Trójumanna saga

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Riddarasögur

Trójumanna saga

Jón Sigurðsson

Det kongelige nordiske Oldskriftselskab

København, 1848

I Planen for nærværende Annaler nævnes blandt de Afdelinger, hvortil deres vigtigste Formaal kunne henföres, ogsaa Bearbeidelser af oldnordisk Digtning eller Prosa, som i Omfang ere passende for Tidsskriftet og ellers ikke kunne ventes at blive udgivne i de af Selskabet besörgede Skrifter. Man havde længe paatænkt en særskilt Udgave af de vigtigste Fornaldar Sögur Suðrlanda og Ridder-Sagaer, hvilken vistnok i flere Henseender kunde være önskelig. De senere Begivenheder synes imidlertid at udskyde dette Önskes Opnaaelse til Fremtiden, da det maa ansees mest magtpaaliggende at anvende de Midler, som til særskilte Öiemed kunne blive disponible, paa Udgivelsen af det fra Dr. theol. Sveinbjörn Egilssons Haand allerede færdige „Lexicon poëticum antiquæ linguæ Septentrionalis“. Da man imidlertid af flere af hine Sagaer har forskjellige Recensioner, tildeels særdeles mærkelige, antages det at ville blive Velyndere af denne Gren af Middelalderens Literatur, saavel her i Norden som i Udlandene, velkomment, at man efterhaanden her meddeler enkelte Pröver af disse, ledsagede med Undersögelser, der navnligen skulle have til Formaal at paavise Originalerne og deres Forhold til disse og til de andre i forskjellige Sprog bevarede Bearbeidelser.

For nærværende Udgave af Trójumanna saga og Breta sögur er lagt til Grund Hauksbók (A.Magn. Nr. 544, 4, = H).

---

Hèr hefr Trójumanna sögu

1. Á dögum Jósue, er höfðíngi var á Jórsalalandi yfir Gyðínga lýð, eftir Móises, at tilskipan sjálfs guðs, var sá maðr upp fœddr í ey þeirri í Jórsala hafi er Krít heitir, er Satúrnus var kallaðr en vèr köllum Frey; hann var ekki ríkr maðr hinn fyrra lut æfi sinnar, en þó var hann vitr maðr ok ráðugr; bróðir hans hèt Títan, hann átti marga sunu. Satúrnus sá, hversu mikit skilði sœmðina þeirra manna, er fè höfðu ok hinna, er ekki eða lítið áttu; hann leitar nú með vizku feárins, hyggr at háttum manna ok undirstendr þat, at engi maðr í því landi kunni at blása gullmálm; ok af því at hann vissi, at með Gyðíngum voru þeir menn, er þessháttar íþrótt kunnu, ok hversdaglega smíðuðu gull til tjaldbúðar drottins: þá ferr hann leynilega til þeirra ok nemr af þeim þá íþrótt, ok síðan ferr hann heim ok verðr skjótt stórauðigr; verðr hann nú af þessu ágætr ok fær virðíng mikla, hann lætr nú borgir gera á landinu ok fær nú dýrlegt kvânfáng, ok því trúðu heiðnir menn, at hann ætti engan föður, því at hann var lángt um (fram) alla sína ættmenn at virðíngu. Hann átti iij sunu: Júpíter ok Neptúnum ok Plútu; Júpíter unni hann mest þeirra. Satúrnus var nú vorðinn svâ auðigr, ok svâ vóx sœmð hans mikit, at þeir tóku hann til konúngs; var hann vinsæll ok örr. Hann lèt gullpenníng gánga um eyna, ok er svâ skjótt vóx sœmð hans, þá kölluðu heiðnir menn þat gullheim er hann rèð fyri; C borga var í ríki hans í eynni, ok hafði hann ok hans menn allar gera látið; þeir kölluðu hann upphaf ok guð þess lands; þat lof fèllst honum í eyru ok trúði hann því er þeir sögðu, ok hugðist hann nú vera mátkari öllum konúngum, ok svâ kom, at hann hugðist ráða mundu öllum heimi; heyrt hafði hann ok getið helvítis, ok eignaði hann sèr þat, ok svâ himin; mikit unni hann sunum sínum, ok er hann var orðinn svâ frægr, þá beiddust synir hans ríkis af honum, ok svâ gerir hann, at hann gefr Júpíter himin ok mælti: svâ sem sumir kalla himna þrenníng, þá gef ek þèr nú með ríkinu, at þú skalt ráða fyri eldíngum ok senda til úvina þinna, ok lát fara iij saman jamnan, svâ at þat megi allir sjá merkíng þrenníngar ríkis þíns. Neptúnum set ek guð yfir þessum heimi at ráða, ok þar með veldis-gjöf krók þríángaðan, skaltu þar með alla hluti til þín draga, til marks þrenníngar þinnar. Plútu skal vera höfðíngi yfir helvíti, og fyrir sakir þess ríkis gef ek þèr varðhund, er Cerberus heitir ok á iij höfuð til þrenníngarmarks. Þessu trúðu heiðnir menn, at svâ væri sköput veröldin, ok þeir mundu ráða þessum heimum. Júpiter þótti fólkit ofsast, ok ríki föður síns ofmikit, ok öfundaði hann þat, ok berr fè undir höfðíngja, at þeir rèði konúng af ríkinu; þeir þiggja fèit ok veita atgöngu með Júpíter, ok gerir hann ij kosti föður sínum, hvârt hann vill gefa upp ríkit eða berjast. Júpíter hefir áðr mikit undir sik lagt af ríkinu. Satúrnus segir ofsjálfráða sunu sína verit hafa, ok ofmikit lèn þeim gefit, stökkr hann undan híngat í Ítalíam; hann kendi mönnum þar fyrst akrverk. Júpíter tók þá allt ríkit, hann gerðist hermaðr mikill, hann tekr af gullpenníng en lætr gánga silfrpenning; hann fèkk konu þeirrar er Júnu hèt, ok er hann nú konúngr yfir öllu ríkinu; þat öfundaðu synir Títans, er eigi þóttust til minna komnir; þeir fá sèr mikinn afla ok herja á ríkit ok gera mörg illvirki; konúngr samnar her í móti ok fundust þeir undir ey einni; Júpiter bað sína menn handtaka þá en drepa eigi, ok síðan berjast þeir ok lýkr svâ, at synir Títans flýðu, en litlu síðarr komu þeir aftr með miklum styrk ok herja ok brenna; þeir fá svâ mikinn styrk, at þeir gera sèr eina sterka borg ok herja þaðan, ok er Júpíter fregn þetta, ferr hann á hendr þeim; ok einn dag, er synir Títans voru riðnir með her sinn út af borginni, þá sjá þeir hvar ferr herr Júpíters, þeir snúa þegar til borgarinnar ok verja hana, en Júpíter sœkir at, ok lèttir eigi fyrr en þeir gefa sik upp; hann lætr þá handtaka ok setja í fjallit Etnum, ok lèt þá þar svelta til heljar. Hèr eftir verðr allt fólk hrætt við hann, ok því trúðu heiðnir menn, at hann sendi þá til helvítis, því at jarðeldr er í fjalli því; hann lætr gera sèr skip mikit ok skera griðúngs höfuð á framstafni, þat hafði hann í allar herfarar; því trúðu heiðnir menn, at hann fœri í griðúngs líki yfir stór höf, enda hafði hann ok fjölkýngi til at hann mátti griðúngr sýnast; hann átti sun er Merkúríus hèt, hans móðir hèt Maja, hon var frilla hans; Merkúríus var mikill íþróttamaðr ok vitr.

2. Maðr hèt Ínakus, hann (var) maðr ríkr í Girklandi, hann átti dóttur vena er Íó hèt; hon var kvenna fríðust. Júpíter vill sjá þessa konu ok ferr heiman, ok er Ínakus spyrr til ferðar Júpíters, gengr hann móti honum með blíðskap; Ínakus sendir menn eftir fólki, en um morgininn eftir sèr Júpíter Íó, ok sèr at hon er allra kvenna venst; þá mælti Júpíter hinn ríki: Ínakus! segir hann, oft hafa miklar sögur gengit frá dóttur þinni, ok eigi er þar ofmikit frá sagt, ok spurt muntu hafa frá mínu ríki ok mætti, ok vil ek at þú giftir mèr dóttur þína, báðum okkr til sœmðar. Hann svarar: spurt höfu vèr til ríkis yðars, ok þat, at èr eiguð konu, ok verðr ekki mín dóttir yður. Júpíter segir: kemr þèr eigi þat í hug, at ek mun hafa vald til at fá hana móti vilja þínum. Hann svarar: þat er nú sem verðr, ok nú er öll borgin full með her, ok er nú engi kostr at hafa hana í brott. Ferr (hann) við svâ búit heim, en litlu siðarr ferr Júpíter einsaman við lítið skip ok kemr í ríki Ínakus; hann ferr með stafkörlum ok finnr þræla nokkura í skógi, ok spyrr þá tíðinda ok hvârt konúngr sè í landi, eða hvat þar er frægat. Þeir segja konúng sitja í góðum friði; en ekki er hèr tíðara at tala en um Krítar-Þór, hversu sneypilega hann fór. Hann segir: ek hefi nokkut silfr, ok vil ek gefa yðr, ef þèr komit henni í skóginn, en þeir voru heimskir ok tóku við silfrinu, ok komu henni í skóginn, en Júpíter greip hana, ok hafði hana brott með ser; við þetta verðr varr Ínakus, ok þikkir eigi auðvelt eftir at sœkja. En er þau koma heim í Krít, er Íó vanheil, en Júnu, konu Júpíter, líkar þetta illa, ok bregðr Íó í kvígulíki ok mælti svâ fyri, at hon skyldi eigi lèttari verða fyrr en hon kvemi þar er á fèlli í vij kvíslum til sjófar. Júna sendir til fluguna Ónestío at bíta hana, en Argus þrell gætti hennar, er hafði C augna, lx í nakka, ok vöktu þau um netr. Hon mátti aldri lèttari verða, fyrr en Þórr sendi til Merkúríum harpslaga sinn at svæfa hann; hann svæfði þrælinn ok drap hann síðan. Svâ er sagt, at Sif, kona Þórs, er Íó skyldi lèttari verða, at hon hèlt höndum fram um kne sèr, ok spenti þar um ok kvað galdra, ok þá var allt senn, at drepinn var þrællinn ok henni spratt höndin af knènu, ok þá varð hon lèttari at Erkúles; ok er hann lá í vöggu, þá vökkti Sif upp höggorma at sveininum, en hann rètti í móti hendr, ok kreisti höggormana til bana, ok er hann vex upp, gerist hann allra kappa mestr.

3. Líkaon hèt maðr illr ok auðigr í Krít, margir kölluðu hann mannætu ok tröll. Júpíter sœkir hann heim, ok leynist, ok vill vita, hvârt hann er sönnu sagðr, ok hit fyrsta kveld sèr hann at þar var manna slátr í katli, ok nú grunar bóndann, hverr gestrinn man vera ok vill nú svíkja hann; ok er Júpíter finnr þat, leitar hann brott, ok litlu síðarr sendir Júpíter menn til hans, ok drepr hann, en tekr upp fèit; því trúðu heiðnir menn at hann yrði . . . . . . . . gi.

4. Konúngr hèt Agenor á Girklandi, ríkr ok fjölmennr, hann átti ij börn, Kaðmus hèt son hans, en Evrópa dóttir, allra kvenna fríðust; Kaðmus (bróðir) hennar (var) spekíngr mikill, hann fann stafrof Girkja; hon var ok vitr ok kunni margar listir; konúngr unni henni mikit. Hann spyrr, hversu Ínakus hafði farit, ok örveittir sèr ekki slíks; hann setti sun sinn at varðveita . . . a. Júpíter spyrr þetta ok ferr yfir hafit út í einn leynivâg, en þat sögðu Krítarmenn at hann svæmi um hafit, er hann fór opt svâ skjótt; hann kemr þaðan skamt í frá sem konúngsdóttir var, ok einn morgin er konúngsdóttir gekk or borginni, ok sá á sjófarströnd, hvar lá griðúngr einn, ok svâ fagr at hvert hár þótti henni or gulli, hon gengr at ok klappar um granar hans ok kyssir hann, ok þikkir hann fagr, en fylgiskonur hennar rœða um at þetta er mikil gersimi. Nú sprettr griðúngr upp, ok þrífr hana ok hefir til skips, ok ferr heim í ríki sitt. Konúnginum, föður hennar, líkar þetta illa, ok segir syni sínum, at hann man ekki ríki eignast, nema hann nái aftr dóttur hans, eða ella komi hann aldri aftr; hann ferr brott með liði ok kemr í Krít, ok ferr á fund Júpíter; þeir finnast ok sættast at því at Júpíter gekk at eiga systur hans, ok kvezt mundu gefa honum þriðjúng heims ok koma honum í ríki sitt. Son þeirra Júpíter ok Evrópa var Apolló sólar guð, hann var mjök fjölkunnigr ok gerði mörg skrípi ok undr. Þórr fregn þat, ok vill eigi at aðrir dirfist at því, hann sendir menn til hans, ok gerir at honum eldíng, ok verðr þat hans bani.

5. Salómon hèt sá konúngr, er jafnaðist við Júpíter; hann hafði látið gera mikla höll ok dýrlega, ok mikla brú til, með miklum vèlum, ok or stórir ríngar; hann var því vanr, ef úvinir hans kvæmu, at gera eldíngar at þeim. Júpíter sœkir þángat, ok vill eigi þetta sitja, ok ferr at Salómon konúngi með her, ok fleygir til hans eldíngum iij at sögu heiðinna manna, ok þar af þá dó hann ok mikill luti fólks hans, ok sýndist Þór honum þat maklig skript.

Frá Edelon

6. Maðr hèt Edelon ok dóttir hans Alkonía. Júpíter spyrr þetta, ok vill ná henni, ok leitar sèr ráðs; hann kemr á laun, ok er hon sat í skemmu sinni, verða þau undr, at rignir gulldropum í knè henni; hon gengr út ok sèr mikla skúr, hvar ofan rigndi, ok gengr þar eftir, ok í þessu grípr Júpíter hana ok leiðir til skips, en faðir hennar biðr eigi leita hennar, ok þikkist vita, hverr hann man hafa brott numit, ok er Júpíter kemr til skipa með hana, lætr hann verða saman ij nætr ok engan dag í millim.

7. Peleus hèt konúngr í Pelapónense í Girklandi, ágætr ok ríkr; bróðir hans hèt Eson, ok bar ekki tignarnafn; sun hans hèt Jason, hann var mikill maðr ok sterkr, vâpndjarfr ok vígkœnn; hann var svâ vinsæll, at honum vildu náliga allir þjóna í ríkinu, hann var miklu örvari af fè en nokkurr annarr í þann tíma; þat óttaðist Peleus konúngr at skjótt mundi Jason hafa undan honum ríkit, ok gerði þat ráð, at senda hann í þá nokkura ferð, er engi hafði aftr komit, sá er farit hafði; hann sendir síðan orð Jason, at hann komi á hans fund, ok er honum komu brèf konúngs, fór hann þegar á fund hans; konúngr fagnaði (honum) . . . . . . . . er hann hafði þar verit um ríð, þá gengu þeir frændr í málstofu; þá mælti konúngr: úlíkr ertu orðinn, frændi, flestum mönnum öðrum í heimi þessum, þeim er vèr heyrum sögur af, ok þyrfti nú at þú lètir skamt þrekvirkja millim, meðan þú ert í þvílíkum blóma aldrs ok virðíngar, ok mætti þaðan af vaxa þín tign ok vârt ríki, en sú þikkir nú framaferð mest at fara í Asíam, í þann stað sem Kolkos heitir, at sœkja þángat reyfi þat er gullspuni einn er, ok hefir þeim þó ekki vel farizt, er eftir hafa sótt, venti ek at þeir munu úráðlega hafa at farit. Jason gerði sik fúsan þessar farar, því at honum fèll vel í eyru lofsorð konúngs, heitr konúngr honum stórsœmðum, ef hann kemr aftr, þikkir Jason ok fýsilegt at koma í hina ágætustu staði veraldarinnar, ok játtar ferðinni; konúngr sendir eftir smið þeim er Argus hèt, er hagastr var í ríkinu, ok víða er í bókum getið, at hann skyldi skip gera ok vanda sem mest; ok er þat veglega skip var fram sett, var þat kallat Argo; þessir menn rèðust til ferðar með Jason: hinn mikli Erkúles, sun Þórs; Kastor ok Pollox af Sparta, brœðr Eline, er venst var allra kvenna í Girklandi, hana átti Menelaus, ok Klitemestre. [er átti Agamemnon; með honum fór ok Nestor hinn spaki or Piló, ok Telamon af Salómína ok Peleus af Figía; eigi eru fleiri menn nefndir. Ok er þeir voru búnir, lètu þeir í haf, ok komu síðan við þat land er Frigía heitir; fyri því ríki rèð þá Lamedon, hans sun var Príamus, en dóttir Hesíóna; kona Príamí hèt Hekúba, þeirra synir voru þeir, hinn ágæti Ektor ok hinn fagri Alexandr, er Paris hèt öðru nafni, Deiphebus, Helenus ok Tróilus; dœtr þeirra þær Kasandra ok Pólixena ok Tróan; átti Príamus ok laungetna sunu. Príamus rèð þá fyri Tyrklandi einu, meðan Lamedon lifði. Hekúbu dreymði, þá er hon var úraust, at einn logbrandr liði fram af munni hennar, þar fyri þótti henni öll Trójuborg brenna; hon var rædd mjök og sagði Príamó drauminn, en spekíngar rèðu svâ, at hon mundi fœða einn sun, þann er fyri hans sakir mundi niðr vera brotin öll Trójuborg. Ok er Príamus konúngr heyrir þessa luti, biðr hann sveininn út bera; ok er hann var fœddr, var hann kallaðr Álexandr; ok er móðirin sá, hversu fagrt þat barn var, vildi hon eigi láta út bera, ok fèkk hann til fóstrs á laun, ok var hann þá kallaðr Paris; en er hann vóx upp, elskaði hann mjök Freyju, en síðan, er hann vissi um ætt sína ok hann gerði brullaup sitt til Thetidem, þá bauð hann þángat öllum guðum; hon tók upp eitt gullepli, á því var þat ritað, at sú skyldi eignast er fegri væri, ok var því kastað millim þeirra Freyju ok Sif ok Gefjon; þær gánga fyri Júpíter, at hann dœmi um, hver þeirra fríðust er, en hann vildi eigi dœma, því at hann ugði reiði þeirrar, er hann dœmði eigi vensta; hann bað at þær færi í skóginn Ídem til hirðis þess er Alexandr hèt, ok á nokkorum degi, er hann gætti feárins, kom til hans griðúngr einn mikill, er hann hafði eigi fyrr sèt, ok barðist við einn af hans griðúngum, ok varð sá sigraðr er Alexandr átti, þá setti Þórr kórónu af dýrlegum blómum yfir höfuð hans; ok annan dag kom griðúngr, ok fór sem hinn fyrra dag; ok hinn þriðja dag kom hinn sami griðúngr, ok mátti sá minna fyrst, er Aléxandr átti, ok þá batt hann brodd einn mikinn í enni honum, ok mátti sá þá ekki við, er til var kominn, ok undi þá Alexandr vel við, ok því setti hann kórónu á höfuð honum, ok tignaði hann þá svâ fyri sigr sinn.

8. Þessi atburðr var sagðr Príamó, ok hèr eftir gekk hann við frændsemi Alexandrs, ok er hann var í ætt kominn, tók hann virðíng sem aðrir brœðr hans; hann var allra manna kurteisastr. Ok einn dag, er hann fór á Ídus skóg, þar sem hann hafði hjörð haldit, sýndist honum í svefni sem Satúrnus leiddi at honum konur iij: Sif ok Freyju ok Frigg, ok bað hann segja, hver þeirra venust veri; honum þótti Freyja lúta at sèr, ok bað hann þat segja, at hon væri venst, en hon kvezt mundu launa honum, at vera þess ráðandi at fá honum þá konu af Girklandi er venst væri; þá gekk at honum Sif ok bað at hann skyldi hana vensta dœma, en hon kvezt mundu gefa honum mikit veraldar-ríki ok tign, ok er hann dœmir eigi, þá gengr Frigg at honum, ok býðr honum mikla speki ok sigr í orrostum (hon var orrostu guð), ef hann segði hana fegrsta, ok dœmir hann eigi; nú kemr Freyja at honum ok mælti: minnstu nú, hverju þú hefir mèr heitið; hon beraði líkam sinn, þá dœmir hann hana fegrsta; því var Sif síðan í fjandskap við Trójumenn.

9. En er þeir Erkúles ok Jason voru þar við land komnir, þá sendi Lamedon konúngr menn til þeirra, ok bað þá brottu verða, ella mundi hann þá með her fœra brott, ok er þeim komu þessí boð, sè þeir eigi annan kost líkara en fara brott, lèttu þeir ok eigi sinni ferð fyrr en þeir komu í Kolkos, þar rèð þá fyri konúngr sá, er Medíus hèt, en Medía hèt dóttir hans; hon var kvenna venst ok vitrust, ok Medíus konúngr býðr nú þeim Jason til veizlu, ok eru þeir í Kolkos um ríð. Nú berr Jason opp eyrindi sín fyri konúng, ok segir at hann er sendr eftir reyfinu, því er uppi hángir í Týs hofi ok margir hafa eftir farit. Konúngr mælti: þú ert dýrlegr maðr ok skalt vel með oss kominn, en ek vil segja þèr hvat á liggr, ef þetta reyfi er brott haft, at lokit er þess konúngs ríki er hèr ræðr fyri, ok vita skulu þèr þær þrautir, er til eru, áðr en nást mun: Argus heitir þræll, er vakir yfir hofinu, hann hefir C augna, ok sefr þá sumum er hann vakir sumum, ok skal hann svæfa ok drepa síðan; dreki er sá í hofinu, er þú munt heyrt hafa getið, ok er allra dreka grimmastr, hann hefir mörg augu ok mikit eitr; hann skal ok drepa; yxn eru þar ij or eiri blásnir, ok svâ grimmir ok ógurlegir, at eldr flýgr af nösum þeirra ok munni, ok eftir þat skaltu niðr brjóta hofit ok erja þar yfir með exnunum, ok taka síðan jaxlana or drekanum ok sá þar í eftir; síðan munu þar menn upp renna, iij sinnum xij, ok vilja allir drekans hefna, þeir eru svâ stórir ok sterkir sem risar, ok við þá verðr at berjast, ok sá er þessu kemr á leið mun aldri týna lofi sínu, meðan veröldin stendr.

10. Nú er Jason heyrir þetta, fær honum mikillar áhyggju, hversu hann skal fram koma þessi þraut, ok nú leiðir konúngr hann at sjá allar þrautirnar, ok þikkir honum því meira um vert, er hann veit gerr; ok er Jason nú stórlega úglaðr. Medía konúngs-dóttir sèr þetta, at Jason er úkátr; henni lízt vel á hann ok þikkir mikill skaði, ef svâ dýrlegr maðr skal fyrifarast; hon kunni mikit af fjölkýngi föður síns; þá mælti hon til systur sinnar: mjök harma ek þat, mín kæra systir! ef þessi hinn dýrlegi maðr skal týnast, ok eigi má ek þat vita, ef ek má honum bót ráða; far þú nú ok seg honum at ek vil finna hann, ok heldr vil ek allar þrautir á mik leggja, en þessi dreki fyrifari honum. Nú ferr mærin til hallar, þar er Jason svaf, ok mælti: herra, sofi þèr? hann mælti: hver ertu, júngfrú? hon svarar: ek em systir hinnar ríku Medee, konúngs-dóttur, ok hon sendi mik til yðar, hon harmar með þèr þína hugsótt, ok rís upp ok gakk með mèr; hon ferr til skógar fyri honum skamt frá borginni, ok þar var fyri hin ágæta Medee, ok er hon sèr Jasonem, stendr hon upp ok kvaddi hann; hann fagnar henni vel; þau talast við marga luti, ok finnr Jason skjótt, hversu vitr hon èr, ok rennr honum skjótt hugr til hennar, ok veitir nú hvârt öðru fœgileg faðmlög ok blíða kossa, ok eigi gánga þau þaðan brott, fyrr en Jason hefir framit vilja sinn við hana allan; þá segir Medía, at hann skal vera kátr ok óttalaus, ok heitr honum því, at hann skal fram koma sínu eyrindi. Nú gengr Jason heim glaðr, ok er sá tími kemr, er fram skal koma þetta þrekvirki, ok á einni nótt koma sendimenn konúngsdóttur til Jasons, ok nú gánga þau brott ij ok til hofsins, ok þá svæfir hon drekann ok þrælinn, en Jason reiðir upp sverðit ok drepr þrælinn, þar eftir leggr hann til drekans undir bæxlit, sem hon kendi honum, ok þá vaknaði við sá hinn grimmi dreki, ok blès ógurlegu eitri, en með fulltingi konúngsdóttur skaðaði hann þat ekki; nú blístrar konúngsdóttir at öxnunum, ok gengr at þeim ok leggr ok á, ok knýtir við vagn, ok ekr út yfir hofit öllum feárlut, ok svâ þessu hinu ágæta reyfi, er allt var sem gull; nú kveykir hon galdra, svâ at hon fellir ofan hofit, nú knytja þau saman yxnina, ok erja yfir hofit, ok taka tenn drekans ok sá í jörðina eftir, ok þar renna upp margir menn ok sterklegir með vâpnum, ok þá býðr Jasoni mikinn ótta; þá mælti konúngsdóttir: hræzt eigi, herra, sjálfir skulu þeir sæfast, ok með hennar kunnáttu berjast þeir sjálfir ok drepast niðr. Þá ferr Jason heim með þessum sigri, ok vekr upp menn sína, ok segir þeim þessi tíðindi; en Medía fór til hallar föður síns, ok hefir með sèr allt sitt gull, ok hin ágætustu klæði sín, ok ferr nú til skips Jasons. Jason ok hans menn laupa nú um borgina með ópi ok eggian, og drepa allt þat sem fyri varð, ok svâ lyka þeir við, at þar fellr Medíus konúngr ok mestr luti hers hans, ok dvelst Jason þar um vetrinn, en konúngsdóttir var með barni, ok fœddi hon ij sunu. Ok er vâr kom, fór Jason heim til Girklands með mikilli sœmð; ok eitt kveld komu þeir við ey eina ok lágu þar um nóttina; þeir Jason sváfu í landtjaldi, ok Medíe konúngsdóttir; hon vaknaði eigi fyrr, en þeir voru allir brottu; hon gengr á eyna, ok sèr at þeir sigla þá öllum skipum undan eynni; hon kallar þá með miklum gráti ok mælti: veit ek at Jason man eigi þessu ráðit hafa, sá er mesta frægð vann í Kolkos; hon talði upp margan sinn harm, en Jason vildi eigi at síðr brott sigla, því at hann átti aðra konu heima, ok vel ættaða, kemr hann nú heim í land, ok var hverr maðr honum feginn nema Peleus konúngr; varð Jason af þessi ferð mjök frægr; var hann til konúngs tekinn eftir Peleus.

11. En er Erkúles var aftr kominn, þá undi hann stórilla við sína för ok úvirðíng þá, er Lamedon konúngr hafði honum veitt; hann fór heiman til þeirrar eyjar er Spartam heitir, at finna Kastórem ok Pollúcem; þá hafði Lamedon konúngr landflæmða; þaðan fara þeir allir saman til Salómínam, at finna Thelamon, ok fara þeir þaðan allir til Picíam, at finna Peleum, ok fór hann með þeim í Pílum, þar er Nestor hinn spaki rèð fyri, ok fór hann með þeim, ok hafði hann v skip stór ok valdi þar til hina beztu menn; siglðu þeir þaðan í haf ok komu við Frigíaland um nótt; ok er þeir urðu landfastir, fór Erkúles frá skipum, ok með honum Peleus ok Thelamon ok helmíngr liðs þeirra. Lamedon konúngr var í borg þeirri er Ilíum hèt, en síðan Trója, hon var þá hvârki sterk at veggjum nè mannfjölða; hann reið út af borginni ok til skipanna, ok tókst þar bardagi, ok eigi lángr áðr honum kom hersaga or borginni; vendi konúngr þá aftr ok vill veita þeim; sneri Erkúles þá í móti honum ok varð þar harðr bardagi, ok lauk svâ, at Erkúles drap Lamedon konúng ok mestan luta liðs hans; þeir tóku þar Hesíónem, dóttur Lamedons konúngs, ok allt þat er fèmætt var, fara þeir síðan með sigri aftr til Girklands, ok unðu þá vel við sína ferð. Thelamon fèkk Hesíónem, ok fóru þau heim í Salómína; þar fèllu frillusynir Lamedons, er svâ hètu: Hipsifílus ok Volúntes ok Amphíter.

Frá Erkúles

12. Eftir þessa atburði fór Erkúles or landi, at leita sèr frægðar; hann drap með höndum sèr einn mikinn leo; Hercúlesteus heyrði mikla frægð fara af Erkúles, ok girntist at sjá hann, ok er þeir fundust, drap Erkúles hann. Hjá einni keldu var einn ormr með mörgum höfðum, ok ef eitt var af honum höggvit, þá komu ij í staðinn; þann drap Erkúles; hann tók ok gulleplin; hann fór ok í Spanía ok drap hinn ógurlega Gereons, ok var þat verk allfrægt; þaðan fór hann í vestrálfu heimsins, ok er svâ sagt at hann kæmi til heimsenda, ok gerði þar mikla stólpa til marks víðförli sinnar; síðan siglði hann aftr um Norvasund ok í Ítalía. Kakus, sun Evander, hèt mikill kappi, er Erkúles drap; þaðan ferr hann út á Índíaland, ok drepr þar þau dýr er Centauros heita, en tamði sum; hann drap ok þar þá fugla, er ágætastir hafa verit, er Arpíne hètu; eftir þat ferr hann utan, ok svâ sögðu heiðnir menn, at hann brygðist í villigaltar líki, ok þorðu engir honum áverka at veita; því trúðu þeir ok, at hann bæri himin, ok því kölluðu þeir hann þángat numinn, ok því kölluðu þeir Erkúles stjörnu; hon stendr millim ij vagna.

13. Erkúles hafði átt þá konu, er Deianíra hèt, systir Melíagrí; hann hafði hana látið eina, en tekit sèr eina bónda dóttur til konu; Deianíra sendir Erkúles eitt brèf með þessum orðum: Margt kemr nú við, Erkúles, um ráð þitt, þat er fyri skömmu mundi eigi líklegt þikkja; þú hefir nú fengit eina bóndadóttur, þá er ekki kann at gera, utan rífa ull í sundr, [ok svâ segist at þú greiðir stundum með henni, en ef þú greiðir eigi vel fyri henni, þá lystr hon þik með snælduhala sínum; ok eigi er þessi hinn sami Erkúles ok sá, er drekann drap í garði Atlanus risa, ok tók þaðan gullepli ij; mèr er ok sagt, at þú drekkir vín um netr ok daga, ok etir hœns ok páfugla, ok eigi hefðir þú yfir komit Erides hinn frækna, ef þú hefðir þá svâ gert, ok eigi mundi Orpeus trúa at þú mundir slíkr verða, þá er þú vart í niðrgáng með honum, ok þú tókt Cerberum, ok drótt hann allt upp í ljós veraldar, ok lagðir á hann iij fjötra; eigi vartu þá í balldikinn, ok eigi battu þú gull á háls þèr. En eigi parf ek um þik at annast; mín forlög munu mik taka sem frændr mína: faðir minn lagði sik sverði; brœðr minir vâgust; systr mínar druknuðu; nú sendi ek þèr einn kyrtil, roðinn með mínu blóði; - ok eigi vartu þá í blautum purpura, er þú drapt Gorgonium, skrimsl þat er framan var leó, en í miðju geit, en flugdreki aftr, ok þess minnir mik, at þú værir heldr í vargstakki þá er þú drapt Gereónem konúng í Spanía, ok rètt einn öllum Spán; - nú send híngat sun okkarn, at hann veiti mèr nábjargir, en ek sendi þèr í móti þetta klæði blóðugt. Hon brá þá sverði ok lagði í gegnum sik, ok lèt hon þar líf sitt.

Er Trója var eflð annan tíma

14. Nú er þar til at taka, at þá er Lamedon konúngr var drepinn ok synir hans, ok dóttir hans hertekin, en brotin borgin ok rænt fènu, var Príamus ekki ner; ok er hann frá þessi tíðindi, brá honum við mjök; hann fór þá til Ilíam með allt sitt góz; hann lèt þegar til borgar efna, myklu sterkari en fyrr hafði hon verit, en eigi varð hon fyrr allger, svâ sem þeir vildu, fyrr en Neptúnus ok Apolló sólarguð gerðu hana; þángat voru veitt stór vötn með miklum broðum; þar voru þá gervir kastalar stórir ok turnar; eigi voru ok borgarliðin aftr læst auðveldri at sœkja en veggirnir liðlausir; kastali var yfir hverju borgarliði; hann lèt gera hof mikit í borginni ok hœlga Þór, ok er þetta var allt gert, þá sendi hann Antenor til Girklands eftir Hesíónem, systur sinni; hann fór, þegar honum gaf byr, ok fann Peleí, ok sagðist vera sendr af Príamus konúngi at leita um sættir við þá Girki, ok tjáði hversu stórt honum var at bœta, er þeir höfðu drepit föður hans ok brœðr, en brotið borg hans ok rænt fènu, ok drepit fjölda fólks, en tekit systur hans at herfángi, er hann tregar mest, ok bað at hann skyldi eiga lut í at Hesíónem veri heim send. Peleas tók honum erfiðlega, ok kallaðist þeim minna illt gert hafa en þeir voru verðir, ok bað hann brott fara þaðan; hann hèlt þá brott til Bóecíam, ok lendi við Salamínam, ok fór á fund Telamon, ok beiddi at hann sendi heim Hesíónem til Príamus bróður síns. Telamon segir: ekki er þessa við mik at leita, ek hefi ekki gert Príamó, ek drap ekki föður hans, og eigi tók ek systur hans, en þau laun, er ek fèkk þar fyri mína framkvæmð, varir mik at ek láta eigi þrautarlaust, ok bað hann Antenor brott fara sem skjótast. Hann fór þegar brott, ok lètti eigi fyrr en hann kom heim til Príamó ok sagði honum alla sína ferð, ok sagðist fundit hafa alla þá menn, er honum áttu sakir at bœta, ok sagði fyri sakbœtr koma spott ok heitun.

15. Eftir þat sendi Príamus eftir sunum sínum ok vinum, ok segir þeim at hann ætlar at gera her til Girklands: ok skulu synir mínir vera höfðíngjar, fyri því at þeir eru reyndir at mikilli kappsemð ok frœknleik. Ektor stóð upp ok mælti; hann var elztr ok ágæztr: gjarna vildim vèr fara, ef til sœmðar mætti verða, en þat efar mik um, at eigi verði vârr lutr því betri, sem vèr eigumst fleira við, en ekki kvíði ek mèr, því at lifa man ek þann aldr, sem mèr er hugaðr. Þá mælti Alexandr: þat er mín tillaga, at vèr látim þá reyna um stund at bera skarðan lut fyri oss, ok vil ek bjóðast til at vera höfðíngi þessar ferðar, ok kemr mèr mjök á úvart, ef ek fer eyrendlausu. Eftir þat sagði Alexandr draum sinn, þann er hann hafði dreymt í Íða skógi: venti ek at hann mun nú ræsa; man ek þángat sœkja heldr ynði en aldrtila, man þat ok allt eftir gánga er goðin hafa fyri sagt, er ok sá engi feigri er ferr, en hinn er heima sitr. Þetta mál studdi Deiphobus, sun Príamus, ok eggja mjök ferðarinnar; þá stóð upp Elenus, sun Príamus, ok mælti: annan veg segir mèr hugr um þessa ferð en brœðrum mínum, ætla ek þat hinn bezta kost vârn, at eyrindlausa verði, ok er þat þó eigi hæðíngarlaust, en nerr er þat minni ætlan at vèr munim fara ok hafa eyrinði at sinni, þat er vèr viljum, en fyri þat munu vèr láta fè vârt ok frændr ok sjálfa oss á lesti. Þá stóð upp Tróilus, hinn ýngsti sun Príamus, en engi var honum sterkari utan Ektor, ok fýsti mjök ferðarinnar. Konúngr lætr nú þíng stefna, ok segir at hann ætlar her út at bjóða ok herja til Girklands, ok Alexandr, sun hans, skal þar höfðíngi fyri vera; hann tjár sakir þær, er hann átti við Grikki, ok svâ svör þau er Antenor fèkk, er hann var þángat sendr, bað hann nú til leggja hvern þat er líkast þætti, en kvazt ekki trúa illspám Helenus. Sá maðr svarar máli hans, er Pandus hèt, sun Eyforbíus, frændi Príamus: hèr megu þèr þann sjá, er illa ætlar verða munu förna, því at svâ sagði minn faðir mèr, ef Alexandr næmi konu af Girklandi, at þar af mundu vèr fá údæmi ok aldrtila, ok kallaði hann ner sínu skapi vera at lifa í atferðarleysi en deyja hæðilega í forsjóleysi ok heimsku með ofkappi. Konúngr kallaði honum koma til slíkra orða ræðslu ok hugleysi; fýsti þá allt fólk þessar ferðar. Kasandra, dóttir Príamus konúngs, kunni stórilla þessi ætlan, ok kvað þar mundu við gefna Tróju, ok líf föður síns ok brœðra, ok drjúgum allra manna virðíng, ok flestra manna feárlutr; engi gaumr var þá gefinn hennar spám; var þá búinn herinn, ok var Alexandr höfðíngi ferðarinnar, ok leystu þeir flotann ok bað Príamus goðin beina ferð þeirra; ok er þeir komu ner eyju þeirri er Ceream hèt ok Menelaus rèð fyri, þá mœttu þeir Menelaus, er hann ætlaði at fara til Pílum á fund Nestóris, ok spurði Menelaus, hvert Alexandr skyldi, en hann lèzt fara at skemta sèr. Menelaus bauð honum til sín, ok sagði drotníngina heima vera at fagna þeim, ok bað hann þar hafa hvat er hann vildi; þeir Alexandr tóku Ceream, en í þeirri eyju var mikil hofs hœlgi, ok stóð hofit ner sjó; ok er Elena, kona Menelaus, frá, at þessi hinn ágæti konúngs sun var þar við land kominn, þá fór hon til hofsins at vegsama goðin; henni var ok nokkur forvitni á at sjá þetta hit útlenzka fólk, er svâ mikil frægð fór af; hon var fríðust kvenna í allri veröldunni; henni var ok sagt, at Alexandr mundi hana heim sœkja, ef eigi yrði áðr þeirra fundr.

16. Nú var sagt Alexandr, at Elena var komin til hofsins, þá ferr hann þángat með dýrlegum fórnum, ok leizt hvârutveggja þeirra vel á annat, er þau sázt, ok tóku þau tal sín í millim; Alexandr kastar gullepli í knè Elenu, en þessi orð voru rituð á eplinu: ek sver þess við goðin, at ek skal Alexandr giftast, ok vera hans drottníng hèðan af; hon roðnaði við, er hon kvað þetta upp allt saman, því at þat þorði engi at rjúfa, er í hofinu var heitið; hon þóttist vera svikin, ok kallaði þat ekki eiga at haldast, er maðr mælti úvitandi ok úviljandi, en Alexandr kallaði þetta orðit at vilja ok tilstilli goðanna, er ekki dugði í móti at gera, ok sagði hana fyri þeirra reiði verða mundu, ef hon ryfi við þau heilug sœri, hann gekk þá brott or hofinu ok til skipa, en um nóttina gengu þeir til hofsins ok tóku brott Elenu, ok nokkorar konur með henni ok báru á skip. En er borgarmenn urðu varir við brotttöku hennar, þá herklæddust þeir ok vildu sœkja eftir henni, ok tókst þar bardagi, ok lýkr svâ at landsmenn fèllu ok flýðu, en Alexandr hafði sigr, ok fóru brott við svâ búit ok lèttu eigi fyrr sinni ferð, en þeir komu heim í Tróju, ok tók Príamus konúngr við þeim feginsamlega, ok þikkir vel árnazt hafa, ok kvezt ætla at Girkir muni nú eigi betr una við sinn lut, en þeir hafa áðr unað: ok vettir mik, at þeir sendi nú heim Hesíónem, systur mína. Elena var fyrst lánga ríð úkát, en tók um síðir, at gleðjast við umtölur Príamus, ok var þá ger samför þeirra Alexandrs, ok tókust þar brátt ástir miklar. Kasandra, er Tróan hèt öðru nafni, varð stygg við, er hon fann Elenu, ok sagði at af hennar þángatkvâmu mundi þeim leiða allan úfagnað; Príamus varð reiðr við spár hennar, ok bað hana byrgja eina í húsi, ok svâ var gert.

Herferð til Tróju

17. Nú er at segja, hvat tíðinda varð í Girklandi, er Menelaus frètti brottöku Elenu ok manna-dráp þau, er þar höfðu orðit at hans herbergjum; þá sendu þeir Nestor orð Agamemnon konúngi, bróður Menelaus, ok er hann kom þar, þá huggaði hann bróður sinn ok lýsti því, at hann mundi gera her til Tróju, ok bjóða þeir þegar út leiðángri af öllu Girklandi. En er herinn var saman kominn, þá tóku þeir ráð at gánga til frèttar við goðin, í þann stað er Delpus hèt; [þat goð, er þar var blótað, var kallat Apolló; þar mátti ekki ljúga; til þeirrar ferðar rèðust þeir: hinn ágæti Akilles ok Patroklus, ok er þeir komu þar, gengu þeim svâ frèttir, at Girkir mundu sigr hafa, ok Trója mundi á tíunda ári unnin verða. En í öðrum stað sendi Príamus konúngr Kalkas, sun Nestoris, í Delpus til frèttar, en þau svör komu í móti, at hann skyldi gánga í lið Girkja, ef hann vildi halda virðíng sinni, ok því rèzt hann í lið með Akille, ok fóru þeir síðan heim aftr til hersins; en Príamó komu engi orð um frèttina, hversu farið hefði. En er Girkir voru búnir i höfn þeirri, er í Athenis heitir, höfðu þeir iij skip hins xj tigar hins xij hundraðs; þeir lètu í haf, ok tóku þar land, er Tenedon hèt, ok ræntu þar fè ok drápu menn. Agamemnon var konúngr yfir her Girkja, en þessir voru ágætastir menn með honum: Menelaus, bróðir hans, Akilles ok Patroklus, fóstbróðir hans; Palamídes, Díómedes, Ajax, Telepus; Úlixes ok Nestor voru spekíngar mestir í her þeirra. En er Girkir voru við land komnir, sendi Agamemnon Díómedem ok Úlixem á fund Príamus, ok beiddi at Elenu skyldi lausa láta, en leita síðan sáttum saman at koma, en Príamus neitti því þverlega.

18. Kríseus hèt sá maðr, er þjónaði því goði, er Delpus hèt; Agamemnon konúngr tók dóttur hans, ok at úvilja hennar; Kríseus undi henni svâ mikit, at hann mátti ekki af henni sjá, ok því hèt hann á goðit, at þat skyldi senda aftr dóttur hans, ok því kom drepsótt í lið Girkja ok yfir allar þeirra herbúðir, ok varð svâ mikit mannfall af þessu drepi, at iij mílur voru þat á alla vega, er eldar einir voru, þeir er menn brendu líkami dauðra manna, sem þá var siðr; þeir gengu þá til frèttar við goðin, ok urðu þeir þá vísir; var hon þá heim send, ok varð Kríseus faðir hennar því stórfeginn. En er þeir komu aftr, er sendir voru, til Príamus, ok sögðu sín erindi, þá lèt Agamemnon konúngr blása um allan herinn, at herklæðast skyldi ok sœkja til borgarinnar, svâ sem sólin var upp komin, ok sóttu þeir nú til borgarinnar Tróju; ok þenna morgin sá Príamus, at svâ var í heiðskíru, sem regnbogi veri at sjá yfir allri borginni, ok því þóttust þeir vita at Girkir mundu á ferð komnir, ok því lèt hann út blása öllum herinum af Tróju í móti Girkjum. Próteselus sótti harðast fram á hendr Trójumönnum, ok fóru Trójumenn á hæl, ok fèll þar mart af þeim; þá rèðst Ektor í móti honum ok felldi hann, ok kom þá flótti í þat lið, er honum hafði fylgt, en Ektor hvarf þá aftr til borgarinnar, en bardaginn hèlzt eftir; þá kom Akilles til með sína sveit, ok kom þá flótti í Trójumanna lið, ok rak hann flóttann allt at borginni, ok sleit þá nótt bardagann.

19. Eftir um morgininn kom Agamemnon konúngr með allan herinn, ok setti herbúðir sínar á völlunum hjá borginni, ok lèt gera virki um ok grafa díki um; sá þeir þá at Trója var svâ sterk, at engi von var at hon mundi unnin verða, meðan fólk væri til at verja hana, en þegar annan dag eftir gekk Ektor út af borginni með fylktu liði, en Agamemnon konúngr í móti með Girkja her, ok varð þar hin harðasta orrosta; kom þá brátt mikit mannfall; Hektor gekk fram rösklega ok drap menn á báðar hendr; þá rèðst í móti honum Menon, ok áttu þeir víg saman ok fèll Menon; nú vill Ektor fletta hann, ok í því kom at Menesteus ok sótti fast Ektor, ok særði hann á fœti; en er Ektor hafði sár fengit, þá var hann myklu ákafari, ok hjó bæði stórt ok hart, ok hefði hann þá öllum Girkjum fyri komit, ef eigi gengi þá í mót honum Ajax, ok börðust þeir lengi, ok kom hvârgi sári á annan, ok er þeir höfðu barzt um ríð, kendust þeir við at þeir voru frændr ok systrasynir, ok lèt Ektor þá stöðva lið sitt, ok gáfust þeir frændr gjöfum ok mæltu til vináttu. Eftir þat beiddu Girkir griða um ij vetr, en Trójumenn hètu því, ok voru þá grið sett ok vel haldin; voru þeir þá grafnir, er drepnir voru.

20. Í þann tíma vandaði Palamedes mjök um við Agamemnon, er hann skyldi konúngr vera yfir öllum Girkja her, ok kallaði hann enga forsjó fyri slíku stríði kunna at hafa, ok mæltu þat margir, at því talaði hann slíkt, at hann vildi konúngr vera, en mönnum var ekki um þat umskipti, og var allt sem áðr. En er ij vetr voru liðnir, kom þeirra orrostutími, ok lèt Agamemnon konúngr þá út blása öllum her Girkja, ok með honum Akilles ok Díómedes ok Menelaus, en fyri Trójumanna liði var Ektor ok Eneas ok Tróilus, ok varð þá hin ákafasta orrosta ok mikit mannfall. Ektor felldi þessa höfðíngja: Bóetem ok Archílokum ok Prótenórem, ok sleit nótt bardaganum. Agamemnon konúngr hafði þíng á þeirri nótt, ok eggjaði herinn frœknlegrar framgaungu, ok bað menn mest sœkja Ektor, ok sagði hvers honum var at hefna; kvað honum þá þikkja öll borgin unnin, ef hann er drepinn. Menelaus lèt fara orð um, at hann vildi berjast við Alexandr í einvígi; kvað þat: úsannlegt, at svâ margr maðr gyldi saka þeirra, er vit eigumst við; en er Alexandr frá þessi orð, þá vildi hann gjarna at þeir fyndist, en Elena latti hann þess, ok kvað þat ekki hans fœri: ok mun þik allt við hann skorta, utan hug. Annan dag eftir stýrðu þeir Akilles ok Díómedes Girkja her til móts við Trójumenn, en í mót þeim Ektor ok Eneas, ok tókst þá mikil orrosta ok mikit mannfall; Ektor felldi í þeirri atlögu vij hertoga af Girkja liði, en Eneas ij; Akilles felldi iiij bertoga af Trójumönnum, en Díómedes ij; brá Agamemnon konúngr þá orrostu, ok undi við illa, er hann sá slíkar úfarar sinna manna, en Trójumenn unðu vel við. En annan dag eftir gengu Girkir allir af herbúðum sínum, eggjaði Agamemnon konúngr þá sína menn í ákafa á Ektor ok Trójumenn; en þeim í móti Trójumenn, ok var sú orrosta svâ hörð ok grimmleg at henni lètti eigi LXXX daga í samt; gengu menn þar fram rösklega hvârirtveggju, ok lífði hverr sèr ok sínum fèlaga sem mátti, en á hvern dag fèllu margar þúsundir manna, ok var eigi tóm til at grafa; þá sá Agamemnon konúngr, at eigi mátti svâ lengr vera, ok sendi hann þá Úlixem ok Díómedem til Príamus konúngs með sættarboðum, ok var þá friðr settr um iij vetr, ok skyldu þá hvârir auka sinn viðrbúnað, sem vildu; hèldu þeir ok svâ vel grið sín, at engi var öðrum hættr, þó at föðurbana sinn fyndi, ok áttust þeir jamnan mart við, þegar friðar tímar voru; bjuggust nú ok við hvârirtveggju, sem bezt máttu.

21. Ok er iij vetr voru liðnir, kom orrostutími, ok hèldu þeir út her or Tróju Ektor ok Tróilus, ok Eneas ok Mennon, en á mót stýrði Girkja her Agamemnon ok Menelaus, ok Akilles ok Díómedes ok tekst þá hinn harðasti bardagi, ok þá felldi Ektor þegar í öndverðri orrostu Philippum ok Antippum ok Meríonem, en Akilles felldi Lícaonem ok Eyforbum, ok fèll þá fjöldi manna af hvârutveggju liði, ok börðust þá í sífellu xxx daga; þá voru enn grið sett um vj mánuðr; eftir þat var harðr bardagi ok mannskæðr xij daga, ok fèllu þá margir kappar af hvârumtveggjum; þá beiddi Príamus griða, ok voru þá grið sett xxx daga, lík at grafa ok sár manna at binda. En er orrostu-tíð kemr, þá á Príamus konúngr þíng, ok setr Ektor hertoga yfir öllum her Trójumanna, því at Príamus konúngr var þá gamall; lætr Ektor þá lúka upp öllum liðum á Tróju, ok bað nú alla menn gánga út af borginni, ok svâ var gert; þeir fylktu öllum sínum her. Svâ er sagt, at engi riddari í heiðninni hafi ágætari verit, at öllu því er karlmaðr skal til röskleiks hafa, en Ektor; með honum var Paris Alexandr, hann hefir fegrstr manna verit skapaðr í veröldina, annar en Afsalon, sun Davíðs konúngs; ok nú stóðu þessar fylkíngar Trójumanna ok Girkja á einum velli, ok búnir at berjast; þá sá Alexandr Menelaus standa gegnt sèr í fylkíngu með grimmlegu andliti ok ógurlegum vâpnum; þá brást hann millim manna sinna, svâ sem hann ræddist, svâ sem þá er maðr sèr vâveiflega; þetta sá Ektor ok mælti: heyr þar eilífa úfrægð, er þú skalt nokkut ræðast, eða venda bak móti úvinum þínum í orrostu, ok eigi ræddist þú fyrr at gánga í brúðhvílu konu hans, þá er hann var hvergi ner; hví flýr þú nú eða rædist afl hans eða hvöss vâpn hans? nú máttu her sjá margan góðan dreng hella út sínu blóði fyri þínar sakir; rèttara væri nú at þú gengir einn fram á vígvöllinn ok hann í móti þèr, ok þreyti þit ij með ykkr, en sá ykkarr, er læzt, veri yfirkominn, en sá, er þá lifir eftir, hafi heimulega ást Elenu, svâ at hvârki banni þat Girkir nè Trójumenn; þessu játtar Alexandr; þetta eyrindi flytr nú Ektor, ok játta þessu allir höfðíngjar, ok festa nú þetta báðir konúngar með svardögum. Nú gánga þeir fram á vígvöll, Menelaus ok Paris, ok ljóp hvârtveggi öðrum í gegn djarflega; Alexandr skaut spjóti í mót Menelaus, ok kom á hann miðjan, ok hefði þat verit hans bani, ef eigi hefði sjöfallig brynja hans líft honum; þeir sœkjast grimmlega; Menelaus höggr af mikilli reidi í hjálm Alexandrs, svâ mikit högg, at sverðit flaug í sundr í ij, ok er Girkir sjá Menelaus vâpnlausan, þótti þeim hann ráðinn til bana, ok hörmuðu þat stórmjök; ok þó at Menelaus hefði mist sverðs síns, þá var þó hugrinn urugr; hann ljóp at Alexandr, ok þreif í hjálminn svâ fast, at Alexandr fèll allr til jarðar; Menelaus dregr þá Alexandr, ok heldr í hjálminn, til Girkja hers, allt þar til er hjálmböndin gengu sundr; þá varð Alexandr laus, ok ljóp hann þá til sinna manna, ok þat er heiðinna manna trúa, at Freyja tœki Alexandr ok beri hann í borgina til Elenu. Nú leitar Menelaus ok Agamemnon konúngr Alexandrs, ok finnst hann eigi; þeir biðja nú Trójumenn halda sáttmál sitt ok svardaga, at fara inn í borg sína, en fá Elenu í hönd Menelaus; en hinn sterki Pandarus skaut þá til Menelaus, ok varð þat mikit sár ok banvænlegt, var hann borinn til herbúða sinna; vid þetta varð Agamemnon konúngr mjök reiðr, ok tókst nú orrosta hin ákafasta ok hin sterkasta, er menn hafi sögur af; fèllu þar svâ mörg hundruð manna, at útal var, ok flóðu allir vellir í blóði; þeir berjast nú þann dag allan til kvelds, ok falla margir höfðíngjar af hvârumtveggjum.

22. Annan dag fara hvârratveggju höfðíngjar allir til bardaga utan Akilles, hann var í herbúðum ok lèk strengleik fyri goðum þeirra, ok vildi svâ blíðka hugi þeirra til sigrs við Girki, ok varð þann dag hinn harðasti bardagi, ok skilja um kveldit; en um nóttina eiga Trójumenn þíng í borginni, ok er þat ráðit at senda menn til Girkja, ok bjóða þeim at Elena sè send til Menelaus, bónda síns, ok allt þat herfáng er Alexandr flytti af Girklandi, [enda fari Girkir þá brott or Frigía landi. En er Girkir heyra þessi boð, þá neitar Menelaus því þverlega, ok kvezt nú aldri skulu af lètta, fyrr en öll Trója veri niðr brotin; ok er Ektor heyrir sögð hans eyrindis lok. . . . . . Eftir um daginn gera Girkir stór bál, ok brenna valinn eftir siðvenju; ok er sá dagr var liðinn, ok annarr kom, þá hófu þeir bardaga af nýju. Svâ er sagt, at Ektor gengr svâ í gegnum her Girkja, at allt flýr undan honum, hvar sem hann ferr; hann hefir allar hendr blóðgar upp til axlar; flýðu þá Girkir til herbúða sinna; þeir senda þá orð Akilles, at hann komi til liðs við þá ok hjálpi þeim, en Akilles neitar því þverlega, fyri þá sök at Agamemnon konúngr hefir tekið af honum Bríseidam ok varðveitt; hann byðr þá at fá hana aftr úspillta Akilles, ok svâ mikit fè sem sjálfr hann vill, en hann segir, at hvârki teygir hann til liðveizlu við Girki gull eða silfr ok eigi ást til Briseidam. Ok annan dag taka þeir enn hvârirtveggju til bardaga; Hektor gekk þá enn hart fram með sína menn, svâ at nú flýr enn allr Girkja herr undan, ok sœkir til herbúða sinna; Trójumenn sœkja fast eftir, ok drepa þá hundruðum ok kasta þeim í díkin. Eftir þat flýja Girkir á skip sín, en sumir laupa á kaf; nú ákafast Ektor af nýju; þá kastar Ajax Thelamóníus, sun Hesíónem, dóttur Príamus, steini til Ektor, ok var þat svâ mikit högg, at hann fèll ner í úvit, ok er hann vitkaðist, var hann allra ákafastr ok drepr þá fólk á tvær hendr; þá drap Ajax í þeirri svipan v hertoga af Trójumönnum, ok falla Trójumenn nú þykt, ok svâ lýkr þeim bardaga at Agamemnon konúngr flýr á skip ok herr hans.

23. Einn höfðíngi Girkja, sá er Patroklus hèt, fóstbróðir Akilles ok hinn mesti ástvinr, hann hafði þenna dag haft herklæði hins frœkna Akilles, ok er hann sèr úfarar Girkja, ok at þeirri úfœru var komit, at Trójumenn mundu brenna skip þeirra, þá œðist hann ok sœkir upp á ströndina; hann sœkir ákaflega at Trójumönnum, ok af því at hann var mikill kappi, þá hræddust Trójumenn, ok hugðu þar mundu vera hinn ágæta Akilles ok flýja þeir nú. Ok er þetta sjá Girkir, sœkja þeir á land ok reka Trójumenn. Patroklus drepr úgrynni manns, hann drepr ok þann höfðínga er Sarpedon hèt; ok er Ektor sèr flótta Trójumanna, leypr hann um herinn ok mælti, svâ sem ávítandi: þú, hinn mikli Akilles: hví sœkir þú ústerkar fylkíngar Trójumanna? snú móti mèr ok reyn hversu sterk mín hœgri hönd er! Ok er Patroklus heyrir orð hans, þá snýr hann móti ok berjast þeir, ok lýkr svâ at Patroklus fellr, en hinn mikli Ektor fletti hann vâpnum; ok er Ajax sèr þat, leypr hann at ok tekr líkit; þessum atburð fagna Tyrkir en Girkir harma, ok er Akilles heyrði fall Patroklus, þá lagðist hann á jörð, ok bar mold í höfuð sèr, ok reif af sèr klæði sín, ok kysti líkit ok mælti: þú hinn mikli ok hinn máttugi Ektor, er vegr ok prýði er alls Frigíalands! svâ sem nú erttu glaðr af sigrinum ok lofaðr af öllum Tyrkjum, þá skalttu skjótt fá þess nekkíng! Hann þrífr nú vâpn sín ok leypr nú fram í herinn miðjan; honum mœtir þegar enn frœkni Eneas; Akilles særir hann mörgum sárum ok stórum, ok ef Eneas hefði eigi undan snúit, þá hefði eigi tróversk ætt upp hafizt, ok eigi sjálfir keisararnir sínar ættir átt til hans at telja. Akilles ferr nú sem leó í sauða dyn um her Tyrkja, ok nú kemr af nýju ræzla á Tyrki, ok flýja nú margir til borgarinnar, ok láta gæta sín hina styrkju steinveggi, ok veita þaðan vörn; en Akilles ok Girkir sœkja at.

24. Svâ segir meistari Dares, at Andromaka, kona Hektoris, at þá er hon vaknaði þessa nótt, at hon sagði drauma sína, ok kvað þá vera forspá fyri bana Ektors, ef hann gætti sín eigi þann dag, er þá var kominn, en sagði, ef hann fengi gætt sín þann dag, at þá mundi hann lángan aldr lifa; en Ektor kvazt ekki hirða um kvein hennar, ok kvað bana sinn vera jamljósan þann dag sem annan; þá fór Andromaka til Príamus konúngs, ok sagði honum drauma sína ok svör Ektoris, ok þegar fór Príamus konúngr ok allir hinir stœrstu höfðíngjar, ok báðu Ektor gæta sín einn dag, ef spádómrinn sagði at þá man duga mörg ár, ok fyri bœn þeirra veitir hann þat, ok fèkk vâpn sín Elenus bróður sínum, ok skyldu þeir vera höfðíngjar Trójumanna Alexandr ok Elenus, Tróilus, Eneas ok Menon, en Ektor var eftir með föður sínum. En við þessa dvöl voru Girkir komnir, ok skipuðu öllum sínum fylkíngum ok biðu svâ Trójumanna; gánga Trójumenn þá út af borginni, ok verðr þá enn snörp orrosta, ok brátt þikkjast Girkir finna at Ektor var eigi sjálfr í herklæðum sínum, ok gánga nú fram hálfu djarflegar, ok fella þeir Akilles ok Ajax ok Díómedes marga hertoga af Tyrkjum, en sumir flýja, ok œpa Girkir þá mikit sigróp, ok er Ektor heyrir ópit mikillar orrostu, ok sèr at Tyrkir flýja, en sumir eru drepnir, þá herklæðist hann skjótt, ok týr þá engum manni at letja hann; leypr hann þá út af borginni ok til orrostu, ok kallar ógurlega ok eggjar Tyrki, ok biðr þá aftr snúa ok verja sik; ok er allir kenna hann, þá snúa allar fylkíngar Tyrkja aftr djarflega móti Girkjum, en sjálfr hertogi Ektor var allra framast ok hjó til beggja handa, ok í fyrstu framgaungu drap hann þann hertoga er Ídóneus. hèt, ok þegar eftir ij aðra; hann drap útal Girkja á lítilli ríð, ok berst nú allr herinn í ákafa, bæði Girkir ok Tyrkir. Nú sèr Akilles, hvat Ektor gerir, ok vildi gjarna ná honum, en fylkínguna reiddi ymsa vega, ok náðust þeir eigi svâ skjótt; þá drap Ektor ágætan höfðíngja, er Volúcrontem hèt, ok í þessu mœtast þeir Akilles ok sparir hvârgi stór högg við annan, ok hefst þar hit ágætasta einvígi, er getið er í fornum sögum at verit hafi, ok [sýnist nú hvârtveggi þeirra úliklegr til at verða sigraðr, ok svâ títt höggva þeir ok leggja, at varla mátti grein sjá; nú vilja hvârirtveggju, Girkir ok Tyrkir, at fulltíngja sínum kappa, ok falla nú menn af hvârumtveggjum; ok er þeir höfðu lengi barzt, þá fær Akilles sár af spjóti Ektoris í lærit, ok því veik Akilles þá fyrst undan ok lèt binda sár sitt. Ektor hefir nú framit einvígi við hinn ágætasta kappa Girkja, ok hefir hann undan veitt, en þó at allir Tyrkir lofi hann, þá lífir hann sèr eigi at heldr, ok höggr hann nú á ij hendr ok drepr marga höfðíngja fyri Girkjum, ok verðr hann nú ákaflega móðr. En er Akilles hefir bundit sár sitt, ferr hann aftr í orrostu, ok sèr at Ektor hefir drepit fjölða manns; þá leypr Akilles at Ektor, [en Ektor var þá stórlega móðr, ok nú bregðr svâ fyri augun, sem þar standi hjá honum Deiphobus, bróðir hans, ok veitti Ektor sèr af honum liðveizlu, en þessi sjón var sem nokkurskonar dauða tákn, ok gánga þeir þá enn saman ok berjast með ákafri sókn, ok nú finnr Ektor at mœðin hefir tapað fyri honum aflinu, ok lítr nú á lið sèr, vætti nú liðveizlu Deiphobus bróður síns, ok sèr hann nú hvergi; ok í því leggr Akilles sverðinu í kverkina, ok var þat banasár Ektoris. En þó at allir menn í heiminum, þeir er hann sá eða sögur heyrðu af honum, hugðu, at hann mundi aldri af einum manni unninn verða í einvígi, þá dró nú til hvârtveggja: þat fyrst, at hann barðist við þann kappa er ágætastr var í her Girkja, ok þat annat, at hann var svâ móðr, at hann hafði eigi fullt afl sitt at verja sik; þat hit iij, er hann hafði eigi sín hin ágætu vâpn, þat hit iiij, er nógt var, þó at ekki væri hinna, at hann mátti eigi komast yfir stundina dauðadœgrs síns. [Nú máttu Tyrkir þar sjá sín aldrlög, ok eydda hjálp ok vörn Trójuborgar; þetta grètu Tyrkir, en Girkir fögnuðu; þá mælti Ektor: þú Akilles hefir vegit mikinn sigr, ok ger nú drengilega ok gef lík mitt frændum mínum, ok þar í móti mantu þiggja góðar gjafar í gulli ok silfri; þá svarar hinn ágæti Akilles: því síðr skal ek gefa líkam þinn frændum þínum, at meiri von er at ek rífa þinn likama allan í sœgi í sundr, ella skulu hræfuglar rífa hræ þín; ok eftir þessi hin grimmlegu orð andast Ektor, ok tala allar fornar bœkr á eina lund, at hann hefir verit ágætastr maðr af sjálfum sèr; [en eftir fall hans flýja allir Trójumenn í borgina, ok byrgðu hana sterklega; þá lèt Akilles taka lík Ektoris, ok binda við kerru hests síns, ok draga iij sinnum um borgina.

25. Nú gráta Trójumenn dauða Ektoris, ok þat eigi síðr, er þeir sá fyri auðn borgarinnar, ok sjálfa sik þrotna vera at vega sigr á Girkjum, ok dauða sjálfra þeirra er þá lifðu; Akilles lèt veglega jarða Patroklus, en síðan lèt hann draga lík Ektoris umhverfis leiðit, ok sýndi svâ öllum Girkjum, hversu hann hafði hefnt hans, en svâ mikill grátr var nú í Tróju, at saman bar hljóð grátanna um alla borgina, en Príamus var svâ ákafr, at hann leit eigi aftr til hinna dýrlegu suna sinna, ok eigi hræðist hann dauðann, heldr gekk hann vâpnlaus í herbúðir Girkja, ok eigi hræðist hann hinn grimma Akilles. En er þetta sjá Girkja höfðíngjar, þa . . . . . . . . er þeir sjá hann, ok er hann kom fyri Girkja höfðíngja, þá fèll hann allr til jarðar, ok rètti hendr sínar til himins, ok mælti: heyr þú, Akilles, styrkr allra Girkja ok úvinr vârs ríkis! þik einn ræðist afl ok styrkr tróverskra manna, ok mín elli má við kannast at engi man vera þèr grimmari, en þó bið ek þik: at þú miskunnir harmi mínum, ok tak gull ok gersimar í móti líki Ektoris, sunar míns; en ef þú vilt eigi mýkja reiði þína fyri bœn mína, ok eigi fyri fègjafar, þá herð þína hœgri hönd ok lát mik fylgja hinum ágæta Ektori syni mínum til helvíta; ok eftir þessar harmtölur náði hann líki sunar síns, ok var þat jarðat með allri sœmd at þeirra.

26. Ok er þetta var tíðinda, kallaði Palamedes til þess annan tíma, at vera konúngr yfir Girkjum, ok sótti alla höfðíngja at þessu, en talði, at Agamemnon kynni enga herstjórn. Agamemnon hafði þá þíng við Girki, ok bað þá fyri sjá um konúngs tekju, ok sagði sèr enga meingerð í, þó at annars væri freistað, ok var þá Palamedes til konúngs tekinn. Akilles líkaði illa konúnga skiptið, ok kvað eigi vel vegna mundu. Tókst nú orrosta af nýju; var Deiphobus fyri Trójumönnum; var þá orrosta mjök marga daga, ok fèllu þá margir höfðíngjar ok fleiri af Príamó, ok beiddu þá Tyrkir griða, ok voru þá grið sett um ij vetr; þá sendi Palamedes Agamemnon eftir vistum til Misceam: elfðu þá hvârir af nýju sín vígi; ok ártíð Ektoris þá sá Akilles Pólixenam, dóttur Príami, ok unni hann þegar i hjarta sitt henni, svâ at hann gáði enkis, ok eigi reis hann or rekkju; en aðra nótt sendi hann mann til Hekúbu, at biðja Pólixenam til handa sèr, ok bað hann því heita með, at hann mundi heim fara, ok kvað þar eftir mundu gera margir höfðíngjar. Hekúba flutti þetta mál við Príamus, en Príamus kvazt gefa mundu Akilles dóttur sína, ef friðr tœkist, ok hyrfi allir Girkir brott, en kvazt ekki gefa mundu honum í úfriði; en er Akilles frá þetta, þá talði hann þat fyri Girkjum, at þeir skyldi heim fara, ok hversu mikit hlauzt af einni konu, ok hversu margar þúsundir manna fallit höfðu; en þó varð þat ekki, at þeir vildi brott. En er griða stund var liðin, þá leiddi Palamedes Girki til orrostu, en Deiphobus Tyrkja her til móts; Akilles fór ekki til bardaga; þeir sóttust þá mest er stjórnarmenn voru hersins, ok lauk svâ, at Deiphobus fèll fyri Palamedem, ok þá fèllu af hvârumtveggjum margar þúsundir; þá drap Palamedes annan höfðíngja, er Sarpedon hèt, ok í því skaut Alexandr í óst Palamedes, ok fèll hann, ok sóttu þá Trójumenn hart fram, en Girkir flýðu til herbúða, en Trójumenn sóttu at þeim í herbúðirnar ok brendu mörg skip þeirra, ok sleit þá nótt bardagann.

27. Í þenna tíma var heim kominn Agamemnon, ok var þat nú ráð allra Girkja at taka hann til konúngs, ok var nú svâ gert; ok annan dag heldr Agamemnon konúngr öllum her til bardaga, en Tróilus gekk þá fast á hendr þeim Girkjum ok felldi fyri þeim marga höfðingja, ok var þá orrosta vij daga, ok fèll Girkjum þúngt, ok voru þá grið sett um ij mánuðr; þá sendi Agamemnon Úlixem ok Nestórem til Akilles, at telja um fyri honum, hversu auvirðlegt var slíkum kappa at gánga eigi í orrostu, ok verða svâ at skömm; en er þeir tölðu þetta fyri honum, neitti hann at gánga í orrostu, en talði þat fyri þeim, hver heimska þeim [var í at berjast einart fyri sakir einnar konu. En er Agamemnon heyrði svör hans, þá spurði hann ráðs Girki, hvârt nokkut skyldi sinna orðum Akilles; en Menelaus segir, ok bað eigi orrostu bregða, þó at Akilles vildi eigi ner koma, sagði þá engan jamstyrkan eftir sem Ektor var; en Úlixes fýsti sætta, ok kvað Tróilus eigi ústyrkra en Ektor, ok kvað úsynt, hvârir sigrast munu; Kalkas spámaðr latti sætta, ok kvað þá sigrast munu, þó at þá gángi Trójumönnunn betr. En er orrostutíð kom, þá stýrðu Girkja liði Agamemnon ok Menelaus, Ajax ok Díómedes, ok tókst þá harðr barðagi, ok særði Tróilus Menelaus ok kom Girkjum á flótta, ok sleit þá nótt bardagann. Eftir annan dag börðust þeir, ok særði þá Tróilus Agamemnon ok Díómedem, ok þá felldi hann fjölda af Girkjum, ok var þá hörð orrosta nokkura daga. Þá voru enn grið sett um vj mánuði; þá fór Agamemnon ok Nestor til fundar við Akilles, ok báðu hann fara til orrostu með þeim, en hann neitti því ok fýsti þá sætta, en hèt at fara skyldu riddarar hans. En er orrostutíð kom, þá tókst þar harðr bardagi; Tróilus gekk fast á hendr Girkjum, ok öngum meirr en riddurum Akilles, er Mirmídóne voru kallaðir, ok flœðu þá Girkir; en Ajax einn var sá er Tróilus fèkk ekki fáng á. Eftir þat var barizt marga daga, ok varð mikit mannfall, ok vazt meirr á lut Girkja, ok beiddi þá Agamemnon griða um xxx daga; ok er sú tið var liðin, þá tókst mikit mannfall, þvíat Tróilus var þá allra ákafastr, ok sótti mest á menn Akilles, þar til er þeir flýðu; ok er Akilles sá úför sinna manna, þá ljóp hann upp ok þreif vâpn sín, ok fór til bardaga með mikilli eggjan; þá var særðr hestr til bana undir Tróilus. Þá ljóp Akilles í mót Tróilus, þeir höggvast til í ákafa, ok lýkr svâ at Tróilus fellr, en Akilles verðr sárr mjök. Þá kom at Menon, ok særði Akilles, ok tók af honum lík Tróilus; þeir Menon ok Akilles sóttust marga daga, ok varð Menon sárr til úlífis, ok lèzt af því; Trójumenn flýðu þá allir í borgina, ok lètu hana geyma sín.

28. Hekúba fylldist upp fjandskapar við Akilles af drápi ij suna hennar, Ektor ok Tróilus; hon hugsaði þá at svíkja hann, ok Alexandr, sun hennar; hon sendi þá orð leynilega Akilles, at hann kvæmi á þeirri sömu nótt til sólargoðs hofs, er stóð utan borgina, ef honum væri jamikill hugr á at eiga Pólixenam, sem hann hafði áðr látið, ok þá mundu þau þetta mál semja með sèr ok gera frið sín í millim; Akilles sótti þenna fund. Alexandr var í hofinu með mörgum mönnum vel vâpnuðum, ok leyndist þar; ok at ákveðinni stundu gengu þeir Akilles ok Antelokus, sun Nestoris hins spaka, í hofit hlífarlausir, ok höfðu sverð í höndum, ok þegar veitti Alexandr þeim atgöngu ok hans menn, en þeir Akilles vöfðu mötlum um vinstri hönd sèr, ok höfðu þat fyri hlífar, en vâgu með sverðum, ok felldu þeir Akilles marga menn, en þó urðu þeir ofrliði bornir, ok fèllu þeir Antilokus þar báðir, ok bar Alexandr banorð af Akilles, ok bað hann líki hans út kasta fyri dýr ok fugla, en Elenus, bróðir hans, vill þat eigi, ok var hann því fenginn Girkjum, ok lèt Agamemnon konúngr búa veglega gröft hans. Þá voru send orð eptir Neoptúleno, er Pirrus hèt öðru nafni, syni Akilles, at hann kæmi ok hefndi föður síns. En er griða tími var liðinn, tókst þá enn bardagi af nýju, ok var Ajax í öndverðri fylkíng hlífarlaus, ok vann mörgum manni skaða; Alexandr særði hann með skoti í síðu, en er Ajax fèkk sárit, sótti hann Alexandr í ákafa, ok lètti eigi fyrr en hann felldi hann. Ajax var ok sárr borinn til herbúða, ok dó hann þá er örin var tekin or sárinu; Alexandr var ok dauðr borinn í borgina, ok lèt Príamus grafa hann virðulega; flýðu þá ok allar fylkíngar Trójumanna í borg, ok luku hana aftr; Elena sýtt alla æfi sína síðan dauða hans. Annan dag gekk Agamemnon konúngr með Girkja her allt at borginni, ok eggjaði þá útgöngu til orrostu, en engi maðr gekk út, ok bjoggust þeir þá enn við í borginni eftir föngum.

Svikin Trója

29. Í þann tíma kom kona sú til móts við Príamó, er Pentisílena hèt, með miklu liði, hon vâ sem karlar; mart var kvenna með henni, ok voru kallaðar Amazóne; ok er hon kom, þá gekk Príamus út af borginni, ok var þá enn barzt nokkura daga, ok gekk þá Girkjum þúngt ok komu þeir oft á flótta, ok fengu Trójumenn þá nokkurar herbúðir, ok brent nokkur skip. Í þann tíma kom Neoftúlemus til liðs við Girki, ok tók vâpn Akilles föður síns með miklum harmi, ok er hann kom, þá var harðr bardagi nokkura daga, ok varð þá enn mikit mannfall. Þá sóttust þau í ákafa Pirrus ok Pentisílena, ok drap hann hana, en hann varð sár á hendi; flýðu þá Trójumenn ok komust með nauð í borgina, en Girkir settust þá um borgina ok lètu þá eigi ná út at gánga. Þá áttu höfðíngjar þíng í borginni, ok bað Príamus þá til leggja, hvern þat er líkast þætti, því at svâ má eigi lengi standa; þá mælti Antenor: stór skörð eru orðin á vârum fulltíngsmönnum, Hektor fallinn ok aðrir vârir kappar, þeir er nú eru engir þvílikir eftir, en í þeirra liði eru drjúgum allir eftir enir sterkustu, en vèr nú inní byrgðir, ok ner enskis sjálfráða; sýnist oss þat nú ráð, er Alexandr er fallinn, at Elena sè fengin í vald Girkja, ok mætti svâ friðr verða; þá stóð upp Amphímakus, úngr sun Príamus, fullr kapps; hann ámælti Antenor ok öllum þeim er sætta fýstu, ok kvað þeim hugleysi til gánga, ok lèzt hvârtveggi góðr þikkja sigr ok bani, ok bað menn út gánga ok berjast til þrautar; þá stóð upp Eneas ok fýsti sætta; ok er hverr höfðíngi hafði mælt þat er vildi, þá stóð upp Príamus ok talar af miklum harmi, ok ámælti mjök Antenor ok Eneam, ok öllum þeim er sætta fýstu, ok þótti Antenor skamt mál í munni verða, svâ mjök sem hann fýsti ferðar til Girklands, ok var í för með Alexandr ok sótti Elenu, ok fýsti í öllu rána ok hernaðar, en nú vill hann biðja friðar fjandr vâra, þá er vèr eigum allt illt at launa; lauk hann svâ sínu máli, at hann kvazt aldri skyldu sættast, meðan hans líf væri, ok bað þá alla vera búna út at gánga af borginni, ok lèt þá svâ lúka skyldu þeirri orrostu, at hann hefði sigr eða fèlli ella í fullum veg sínum; eftir þat sleit þíngi.

30. Príamus konúngr heimti sun sinn Amphímakum á tal, ok kvað sèr grun mikinn á vera um þá menn, er mest fýstu sætta, at þeir mundu svíkja hann, ef eigi tækist friðr eftir þeirra vild, ok annan dag kvezt hann munu stefna þeim öllum í höll sína til snæðíngs ok umráða, en Amphímakus skyldi þá koma með her ok taka þá. Ok á enum sama degi höfðu þeir launfund med sèr, Antenor ok Pólídamas, Delon ok Eneas, ok aðrir höfðíngjar; þá inti Antenor til þess fyrst, hverja þrályndi konúngr sýndi í því, er hann vildi enskis manns ráði hlýða, ok vildi heldr deyja sjálfr með öllu liði sínu en sættast við Girki, en hann er skapmikill ok stórráðr: ok kemr mèr þat í hug, at hann muni ætla at vèla oss, þvíat hann trúir oss nú eigi til fulls; nú sèð èr ráð fyri oss, hvârt yðr sýnist at bíða þess hvat þar kemr upp, en eigi varir mik at lengi muni þurfa; eða vili þèr leita annarra orráða, þeirra at vèr verðim eigi seinni; þetta leizt öðrum höfðíngjum svâ, þóttust þeir þá sjá hvern enda hafa mundi, ef þá skyldi engum ráðum at fara, sem Príamus hafði heitazt, öðrum en gánga út af borginni ok berjast, ok láta vinna mann meðan mætti. Þeir tóku þá fastmælum sín í millim, at engi skyldi annars ráð brjóta eða ber gera, ok þegar sendu þeir Pólídamantem á fund Agamemnons konúngs leynilega, ok segja honum hvar komit var, at þeir þóttust þá lifi sínu eiga at forða, ok þeir mundu þá búnir vera kaup við hann at eiga, ok gefa þá upp borgina, þeim til friðar ok þeirra varnaði; ok er hann kom á fund Agamemnons konúngs, sagði hann honum sín eyrindi; þá kallaði konúngr saman höfðíngja sína ok spurði, hvem trúnað á hans orð skyldi leggja, ok var þat ráð tekit, at senda mann með Pólídamante, þann er Sínon hèt, at finna Eneam ok Antenor, ok skynja hvârt honum þætti þetta flærðalaust; ok er hann kom í borgina, ok hitti þá Antenor ok Eneam, þá reyndi hann allt af þeim satt ok ráðit, er fyri þá var upp borit, ok festu þeir þá með sèr af nýju þessa ætlan; þeir gerðu jartegnir með sèr, hvern tíma borgarinnar skyldi vitja um nóttina, ok hvert lið upp skyldi lúka. Sínon hvarf þá aftr til Girkja, ok sagði Agamemnon konúngi sín eyrindislok, at þat var allt særum bundit, er þeir höfðu við mælzt, ok á hinni sömu nótt komu Girkir til borgarinnar, ok luku þeir Antenor þá upp borgliði ok leiddu þeir þá allan herinn í borgina, ok báru síðan ljós fyri Girkjum, til þess er þeir komu á úvart í höll Príamus konúngs, ok var þá þar fyri mestr luti þeirra manna er borgina vildu velja. En er Girkir komu í höllina, þá neyttu þeir handa, ok var engi ákafari en Neoftúlemus Pirrus; hann hjó fyrst Príamus konúng fyri Þórs stalla, en þá hvern at öðrum, ok mundu þat flestir ætla, at hann væri eigi mennskr maðr, er hann ljóp alblóðugr um höllina, ok hjó á ij hendr mikilli breiðexi, ok gengu Girkir alvâpnaðir um alla borgina um nóttina, ok drápu menn, hvar sem þeir komu, ok ræntu fè. Hekúba drottníng bað Eneam fela Pólixenam fyri þeirra fjandmönnum, en hann fèkk hana Ankíse, ok fal hann hana um stund; en þær Kasandra ok Andrómaka fálust í Friggjar hofi.

31. En er ljóst var af degi þá höfðu Girkir þíng; þá mælti Agamemnon konúngr, ok þakkadi fyrst goðunum sigr þann er þeir höfðu fengit, ok þar út í frá höfðíngjum, ok röskum riddurum ok allri alþýðu, er þenna flokk hafa fylldan, oss til sœmðar, en sjálfum sèr til frægðar; en þat er skylt, at ek gera yðr allt þat gott er ek má; vil ek af yðr ráð hafa, hversu griðum skal halda við þá menn, er borgina hafa upp gefit. Allir fýstu at þeir skyldu grið hafa, er í særum voru bundnir; voru þeim þá öllum grið gefin, ok náðu þeir þá allir sínu gózi. Antenor bað þá griða þeim Elenus syskinum, ok Kasandre, ok var þeim grið gefin; þá voru ok grið gefin Hekúbe ok Andrómake ok Kasandre; þeir skiptu öllu herfángi með sèr at jamnaði. Þá var Trója öll brend ok brotin; vildi Agamemnon þá aftr venda með sínu liði til Girklands, ok máttu þeir eigi brott komast fyri andviðri; þeir blótuðu þá helvítis goð til byrjar. Neoptúlemus fór at leita Pólixenam, ok fann hana eigi; fleiri menn fóru at leita hennar ok fundu hana eigi; hann kærði fyri Agamemnon, at honum þótti líflát föður hans hafa lotizt af henni, ok bað hann menn til fá at leita hennar, ok svâ gerði hann, ok fannst hon þó eigi. Þá bað Agamemnon Antenor leita Pólixenam, til þess er hon fyndist, eða ella mundi upp brugðit friði við þá. Antenor sagði Enee, ok treystist hann þá eigi ok hans menn fyri at standa,ok fanst hon þa, ok var hon leidd fyri Agamemnon, en hann fèkk hana í vald Neoptúlemó Pirró, en hann fór með hana til leiðis Akilles, föður síns, ok hjó þar af henni höfuð. Agamemnon varð reiðr Enee, er hann hafði forðat Pólixene, ok kvað hann fyri þat skyldu flýja óðal sitt, ok hjó hann þá þegar ferð sína or landi; hann hafði þá skip þau er Alexandr hafði haft til Girklands, ok fylgði honum brott þaðan iij þúsundir ok CCCC vígra manna, en með Antenor voru eftir ij þúsundir ok v hundruð manna. Hèr eftir fór Agamemnon konúngr brott frá Tróju alfari, með öllu því liði er eftir var; tók þá Menelaus við Elenu konu sinni harðla dapri, ok fóru þau öll saman aftr til Girklands, en þau fóru öll saman: Helenus ok Hekúba, Kasandra ok Andrómaka í Ceronensem, með þúsund manna ok CC.

32. Svâ segir meistari Dares, at Girkir sæti um Tróju x vetr ok vj mánuði ok xij daga. Af Girkjum fèllu DCCC þúsunda ok átte tigir þúsunda, ok vj þúsundir, en af Trójumönnum fèllu, áðr en borg væri unnin, DC þúsunda, ok vij tigir þúsunda, ok vj þúsundir, en þat veit engi töl á, hvat Girkir drápu um nóttina, þá er þeir unnu borgina.

En þessi þrekvirki vann hverr höfðíngja: Ektor felldi Prótesílaum, Patroklum, Meríonem, Arkesílaum, Oleópenónem, Dónum, Pólixenem, Philippum, Antippum, Diómeneum, Pólamónem, Epistrópum, Askeðíum, þessir voru allir hertogar; en Eneas felldi Amphímakum ok Nereum; en Alexandr felldi Palamedem, Akillem, Antilokum, Ajax, en Ajax Alexandrum. Þá skal nú segja frá þrekvirkjum Girkja höfðíngja: Akilles felldi Euphemum, Hippótum, Phíleum, Asteríum, Líkaonem, Euphorbum, Hektor, Tróilum, Mennónem; en Díómedes felldi Zantippum, Nestem, Prótenórem; Palamedes felldi Deiphobum, Sarpedónem; Neoptúlemus Pirrus felldi Pentisíleam, Príamum, Pólixenam.

Hèr fellr nú niðr sú saga er Dares hefir sagt, ok þikkir sú saga sannlegust, enda var hann þar við ok vissi gjörla: en þeir aðrir, er þessa sögu hafa sagt, voru komnir frá Enea, ok bera þeir meirr af honum vèlar, eða þau ráð er honum sómðu illa við sína tengðamenn, ok þikkir þat flestum vitrum mönnum útrúlegt; en þat vita menn, at sú ætt er göfgust í heiminum, er frá honum eru komnir ok Cresve, dóttur Príami konúngs, sem eru keisararnir, er höfuðsmenn eru allrar veraldarinnar.

33. Nú er þat saga Rúmverja, at eftir er Pirrus hafði drepit Pentisíleam, ok Tyrkir voru flýðir í borgina, ok vildu eigi út gánga fyri nokkurri eggjan Girkja, þá átti Agamemnon konúngr þíng, ok sagði mönnum, at honum þótti borg torsóttleg, ok honum virðist svâ, at hon mundi aldri unnin verða svikalaust, ok þeir hefði þá at eins sigrazt, er Trójumenn höfðu eigi hlíf af borginni, ok kvað þat ráð sýnast, at menn fœri heim til Girklands, ok kallaði þó Príamum konúng muna mundu, at Girkir hefði komit til Tróju. Ok er hann lètti at tala, voru þeir margir er brott vildu, en hinir, er þar höfðu látið frændr eða fóstbrœðr, vildu heldr þar líf láta en brott fara. Þá mælti Úlixes, hann hafði áðr lengi þagat, svâ at engi maðr fekk orð af honum mörg dœgr: úráðlegt sýnist mèr nú frá at venda, því at nú er komit at þeirri stundu er goðin hafa fyri heitið sigrinum; ok þegar vildu allir hans ráði hlíta. Hann lèt þá til smíðar taka, ok gera hest svâ mikinn at fádemi voru í; hann var svâ gerr, at í honum mátti vera fjölði manna með herklæðum; undir honum voru mörg hvel ok stór, ok mátti hann leiða með mannfjölða hvert er vildi. Ok er hann var gerr, þá liðu nokkurir dagar áðr en Agamemnon átti þíng við Girki, ok svâ ner borginni at Trójumenn máttu heyra hvat þeir töluðu. Agamemnon konúngr lýsti þá brottferð sinni, ok þakkar mönnun liðveizlu ok framgaungu; gaf þá síðan leyfi hverjum manni til síns fóstrlands at fara; slitu þeir við þat þínginu. Tóku þeir þá upp allar herbúðir sínar, ok lögðu brott hina sömu nótt ok lögðu skipin undir eina litla ey, er þar lá skamt í frá, hon var há ok sæbrött, ok mátti eigi skipin sjá af borginni; en hestrinn stóð eftir ner borginni, ok var Úlixes í hestinum, ok fjölði riddara með vâpnum.

Giovanni Domenico Tiepolo: Den trojanske hesten

34. En fám dögum síðarr sá Trójumenn, hvar maðr ljóp frá sjónum til borgar; hann var klæðfár, ok voru bundnar hendr hans á bak aftr; hann hafði band fyri augum, ok signað þá nokkut frá augunum. Sá maðr felmti mjök, ok ljóp æ sem horfði. Borgarmenn tóku hann höndum, ok spurðu hvat manna hann væri: ek sver þess við Palladem, segir hann, at ek skal eigi ljúga þat sem ek segi yðr: í fyrstu em ek girzkr maðr, sem þèr meguð sjá, ok heiti ek Sínon; ek em frændi Úlixen hins spaka; en ekki ætla ek hèr til griða er þèr eruð; þeir spurðu, hví hann fór svâ, ok hvat hann hafði til saka gert? Hvat mun [mèr tjóa at segja yðr? ek flýða banann, en ek venti mèr skamt munu til hans; þeir svöruðu, at með því mundi honum venst líf at kaupa, at segja þeim þat er þeir vildu vita; þat var fyrst, segir Sínon: at konúngr skipti verði með liði voru, en mèr líkaði þat illa, ok mælti ek ímóti, en Úlixes er skapmikill ok lángrækr, sem nú hefi ek raun á; hann lèt þá fyrst sem okkr hefði ekki á skilið, en þó fann ek opt síðan at hann stýrði mèr meirr til mannháska en til virðíngar, ok er vèr vorum til brottferðar búnir ok gerði andviðri, ok kvað þá Kalkas þat upp, er Úlixes rèð reyndar, at blóta skyldi helvítis goð til burjar; þá kvað Úlixes þat upp, at ekki mundi þegit utan mannblót, ok skyldi luta mann til blóts ok skyldi þann höggva til dýrðar goðinu; ok er svâ var gert, þá kom minn lutr upp af ráðum Úlixes, ok lèt hann sem honum líkaði þát illa, ok þó kallaðist hann eigi vilja brjóta lögin, þó at sjálfs hans líf lægi við; var ek þá til lands leiddr, ok til höggs búinn, svâ sem nú megu þèr sjá, en mèr var sem mælt èr, at hverr á sèr vin með úvinum, at maðr hjó af mèr þat band er á mèr var haldit, ok er hèr nú sumt bandit, sem þèr sèð, en ek ljóp þá þangat sem ek horfða, ok skriðnaði þá bandit frá augum mèr, ok þorðu þeir eigi eftir at sœkja, þá er ek snera híngat; nú sýnist mèr sœmilegra at þèr takit mik af lífi heldr en vinir eða náfrændr, en þó er nú lítill frami at drepa mik bundinn ok einn, ok er hèr ok engra hefnda eftir von, því at þeim man fagnaðr þikkja, er þeir spyrja mitt líflát. Þá komu þar allir hinir mestu spekíngar, ok þótti öllum þat ráðlegt, at hann væri til bana dœmdr, ok sögðu vera mundu svik; þá svarar Príamus konúngr: ek em nú gamall, ok man skamt eftir minna lífdaga, ok sýnist mèr ekki frægðarverk at drepa hann; en hafi hann fyri þat verit brott rekinn, at þeir hugðu hann vera vârn vin, vil ek honum grið gefa. Maðrinn þakkar honum lífgjöfina; þá mælti Príamus: forvitni er mèr á, hví þeir brendu eigi hestinn, slíka gersimi; þeir þórðu eigi, herra, fyri goðunum, ok ef hestrinn kemst í borgina, þá man hon aldri verða unnin. Konúngr spurði: hví þeir hefði þenna hest gert? Úlixes blótaði til goðanna, ok vísuðu goðin svâ til, at hestinn skyldi gera með slíkum hætti sem nú er hann, ok honum man sigrinn fylgja hvert sem hann ferr; þeir ætla ok híngat í annat sinn til hestsins, ok koma honum í brott annathvârt með fjölkýngi eða smíðvèlum. Ok er Sínon hafði þetta sagt, söfnuðust saman höfðíngjar, ok sýndist, ef þessi saga væri sönn, at þeim mundi hœfa at verða fyrri at bragði, ok koma hestinum í borgina, ok hafa sigrinn undir sjálfum sèr; þá svarar einn blótbiskup, at þar af mundi þeim standa öll úgifta, ef hann kvæmi í borgina, en almúgrinn geystist at, ok vilja koma hestinum í borgina, ok bera nú á festar, ok undit með vindásum at borginni, ok varð þá kallit svâ mikit, at engi heyrði hvat annarr sagði; þá gekk [blótbiskup til hofs, ok vildi forvitnast tíðindi; þá hröktust ormar ij undan stöllunum ok drápu sunu hans; honum þóttu þat ill tíðindi, og sagði þar hit meira mundu eftir fara; fór hann þá með miklu kalli, at þeir leiði eigi hestinn í borgina, ok herr manns væri í hestinum, en þeir æptu í móti ok kváðu þat engu gegna, ok fóru sínu fram; ok er þeir komu at borgliði með hestinn, þá mátti honum eigi koma í borgina, nema brotið væri um liðið, ok var þat gert, ok eigi aftr bœtt; þeir lètu hestinn þar staðar nema sem [hæð mest var í borginni, ok bæði var sýnt þángat ok þaðan, ok gleymðu þar yfir, ok þótti vel um stillt, ok fóru at sofa um kveldit mjök vindrukknir, ok óttuðust þá ekki at sèr; en þeir er í hestinum voru gerðu vita, sem þeir höfðu áðr ráð til gert sín í millim. Girkir höfðu þegar allan her sinn á landi, ok gengu með fylktu liði at því borgliði er opit var, ok þeir höfðu sjálfir brotið fyri hestinum. En er allr Girkja herr var kominn í borgina, ok þeir Úlixes or gengnir hestinum, þá kvóðu lúðrar við um allan herinn, taka þeir nú ok brenna húsin, en drepa mennina, ok við þat vaknar Eneas, er hann sá loga um alla borg. Hann tekr þegar vâpn sín, ok vill þángat sem konúngr var; þá sèr hann atsókn ógurlega á sjálfu Ilíum, er dýrlegast var í borginni, ok öll dýrð borgarinnar hneig til; hann sèr hvar Pirrus ferr, ok sœkir Ilíum, hann hefir breiða exi, ok svâ sagði Eneas at hann væri líkari fjandanum en manni: hann leypr búk af búk, ok höggr á ij hendr; hann er allr blóðugr; hann kemr at þeim stalla er Þór var hœlgaðr, ok drepr allt þat er hans hin ógurlega ex nemr. Hann drap Pólídamantem, sun Príamus, ok þegar eptir Príamus fyri stalla Þórs; ok er Eneas sá hann fallinn, þá vildi hann gjarnara þar deyja en brott at komast, en þó minntist hann þeirrar spásögu, at hann skyldi til Ítalialands fara, ok frá honum mundu hinir ríkustu menn koma, þeir er engir mundu vera slíkir í heiminum, ok því fór hann í brott með föður sinn ok sun. En er borgin var unnini, þá fóru Girkir í brott, en at þeim gerði svâ mikinn hafstorm, at flestir misfórust, svâ sem segir í Theódoló, ok engra þeirra varð síðan mikil uppreist. Nú kemr hèr saman sagan, ok sú er Dares hefir sagt, ok þikkir öllum þat sannlegast.

35. En er orrostu var lokit, ok hverr brott farinn til síns heimilis, þá fèkk Neoptúlemus Pirrus Andrómake, er átt hafði Ektor, ok fóru þau síðan í Effirum, ok fór Elenus þángat með þeim. Pirrus var mikill újafnaðarmaðr í flestu, ok þá er þau Andrómaka höfðu eigi lengi saman verit, þá vildi hann hana eina láta, en vildi þá fá Ermíónem, dóttur Menelaus ok Elenu hinnar fögru, ok sagði Menelaus hana hafa sèr fastnaða, þá er þeir sátu um Tróju, ok lèzt hana sœkja skyldu, en Elenus latti þess mjök, ok kvezt eigi þikkja hennar frændr hinir nánustu miklir gæfumenn, ok þótti venna at nokkut illt mundi af hljótast, ef þessu væri fram haldit, ok nú kom þessi ætlan fyri Órestem, sun Agamemnons konúngs, ok varð hann reiðr mjök, ok sagði sèr Hermíonem vera fastnaða af Tindaró, fóstra hennar, ok kvazt annathvârt þessum ráðum skyldu renna eða láta líf sitt. Ok nú sitr Órestes um Pirrum jamnan, ok þat varð um síðir, at hann gat lostið hann með öru, ok var hann þó lifandi heim fœrðr, ok þá gaf hann Helenus Andrómakam, ok allt ríkit með í Epíró, ok eftir þat dó hann, en þau tóku ríkit og gerðu þar borg mikla í líkíng eftir Tróju; þar fœddust upp synir Andrómake ok Hektóris, miklir ok sterkir ok líklegir til höfðíngja.

36. En eftir Trójumanna orrostu urðu drjúgum allir ættmenn Príamus konúngs landflæmðir, ok bygðu í ymsum stöðum, en mart fór svâ ráðlaust, at síðan fèkk aldri ynði meðan þat lifði. En Antenor var þar eftir, sem fyrr var sagt, í borginni Tróju, þá er Girkir fóru í brott, ok ræstu þeir síðan ok ruddu borgina, ok bygðu þar eftir um stund, at leyfi Agamemnons konúngs, ok varð þó litil eflíng borgarinnar, en landit var þó svâ ársælt, þegar þar var friðr, at þeim var enkis fátt er þar bygðu. En er synir Ektóris voru vaxnir, ok þeir spurðu hvat títt var í Tróju, er þeim þótti sitt fóstrland, at þar sátu þá úskyldir menn þeim: nú beiddu þeir at Elenus skyldi fá þeim lið ok skip, ok fara sjálfr með þeim til Tróju, ok ryddi brott þeim mönnum er þar bygðu, en unni undir þá, ok setti þá þar niðr; en Elenus lèt þat eftir þeim, ok fóru þeir með her til Tróju. Ok er borgarmenn sá, at Elenus var þar kominn ok synir Ektóris, ok þeir mundu oddi ok eggju borgina sœkja heldr en frá hverfa, þá sá þeir engi sín efni til mótstöðu, ok gáfu þeir þá alltsaman upp, sik ok borgina, í þeirra vald, en Elenus setti þá þar niðr bróðursunu sína, ok efldi þá til ríkis, ok voru þeir þar um alla sína æfi, ok þar bygði þeirra áttbogi síðan, en brott fór öll sveit ok ætt Antenore, ok bygði þar ekki þaðan frá; en Elenus fór aftr í Epírum, ok sat at því ríki meðan hans líf var. Ok er nú yfir farit þá sögu er ágætust hefir verit í veröldunni í heiðni, at allra manna virðíngu, þeirra er vitrir eru, ok flestar frásagnir eru kunnar, en hèr eftir hefr sögu frá Enea, ok þeim er Bretland bygðu.

---

Noter: