem hestarnir mega mest springa, ok leggr hvor i annars skiolld af ogurligu afla, svo at skildirnir bendazt; [snerezt þangat hvolfit, sem i stodu spioten, en hvorgi kemr audrum ur saudlinum. Ok nu þickir Adoni þetta micil skamm, er eirn madr skal svo fast sitia fyri honum, [sem alldri sat fyrr, at hann kom honum eigi ur saudlinum, ok hyggr, at hann hafi sin oflitt freistad, ok ætlar ser skeid til motreidar [vid sinn mesta ovin ok keyrir hesten med sporum ok hleypir mot Kirialax, ok leggr hvor til anars af aullu afle i skiollduna, ok nu setur Kirialax hallan skiolldin mote laginu, ok skar spioted ut ur skilldinum ok hliop fyri ofan sidu honum, en spiot Kirialax hliop i gegnum skiolldin kongsonar, ok feste sidan spioted i bryniuni, ok fellr hestren undan nær allr til iardar, en eigi tok likama hans i þvi sinni, ok sem Kirialax kippir at ser spiotinu, sprettr upp hestr kongsonar, ok ridr þegar at Kirialax ok bregdr sinu sverdi ok hauggr þegar til hans, en Kirialax bra vid sinum skilldi, [ok klofnadi skiolldren allt at gimsteini, þeim er i var settr, ok nu bregdr Kirialax sinu sverdi ok hauggr til kongsonar [af miclu afli ok klyfur hans skiolld at endilaungu, ok kom sverdit ꜳ lær honum, ok feck kongson micit sár, ok nu beriazt þeir svo snart ok hỏggva svo titt, at varla matte auga á festa edr hlifum fyri koma. Nu hỏggr Kirialax eitt micit hỏgg a hialmin Adonias, ok nu fliuga af honum aull baund ok gullig lauf, ok falsadizt hialmuren, en brynkollan spilltizt, ok hliop sverdit nidr med [vanga honum, svo at skaddi hans eyra, ok i sundr vid-beinit, ok falla nu hialms broten ut af hans haufdi, ok nu er hann ber undir hỏggunum. Þa mælti kongson: „Baulvad verdi þitt sverd, ok [alldri fannzt sa madr, er mer giordi svo sart, ok gef eg upp mitt sverd vopnsottur ok yfir komen, en þo villda eg þiggia lifit.“ Kirialax tekr nu vid honum ok setur til sina riddara at færa hann til herbuda; var þa ok fallin mestr hlute [þeirar fylkingar, er honum fylgdi, en þeir flydu til skipana, er eptir lifdu.

[N]u verdr at heyra athæfi riddara annara. Romanus eggiar nu sina menn i akafa ok ridr nu fram i heidingia heren ok [leggr i gegnum heidingia ok falsar margan skiolld ok bryniu ok rydr | ser gautu allt fram at merkis-manninum, ok [þessu næst setr hann sitt gladel fyri briost merkismanninum, svo at ut geck um herdarnar, ok bar hann ur saudlinum svo langt sem spiotskaptid vanndz til, ok kastadi honum daudum á iord; hans menn rida á heidingiana ok fella þa mỏrgum hundrudum. Ok nu ser þetta Aggeus anar kongson, hversu micin skada hann fær a sinni sveit, ok hversu hans frændr ok vinir þekia vaullen daudir liggiandi, ok harmar hann þetta sárliga, ok svidr hans hiarta af reidi ok angri, ok mælti: „Hvat gaf hin helgi Jubiter mer at sauk, er hann let [svo illan dag yfir mic koma, [at svo ofrodir menn, at eigi vita skil á himna gudinum Jubiter, skulu svo micla audn gera á hans lyd, ok helldr vil eg fyri fara minu lifi en eg hefni eigi minna godra frænda ok vina.“ [Ok nu hleypur hann, sem hans hestr ma mest renna, mote Romano ok hyggr nu, [at hann skal a skamri stundu vinna micin sigr ok frelsa sinn lyd, ok setur fram sitt spiot ok skekur þat grimliga, ok sem þetta ser Romanns, [verdr hann fegin, er hann skal vid formannen ná at beriazt, ok hleypir sem beinazt i gegn honum, sem hans hestr ma skiotazt bera hann, ok sem þeir mætazt leggr hvor i annars skiolld med svo miclu afli, at spioten brustu i sundr ok kurfarnir flugu yfir haufut þeim; ok nu gripa þeir til sverda sinna ok hỏggva svo fimmliga at þeim, er nær voru, [syndizt ꜳ badar hendr hvorstveggia [III sverdin senn á lopte, ok svo micill gnyr stod af þeira einvigi, at langt matte heyra til þeira grimmligu hỏggva, ok [hvortveggi klyfr anars hlifar, þar til sem af þeim voru hỏggnir skilldirnir. Toku þa vid hauggunum þeira [bryniur ok treyiur, ok nu er hvortveggi modr, ok nu bregdr kongson upp skilldinum ok beiddizt hvilldar, en hvorgi er en sár. Nu mælte kongson: „Micill riddari ertu ok mattugur um fram flesta menn ok fullr skadi, er þu truir eigi á himna gudin Jubuter ok tapar þinu lifi i þvilikri villu.“ Nu svarar Romanus: „Þvi eru þer heidingiar villtare ỏllum skepnum i verolldini, at þer truid á þa skepnuna, sem sialf spillti ser med mỏrgum odadum ok giorde sidan morg undr med diofiligum krapti, en vær kristnir menn truum eigi á skepnu, helldr á skapara allrar skepnunar, ok [þat vita | menn, at Saturnus ok Jubiter voru menn ok af monnum komnir, fullir med fiolkyngi ok Fitons anda. Ok fyri slika vantru mun hann steypa þer til helvites ok aullum þeim, er honum trua, ok fá þo [adr iardliga skaum ok osigur.“ Sem kongson undir-stod hans ord, æddizt hann naliga af angri ok reidir sitt sverd ott ok titt ok hauggr [til Romanum i hialmin, svo at af flugu laufen, en elldren flaug af, sem ur afle sindradi, en svo var hialmuren godr, at eigi feck hann spillt honum, [en svo var hỏggit micit, at dundi at badum vaungunum, ok nu reiddizt Romanus ok hỏggr til kongsonar, en hann bra vid þvi litla skialldar brote, sem hann hellt á, ok tok þat i sundr, en sverdit kom i hialmin, ok svignadi hann at hausenum ok klofnadi ei, en þo var hỏggit svo micil ok þungt, at kongson misti [vandliga sins vitz ok fell af hestinum til iardar, ok hleypr Romanus af hestinum ok bindr hann ok lætr sina riddara færa hann til herbuda. Her eptir beriazt riddarnir, ok slær nu otta á heidingia, ok flyia þeir, sem eptir lifdu. En Romarik hefir nu barezt vid þridia kongson, ok soktuzt þeir [langa hrid dags, þar til sem [hvortveggi fell af sarum ok mædi, ok nu [ber þangat at Romanum, ok ridr þegar á fylkingina ok hỏggr á badar hlidar ser menn ok hesta, ok nu floa vellernir allir i manna blodi, ok [um sidir flyia þeir fair, er eptir voru.

[N]u er at segia fra fiorda syni Solldans kongs. Hann ser osigur sinna brædra ok hygzt nu [skulu þeira hefna ok ridr nu a fylkingina ok eggiar nu sina menn i ákafa, ok slær nu mann-fallenu i riddara lid Kirialax, ok [falla þeir nu undvaurpum, ok fara nu á hæl. Ok i þessu bile kemr þar at Kirialax med sina sveit med ope ok eggian, ok hỏggva þeir a badar hlidar ok drepa margan heidingia ok rydia [fyri ser vegen allt at merkium, ok nu ser Kirialax, hvar kongson fer ok drepur margan man, ok nu kemr hann at merkis mannenum ok leggr hann i gegnum med sverdinu, ok her eptir snyr hann imott syni Solldans kongs ok hỏggr þegar badum haundum i hans hialm, svo at hann klofnadi ok hỏfudit ok bukren [nidr i gegnum saudulen ok meir en spannar i hesten, ok [fell hvortvegia dautt nidr. Ok af þessu oguriga hauggi hrædduzt heidingiar ok flyia, sem mest mega þeir, til skipana, | en Kirialax ok Romanus snua nu aptur til valsens ok ransaka hann ok finna [hin rỏskva Romarik særdan [til olifis ok þadan skamt i fra kongson, [voru badir magnlauser af sarum ok blodras. Kirialax lætr bada þa hafa til herbuda sinna ok binda [sem bezt beggia þeira sár, þviat Kirialax þotte hin meste skadi um Romarik, ef hann letezt. [Bydr hann svo lækninum at hann leggi til alla sina list at græda þa, ok svo gerdi hann; ok nu vill Kirialax vita, hversu orostan kongana hefir gengit, ok snyr nu þangat til med aullu sinn lidi. Nu er at segia fra Solldani kongi, at hann skipar sinum undir-kongum til atlaugu vid Soba kong; hafdi hann skipet kauppunum i aundverda fylking, ok tokzt þar grimlig orosta. Hafdi Solldan kongr her miclu meira, [hauggva nu sumir med breidauxum edr bolauxum, sumir med sverdum edr sauxum, sumir hỏggva med mæki edr skiota med spiotum edr leggia med atgeirum, ok eru nu svo þyckt vopnen [á lopte sem my, ok svo micill gnyr vard af orostone, sem þa er mest ofvidri [æser hafgialfur sollet ok þruted vid stora hamra. Tekzt nu manfall i hvorra tveggia lidi, [ok reidir ymsa vega um vaullen. Nu koma fram i lidi Solldans kongs tolf hans kappar utan af Mauritania miỏg svartir af [solar bruna, svo sterkir at varla matti manligr kraptr vidstanda, ok svo storir sem risar ok magnadir med pukans krapte, svo at ỏngan þeira bitu iarn. Þeir rada þegar á fylkingina Soba kongs [ok drepa margan mann. Hallar nu mannfallinu i lid Soba kongs, ok fara þeir nu á hæl undan svo miỏg, at her Solldans kongs stod nu á þeim grundvelle, sem adr hafdi stadit her Soba kongs. Falla nu [morgum hundrudum á skamri stundu af hvorumtveggium ok þo miclu fleiri af Soba kongi, þviat berserkirnir ganga i gegnum lidit ok fella margan man ok dyran dreing. Verdr nu skamt storra atburda i milli. Tekr nu vaullren allr at hyliazt af manna bukum [ok klædazt med stali ok iarni, torgum ok treyium, bukklaurum ok breidauxum, skiỏlldum ok brynium. Eru nu miclar brestir i hernum | af storum hauggum; þa er annar særdr, er anar er i svima; þa fellr annar, er anar er hauggvin, þa er anar lagdr, er annar er liflaten, þa sprauklar anar, er anar sperrezt, þa sæfizt anar, er anar er fullsæfdr. Nu er svo micit blodfall um vỏlluna, at i daulunum fliota med aullu bukarnir, en sumstadar falla sem ár med straumi. [Her falla nuallir hinir fremztu menn Soba kongs, bædi iarlar ok hertugar ok baronar, ok [ruddizt nu þraungen allt at [merkium framan, ok eggiar nu Solldan kongr sina menn ok hidr þa eigi [hætta, fyrr en Soba kongr er drepen ok hvert mannzbarn [hans riddara, ok er hann nu til flotta buin ok allir hans menn.

[I] þessu bile kemr Kirialax til orustunar med sinum her, ok blasa þeir nu i sin horn ok gledia svo sinn her. Rida þeir þegar á fylking Solldans konge ok hỏggva til beggia hannda ok drepa [allt þat, er fyri [þeim stod, ok dirfizt nu Soba kongr ok hans menn, er hann [sa ser komna svo micla lidsemd. Nu mætir Kirialax einum af fyrr saugdum berserkium ok hauggr til hans med sinu goda sverdi ofan i hans skalla, ok var þvi likt sem han hiuggi i glerstein hin hardazta, en berserkren hio i moti med auxi storri [ok þungri, en Kirialax kom skilldinum fyri hỏgit, ok klofnadi skiolldren at endilaungu [nidr i gegnum, ok hratadi auxen á lær Kirialax, ok tok i sundr treyiuna ok pansaran, ok feck Kirialax sár utan a læret, ok hliop auxen ut af ok nidr i iordina. Nu sem Kirialax sa ser blæda, [ok at hann hafdi sar feingit, hliop hann af hestinum med micilli reidi ok tvihenndir [sitt sverd ok hauggr til berserksins med aullu afli, en berserkren bra [fyri sig sinum skildi, ok klofnadi skiolldren, ok kom á handleggen ok beit ecki á, en af þunga haugsins brast i sundr handleggren, [ok su hin stora aux fell nidr ur hans hendi. Kirialax gripr nu þa sỏmu auxi ok [snyr nu fra ser hamrinum ok slær nu svo micit hỏgg i hans skalla, at hausen lamdizt allr i mola, ok fell hann daudr á iord. Sem þetta ser Romanus, [at þessa fulu berserki munu eigi iarn bita, ridr hann skynndiliga fra bardaganum i skogen ok rætir ser upp eina eikikylfu ok svidr i elldi. Sidan ridr hann aptur til orostunnar ok kemr at einum berserkinum ok slær hann med kylfu þeiri i hỏfudit, svo at hinn tumbadi þegar um koll, ok lætr fara annat til, þar til er hans haus var miolvi [smær]ri. Rida þeir Kirialax | nu badir at berserkiunum ok lemia þa, þar til er allir lagu daudir [á vellenum, ok rida sidan á fylking Solldans kongs med ope ok eggian. Snyr nu mannfallinu [i lid Solldans kongs, ok ruddizt aull hans fylking framm at merkium kongana, ok nu ridr Kirialax þar at, sem fyri stod merki kongs af Numidia, leggr i gegnum merkis mannen med spioti ok fellr hans merki á iord, ok her eptir hoggr hann sialfan kongen af Numidia bana haugg. [Ok her iafn-fram ridr Romanus med sinn skara, ok allir riddarnir rida i ridlum á fylking Solldans kongs, drepa menn undvỏrpum, ok ecki vætta stendr vid þeim. Nu ma þickia [leid]ent þeim, sem lesa [edr hlyda, at segia fra ser hverium atburdum, sem i sid[ustu] atlaugu gerduzt, ok skunnda til þess, hversu orostan lyktadizt. Þar fellu atta kongar af Solldani kongi: kongr af Tyra ok kongr af Bosra, kongr af Getulia ok kongr [af] Numidia, kongr af Mauritania, [kongr af Tingitana ok kongren af S[ir]tes ok kongren af Fenicia. Þar fellu allir kappar hans ok berserkir, iarlar ok hertugar [sextigir at taulu. Sidan ruddu þeir Kirialax ok Romanus fylkingina allt at merk[i] Solldans kongs, ok sem kongren ser, at eigi ma hlyda svo buit, flyr hann sialfr ok al[lt] lid hans, þat sem eptir lifdi, hver sem matti, til skipana. Fell þar fioldi i flottanum, þviat hinir raku flottan allt til skipana ok æptu micit sigur-op. Nu [snua] þeir Soba kongr ok Kirialax til herbuda Serkia ok velia þar um gull ok gersemar ok kly[fia] þar af marga hesta ok færa þetta her-fang i sinar herbudir. [En sem [Kirialax] kom til herbuda ok hin frægi Romanus, gengr Soba kongr at þeim takandi i þeira [isti]g bidiandi þa blidliga med ser til sætez ganga i hans fagra landtialld, ok svo [gera] þeir; [hafa nu þionustu menu æret at starfa, sumir biuggu til allz kyns [kra]ser nauta ok sauda, dyraholld ok piprada páfugla, adrir bruggudu [dryck] ok vin ok grasadan miod. Þeir, sem læknar voru, skodudu sar manna ok smurdu dyr[um] smyrlsum. Hin kurteise riddari Romarik var færdr i landtialld Soba kongs, ok var hann [grædan]di ok svo kongson sa, er hann bardizt vid. Nu setz Soba kongr i sitt hasæti ok [honum [til] hægri handar Kirialax ok þeir Romanus, ok [fara þar þvi næst inn kongligar kraser [ok all]ra handa drykkr, ok [giordizt þar skiott micil gledi. En sidan minni voru ut drucken, | bidr Soba kongr ser hliodz, ok [sem þat fekzt, talar hann á þessa leid: „Aullum [er] oss kunnigt, hver endir á [er ordin þesse orosto, en þan fagra sigr, sem vær hỏfum fengit, [ho]fum vær landzmenn eigi unnit af vorum krapti, helldr megum vær þenna sigr þ[acka] Kirialax ok hans fylgiurum, [ok eigi einfalldan, helldr þrefalldan, en skyllt væri at leggia [go]tt ok sæmiligt i moti, þo at minna væri til unnet. En þat er fyst at telia, at hann [hefir] frelsat [fe vort ok fior, land ok lyd, en slikt herfang, sem feingizt hefir, dæmum ver i e[ign] Kirialax ok hans kompana, en eg skal gefa af minu goze minum monnum mala giafir, [en þier] vil eg bert giora, hvat eg vil gera af vorri alfu. Þer skulit þiggia halft vort [riki] [at aullum skauttum ok skylldum, ok her med gefum ver ydr kongs nafn, [ok er oss þauck á, [at] þer stadfestezt her med oss, ok skiptum sidan rikinu ockar i milli,.“ Nu svarar Kirialax: „Herra,“ segir hann, „hafit micla gudz þauck fyri alla þa sæmd, sem þer vilit oss [gert] hafa. Vil eg þetta giarna þiggia, svo framt sem oss verdr þess þaurf, en herf[angi] skulu ver skipta at helmingi vor i millum, en vær skulum bida med vardholldum, hvat Solldan kongr tekr til radz.“ Ok nu var svo gert, ok hỏfdu sterk vardholld, ok lidr nu svo af hin næsta natt.

[N]u er at segia af Solldani kongi, at þegar um morgunin kallar hann saman [á hus[þi]ng þan her, sem þa var med honum, ok leitar radz vid þa, hvat [af skal taka. Eirn af hans radgio[fum] segir svo: „Seint ma oss fyrnazt [skaum ok osigr sa, er ver haufum her fe[ng]it, utan ver mættum hefna á vorum ovinum, ok er þat til radz at snua burt at sinni ok eflazt at lidi ok heria i annan tima á þetta riki ok brenna þa allt [ok b[æla] ok hlifa ongu þvi sem kvikt er.“ Nu svarar annar spekingur hans mali: „Miog [sy]nizt mer annan veg þetta mál, edr kemr ydr ecki i hug, hverir sigr[vegar]ar Grickir eru, ok medan þeir vilia lid veita kongi, munu vær alldri vinna [þe]tta riki; hyggit at, hversu for hinum fyrrum kongum, þa er þeir unnu þetta [riki Frigiam, ok [voru þa til varnar [þeir kappar, er um fram voru alla menn i mandomligu edle, sem var Priamus ok synir hans, ok unnu þo Grikkir þa um sidir, en sidan Alexandr Grickia [kong]ur, er undir sinn rikdom vann allan heimin, ok [stodu Affrika menn litt vid honum [ne Asia menn. Nu eru herteknir þrir synir ydrir, | ok er vis von, at ef þer eflet hernat i [ann]an timmꜳ i Frigiam, munu þeir vera á galga heingdir ydr til svivirdingar, [ok [er] ydr þo eigi sigren visari en nu; takit helldr þat rad, latid klyfia XXX ulfalda af gulle ok gimsteinum, [kerum ok klædum [ok fágiætum gersemum ok presented hỏfdingium til heils fridar ok fáit her med ut-lausn sonum ydrum, þviat þat er ydr [of harr skade at missa [slikra ágiætes manna. Velet til þessarar ferdar vitran man [ok vel-ferdugan, mektugan ok malsniallan med odrum XI at flytia þetta eyrendi; [en ef þat fæzt eigi af hỏfdingium þessum, þa megi þer taka þat rád, sem fyrr var talat.“ At mali þessa spekings var godt romr gior, ok samþyckir þetta nu Solldan kongr ok gerir nu sina sendi-boda til kongana, ok letta þeir eigi fyrr en þeir kvomu til [landtialldz Soba kongs.

[Þ]essir sendi-bodar ganga nu inn i landtialldit, [ok sem þeir koma fyri kong ok Kirialax, hneigia [þeir allir sin haufud fyri þeim, ok sa fyri þeim var, [stakk nidr sin kne á iordina fyri þeim, svo talandi á þa tungu, sem þeir mattu vel vera skiliandi, ok svo segiandi: „Sá [mattugi ok megtugi, eilifr ok odaudligr gud himirikis ok iardrikis, sá þer truid á, [hann sæmi ydr ok signi ok gefi ydr frid ok far-sælld ok sælu oenndiliga. [Miog synizt þat iduliga, hversu heimuren er hverflyndr ok ostaudugr, ok er oss þat synt, hversu hamingian kann undarliga skiott at umturna sinu hioli. Ver forum heiman med svo micilli heimsens megt, at ver þottumzt naliga hvers manz hamingiu [i heiminum lykia mega oss i hnefa [ok umturna kongana æru ok riki ok radum; en nu hefir oss svo gefizt, sem spekinguren segir, at þvi hærra sem eirn hver hefur sig upp med ofmetnadi, þvi framar mun hann lægdr verda. [Nu er svo til boret, at þeir saumu verda nu med litillæti myskunar bidia, sem adr hugduzt micin part myskunar mega audrum veita. En [med] þvi at hamingian hefir nu svo vellt sinu hioli, at þer hafit hardla hatt á þat kli[frat], þa er þat hattr hæferskra hỏfdingia, at svo sem af kappinu byrr i þeim micill grimleiki, þar til sem þeir hafa i umskipti tidindana sinum vilia framm komet, ok med þvi at ydr hamingia hefir nu svo hatt geisat, muni þer grimleikin nidrleggia ok kunna at myskuna, ef þess er leitad. Nu vill Solldan kongr [svo auka ydra tign at bidia ydr sættar ok fridar, en sonum sinum til grida ok til vitnisburdar, at ver bruggum eigi dalig drottens svik eda hegomligt skráf, berum | ver ydr til handa þa hlute, sem Solldan kongr hefir ydr pres[ent]ad, þriatigi ulfallda klyfiada med gersemum, ok vill iafnvel til leggia annat slikt til lifs ok utlausnar sonum sinum. [Nemit nu dyrligir hỏfdingiar á oss at gerazt mysk[un]samir ok sæmit ydr eigi sid vargana at þysta til vors blodz ok bana ok gerit nu svo, at [um] allan alldr megi vaxa ydvart lof ok frægd. Ok nu vilium vær heyra svaur þessa eyrendis.“ Ok her eptir ganga þeir ꜳ tal kongr ok Kirialax, ok kemr þat á samt med þeim at iata þvi, sem til var mællt, ok nu segir Kirialax sendi-monnum, at Solldan kongr skal med fridi [ok sinum heimuligum monnum koma til fundar vid Soba kong ok tala þa um sina sætt. Ok nu fara sendi-menn aptr [segiandi Solldani kongi sin eyrendis lok, ok á audrum degi kemr Solldan kongr [i nefndan stad med maurgum sinum hỏfdingium, ok er nu þetta mal stadfest [á þann hatt, at Solldan kongr sverr þan eid, at hann skal alldri sidan heria á riki Soba kongs, [medan þeir lifa badir. Her eptir eru ut latnir synir Solldans kongs lidugir, ok gefa nu hvorir audrum [trygdir ok dyrmætar giafir, ok skilia nu med vinattu. Siglir Solldan kongr nu heim i Babbilon [ok let eptir mỏrg skip ok stor.

[H]er eptir lætr Kirialax taka þat micla goz, sem [nu hỏfdu þeir aflat i utlausn sona Solldans kongs [ok herfangi, ok færr þat halft Soba kongi, en halfu skiptir hann med sinum riddurum. Hann lætur græda Romarik, ok verdr hann heill, ok eptir þat bydr Soba [kong]ur Kirialax [slikt hit sama sem fyr, at gerazt kongr yfir halfu [sinu riki, en Kirialax [[segir], at hann mun þan kost þiggia, þa hann kemr aptr, en fara fyst [eftir sinni fyst ut yfir hafit, „[en] ef eg latumzt i þesse ferd, [skal eingi minn ætt-madr hafa til-tỏlu til þessa rik[is], helldr skal þat vera sialfs ydr eign [ok ydvara erfingia; en þiggia vil eg af ydru riki svo marga riddara, sem eg hefir her latid, ok þat af skipum, sem Solldan kongr hefir her eptir latid.“ En kongren iatar giarna, hvat Kirialax vill krefia.

[N]u byr Kirialas sina ferd ut yfir hafit, [ok lata sinn skipa flota ur hỏfnum, þegar er [by]re gaf, ok sigla fyrst til Siciliam. Þar sat þa keiseren, er Zeno het, þviat hann hafdi þann tima heriad i austr-veg, en þa var komen af nordr-halfu heimsens vikingr sa, er Eugenius het; hann hafdi naliga unnit undan konginum Sikileyiar riki, ok kom þar keisaren Zeno i þan punkt ok hafdi barizt vid vikingin marga daga. Vikingren hafdi ogrynni hers, [ok voru miog hardfeingir, ok hỏfdu þeir drepit micit lid af keisaranum, ok sottizt hann nu i eina | borg, er Siracusana heitir, en Eugenins berzt dagliga á borgina. Nu sem Kirialax kom til eyiarenar, frettir hann þau tidindi, sem þar voru at vera, ok talar vid sina menn: „Nu mun ydr kostur at leita til orosto mote Eugenius ok veita lid konginum ok keisaranum [ok vinna frægd ok frama.“ Ok nu bidia allir hann rada. Ok her eptir byr Kirialax allan sinn her, sem bezt ma hann, ok setr eptir M hermanna at giæta skipana, en hann sialfr sækir til borgarenar med XX [M riddara ok hundrad þusunda fotgangandi manna; ok sem þeir eru a veg komnir, sia þeir yfir [neset þvert skipa flota vikingana, ok var vida þáckit hafit fyri þeim, ok nu sia þeir, at heren drifr fra skipunum ok sækir til borgarenar, ok nu kallar Kirialax saman sina riddara ok segir svo: „Hinir rỏsku riddarar,“ [segir hann, „þer hafit micit lof iafnan feingit af ydrum frækleik, [ok mættid fyri þat bera pris ok sæmd af ollum þiodum. Þarf nu eigi at kenna ydr bardaga listena, ok eigi þarf vid ydr eggiunar ord, þvi at hugprydi sialfra ydra giorir noga fram-haut i ydrum hiortum, ok kappet med frækleiknum eggiar hvern ydvarn annars at hefna. Nu ef ydr synizt eigi oradi sæta, munu vær rida á vikingana ok profa, ef vær fám nockurn sigr á þeim unnit, ok ef svo vel mætti verda, þa [munum vær þar af fa dyrd ok dreingskap, æru ok ordlof; en ef ydr synizt eigi til at rada, þa vil eg ydrum vilia fylgia, þo at eg væri annars fusari.“ Nu [svarar Romanus ok Romarik ok med þeim adrir riddarar, at þeir eru bunir þvi fram at fara, sem hann vill [vera lata, ok nu snua þeir i moti vikingum ok æpa þegar her-óp, ok tekz [her þegar hin grimazta orosta, ok [þessu næst tekz manfall i hvorutveggia lidi. [Vikingar voru snarpir ok vanir orosto ok sækia hárrt fram. Þeir hỏfdu lid miclu meira, ok skiptuzt þeir vid iafnan, ok voru ymser framar, ok ymser hlifduzt vid, ok voru þeir miog kiænir i orosto. Nu [ser Kirialax ok þeir Romanus, at þeir munu sig verda framar til at leggia, ef þeir skulu nauckut svig vinna á vikingum, ok sækia þeir nu fram i fylkingina, ok þeim fylgir Romarik aldiarfliga. Ok nu ridr Kirialax at einum sterkum kappa, er adr hafdi fellt margan hans mann; hann setur sitt spiot [hit beinazta framan i hans skiỏlld; [þesse skiỏlldr var þyckr ok þungr ok seigr, med sinum limdr, ok bendizt miog af þunga hauggsins, en svo sat vikingren fast, at [eigi kom hann honum audru visa á iỏrd en saudulbogen hin eptri geck af, ok bar Kirialax hann burt af hestinum, svo langt sem spiot-skaptid vannz til, ok fell vikinguren á iỏrd. I þessi svipan hafdi Romarik [latit sinn hest, ok sem hann var á fæte ok var | nær staddr þessum atburd, ok sem vikingurin hliop opp med reiddu sverdi, ok hauggr Romarik á hans hægri haund, svo at af tok fyri framan olbogan, ok á miodmina, ok sneiddi af nidr foten, ok þat vard hans [bana sár. Ok nu hliop Romarik á þan hest ok ridr nu á vikinga ok vegr til beggia handa ok drepr margan man, [ok eingin riddari stendr nu fyri honum, sa eigi hafi bana. Nu er haurd orosta, ok ridr nu Kirialax i midian her vikinga ok hauggr bædi menn ok hesta, ok á litilli stundu felldi hann C manna, ok eigi gerdi Romanus minna af ser. Ok sem þetta ser Eugenius, hversu [þeir gere micit af ser á hans monnum, verdr hann odr ok reidr ok sækir fram i lid Kirialax ok fellir a skamri stundu XL riddara ok eggiar sina menn, at þeir [vegi sigr sem fyrr ok reki ser af haundum þenna her, ok sialfr hefir hann badar henndr blodgar til axlar. Ok nu sækiazt haufdingiarner hvor audrum i gegn med micilli reidi.

[N]u er at segia fra Zeno keisara ok Loddovice Sikileyiar kongi, at þeir settu speculatorem i hinu hæstu turna borgarenar, ok ser hann nu orostuna, ok segir hann nu konginum, ok undradzt þeir nu miog, hvadan þesse her var til komen, ok [heita þeir nu á sina menn at veita þeim, er i mote voru vikingunum, ok nu þeysa þeir ut af Siracusana allan sinn her. Ok sem þeir koma til bardagans, rida þeir á vikinga ok snyr nu mannfallinu i lid vikingana, [ok falla þeir nu maurgum hundrudum. I þessu bili ridr riddaren Romanus at haufdingia vikinga Eugenio med micilli ædi ok leggr til hans med spioti, af svo frabæru afli at hann flaug burt ur saudlinum fiarri á vaullen, [en þo tok spioted eigi likama hans, svo at skadadi, þviat hann hafdi svo god herklædi, at varla [matti spilla, en riddarar hans kvomu undir hann heste, var þa ok drepid hvert manzbarn framan at merkium hans. Ok i þvi bile fellir Kirialax merkes manen, ok fell merkit á iaurd. Ok nu brestr flotte i lidi vikingana, ok flyia þeir, sem eptir lifdu, til skipana, en kongarnir ok Kirialax reka flottan ok drepa hvern, er þeir [mega ná. En Eugenius komzt á skip med nỏckurum monnum, ok letu fra landi sem skiotazt mattu þeir, ok hofdu latid niu þusundir manna, ok hellt hann sidan nordr um fiall ok elfdizt at lidi i Svafa ok Hollzetu landi ok heriadi sidan á Italia ok vann þar stor verk, ok um sidir vann hann Romaborg, | eptir þvi sem Gesta Rómánorum segir.

[E]ptir þetta ridr Kirialax at keisara ok Loddvico kongi, ok fagna hvorir audrum, ok spyria þeir, hvadan þeir være, [er svo fagran sigr hafa unnet. Kirialax nefner sig ok sinn faudr, en þeir fagna honum blidliga, ok bydr [Loddovicus kongr honum til veitzlu ok aullu hans lidi, [þvi sem hann villdi. Þetta þiggr Kirialax, [ok er nu hin fegursta veizla. Þar sitr Kirialax um siau nætur, en at þeim lidnum siglir hann burt fra Sikiley ok helldr i Iorsala háf, en keisaren siglir i austr-veg ok atti iafnan ofrid [ok orostor. Þa var settr yfir Roma riki haufdingi sá, er patricius het; þa striddi Theodericus kongr upp á Roma ok giordi micit hervirki ok vann [allar þær þiodir, sem voru fyri austan ok sunnan fiall ok voru fordom Gotar kallader, Vandali ok Lumbardi ok aull þau riki, er nærri voru. Patricius sendi menn á fund Attila Huna kongs ok bad hann koma med sinn styrk ok beriazt med þeim Romverium, þvi at Húnir unnu þa micin sigr vida um nordr-alfuna ok urdu frægir miog af sinum hernadi. En Attila villdi þat eigi. Ok um sidir vann þessi sami Theodericus Roma borg ok felldi patricium ok eignadizt med þvi Romam. Þessi sami Theodericus kallazt á danzka tungu Þidrekr: [hann giordi sidan maurg illvirki i Roma borg, þviat i þan tima geck miỏg fram villa Arius um heimen, ok fylgdi þesse Þidrekr henne fast, ok [þar fyri svellte hann Johannem helgan pafa i hel ok drap tvo ágiæta hỏfdingia Simacum ok Boecium, sem segir i mỏrgum bokum, Gesta Romanorum ok Imágo mundi, Dialogo Gregorii. Attila kongr heriadi þenna tima um S[ax]land ok Frakland. I þan tima kvomu sendimenn Dionici kongs af Einglandi med mỏrgum skipum ok haufdu medr ser dottur Dionici kongs, er het Ursula, ok med henne XI þusundir tigina meyia, ok voru þær presentadar i sættar gerd Frakka kongi, en Attila kongr lagdi at honum med allan sinn her ok tok þar micit herfang ok drap þar hvert mannz barn af þeim skipum, en tok til sin Ursulam kongs dottr ok allar henar meyiar, en med þvi at þær villdu eigi samþyckia vid heidna menn, let Attila kongr sina menn hálshỏggva þær allar á einum degi, ok voru þær sidan skrinlagdar þar, ok eru þær s[idan] kalladar Kolnis meyiar, ok er þeira messu dagr hallden siau nottum fyri tveggia postola messa Simonis et Jude. Eptir þetta illvirki hvarf Attila kongr heim i Hunaland.

[N]u er at segia fra Kirialax, at hann kom sinum | [skipa flota utan at þeim stad, er Akrsborg heitir, ok leggia þar [skipum sinum til hafnar ok setia herbuder sinar á landi. En á audrum degi segir hann sinum monnum, at hann vill upp á landit ganga ok vitia kross drottens ok grafar med nỏckurum sinum fremztum monnum, en flest lidit var eptir at giæta skipana. Ok nu sækia þeir til [borgarenar. Iorsala borg stenndr á micilli hæd, nær sem fiall se, ok i midri borgeni stendr þat micla musteri, [er kallat er Pulcro kirkia; hana let reisa hin helga Helena, modir Constantini kongs, sidan er hun fann kross drottens. I Pulcro kirkiu standa fimm kirkiur adrar: ein er Kross kirkia, þar stendr kross drottens pryddr hinu skiærazta gulli ok allr settr gimsteinum med [undarligum ok fá-heyrdum hagleik; aunur kirkia er yfir grauf drottens, þar skamt i fra er berg eitt X fadma á hvern veg, þar er ein stor bora á berginu, ok stendr þar undir ein kirkia fiaugurra fadma ok XX [á golf nidr. I þessi boru, sem á berginu er, stod kross drottens vors Iesu Kristz, ok nidr i gegnum þa boru rann blodit, ok sá steinn, sem i er alltarenu ok undir vard blodráseni, er enn i dag sem nyblætt hafi. Þar stendr Simions kirkia, ok er þar vardveittr hanndleggr hans yfir alltari; þar kom ofan bref þat, er sialfr drottin ritadi sinum haundum gullstaufum um hin helga sunnudag; þar hanga iarnrekendr þær, er vor herra Iesus Kristus var hunden med. Þar i Pulcro kirkiu stendr kirkia heilagrar Caretas, þar hvilir hun med holldi ok hári ok heilum likama. Þadan skamt i fra er berg eitt, en i þvi bergi ser stad beggia handa ok allra fingra vors herra Iesu Christi, er hann stakk haundunum vid berginu, þa er illmennen hlupu at honum, svo sem han hefdi i leir stungit. I Pulkro | kirkiu eru pilarar med aullum litum af steini telgdum raudum ok blam, grænum ok gulum, hvitum ok saurtum. Til vinstri hanndar i Pulcro kirkiu er ein stuka, ok i henni stendr stolpi sa, er vor herra var bundin vid, ok þar [er vaunndren, er hann var bardr med, ok margir merkiligir hlutir adrir. Fyri nordan i Pulcro kirkiu standa þau kerti a marmara stolpum, er himneskr elldr kemr ofan hvert ár [laugardag fyri paska, ok þan hafa þeir hvert ár sidan. I Pulcro kirkiu stands þau þrettan sæti, er vor herra Iesus Kristr sat i [ok hans postolar, ok eru þau nu skinandi ỏll med tanndraudu gulli. Fyri sunnan Pulcro kirkiu er Ions spitali, ok hafa þeir forna ok ebrezka alla tida gerd. I austanverdri Iorsala borg stendr templum domini ágiætliga smidat, ok þar stendr sepulcrum Marie. Austan skal i borgina ganga, ok er þar micill kastali yfir borgar hlidi, vestan skal kriupa til grafar drottens, ok er þar til hægri hanndar sá stori stein, sem eingillen færdi i burt af munna leidisins á upprisudegi drottens. Kirialax ok hans kompanar kaunnudu alla helga stadi i Iorsala borg ok offrodu miclu goze i hveria capellu. Tvær milur fra borgeni stendr fiallit Oleveti. Á ofan verdu fiallinu sá þeir standa eina capellu med stein giorva, ok foru þeir á fiallit, sakir forvitni, ok var þeim þar upp lokin ein hurd i alltarinu, þar sa þeir eirn stein ferskeyttan, i þeim steini sá þeir spor hins vinstra fotar [vors herra Iesu Cristi; þar ste hann [sidazt nidr, adr hann ste til himins, ok er sem hann hafi i leir stigit, þat spor er þrettan þumlunga langt. Sunnan undir fiallinu er Betania kastali, ok þar er leidi Ladarus, ok voru þar gior til aull merki, hvar vor herra Iesus Christi stod, þa er Ladarus reis af dauda graufini. Sidan helldu þeir i burt þadan tvær milur til borgarenar Hiericho ok þadan til Iordanar. Fyri nedan Hiericho heitir hun Iordan, en þar sem hun sprettr upp, eru tveir brunnar undir fiallenu Libano, heiter þar annar Ior, en annat Dán, en þar | sem saman koma árnar, heitir hun Iordán. En sem þeir koma til Iordánar, [kasta þeir klædum þrir Kirialax ok Romanus ok Rolnarik ok svima yfir ána, hefir þat verit átrunadr godra manna, at þeim mætte verda þat til andar heilsu at lauga sig i þvi sama vatni. Eptir þat hverfa þeir aptur til skipa sinna ok dvaulduzt þar um hrid.

[[N]auckrum daugum sidar [byzt Kirialax burt at sigla af Iorsala landi ok snyr sinni ferd til sudralfu veralldar, ok eirnhvern dag sá þeir i háfinu eyiar tvær, þær er þeim synduzt undarligar, þviat um nætr stod af þeim birti micil, af annari hvit, en annari raud. Enn sem þeir kvomu nær eyiunum, voru þær sæbrattar ok luktar haumrum, ok mattu eigi komazt i eyiarnar. Þessar eyiar kallar Ysudorius i sinni bok Chrisen ok Argiren, ok þvi svo at annnur hefir i ser [svo micla nogt gullz, sem griot er i fiaullum, en aunnur svo micla nogt silfrs, ok þar af vard svo micill(!) birta loptzins, sem skinandi malmuren gaf af ser. Þadan sigla þeir med Indialandz ut-straundum. Þeir sá þar micla birti ok fegurd til landzins ok fiaullen skinandi af micilli birte, [en þat velldr þvi, at svo nogt er i þeim fiaullum gullit, sem griot er i audrum fiaullum, enn þo er þar monnum omattuligt til at komazt sakir drepsamligra dreka ok grimmra griffona. En svo micin ilm kenndu þeir þar ur skogum þeim, er vinndren hrærdi þar af landinu, [at þa lyste at hallda þar at landinu ok kanna nỏckud landit, ok [þat sama gerdu þeir. Kirialax gengr á land ok lætr [sina hesta á land leida ok fioldi annara riddara, [en þo var mestr hlute lidsins eptir at giæta skipa þeira. Þeir stiga á hesta sina ok rida fyst fram med einhverri hæd, ok sia þeir kvikendi hræranda sig hardla stort vexte, ok sem þeir nalguduzt, sia þeir, at þetta var eirn undarliga storr fugl, hans fidri allt var miclu framar skinanda en et skiærazta gull med aullum litum, gulum ok grænum, raudom ok blám, en hann flo braut þegar þeir nalguduzt. Þat hyggia menn, at þat mune verit, hafa fuglen Fenix, er [Ysodorius biskup ok fleiri spekingar hafa sagt, at, hann fæddizt þar á ut-straundum Indialandz, ok se hann eigi meir en eirn i veraulldune. En svo segizt, at su se hans | nattura, at þann tima, sem hann finnr, at hann tekr at elldazt, safnar hann ser teinungum þeim, som á vaxa hinar dyruztu iurtir, ok þar af hledr hann bulung. En þa er solen skin sem heitazt, blakar fuglen þar at vængium, ok af krapti þess, sem veit fyri-ættlan sinnar skepnu, kynndizt [her i elldr. Ok þa er balet logar sem odazt, setr Fenix sig et beinazta i logan ok brennir sig þar til ausku. [En i þeiri ausku kviknar eirn ungi, hvar af Fenix verdr i annann tima endr-geten af sinni eiginligri ausku. Kirialax ridr nu þar til, sem hann kemr i eirn storan dal, þar voru allzkyns allden-tre [medr ilmandi flurum; þar kenndizt þeim hunangs daugg á grasenu. Þar voru þeir fuglar i millum margra anara, sem cinnami heita, þessir fuglar iberazt sitt hreidr hinar dyruztu iurtir, hveriar er af fuglana nafni heita cinnamomum. En þeir fuglar hreidrazt i hinum hæstum triam, en þær iurtir faz svo, at menn skiota þær ofan med blyskeytum, ok kaupazt þær allar þridiungi dyrra af kaupmonnum, sem svo fazt, en hinar. Sitacus heitir sa fugl, sem þar fædizt margr, ok heyrizt svo, sem [han tale nỏckur [articulerut ord, ok þat giarnazt at heilsa mannenum, sem hann ser hann, ok segir svo: heill ok vel komin kiæri. Annat mal en at heilsa nemr hann svo sem af nỏckurre manna til-skipan; þadan af hefir svo [sagt eirn meistari af fuglsins vegna:

Sitacus a vobis aliorum nomina discam,

hoc didici per me dicere Cesar ave.

Þetta segir svo: Annara naufn mun eg at ydr nema, en þat nam eg [at mer, ver heill ok vel komen kiæri. Sidan stiga þeir af [hestum ok reika um alldin-vidin [ok undradz med forvitni, ok litlu sidar heyra þeir brak ok gny til þess sama dals, sem þeir haufdu eptir latid sina hesta, ok skunda nu aptr; ok sem þeir nalgazt, sia þeir marga griffonis sækia at hestunum, slitandi þa kvika i sundr. Hestren Akvila ver sig betr en [hit grimmazta lio; þa voru daudir fimm hestar riddaranna. Kirialax snarar þegar at einum griffon ok hauggr á hans háls, svo at ur geck halslidinum, en sakir þess harda fidris, sem á var hans halse, beit ecki á sverdit. Griffonet er svo ordin, at hann | hefir fiora fætr [stora ok sterkliga ok hefir klær svo hvassar sem hinir haussuztu iarn-gaddar, hann hefir hala miog langan ok á nedan þrir storir lagdar; i bogunum er hann leoninum likaztr, en i haufdinu er hann áranum likaztr; hans fidri tekr aptr um bogu, ok hans vængir standa upp af bogunum, ok eru þeir svo sterkir med fidrinu, at varla bita iarn ꜳ. Hann er miclu grimmare ok sterkari en leon, hann girnizt á ecki [meir en á hestana, ok þa [grimmazt hann mest á mennena, ef þeir eru nauckr hestunum nærri. I þessu bile snarar eirn griffon at Kirialax ok setr sinar klær svo fast i skiolldin, át i gegnum geck, ok hefr sig svo á lopt, at fætr Kirialax toku eigi iỏrd. Þetta ser Romanus ok leggr sinu spiote i kvid griffoninum ok allt i hit fremra hollet, ok nu fellr [þesse griffon til iardar, ok nu bregdr Kirialax sinu sverdi ok hauggr á fætrna, en hans klær stodu eptir i skilldinum. Þa hafdi Romarik drepit eirn griffon. I þvi bili flugu tveir griffonis burt med tvo riddara, ok alldri sa þeir þa sidan. Nu hio Kirialax til eins griffonis á hans bak, svo at i sunndr tok, ok nu veita þeir stor haugg ok laug þessum kvikendum, ok um sidir flyia i burt þessi dyr, þau sem eptir voru. Nu bidr Kirialax þa skunda til skipana, ok svo gerdu þeir, lata nu fra landi, þegar þeir voru bunir, ok sigla en i háf. Svo segizt, at þessi Kirialax hafi vida kannat heimen [ok sed marga undarliga hluti, dyr ok skrimsl miog skessilig, ok hafi unnet stora risa ok marga dreka ok dyr. Han kannadi vida Affricam ok Asiam, ok allt kom hann til Herculis stolpa, er hann kalladi heims enda; þeir standa i hafinu, ok þickir svo þeim, er sed hafa, sem varla [hafi matt mannligr kraptr þvi orka. En af hans ferdum edr verkum skrifa eg eigi fleira sakir fá-frædis, ok þvi skunda eg til þeirar frasagnar, sem naukkur sannenda rauk fylgir, eptir þvi sem forn kvædi votta ok en fylgia nỏckut frodir annalar ok adrar visende bækr.

[H]er eptir er ecki getid um ferd Kirialax, fyrr en hann kom [annan time aptr til Sikileyiar, ok sem Lodovicus frettir, at Kirialax var þar komen vid land, tekr hann ágiæta vel vid honum, biodandi honum ok hans monnum til sæmiligrar veizlu, ok [þetta hit sama þiggr Kirialax blidliga, ok var þar hin heidarligazta veitzla. Þar kvomu framm loddarar margir ok leikarar, fremiandi margskonar | gledi, sumir blesu i pipur, adrir haufdu bumbur, gigiur edr sallterium [edr haurpur. Dætr kongsins fiorar kvomu ser vid þessa gledi i haulluni, þviat hin ellzta leck haurpu svo vel, at allir lofudu henar list, en hinar leku fyri svo miukliga, at menn skildu varla, þo at þeir [hyrfdi upp á. Romarik himun kurteisa riddara fannzt micit um þessa mey, ok lagdi á hana heita elsku, ok sem þat undir-stod Kirialax, segir hann Lodovico kongi, at ef honum þætti nỏckurs vert þat, er hann frelsadi hans riki, skylldi hann gipta dottr sina hinum frækna Romarik, ok [segizt vilia gefa honum hertuga dæmi, er hann hafdi adr undir sig unnit. En sakir þess, at kongren vissi frækleik ok at-giorvi Romariks, ok fyri verdskylldan Kirialax var mæren honum gefin ok þeira brudlaup med micilli sæmd veitt, adr en Kirialax ferr þadan, ok giorir Lodovicus kongr Romarik stiornar mann sins rikis ok landvarnar mann. En at fylldum ok framm-komnum aullum þessum hlutum siglir Kirialax til Gricklandz ok kemr [til Thessalia, ok sem fadir hans frettir hans kvomu, verdr hann hardla fegen ok ridr med aullum sinum vauldum monnum i moti sinum syni med aullum pris. Hans modir ok systir ganga i moti honum med fagnadi, ok [allr lydur verdr honum fegin. Kongren giorir honum fagra veizlu ok aullum lyd sakir sins sonar, ok at þeiri veizlu giorir Kirialax þa skemtun [aullu folki at lata segia fra sinum ferdum, ok eptir þat lætr hann heimfæra herfang allt af skipum sinum ok allra handa godgripi, ok þar af lætr hann faudr sinn velia dyrgripi þa, sem hann villdi hafa, ok [slikt hit sama bydr hann ok sinni modr. Þvi næst gefr hann fyst haufdingium dyr-mætar gersemar ok ut i fra aullum heimuligum monnum fedur sins, ok af sliku ok maurgu audru lofar hann hver madr fyri sinn aurleik ok alla framkvæmd ok at-giorvi.

[S]em þessi veitzla hafdi stadit [um siau daga, kallar kongren á malstefnu sina haufdingia [ok heimuliga menn ok Kirialax son sinn. Kongren hóf svo sitt mál: „Aullum oss er kunnegt, at minn sæti son Kirialax er nu her komen [med miclum frama, ok er nu svo komit, at honum hæfir sitt rad at stadfesta med sæmd. [En þo at hann þickizt hafa unnit riki ser til handa i Friggia, þa stendr honum varla at minka riki sins bezta vinar Soba kongs. Eigi stendr honum ok vel at heria á riki saklausra konga, þeira er rett-feingit riki hallda. | Nu þo at hann taki riki þetta Thessalia, sem eg hefi nu at styra, þa synizt mer þat litelrædi til svo micils metnadar sem hann stendr, þo at eg fari þa i Syriam; eigi se eg og þan haufdingia, er von se at viliugur gefi upp fyri honum sitt riki. Hvert rad er nu til [at þvi? Eg ser þat giorla. Lotarius stolkongr er i haufud-borgine Constantinopolem, han er yfir-kongr þessa rikis, ok allir á landinu eru hans undir-menn, han á eina dottur, er Florencia heitir, hun er svo faugr ok frid, at eingen kallazt sed hafa henar lika, [hun er um fram hvern þann mann, sem til bidr á aullu Grikklandi, at vitzku ok allri kvennligri at-giorvi. Hun hefir ransakat ok skilit allar spekinga bækr ok sigrad þeira at-giorvi; aull vaunda mal, þau sem giorazt kunna i rikinu, koma til henar urskurdar. Þar til vil eg efla minn son, at [hann fái henar, ok giori þangat hinu fromuztu senndi-boda, ok hafi þeir med ser [hinar ágiætuztu gersemar at presenta konginum ok hans haufdingium. Nu vill konguren eigi undir vikiazt þessi eyrendi, þa [eru ordin efni til sunndr-þyckis, ok megi þer þa reyna ydvarn krapt, ok til hvers þer erut þa færir, ok þicki mer von, at þetta storrædi se svo fremi upp hafit, at ydvart kápp leggi eigi af, fyr en hamingian hefir hapt sitt mater, ef hun vill ydr eigi [ut kasta. Verdr ok svo vel, at þer fáit meyna, þa er vist, ef ydr endizt lifit, med þvi at Lotarius kongr giorizt vid alldr, þætti mer von, at Kirialax [mætti verda kongr yfir aullu Grikklandi. [Nu segi son minn, ef hann fær annat rad villdara ok vitrligra.“ En allir samþykia rædu kongsins, [en þo er þetta Kirialax hiartanligazt, ok nu er þessu radit.

[N]u verdr nỏckut framar at segia af fruni Florencia, er fyrr var getid. Henar likami var svo [æskiliga vaxin sem laukr [eda lind være, mior ok mundangligr, henar haufud var þvi likt sem eyiar-eple med gulligum lokkum [ok en f[remur] skinanda; skiær ok sæmilig var henar ásiona med raudum ok rosaligum kinnum, [þvi at holldit var natturliga hvitt [ok skinanda sem skygdr berillus, augun | voru sem karbunculis svo skinandi sem stiornur. [Eingin var svo hyggin edr hagr i sinu hiarta, at mætti kunna fyri at segia þvi lika skapan, adr hann hefdi þessa hina dyrligu skepnu sed, þo at hann hefdi i gegnum smugit allar ná[tu]riste. En svo fagrliga sem hun var skauput ok henar likami, þa kunni hun [en þo framar [ok fagrligar at hegda sinum likama med heidarligri hæversku, [ok aull læti henar lima ok likama voru listuligri miclu en fyrr hefdi nỏckr sed. Svo var hun malsniaull, at hvert ord þotti limt vid annat. Hun var blid ok litilat, [ok allt þat, sem vel stod, villdi hun giarna veita. Svo bio micil milldi i henar hiarta, at hun villdi hvers manz vanndrædi lina ok leysa; atgervi hagleiks ok lista, þat sem kvennmanne til heyrdi, bar hun yfir allar konga dætr, þær sem [menn vissu i þeim halfum heimsins. Hun elskadi miog fedr sinn ok modr ok alla sina frændr. Lotarius kongr hafdi innan hirdar XII ágiæta kappa, voru þar fremztir af þeim II hertugar, anar var brodr son kongs, er Rogerus het, anar het Blankandin, var hann systur son kongsins. Þessir voru badir hinir agiætuztu kappar ok fyri aullum hans hỏfdingium innan hirdar, ok allir voru þeir XII [ágiætir at frama-verkum ok reyndir i orostum.

[H]er eptir lætr Kirialax ok Laicus kongr bua sina sendi-boda til Micla-gardz. Þeir voru saman XXX, ok var fyri þeim eirn framr ialt ok malsniallr. Þeir hafa med ser gull ok gimsteina, marga dyrmæta gripi á marga hesta. Þeir fara sina leid, unnz þeir koma [i Miclagard. Ok sem kongren Lotarius verdr þess vis, at svo framir sendi-bodar eru þar komnir, fagnar hann þeim vel ok tekr þeim sæmiliga ok setr þa hia sinum fremztum monnum. En at morni beidazt sendi-bodar at ganga i nỏckurn heimuligan stad til samtals med kongin ok þa fremztu menn, sem hann villdi vid hafa þeira malstefnu. Kongren iatar þessu ok kallar med ser sina fremztu menn [ok vitruztu, ok ganga þeir i eina fagra haull ok settuzt nidr i þau sæti, sem þeim vom buin. Litlu sidar stendr upp iarlen for-madr senndibodana, gangandi fyri kongin svo segiandi: „Hin hæsti himirikis fadir [giæti ok geymi ydvar, herre, stydi ok styrki [yd[ra] tign, rad ok riki innannlandz ok utan. Virduligi herra Laicus ok hans sæmiligi son Kirialax bad ydr aukazt ok eflazt fagrliga farsælld, frid ok fagnad [aullu ydru riki. Þer munud frett hafa, hversu micin frama, [sigr ok soma sokt hefir þessi sami Kirialax i aunur riki, hann hefir framit sig maurgum snilldar braugdum, [sigrad ok yfir komit margskonar konga ok kappa, | risa ok hrædilig skrimls, dyr ok dreka. Nu hefir hann undir sig komit med manndomligum krapti halft rikit i Friggia [ok margar borgir ok kastala unnit med sinu sverdi; hann sendt ydr ok ydrum haufdingium prydiligar presentur, hveriar er vær erum fuser framm at bera, ef þer vilit þiggia. En sakir þess at slikum haufdingia somir hit sæmiligazta rád, vill hann fá ydra dottur med sæmd og [þvi]likri heiman-giof, sem ydri tign byriar. [En fyrr en vær snuum aptr, verdum ver at vita urskurd vors eyrendes, [ok væntum sakir ydvars vitrleiks, at þer snuit þessu male til slikra lygta, sem til er mællt.“ Eptir þetta [setz iallen nidr, en kongren [þegir um stund ok hugsar ser hveria hluti sem vitr madr, þa sem iallen hafdi talad. Ok sidan svaradi kongren male hans: „Þu godr haufdingi hefir flutt, sem vitr madr þins herra eyrendi, en þessi beidni at fá mina dottur synizt [vor[ri] vitru ok visdom eigi litels verd, þviat sá, sem mina dottr fær, hann eignazt [allt Grikkland. En þo at þesse kongson se vel at ser gior um iþrottir, þa hugda eg helldr, at min dottir skylldi vera gipt hinum [hæsta heimsens keisara en þeim manne, sem er son mins undir-kongs, er eitt fylki hefir til forrada. En þo skal min dottir vita ydvart eyrendi, ok heyra skulo ver henar svaur her um.“

[N]u lætr kongren kalla sina dottr, ok kemr hun nu i haullina med LX meyia ok allar med skinandi fegurd, ok standa allir upp i mote henne ok fagna henne blidliga, ok setiazt þær i þau sæte, sem þeim voru buen. Eptir þat birti kongren sinni dottur eyrendi sendi-manna, eptir þvi sem fyrr var sagt. Ok er Florencia hefir skilit þeira eyrendi, þegir hun ok svarar aungu ordi. Kongren talar til henar annann tima: „Fyri hveria sauk svari þer eigi þessu mále; vær vilium vita ydvarn vilia, ok hversu ydr synazt slikir hlutir bodnir vera.“ Nu svarar mæren [á þessa lund: „Minn sæti fadir,“ segir hun, „þer saugdut mer i fyrstu eyrendi þessara manna, ok af þvi at þer badut eigi svarana af mer, þvi pagda eg. En nu eru til mins svaur þessa mals, ok verdr meyliga briosti vannt at hugsa svaur slíkra hluta, svo at eigi verdi at fundit, þviat ef vær neitum þverliga ok hliotizt þar af vanndrædi, þa er oss virt til ovizku; en ef ver veitum annann urskurd, er virt til manngirni. En hvat | sem hver vill um tala, þa segir mer svo hugur um, sem sa mune likaztur at giora hans vilia; þviat hans kapp er minna enn mic varir, ef hann leggr af upp-teknu máli, ok helldr vil eg hans erinde iata enn hafa i hættu fỏdr minn ok riki.“ Nu svarar kongr: „Alldri fyrr sá eg ydra vizku skioplazt, fyri þvi at vel máttu giptazt kongum veralldarinnar, enn þessir hafa þann einn styrk, | at ver óttumzt eigi. Enn þier gódir sendebodar farit heim i Thesaliam ok segit ydrum herra Kirialax, at hann á aunga vón at fá mina dóttur.“ Þá svarar iarlinn: „Svo megi þier hugsa,“ seigir hann, „at Kirialax er nu þvi kappi upp-kveiktur, at eigi leggr hann af upp-tekna ætlan, ok fyrre profvar hann ydvarn krapt.“ Enn kongr sagdi þat ecki óttazt, ok fyri aungan mun vill hann þiggia hans giafir, ok vit þetta fara sende-menn heim i Thessaliam segiande ỏll sin erindis lok.

Sem kongarnir heyra þessa hluti, verda þeir reidir ok gere fyst sendiboda til Soba kongs i Frigia bidiande hann senda sier nỏckurn styrk af sinu riki, enn Soba kongr vikzt undir vel ok sendir til Gricklanz XX þusundir riddara ok hermanna vel buna at herklædum, ok sem þeir voru bunir, sigla þeir af sinu riki, unz þeir komu framan at þeim hỏfnum, er skamt var fra borginne. Enn Lotharius kongr hefir micinn vidbúning i borginne ok stefnir at sier micluln herr vida um landit.

Kongrinn Lotharius kallar saman sinn her ꜳ husþing ok leitar ráds vit þa, hvat til skal taka. Einn af spekingum kongsinis svarade svo: „Med þvi herra kongr, at þier hafit micla agætis-menn til frækleiks, þá biodit XII monnum af þeira lide i móti XII koppum ydrum burtreid ok leggit vit rika borg af hvors riki vit hveria þessa hólmgỏngu edur turnreid ok minki svo þeira styrk, med þvi at vist er, at þeir hafa aunga þessum iafna; enn ef þeir bila vit þetta bod, þá birta þeir sic vera oss minne menn.“ Þetta rád fystu miog kapparnir, þviat þeir treystu vel sinum frækleik, ok þetta vill kongrinn samþyckia, ok eru nu sendebodar giorvir út af borginne at birta þeim þessi bỏd. Eptir þat ganga þeir allir samt á tal Láicus kongr, Kirialax ok Romanus, ok kemur þat á samt med þeim at leggia vit stólkonginn atreidir ok leggi vit XII borgir af hvors riki, ok ride iafnan hinn sami, þar til er sá verdr sigradr, ok stadfestu þetta hvorirtveggiu med stadfastri trulofan. Sende-menn fara aptur i borgina birtande sin erindislok, ok gefa nu hvorir ỏdrum trulofan, at þetta skal svo halldazt, sem nu var skilit. Annann dag eptir buazt út at rida af borginne XII kappar Lotharius kongs, var | þar fystur ok fremstur Rogerus hertugi ok annar Blankandin ok adrir X, þeir voru agætu vel bunir ok rida nu skyndiliga. I annann stad herklædazt þeir Kirialax ok Romanus ok þeira riddarar, ok sem þat er giort, stiga þeir á sina hesta, ok sem Kirialax villdi snua sinum hesti fra herbúdunum, ridr Rógerus at honum ovỏrum ok léggr sino spióti á hans vinstri sidu, ok com Kirialax eigi fyri sic skilldenum, ok com spiótid i bryniuna ok bar ut af hans sidu, ok lá vit, at Kirialax munde falla af hestinum, ok i þ[vi] [bili] slo Kirialax med ollu afli sinne burtstỏng undir eyrad Rogeri á hiálminn, svo hann [hraut] langan veg af hestinum, enn sem hann spratt upp, mælti Kirialax: „Heyr þú hinn illgiarne, þvi villdir þu stelazt á mic ovarann, stig upp i annann tima á þinn hest ok [vinn]um þetta med dreingskap ok riddarligri atferd.“ Ok nu ridazt þeir . . . . setur hvor sina burtstỏng i annass skiolld svo sterkliga at hestur Rogerus heyktizt undir honum, ok nu hleypur Rogerus af hestinum ok at Kirialax ok mælti: „Sé nu gódur dreingr,“ segir hann, „fyri sakir þinnar hæversko máttu fá sæmd ok orlỏf iafnan, enn eg iáta mic yfir-kominn, ok gef eg þvi upp mitt sverd, hest ok herklædi. Nu vil eg giỏrazt þinn hollr ok trúr þiónostu madr ok coma saman sætt i millum yckar Lotharius módr bródr mins; enn þo hann vili þat eigi, þá skal eg ydr fylgia.“ Kirialax verdur gladr vit hans ỏrd ok bad, at hvórr þeira skyldi trulofa odrum fullann félagskap, ok nu leggia þeir sinar hendr saman med fyrr sỏgdu skilorde, ok hier eptir ganga þeir heim til Lotharius.

[N]ú er at seigia fra hvat þeir Romanus ok Blankandin hofduzt at, medan þessir hlutir giorduzt. Þeir keyra nu sina hesta spỏrum, ok ridr hvór at odrum, ok setur hvor sitt spiót i annass skiolld af svo sterku afli, at hvórstvegia þeira skapt brast i sundr. Ok nu taka þeir ỏnnur spiót sterkari ok ridazt at i annann tima, svo fast at spiotid Blankandin gec i gegnum skiolldin ok mætti bryniunne, enn þo gec i sundr spiotskaptid, enn spiot Romanus com svo snart i sodulbogann, at hann brast af, ok bar Romanus hann burt úr sodlinum, | ok kom hann standande á iord. Blankandin gec a Romanus ok mælti: „Sé nú vantu hinn ágæti | riddari godan hest ok nu er hann þinn ok engin vann mic fyrr i turniment enn þu, ok eg | biodumzt til at giorazt þinn þionoztu m[adr].“ Þá svarar Romanus: „Giarna vilium vid | Blankandin taka vid ydrum felagskap, ok haf sialfur þinn hest.“ Nu tekur Romanus i hond honum | ok leidir hann til herbuda, enn odrum bioda þeir at rida vit riddaranna, enn þeir Rogerus | ok Blankandin seigia, at þeim [lizt?] þenna leik eigi lengr at fremia, ok segiazt | allir at þeim . . . . . . VI nætur. Rida þeir heim til | borgarinnar, var micil forvitne á, hverso gengit hefir þeira . . . . . . [E]ptir | þat gengr kongren i sina holl med ollum sinum villdar monnum, ok þar koma . . . . . . þar | XX. Nu segir Rogerus allt, hversu farid hafi met þeim, ok mælti: „Nu eru af un[n]ar ydrar XII | borgir med þeira frækleik. Nu herra, þiggit vort ra[d], takit þessa menn i kærleik vit | ydr ok giptid honum ydra dottur, ok alldri verdr henni be[tur] . . . . . Enn ef þier vilit fỏr|smá mitt rád, þa segir eg ydr ok allir minir . . . . . [nar], at ver snuumzt | fra ydr ok forum svo sem verda kann.“ Sem hann hætti at tala ok kongarnir ok allir hỏfþingiar heyrdu þetta, vard micill rómur at þeira máli um hollina, ok voru þess flestir fyssande at snuazt til sættar, med þvi at svo micill styrkur var undan honum genginn. Nú segir kongrinn: „Þat synizt mier eigi hỏfþingligt at bidia þa nu sættar, er ver hỏfum adr þverlega neitad; nu er þat minn úrskurdr, at Rógerus fara aptur til fundar vit þá, segiande svo, at eg er buinn at beriazt, ef þat vilia þeir, ok buinn at sættazt.“ Enn Rógerus segizt fúss at fara, ok nu ferr hann ok hans kumpanar til herbuda, ok fagnar Kirialax þeim vel, ok ganga þegar allir sámt á malstefno, ok segir Rógerus, at nu sé fridr til reidu af konginum, ok eggiar, at Kirialax skuli hefia bónord sitt; ok fara aptur ok segia konginum, at á þridia degi þadan vill hann i borgina rida i fride, ok er nu þessu rádit med villd hỏfþingianna.

A þridia degi þadan [velja riddarar, Laicus kóngr ok Kirjalax sér harðligan búnað og búast allir samt at ríða i borgina; ok nú lætr kóngrinn út ríða í móti þeim sína vildustu hǫfðinga með mikilli gleði, ok ríða þeir nú i borgina, ok skipiazt [nu allir i eina stora hỏll. Gengr nu stolkongrinn at Láico ok Kirialax ok minnezt vit þá ok tekur þeim i hond ok leidir þa til hasætis med sier. Ok [síðan er skipuð hǫllin af hertugum ok jǫrlum, barónum ok borgargreifum ok rǫskum riddurum; enginn hafði þar minni nafnbót en nú var tínt. Ok þessu næst kemur inn ágætur dryckr, ok drecka gladir ok katir. Eptir þat hefur Laicus upp bónord fyri hond sonar sins ok tiair hans framkvæmd, ok þarf [þat eigi lengr at skrifa, [at eigi verði svó mælt, at leiðindi þykki þeim er hlýða, ok munum vér þat eigi tína, hversu þetta mál var brotit millum manna eðr tjáð með tiltækiligum orðum, enn þær | urðu mála-lyktir, at Kirialax festir sier Florenciam dóttur Lotharii kongs ok brullaupstefna á kvedin innann tveggia manada, ok at lidnum þrimur dỏgum rida þeir út af borginne [ok dreifast heim til sinna borga ok kastala, bygða ok bæja. Láicus kongr kom heim i Thessaliam. Litlu epter þetta fær hann sótt [þá er hann leiddi til bana, ok er nú hans grǫftr búinn virðuliga, ok nu tekr Kirialax rike allt eptir fỏdr sinn, ok [er hann þar kongr giorr eptir villd annarra manna.

[A] þessum timum andadezt i austur-veg Zeno keisere, enn i hans stad var tekinn Leo hinn ellre. Hann fór nu med her sinn i austur-veg ok kom i þenna pungt vit Grickland. Þetta frettir Lotharius kongr, bydr hann keisaranum dveliazt med sier, þar til sem [brullaupstiminn væri úti, ok er nu allmikill vitbuningr i borginne Constantinopóles. [Ok er fleytt at borginni mǫrg hundruð skipa á hvern dag, hlaðin af allra handa kostuligum jurtum ok kryddum, ok allra handa grasaðr drykkr; eru margar hallir tjaldaðar með guðvef. Og su micla hỏll, er kongunum var buinn, gloade oll innann med gull, [ok hásætit hit efra ok neðra logandi ǫll af tandrauðu gulli, ok á þeim degi, er brullaups stefnan var á kvedin, drifr at borginne micill fiolde allan þann dag fra morne. Eɴ er keisarinn Leo nálgazt ok Kirialax med sinn skara, ridr út af borginne [kongrinn med sinum hỏfþingium, enn ỏll strætin hlióda med [sæto saung-hliode allra handa hliodfæra. [En eptir þat ferr út patriarchinn með biskupum ok ǫðrum kennimanna skara, allir sætt syngjandi, berandi stór blys, með fǫgrum prís; ok svó sýnist nú, sem alt loptit logi yfir lýðnum, er gullig glóðar-ker glitra i sólskininu. Ok með þessarri fǫgru processioni ferr þessi allr skari til hǫfuðkirkjunnar; sú kirkja er mest gǫr í allri Europa, at þvi sem bækr segja. Nú skipazt kongarnir fyrst i hasæti hinnar mestu hallar; situr Kirialax i miðju hásæti ok keisari til hægri handar honum, ok þá Soba kongr [af Tyrklandi, er Frigia er kallat, ok þar út i fra hertugar ok iallar [af ýmsum lǫndum ok borgum, eɴ annann veg fra Kirjalax sat Lotharius kongr ok Lódovikus af Sicilia, þá hertuginn af Kreta [ok þar út í frá innlenzkir hertugar ok jarlar. I midri hỏllinne var giort eitt past kringlótt med frabærum meistara domi. Þat var allt gert med gulligum pilarum ok voru þeir XII, ok i millum hverra pilára voru XII sæti giorr med filsbeini grafin oll med likneskium [dýra ok fugla, ǫll skinande med gull, enn á hverium pilar stód likneskia sem einar iungfrur [ok hafði sér í munni fagre pipu blásandi þar í; vindrinn lá af sjónum undir loptum þeim, sem yfir vóru gǫr, svá at vindr mátti blása með hafgolu neðan í pílárana, sungu þá pípurnar með hinum fegrstum rǫddum. Sem nỏckur time var lidinn, koma meyiarnar i hollina med svó frabærri fegurd ok buningi, [at enginn gáði, sá í hǫllinni var, sinnar athafnar, hverr einn kastandi því sem á helt; sturlast nú margt mannshjarta af ástar bruna meyjanna. Sezt nu Flórencia, ok med henne XII konga dætur, i sitt fagra sæti, sem i gegn hỏrfdi konginum; [síðan setjast hinar XII í sérhvert sæti. Ok sidan komu inn þionosto menn þeir, sem krasir [áttu á bỏrd at bera; [þat var allra handa lýðr, súmir vóru hálflitir, svartir ok hvítir, sumir vóru lágir sem dvergar; svó ok ǫll þau „corvel“, sem krásir kónganna vóru á setter, vóru með skært gull. [Fleire com þar aul ok krasir enn fávíss madr fái greint [ok hér með vin, píment ok klaret ok grasaðr mjǫðr. En sem minne voru ut druckin [á dagligu ǫndvegi, krefur Lotharius kongr sier hliods ok seigir svo: Herra keisari Léo ok allir kongar ok hertugar [ok jarlar, sem hier eru saman komnir, sie gudi velkomnir [með ǫllu ǫðru góðu fólki, heyrande min ỏrd. Þier vitid at eg á ecki barn utan þessa mina dóttur, er nu er manni gefin; [ok nú er ek orðinn gamall, ok óvíst at ek eigi þessu riki lengi at stýra, þó at mér væri þat hugfelt; nu vil eg þat bert gera fyri herra keisara ok ollum ỏdrum, er min ỏrd heyra, at eg ann aungum manni þessa rikiss utan þeim, sem hana færr, ok þvi gef eg Kirialax tign ok valld yfir | þessu riki. [Skal hann eignast allan minn kóngdóm ok hans ættsprengi, ok þat sama beiðumst ek, at allir hǫfðingjar játi mér á sína dygð ok trú at halda honum til ríkis hér í Grikklandi, en hann játi yðr sæmd ok réttarbót þar í móti.“ Eɴ er kongrinn hætti at tala, gerdu allir gódann róm at mali hans, ok stadfestu hvórirtveggiu slikt allt, sem nu var talt. Þa mælti keisari: „Sakir [mikillar frægðar ok framaverka þeira, er Kirialax hefir unnid, vil eg auka hans sæmd ok skipa hann yfirkong allz Gricklanz [ok þeira sjau kóngdóma, sem því fylgir.“ Hier eptir setur keisari kórónu upp á hans hỏfud, stadfestande svo hans tign. At lidinne þesse veizlu gefur Kirialax hofþingium ok rikis monnum ágætar giafir ok eykur svo þeira tign, sumum gefur hann borgir [ok kastala, hesta ok herklæde, gull ok gersimur, [náliga þat hverjum, sem hann girnist at þiggja. Keisara gefur Kirialax C skipa med voldum bunade ok hermenn. Keisarinn þackar fagurliga þenna styrk ok byr sig þadan i austur-veg at hefna Zeno keisara. Helldur keisari þadan i burt þegar hann er búinn, ok aller hỏfþingiar [fara i burt til sins heimilis.

[Á þessum tíma herjaði Artus kóngr af Bretlandi á Italiam ok vann undir sik alla norðrálfu heimsins ok setti víða yfir landit sina kappa ok hǫfðingja; yfir Albaniam setti hann Morgant kónginn friðlynda, en yfir Galiciam Ivent hertuga hinn frækna ok marga aðra stóra ok sterka hǫfðingja, þá sem hér þarf eigi at nefna, þvíat þeir koma eigi við þessa sǫgu. Eiɴ hvern dag lende eitt skip vit Micla-gard ok voru þat kaupmenn [ok hǫfðu á sínu skipi als kyns varning ok þann kaupeyri, sem borgarmǫnnum hentar vel. Ok þessir kaupmenn sækia á fund Kirialax kongs ok segia úr sinu landi morg tidinde, [ok þeir segia frafall hertugans fỏdr Romani ok þat riki sem hann styrde var hỏfþingia laust. Sem hinn frægi Rómanus heyrir þetta, gengr hann fyri Kirialax ok segir svo: „Eg hefir nu um hrid ydr fylgt med fagrligum felagskap [ok yðr þjónat marga vetur, ok [þó at eg vilda gjarna yðarn heimugleik aldri láta, þá kann ek varla at fordrífa mina fǫðurleifð, óðal ok ættmenn, ok þó at hvóru vil ek þessu ok ǫðru skipa eptir yðrum vilja, ok alldri [villda eg þic fyri-láta, nema þat væri ydart samþycki.“ Nu svarar kongr: „Nu mun vera kominn makligr time at ỏmbuna ydr margann fagrann sigur, [er þér hafið mér til sæmdar unnit með frábærum snildarbrǫgðum, ok þar fyri bidr eg ydr kiósa hvat [þier vilid af minu riki, [þvi at þér munuð þess eins beiðast, er oss mun enginn vanheiðr í at veita. Þa segir Romanus: „Einn hlutur er sa, er [mér er ǫllum elskiligri at þiggia, ef nỏckr er vón, at eg fái, enn þat er ydr syster Luciana ok [heiman-giof slik, sem þier viled henne gefa.“ Enn kongrinn verdr vit þetta gladr ok lætur kalla sina systur Lucianam ok [hina vitrustu heimugliga hǫfðingja ok tjáir fyri þeim alt þetta mál ok minnist í sinni ræðu margra snildarbragða, er hann hafði unnit, ok bidr [hana veita urskurd þessu mali, [ok vóttar þó áðr þetta sinn vilja vera; enn hon segizt vilia brodur sins rádum fylgia, ok med hennar gódu samþycki fastnar hann sier Lucianum, ok hier eptir lætur Kirialax giora brullaup med ollum veg ok virdingu. Hier eptir lætur Kirialax bua XXX stórskipa ok hlada med allz kyns audæfum ok skipar sinum vỏldum monnum ok gefur þau ỏll med rá | ok reida Romano. [Hier med gefur hann honum hertuga nafn, ok at [þessu fylldu ok framkomnu ferr Romanus af Gricklande ok hellt skipum sinum til Italiam med sina husfru, ok sezt nu Romanus at þvi riki, sem fadir hans hafdi átt, ok er nú úti fra honum at segia.

Med keisaranum i Micla-garde optnefndum Kirialax fædduzt upp II synir, het hinn elldri Villifer, enn hinn yngri Vallterus. Þeir voru badir vænir [ok vel vaxnir, biartir ok blidligir [i yfirbragde, kænir ok kurteisir, storir ok sterckligir ok miclir i máli ok litilatir vit sier lægri menn, enn kappgiarnir vit stórmenne. Þeim voru kendar allzkonar listir ok marga [makt, þann er mannligur likamur kann at fá. Þar næst, þegar þeir hỏfdu [til þess aldr ok atferð, frædduzt þeir riddarligum listum. Þeir námu at skióta ok skylmazt ok rida i turniment. [Villifer var vitr ok vel stiltr, skýrr ok snjallr í máli, óhræsinn um afl sitt ok atgjǫrfi; enginn maðr vissi afl hans, en þat, sem hann prófaði, fann enginn maðr, at honum yrði afla fátt; allra manna var hann mildastr ok litillátastr, margan mann gladdi hann með fégjǫfum útlendan ok fátækan, ok þar fyrir fekk hann pris ok orðlof allra manna bæði nærri ok fjærri. Ekki var hann mjǫk ágjarn, hvárki til fjár né metnaðar, en í mannraunum var hann grimmr ok harðr ok þykkjumikill, svó honum varð varla fyrir-komit, sem heyrast mun síðar. Valterus, hinn yngri son Kirjalax, var mikill maðr ok sterkr, grimmr ok kappsamr, stórlyndr ok starfsamr ok óeyrinn, tryggr ok trúr í ǫllum hlutum, ríkr ok réttdæmr, þegar til alvǫru kom, dáðgjarn ok drenglundaðr, þegar til þess var þǫrf, metnaðargjarn ok vildi alla yfirvinna; hann helt vini sína ok virta-menn með svó miklu kappi, at hann gaf þá eigi heldr yfir í einkis konar háska en sjálfan sik. Þá er Villifer var XIIII vetra gamall, enn Vallterus XII vetra, dubbar kongrinn þá til riddara ok fær þeim C sveina til þionuztu, ok ridr Vallterus vida fyri fỏrvitnis sakir at skemta sier ok skiota dyr ok fugla ok vinnr med þvi micil afrek. [Stundum ríðr hann þar sem vóru grimm dýr ok drekar ok vann þau bæði með ráðum ok reysti ok var i burt af fǫður síns hǫll mánuðum eðr vikum saman, leitandi at vinna nǫkkur afreks verk. Villifer var optazt heima i holl fỏdr sins ok var giorr domari, þviat eingi var meiro spekingur innann hirdar enn hann; ollum var hann þeckr ok ástsæll, ok únne honum hver madr. Svo bar til eitt ióla kvelld, þá er keisari var kominn [undir dryckiu bord ok oll hird hans, enn hans yngri son var eigi heima, ok var ondogi þat autt, sem hann var vanur i at sitia, þá lukuzt upp dyrr hallarinnar, ok gengu inn XII menn vel herklæddir. Sa, er fyri þeim var, syndizt þeim abbragd flestra manna sakir vaxtar ok vænleiks, [því at keisaranum sýndist, sem varla mundi nǫkkurr kunna sik ǫðruvís at kjósa; því at hans synir sýndust æskiliga vorðnir at allri líkamans fegurð, en þó sýndist þeim þessi mikli maðr langt af þeim bera. Þat siá þeir, at hann var ungur madr, ok eigi graun sprottin. Hann hafdi stórt spiót i hende ok hiálm á hofde sier, buinn med gull. Hann var i pellz klædum utan yfir panzer. Hann gengr fyri keisaran, kvediande hann kurteisliga med fogrum ordum, hann heidrandi ok sin hné beyiande. Keisarinn anzar ok mælti: „Hver er þessi hinn virduligi madr at nafni. Þu munt vera tiginn-borinn, [svó er þitt yfirbragð vegligt, ok hefir tíguliga ásjónu.“ Hann svarar: „Mitt nafn er Kvinatus, eg er kominn af Almannia, enn fadir minn er rómverskur at kyne; enn þvi kom eg hier, at mier var micid af sagt ydvarre tign, [ok at ek mundi hér meiri mekt ok hæverskligri hirðsiði líta mega en í nǫkkrum stað ǫðrum; slíkt hit sama var mér sagt af yðarri list ok yðarra sona, at þér allir samt væruð um fram flesta menn um alla manndómliga hluti, ok því vil eg ydr bioda mina þionostu [ok minna sveina, ef þier vilid þiggia.“ | Nú [sagði keisarinn: „Svá lízt oss, sem sæmd muni í reiknast tígnum hǫfðinga at hafa þvílika þjónustu menn, sem mér sýnist, at þú sért ok yðrir sveinar, ok þat vil ek gjarnan þekkjast, ok þar þat sæti er autt, sem minn | son Val[lterus] er vannr i at sitia, [þar skipa eg pik] at sitia, enn ydrir sveinar | site hia vorum hird-monnum.“ [Sidan voru] vardveittir þeira hestar, ok skipazt | þessir allir i sin sæti, ok nu sezt Kvinatus i þat sama sæti, sem honum var til visat. | Koma [hér eptir inn í hǫllina dýrligar krásir, ok drekka menn gott vijn, ok er nu fagurlig gledi | [ok fagnaðr ǫllu fólki i þessi [holl. Sem menn] hafa druckit um hrid [með fagrligri gleði, lykzt upp hallin i annann | tima, [ok gengr inn Vallterus [son keisara ok hans sveitungar. Hann litazt um ok sier | eina [micin] [mann ok virðuligan sitja upp í því sæti, sem hann var vanr í at sitja, fyllist hann þegar [kapps ok mikillar reiði, gangande | [þegar fyrir sinn fǫður eigi hann kvedia[ndi] [né honum hneigjandi, helldr med reidi [svó til hans talende; „Þu | Kirialax,“ sagdi hann, „hefir giort mier [með þinni óvizku micla hneisu [ok vanvirðu, [[skipat] okunnum manni | i mitt sæte, [ok lítt rannsakaðir þú þá orð spekingsins, at þú settir ókunnan mann, þó vænn sé álitinn, framar enn þinn einka son, ok þesse þin giord [verdr at giallda einhverium, [þó at eigi hæfi, at hún komi á yðr niðr.“ Þa svarar Kirialax | sinum syne hæverskliga: „Þu Vallterus hefir talad til min af miclum me|tnadi, enn [þat mun birtazt sidar, ef ver hofum svo oviturliga skipat, sem [þier | segit, [en þér má vel nægjast hjá þínum bróður Villifero, svó lengi sem ek vil þenna riddara láta halda þessu sæti.“ Nu sem Kvinatus heyrir þessi ord, kallar hann ꜳ kongson ok mælti svo: „Þu hæverskur | riddari gack hingat ok sit i þinu sæte, [ok þó at yðarr fadir hafi mier þat skipad, | vil eg þat giarna fyri ydur up gefa ok sitia hia ydrum brodur.“ Þa svarar Vall|terus: „Eigi somir mier at giora fodur m[inn] svo litinn mann, at hann rade eigi | eins manz rume, [ok sit] kyrr [þar sem hann] skipadi þier, enn þo skal hier nockud i | moti giora, þviat h[inn] þridia dag hedan [skaltu vid mic profva turniment [ok aðrar fleiri listir, ok | skal med þvi profazt, hvárr okkar at verdugr giorizt at sitia i þessu sæte.“ | Kvinatus broste at [ok biðr kóngsson gjǫra eptir sinum vilia, [en segir svó þó, at alt muni vant fyrir sik at reyna við hann. Eptir þat gengr Vallter|us til sætis hia Villifer [sinum brodr]. Þa mælti Villifer vid [sinn brodr: „Þú hefir | fast bodizt til at reyna yþrottir vit þenna [unga mann, enn min augu | eru oskygn, ef þu þarft vid hann at profa, [því at mér sýnist hann hamingjusamligr ok sterkligr, ok óvíst hvar sá sitr einn maðr, er honum fyrir komi, ok er ekki gott at reisast svá hátt af ofmetnaði upp, at hann komi lágt niðr, ok svó sýnir hugr minn, at þú munir hans hæversku við njóta, ef þú fær eigi óvirðing af ykkar fundi.“ Þa svarar Vallterus: „[Hættu bróðir,“ sagði hann, „þin atferd er | litilmannlig: sitr þú,“ [segir hann, „svo kyrr sem mukr [í einsetu eðr mær til kostar. | Hvat skal þier þat stora afl, er komit [er i] þinn likama, [ef þat skal] alldri at framk[væmd verða; en ek skal annathvórt vinna sigr eða verða sigraðr ella.“ „Þat er mælt,“ sagði Villifer, „at kemst, þó seint fari, en þat er vant at sjá, at þinn ókyrrleikr ok starf vinni meira prís eðr sæmd en kyrrlæti mitt, þann tíma er þat verðr reynt, en tolum hier um | [nú ekki lengr at sinni ok gjǫrum okkr gleði með godu folki.“ Ok svo giora þeir, [drecka gladir ok kátir.

| [Riddari Kvinatus sitr nú með hirðinni glaðr ok lítilátr við hvert barn, hann opnar sinn fésjóð ok gefr á tvær hendr [ok sparir eigi silfr, ok hér af fær hann skjótt mikit lof, svó at náliga vildi svó hverr maðr sitja ok standa, sem hann vildi. Nu kemur þriði dagr jóla, gengr nú kóngrinn ok hans synir ok með þeim Kvinatus til hinnar mestu kirkju, ok fylgja þeim hertugar ok jarlar, barónar ok riddarar ok alt ríkisfólk. En eptir þat bu[a] skjaldsveinar hesta riddaranna Kvinatus ok Valterus, ok nú herklæðast þeir ok taka sín glaðel ok skjǫldu ok stíga nú upp á sína hesta. Falete hét hestr Kvinatus, kynjaðr norðan um fjall, mikill sem fill ok sterkr i bardǫgum ok turnreiðum. Valterus er nú vel búinn ok hleypr upp á sinn góða hest ok slikt bróðir hans Villifer, ok ríðr út á vǫlluna með þeim. En [k]eisari ok drotning hans með ǫllu fólki ríkisins vilia si[a] þessa burtreið. Sem þeir vóru komnir svó á vǫllinn út, búa þeir sína [h]esta ok girða þá sterkliga, ok siðan ríðast þeir at, sem mest mega þeir hleypa. Ok sem þeir mætast, setr hvor sitt spjót í annars skjǫld svó sterkliga, at enginn maðr þóttist sét hafa fyrr þvílíka atreið, því at skildirnir bentust sem þunn skífa, svó at þangat snerist hvolfit, sem at horfði manninum, ok brast í sundr spjótskaptit fyri Kvinato, en hann sat svó fast fyrir laginu, at hann bifaðist hvergi í sínum sǫðli. Þa mælti Kvinatus: „Víst ertu sterkr riddari, ok veit ek, at þitt kapp unir eigi svó búit, ok nú vil ek fá mér annat glaðel sterkara.“ Ok nú bidr kongson hann svó gera. Kvinatus velr nú þat skapt, sem sterkast fekk í allri borginne. Þat mátti enginn bera nema hinir sterkustu menn; ok með þetta skapt ridr hann aptr út á leikvǫllin. Ok nú ætla þeir sér í annan tima langt skeið, ok ríðr hvórr at ǫðrum, ok þeira hestar hlaupa svó flugliga, sem haukr ferr snarast soltinn eptir bráð, ok er þeir mætast, leggr hvórr til annars af ǫllu afli í skjǫlduna. Glaðel kóngssonar brestur nú sundr, en burtstǫng Kvinati gekk í gegnum skjǫldinn, ok af hans miklu afli seig niðr skjǫldrinn ok hljóp spiot[it] und[ir] kóngsson ok af sǫðulbogann eptra, ok vegr Kvinatus hann upp a spiótinu berandi hann aptr af hestinum, sem spjótskaptit vanst til, ok sidan kippir hann at sér ok lætr Valterum aptr í sǫðulinn, svó listiliga sem [hefde alldri hann af borit hann sínum hesti. En er þetta sér Villifer, snýr hann sínum hesti at Kvinato, ok nú ríða þessir ágætu riddarar hvórr ǫðrum i mót, ok leggr hér hvórr í annars skjǫld með frábæru afli, svó at fyrir hvórum tveggia brast allr reiðinn, ok fǫlsuðust brjóstgjarðirnar, ístǫðin gengu í sundr ok gjarðirnar, ok barst hvórrtveggja aptr af sínum hesti, ok kómu standandi á jǫrð. Þá mælti Villifer til síns bróður: „Valteri,“ sagði hann, „hygg | at nú, hvat þessi ágæti riddari kann gjǫra. Nú veit ek at vísu, at mannligt afl vinnr hann eigi, svó eigi bili fyrri afl hestanna eðr þeira reiðingr, spjót eðr skildir en hans mikla afl ok fimleiki.“ Þá segir Valterus: „Þat kann henda,“ sagði hann, „at margir menn megi fá frábæran riddaraskap ok atgjǫrvi ok fylgir þar með hræsni ok metnaðr, kappgirni ok yfirboð, en þessum manni fylgja eigi þessir hlutir, því ek væri verðugr at mæta þessu hvórutveggja, en þessi riddari er svó kurteiss ok svó lítilátr, hæve[skur] ok hlutdeilinn, at hann vildi mér yfirkomnum ǫngva óvirðing gjǫra, ok komumzt ek í ǫngvum hlut nærri honum, ok nú girnist mitt hjarta með hinne heitustu æði elskunnar at tempra félagskap við hann, ef nockur er þess vón, at ek kunni þat at fá. Þá svarar Kvinatus: „Þess girnist ek at vera felagi ok fylgðarmaðr ykkar beggja bræðra, ef ek kann þat fá.“ Þá sagði Villifer: „Með þvi móti geng ek til félags þessa, at Kvinatus sé í ǫllum hlutum jafn ok eigi lægri i sess ok [s]æti ok ǫllum rétti bæði í hirð míns fǫður ok hverjum stað ǫðrum en við.“ Ok þessu verðr Vallterus nú feginn, ok leggja nú hendr sínar saman með fyrra skilorði til fullkomins félagskapar, ok hvert minnist til annars. Ok eptir þat segir [s]o Kvinatus: „Nú vil ek yðr kunnugt gjǫra mitt kyn; minn faðir heitir Romanus, er langan tima hefir þionat ykkrum fǫður, en mín móðir er Luciana, systir keisarans fǫður ykkar.“ Ok nú sem þeir [h]eyra þetta, verða þeir glaðir við ok ganga til síns frænda ok kyssa hann ok leida [hann fyri sinn fǫður ok segja honum, at þar er kominn hans systurson, ok minnist hann nú við sinn frænda, ok leiða hann í þat sæti, sem fyrr var honum skipat, ok á [aðra hǫnd honum hvórr þeira bræðra, ok eru þeir nú glaðir ok skemta sér með margskonar gleðimálum, ok prófandi sér klerkadómligar listir, fyrst gramaticam, þar næst dialecticam, þá geometricam ok rhetoricam, þá musicam ok astronomiam, ok prófaðist svó, at í ǫllum þessum listum er Kvinatus hvassastr: hann var ok versificator svó fróðr með gátum ok ǫllum háttum, at enginn meistari var hans líki í allri borginni: hann lék hljóðfæri allra handa yfir alla aðra meistara ok gjǫrði jafnan með lítilæti mǫrgum manni þar með fagra skemtan. Enginn var sá maðr meiri né minni, ungr né gamall, at eigi ynni honum sem sínum fǫður eðr brædr, ok hans dygð ok hæverska flytst víða um lǫnd. Allir þessir ungu menn ríða nú saman dagliga at fremja sínar listir ok veiða dýr ok fugla. Ok nú skrifa ek af þeira atferð eigi fleira at sinne ok vikjum sǫgunni í annan stað til þeira kónga ok kappa, sem bygðu norðrálfu heimsins ok við hljóta at koma þessa sǫgu. . . . . vexti . . . . . tugr . . . . . þegar i bernsku . . . . . a ok hvat sem þeir . . . . . (br?)[ædr]nir ath . . . . þeir heria ꜳ . . . . . Milas h . . . . da ath.

---

Noter: