Vitæ Patrum II

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif


Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.


Heilagra Manna Sögur


Vitæ Patrum II
(Cd. 225 folio, A; 232 folio, B; 234 folio, C.)


C. R. UNGER

Christiania 1877


Her byriaz upp annarr[1] partr vite patrum


(Prologus)

Vitæ Patrvm
Forside til Heribert Rosweydes 1615 utgave

Hverr mun sva heimskr, at heiminn efi halldaz ok hialpaz heilagra manna verdleikum, þeira sỏmu brædra, er þesse bok berr lif ok lofsemd; þviat þeir hỏfnudu med ollum hug allri heimsins ofrægd ok fleckan, vỏldu ser til æfinligrar vistar auræfe (ok) obygdar eydemerkr; þeir voru i hrædiligum hellum eda hreyseligum hamargnipum. Hvarki hungrar þa þo ne þystir, þviat vars herra hægri hond stydr þa ok styrkir. Nu ok iafnan se vorum drottni lof ok dyrd fyrir bænir ok bindende þessarra blezudu brædra, en oss sekium ok syndafullum aflausn ok likn varra annmarka. Fyrirlit eigi þu, drottinn, einfelldi ok okænsku mins malshattar, þviat ek veit skilning skaparans umframm ordfære, snotr(leik) ok snilld mannligrar mælsku meirr þydaz hugarins hreinsan (ok) truarinnar traust med ufalsadri framkvemd verkanna. Ok er eigi þvi fyrst atferdi heilagra hỏfudfedra ok prophetanna Abrahe, Ysaac ok Jacob ok Helie ok Johannis, (ok) tru[2] skrad ok skrifin, at ver skylldudumz sva miok þeim virding at veita, er sialfr gud hafde adr audgat ok dyrkat himneskri hæd, helldr til hins at hverr, er heyrde þeira heilagleik, hitti þar af hialpsamlig hagfelli heilsmidrar kenningar.


1. Einn af hinum ellrum helgum fedrum[3] veitte þesse svỏr, er munkar spurdu heilagrar bindendi: «Heyrit mik, synir! þat byriar, at ver hafim hatr a allre hvilld nærverandi veralldar eda likams fystum, kvidarins eda buksins blidu, leitum ok eigi metorda af monnum, ok mun drottinn varr Jesus Kristr gefa oss himneskan veg ok hvilld i endalausu life ok dyrdliga gledi med sinum helgum englum.» Enn segir hann: «Nu med þvi at natturuligt hungr er med manni, þa byriar at neyta fædu til letta natturligra naudsynia likamans en eigi til oro(f)s. Svefn er ok naudsynligr mannzins natturu at lægia manzins lostagirnd ok kiozins[4] kveikingar med þess hattar nádum, hafa hann þo hvarke til gnættar ne onenningar, þviat sadleike svefnsins gỏrir manninn latan ok stutta skilningina mannzins, en med vỏkunni verdr mannzins vit vakrt ok smasmugallt, en hugrinn hreinne. Hafa sva helgir fedr sagt, at optligar vỏkur hreinsa hugskot mannzins ok birta. Med manninum er ok heima alin natturulig reide (eigi) til olyndar vid annan, helldr at reidaz i mote sialfum ser, betra ok bæta med afsnidning eiginlig okynne. Sva skulum ver ok ei sidr hvern tima, hvervetna þar er vær siam adra gagnstadliga standa guds bodordum, reidaz i mot afgerdinni en minna ꜳ misgerandann med alvỏru eda hirta ei sidr, at hann mege hialpaz um sider med sealfum gudi (ok) id endalausa lif eignaz.


2. Einn alldradr madr var enn i eydemorkinni morg ꜳr i allzkonar erfide andligs strids ok athallde. Tilkomande brædr frettu hann med furdan, hversu[5] hann hell(d)e sva hardan ok uhreinan stad til bygdar. Hann svaradi þeim sva: «Allt erfidi, [er ek drygi ok[6] ma þola her mina lifdaga, er litils virdanda hia eilifri girnd himneskra krasa. Skylldum ver þvi hug a leggia, brædr, at þola[7] her litla stund likamans lỏstu ok leidindi, at ver mættim eilifa hvilld uordinnar veralldar finna fyrir stundligt starf.»


3. Heilagir fedr fluttu oss sva, at einn brodir var sa, er fiandr striddu miok upp ꜳ med matar fyst ok vanmegne likamans, sva at hann þottiz ỏngum koste þola mega utan snæda þegar þrimatid dags. Honum brodurnum þotti þetta miok afskapligt, mællte i hug ser, at hitt munde athæfiligra at draga at dagmalum[8] dagverdinn. Nu komu dagmál, ok sagdi hann sva: «Æ skal ek þola framan til midsdags.» Nu kom middege. Þa bar brodir braud i vatn ok mællte fyrir munne ser: «Bida verdr nu til nons, fyrst þar til er braudit blotnar.» Þvi næst kom non, ok lyktade brodir bænahallde ok salmasỏng, sem venia munka var til. Sidan setr hann bord ok berr braud til. Þesse var hans hattr miok marga daga. Einn dag bar enn sva til, at hann beid bordzins allt fra fyrstu tid til nons. Ok er hann sat yfir bordum nær none, sa hann, at reyk mikinn lagde ut um liorann, er á var herberginu, þadan er braudmeiss hans heck. Kendi hann fra þeim degi hvarki hungrs ne þorsta ne likams vanmegn, helldr hafdi hann sva sterkan buk til bindende allar stundir sidan, at eptir .ij. daga samfasta fysti hann eigi til fædu. Feck hann þessum hætte yfirstigit ætnelỏstinn med guds miskunn ok sialfs sins tilstille.


4. [Brædr nỏckurir[9] af einhveriu munklife gerduz[10] enn eitt sinn ath finna andliga fedr, er i eydemorkinni hỏfduz vid. Ardegis komu þeir til eins einsetumannz alldrads, hann tok hardla fagna(da)rsamliga þeira kvomu ok setti þeim þegar bord fyrir nontima dagsins, þvi at hann sa, at þeir voru vegmodir, bar at þeim hve(t)vetna godz, er hann hafde i sinu herberge. Ok er þeir hỏfdu lyktat tidagerd ok bænahalldi, sem munkar eru vanir um kvelldit ok nattina, heyrdi þesse helge fadir, hvat þeir tỏludu brædrnir, þar er þeir svafu einir ser i odrum kofa. En þeira ordræda var a þenna hátt: «Þessir bua allt betr til bordz ok hallda snæding rikuligra einsetumennirnir en ver munkarnir at klaustrunum.» Inn gamli fadir skildi glỏggt hatt hialsins ok þagdi. Um morguninn eptir er vel var liost, foru brædr veg sinn til annars einsetumannz, er þadan bygdi skamt i brott; ok er þeir gengu ut, mællti hinn gamli fadir þetta: «Segit honum guds qvediu af minni alfu, ok þat med at hann geymi at dỏggva eigi kalin.» Brædrnir helldu framm ferdinni, fundu einsetumann, þann er þeir gerduz til, bera honum bodskap fyrr sagdz fỏdur. Þesse skildi, þegar hann heyrdi, hvat i var fỏlgit malinu, hellt brædr þar hia ser, baud þeim at vefa vandlaupa, sat þar hia þeim sialfr ok letti alldri handanna erfide. Sid um kvelldit tendradi hann lios ok lyktade bænahallde, ok ef sidr lagdi hann til nỏckura salma um veniu framm. Þar eptir sagdi hann til þeira: «Vita skolot þer, brædr, at ver hỏfum ongvan vanda at mataz hversdagliga, en þo fyrir ydra skylld munum ver nu snæda.» Þvi næst bar hann fyrir þa þurt braud ok þar sallt vid. Sidan sagdi hann: «Æ skulum ver nỏckvi framarr snæda, er þer erut komnir.» Leggr framm hia salltinu litit af dregg ok nỏckut af oleo. Eptir matmalit risa þeir ok upp, ok tok þesse helgi fadir þegar at syngia fyrir þeim um alla nottina ok letti eigi fyrr, en nær var dagr lioss. Þa sagdi hann til þeira: «Fyrir ydrar sakir vil ek eigi lykta ollu canone ut, þvi at þer erut vegmodir, ok er vel, at ydr hỏfgi nockut af þvi.» En er þeir vỏknudu ok komit munde þrimamál, beidduz brædr i brott. Heilagr fadir let þess ongvan kost: «Munu þer dveliaz eina .iij. daga fyrst fyrir astar sakir her hia mer, en betr at lengr se, fari þer at hvaru hvergi daglengis.» Brædrnir sa nu, at seinkaz munde orlofit, risu þvi upp leyniliga a næstu nott ok urdu a brottu.


5. Einn af hinum ellrum monnum merkrinnar gerdiz at finna inn alldradan einsetumann; sa tok vid honum hardla hæverskliga, let ertr til grytu til sadningar; sỏgdu þeir þo sidan sin i millum, at hitt munde athæfiligra at lykta fyrr salmasỏng ok bænahallde en ganga til bordz. Þvi næst gengu þeir inn badir samt at syngia, ok sỏgdu ut allt psallterium, þar eptir toku þeir at tala af gudligum ritningum sva sem tvennar spasỏgur senn. Nu var lokit deginum, en lidin nottin. Næsta (dag) baduz þeir fyrir id sama sitt ok sungu; skildu þo, at lokit var nattinne. Toku nu af nyiu tal sin i mille, ok skyrde hvarr odrum ut andliga skilning gudligra ritninga, þar til er nær var none, kvadde hvarr annan. Hvarf hinn tilkomni sva mettr heim til sins herbergis, þviat þeir gleymdu likamligri fædu, þa er þeir bergdu inni andligu. Sid um kvelldit fann heilagr fadir hvernu fulla, sva sem hann hafdi buit; verdr nu hryggr miok ok mællte: «Hossun, er ver gadum eigi snædingarrett þenna at kenna!»


6. Zemon aboti sagdi oss af þvi, er hann ferdadiz einn tima til Palestine borgar, er hann settiz nidr undir tre einu fyrir mædi sakir. Þar var akr[11] fullgerr af grase þvi er cubi kallaz. Nu hugsadi heilagr fadir at taka nỏckut af cubis ser til snáds ok mællti i hug ser: «Ecki er her sva mikilligt, at nockur slægia se at taka.» Þvi næst svarar hann sialfr hugsan sinni ok segir sva: «Veiztu eigi, Zemon, at rettir domendr hegna þiofa ok hvinn? Hygg at fyrst, hversu vel þu munir þola hefndina þyfskunnar.» Eptir þat riss hann upp ok stod .v. daga samfast i solar hitanum ok brendi sva bukinn a ser, sagdi sidan til hugsanar sinnar: «Nu skil ek, at vid þolum hvarki atgerdir ne hegningar, ok þvi skulo vid eigi stela, helldr auka or hversdagligri veniu handanna erfidit ok af þvi sama[12] snæda, sva sem i psalminum segir: «Sæll ertu, ok vel mun þer vera, þviat þu etr erfidi eiginligra handa.» Þetta sama syngium ver hversdagliga i guds auglite.


7. Saurganar andi striddi a lærisvein [eins heilags[13] fỏdur. Enn ungi madr med guds miskunn stod i mot sterkliga hugarins ohreinsan ok pindi sik miok i optligu erfidi handanna med fỏstu ok bæn. Enn alldradi fadir sa, at sveinninn erfidadi miok, ok mællte til hans: «Villtu, son, at ek bidia gud tak(a) brott af þer abarning þessa?» Sveinninn svarar: «Ek se[14] ok kennig a mer aukandligs avaxtar fyrir þat erfide er ek ber, þviat ek fasta meira ok syng fleira, en vakig leingrum, siz þesse leidinde lagu a mer. En þo at hvaru beide ek, at þu bidir mer þeirar miskunnar vid gud, at hann gefi mer matt til karllmannligrar motstỏdu ok lofligrar endalyktar.» Þa sagdi hinn gamli guds madr: «Nu se ek, son, at þu hefir her upp a sanna skilning, at þesse andliga þraut eykr þer þolinmædi (ok) aflar eilifa hialp ỏndunni. Þar af segir Pall postoli sva af ser: Ek þreytta goda þraut ok lyktada ras, en vardveitta tru; fyrir þetta eitthvat er rettlætis korona mer fengin, ok eigi at eins mer, helldr ollum þeim, er elska higatkvomu vars herra Jesu Kristi.»


8. Annarr brodir var sa, er akafliga var kafidr af uhreinsan horanar-anda. Brodirinn reis upp nær midnætti ok for til eins heilags fodur hardla kraptaudigs ok iatadi fyrir honum ohreins anda akefd, þa er hann þoldi. En er heilagr fadir hafdi heyrt hann, kendi hann brodurnum med andligri aminning kapp algers þols, ok sagdi sva til hans, sem ritat er: «Heyrit þer allir, er væntit i gudi, vinnit þer karllmannliga, ok mun hressaz hiarta ydvart.» Þar eptir for brodirinn heim til sins herbergis. Ok litlu sidarr kom at honum id sama akast ok fyrr. Hann skundar til hins sama faudur, ok þegar er hann sa hann, bad hann brodurinn bera sik þrekmannliga, ok sagdi sva: «Trui þu son, at drottinn Jesus Kristr mun fa þer fullting af sinum helga himni, at þu megir upp stiga yfirstigandi þessa mæding.» Brodirinn styrknadi nu mikit vid aminning heilags fodur ok for heim til kofa sins. Id þridia sinn a þeiri sỏmu natt sotti hann id sama afelli. Hann ferr nu ok skiott til sama mannz sem fyrr, ok beidir hann (bidia) fyrir ser til guds med ollu kostgæfi. Hinn gamli madr segir sva til hans: «Ottaz þu eigi, son, ne gefz upp, fel alldri hugsanir þinar, ok mun med þessum hætti ohreinn andi yfirstiginn fra þer hverfa, þviat engi lutr brytr iafnmiok nidr ovinarins matt allan, sem þa er einnhverr opinberar fyrir helgum fedrum leyniliga lymsku hugarins (ok) ohreinsun. Vinn þu vaskliga, son, ok hress upp hiartad, ok bid sva guds miskunnar, þviat þar sem ernare er orrostan, þar er dyrdligri koronan. Þvi segir hinn helgi Ysayas sva: Hyggi engi, segir spamadrinn, vanmegna vera hond drottins at hialpa, eda eyra hans sva þungt, at hann heyri eigi; hugleid hitt helldr, son, at drottinn byrr þer ok bydr eilifdar coronu fyrir stundligt strid ok starf, ef hann hittir þik ỏngværdan i andligri orrostu fyrir komanda fiandans flærd. Segir ok sva heilog ritning ok minnir oss merkiliga ꜳ, at ver verdum i guds riki inn at ganga med margskonar meinlætum.» En er brodirinn hafdi heyrt þessa aminning heilags fodur, herdi hann hiartat med guds trausti ok var æfinliga med hinum alldrada manni, en villdi eigi hverfa heim til sins heimilis.


9.[15] Einn heilagr aboti het Moyses, hann bygdi þann stad er Liger kallaz. Nỏckurn tima vard hann fyrir sva mikille freistne til munudlifis mest af akasti ohreins anda, at hann flydi or sinu herbergi a fund hins helga Ysidori abota ok sagdi honum, hvern agang hann þoldi af ohreinsanar anda. Agætr guds madr Ysidorus bar framm mỏrg aminningar vitne gudligra ritninga, bad abota Moysen sidan hverfa heim til sins herbergis. Aboti Moyses villde þat med ỏngu mote. Þvi næst leiddi hinn helgi Ysidorus abota Moysen med ser upp i hit hæsta herbergi sitt, ok sagdi til hans: «Littu i vestrid ok siaz um.» En er aboti Moyses litadiz um, sa hann fiandaflock mikinn sva sem til bardaga buna med akafligri fylkingu[16]. Þa mællti inn helgi Ysidorus: «Lit nu i austrid.» Ok er guds madr Moyses sa i austrit, gat hann at lita otalligan fiỏlda itarligra engla solu biartare af drottinligri dyrd. Hinn agæti guds madr Ysidorus mællti þa til Moysen: «Hygg at nu þvi, er fyrir þik berr. Þeir er þu satt i vestrid, strida upp ꜳ heilaga menn guds, en hina, (er) i austrid voru (senir), sendir gud til fulltings vid sina þiona. Vird nu med vitru, at fleire eru fulltingiarar vorir, sva sem segir Heliseus propheta, ok eigi sidr hinn helgi Johannes, at meiri er sa, er med oss er, en hinn, er med heiminum er.» Heilagr aboti Moyses styrknade sva mikit af þesse syn ok abota Ysidori aminning, at hann hvarf aptr heim til herbergis sins ok gỏrdi margfalldar þackir gudligri godgirnd vars herra Jesu Kristi.


10. Brodir nockurr var enn gladr ok godfuss til andligrar idnar a eydimorkinni Sithie. Hinn forni fiandi ovinr allz mannkyns taladi fyrir honum, at hann skylldi minnaz a fegrd einnar konu, ok þar af tekr hann at aungværaz miok i hiartans hugrenningum. Nu med guds forsia bar sva til, at annarr brodir egiptzkr af ætt gerdiz at finna hann fyrir sakir gudligrar astar, ok er þeir tỏludu med ser eitt ok annat, kom þat upp, at hinn egipzki brodir sagdi andada þa konu, er brodirinn hafdi adr opt ꜳst ꜳ haft fyrir fiandliga fyst. Ok er brodirinn heyrdi þat, for hann fꜳm dỏgum sidarr til þess sama stadar, er likami hennar var iardadr, lykr upp grofina ok þerdi holldfua konunnar a kyrtle sinum, for heim sidan til herbergis sins, ok let þatsoli olyfian iafnan ser fyrir augum, hialade ok vid sina hugsan a þessa leid: «Se nu hefir þu girnd þina, sedz þar af um sidir.» Pindi brodirinn sik i þvi, allt þar til er fra honum hvarf ỏll ohreinsan sỏrugligra hugrenninga.


11. Tveir brædr munkar merkrinnar foru þar i nalæga borg, at þeir verdi þvi, er þeir hỏfdu idnat allt ꜳrit ut. Annarr brodirinn for ut af herbergi þeira at kaupa eitthvat, þat er naudr of nam, en annarr var einn samt eptir. Nu med fiandans fortỏlum ok umsat fell hann i ohreinsan. En er hinn annarr kom heim aptr, sagdi hann til hans: «Se nu, brodir, nu hỏfum vid keypt þat, er naudsyn krafdi, hverfum nu heim aptr til kofa ockars.» Brodirinn svarar ok segir: «Ek ma eigi heim fara.» En brodirinn bad hann þrasamliga heim hverfa. Jatadi hann fyrir honum ok sagdi sva: «Ek lỏgdumz med konu, brodir minn, siz vid skildum, ok ma ek nu þvi eigi heim fara.» Brodir hans kostgæfdi eigi at minnr at hialpa sꜳl hans ok sagdi sva: «Slikum sama hætti fell ek i ohreinsan, siz vid skildum, gerum þo at hvaru fyrir guds sakir, ok hverfum heim ok gefum ockr idran, þviat allir luter eru gudi mattuligir at veita ockr idrundum, synda aflausn ok likn, at vid fordimz þar fyrir endalausa kvol helvitis pinu, þviat þar er eigi yfirberlig idran, helldr æ grimligr gratr med tanna gnistan.» At sva mælltu hurfu þeir heim til kofa sins. Foru sidan ok fellu fram fyrir fætr helgum fedrum med sut ok sorg ok iatudu greiniliga allan tilgang sinnar ahleckingar. En hver hardinde er helgir fedr færdu þeim a hendr, þa fylldu þeir hve(t)vetna fusir ok fegnir; ongar voru ok latar a hinum brodurnum, er sykn var, helldr innti hann iafngiarna allan idranar hꜳtt, sem hinn er misgert hafdi fyrir astar sakir vid brodur sinn. Eigi leid ok langr timi þadan, adr lausnarinn let (i lios) hans astudliga erfide ok vitradi helgum fedr, hvilikr var hvars þeira tilverki, ok þat med at fyrir þa miklu elsku, er hann birti med brodur sinn, var hins mꜳl leyst ok liknat af gudi, er misgert hafde. Nu vard her eptir, sem ritningin vottar, at hann lagdi lif sitt brodur sinum til hialpsamligrar heilsu. Leggium þvi allan hug ꜳ at hallda brodurliga ast, er hon ma sva mikit, sem nu er tiad, annars lỏst leyda. Þesse sama ast losadi lỏst Davids konungs, er hann rann i mot englinum, þeim er folkit felldi, ok afsakadi undirmenn sina, en sagdiz sialfr sekr, bad þvi engilinn snua ser a hals sverdinu. Feck folkit þar fyrir frelsi ins grimmazta afellis, en konungligr lỏstr likn ok leidretting.


12. Uhreinsanar andi veitti enn mikla mæding einum munk i morkinni. Brodirinn kom enn til heilags fỏdur ok beiddi hann setia sik sorgmodan fyrir sina skylld, sagdiz þola þungl(iga) þunga uhreinsanar anda. Heilagr fadir, siz hann heyrdi þetta, letti eigi af nott ne dag at bidia fyrir brodurnum vars herra miskunn. Brodirinn kom enn til heilags fodur ok bad hann bidia fyrir ser enn innvirduligarr. Hinn gamli guds madr setr sik nu miok sorgmodan sakir brodurins ok bidr fyrir honum med allri ꜳst. En er heilagr fadir sa brodurinn opt koma ok veit sik bidia fyrir honum, furdar hann ok verdr hryggr vid, er gud vill eigi heyra bæn hans fyrir brodurnum. Þa sỏmu nott syndi gud hinum gamla fỏdur likamligar girndir munksins (ok) gedleyse med þarflausri onenning a þenna hꜳtt, at heilagr fadir sa hvar munkrinn sat, en ymisligir ohreinir andar leku fyrir honum i kvensligum likneskium, en hans galauslig girnd geck æ eptir þeira leik. Hann sa ok eigi sidr engil guds standa til hægri handar brodurnum ok benda honum til bænar. Uþockadiz einglinum miỏk, er brodirinn villdi hvarki upp risa ne fram falla til heilags bænahalldz, helldr girntiz æ ohreinsan sinna hugrenninga. Sva sem hann vaknar, hugsar hann fadirinn, at gaumgæfdarleyse brodurins velldr, er bænir hans eru eigi heyrdar fyrir honum, sagdi honum sidan sva sialfum, at hann heyrdi upp ꜳ, at omattuligt var fyrir annars bæn fra honum hverfa ohreinsanar anda, þar er hann glæpskufullr girntiz a horan hiartans, «veiz þu ok þat, brodir, þott likams læknar geri smyrsl ok hafe haleita athygle, ef inn siuki helldr sik eigi af meinsligri fædu eda odru þvi, er krankleikann eykr, þa gỏrir ecki gott læknissins kostgæflig astundan; þeima hætti er ok farit andar sarunum: þott heilagir fedr, er vorir eru andligir læknar[17], bidi af ollu hiarta miskunnar vars herra Jesu Kristi fyrir þeim, er þurftugir eru þess, þa stodar þat hardla litit, nema sialfr leggi nidr onenningar leti, en vakti sik ꜳ allzkonar idn andliga med heilagri hugsan ok iduligri bæn.» Jafnskiott er brodirinn hafdi þessa fỏdurins fortỏlu heyrt, kemz hann vid af ollu hiarta ok tekr hardla athugasamliga vid heill(i) kenning, snyr þegar medferdinu til fỏstu ok bindende, lætr þat fylgia med mikilli bindende ok mædu, bænahalld ok vỏkur, til þess er af honum hvarf ohreinsanar hrelling i briostinu (ok) birtiz lausnarans læringar lios.


13. Munkr nỏckurr bygdi ser einn i eydemorkinni. En mær ein i æsku vid hann gerdiz i morkina til motz ved munkinn miỏk miklu sidarr, hittir a hans herbergi ok gengr inn diarfliga, lez skylld honum. Þar var hon um hrid med munkinum. En um sidir fell hann af fianda freistni i syndagialld ok lagdiz med henne. Annarr munkr bygde þadan miỏk langt i mỏrkinni. Sva bar at nockura daga, at þann tima er munkrinn geck til matar, slagnadiz nidr vazkoppr sa avallt, er hann skylldi drecka af. Hann hugsar nu, hvat til ráds se; gỏrir þat af, at hann ferr til fundar vid hinn munkinn, er fyrr var getit, frettir hann eptir, hvi gegna munde, er vatnkopprinn vallt. Nu er apnaz ok hann er vegmodr, fann hann hofsbrot eitt fornt, ok legz þar nidr til svefns. Hann heyrde, er fiandr fluttu sin i mille med miklu fleyme: «A þesse sỏmu nꜳtt felldu ver munkinn til munudar, þann er þu ferr at finna,» sogdu þeir. Hann hrygdiz miỏk vid hol þeira, helldr þo framm ferdinni ok finnr munkinn þegar ꜳrdegis. Hann ser, at hann er greypiliga ogladr, ok mællti til hans: «Hvat skal ek at hafaz, fadir? hvert sinn er ek gengr til bordz, þa velltr þegar þat ker, er ek hefe med vatn, ok slagnar nidr, ok hefi ek ecki at drecka.» Heimamunkrinn svaradi: «Þu undraz, brodir, er vazker þitt velltr, ok kemr af þvi higat; seg mer hitt helldr, hvat skal ek gera, ek fell i nott i hordomliga atferd.» Inn tilkomni brodir svarar honum: «Veit ek þetta adr.» «Hversu mattu þat vita,» segir hinn. «I nott hỏfgadi mer, segir hann, i hofi einshveriu, ok heyrda ek diỏfla dramba eigi litt, er þeir tỏludu um folsku þina ok fall, en vittu þat, at ek vard hardla hryggr.» Heimamunkrinn mællti: «Seed er mitt rꜳd, aptr verd ek at hverfa til veralldar.» «Nei, segir hinn, ger þat med ỏngum kosti, ver helldr her i sama stad fyrir mina bæn fyrir þock ok þolinmædi, en rekum konuna aptr til veralldarinnar. Vit þat vist, at þesse fortỏlu-list var fullkomliga af fiandanum fundin, haf mitt rad, ver her i sama stad, ok tak upp af ollu hiarta hardretti tꜳrafullz trega, ok bid, medan þu lifir, vars herra millde, at þu megir miskunn ỏdlaz a hinum ogurliga degi ins efzta doms.» En er munkrinn heyrde sva hialpsamlig heilræde, herdir (hann) huginn til athaldz med sorg ok sut, þar til er hann feck aptr þegit allan sætleik sins fyrra andligs yndis.


14. Einn brodir bygdi þann stad merkrinnar, er Cellia het. Þesse þoldi enn hart strid af oreinsanar anda. Hann hugsar med sialfum ser, hvart eigi mun hinn til at vinna meirr med hỏndunum ok mæda sva holldzins hugsan. Nu med þvi at hann var steypimeistare upp ꜳ manel, formerar hann sva sem til likneskiu einhverrar konu, segir ok sva til hugrenninga sinna: «Se nu hefir þu þer her husfru; naudsyn krefr nu at leggia nỏckut vid um verkit[18].» Lidr enn stund nỏckurra daga, ok gỏrir hann med sama hætti ser af leire likneskiu, ok segir til hugsanar sinnar: «Hygg at þu, nu hefir husfru þin alit þer dottur, þvi helldr rekr nu naudr til at auka erfidit, at þu megir þar fyrir klæda þik, husfru þina ok dottur.» Þar næst af ỏllu samt hardretti ok handanna erfide, legz hann fyrir ok segir til hugrenningar sinnar: «Nu se ek, at vid megum hvarki þola erfidi ne andstreymi, þvi skulo vid nu knyta upp vid konurnar ok girnaz ecki til þeira.» Enn miskunnsamazte gud leit þessa hiartnæmu astundan reinleikans, tekr af honum flærdarfulla freistni hins forna fianda. Gelldr brodirinn þar fyrir margfallda dyrd drottinligri miskunn.


15. Brodir nockurr spurde hinn helga abota Pemenem a þenna hꜳtt: «Hvert rꜳd gefr þu mer, fadir, hvat ek gỏre, þar er mik meidir munudar girnd, ok hristumz allr af reidefullri æde?» Heilagr guds madr svarar honum sva: «Inn dyrdligi spamadr drottins David (sagdi), at hann lez liosta leonem til dauds en kefia ulf optliga.» En ver tỏkum þa skilning or þessum ordum, at madr skule med þolinmæde af snida æde, en med piniligu erfide handanna hordæmiliga uhreinsan.


16. Sva fluttu heilagir fedr af einum munk ỏlldrudum, þeim er bygdi i morkinni Sithie, at hann hafdi verit þræll nockurra manna, ok þvi for hann um sinn ꜳ hverium tveim misserum af morkinni til Alexandriam, þar er þeir voru, ok færdi þeim allan afla sinn, sva sem þrælar eru vanir. Meistaramennirnir i annan stad fyrir guds sakir villdu veita honum vegsemd, runnu ut i mot honum ok heilsudu fyrr ok badu hann bidia fyrir ser til guds. Munkrinn hellte vatni i munnlaug, skundar þegar at þva fætr meistara sinna med hinu þionuztufullazta litillæte. Þeir þagu vist eigi þessa þionustu ok sogdu til hans: «Vil eigi, inn helgi fadir, at þyngia sva miok þer.» Hann svarar þessu i mot: «Sva hefir almattigr gud skipat, at ek em ydvarr þræll, en þer minir drottnar. Nu gỏre ek ydr þackir, ef þer gefit mer orlof til at þiona lifanda gudi ok sỏnnum skapara himins ok iardar, virdiz mer þat skyllt at vakta ydr allan erfidis avỏxt minnar þionkanar.» Herrarnir hỏfnudu at hvaru hvivetna þvi, er hann hafdi heim flutt til þeira. Nu er munkrinn sa þat, sagdi hann þeim: «Ef þer vilit eigi taka leigu mina ok aminning, sem ek skipada til, er senn kostr, at ek hverf til heimligs athæfis ok hirumz her hia i ydvarre þionustu.» Ok er meistaramennirnir heyrdu hans ord, toku þeir fusir ok fegnir vid honum ok fluttu fiarlut, helldr en þeir hrygdi heilagan fodur. Hvarf hann heim i morkina at sva mælltu til sins herbergis. En meistaramennirnir veittu iafnskiott fatækisfolki fiarhlut þann, er þeir hỏfdu halfnaudgir þegit. Her eptir frettu brædr hinn alldrada munk a þenna hꜳtt: «Heyr, heilagr fadir, bidium ver, at þu segir oss, af hvi þu lagdir sva mikla stund upp ꜳ at selia fe þitt af hỏndum, þar er þu satt, at meistaramennirnir mælltu sva miok i mote ok villdu ỏngum kosti vid taka.» Munkrinn mællti: «Þat fær ek skiott sagt ydr; þvi skunda ek sva miỏk eitt sinn ꜳ ꜳrinu med leigu mina til minna meistara fyrir þionkan stundligs starfs, þess er ek em þeim skylldr, at allt þat er ek snudga med guds fulltinge i fỏstum ok vỏkum ok heilogu bænahalldi eda odru andligu erfide, at þat mætti þroaz til eilifrar sælu salu minni, en eigi verdi hizig, ef ek geri þeim ỏngva minning, er mik gafu upp til guds þionostu, at minn andligr avỏxtr verdi allr þeira upptekia.»


17. Tveir heilagir brædr bygdu med munksbunade i morkinni eitt herbergi. Uvinr allz mannkyns lagdi mikinn hug (a) at spilla þeira samþycke med einhverium hætti. Eitt kvelld sidla tendradi hinn yngri brodirinn kerti ok setti a stiku. Nu sa fiandinn færisstad, fellir stikuna, sva at sloknar liosit, til þess at þeim yrde þetta til sundrþyckis. Hinn ellri brodirinn bregdr vid skiott ok slær hinn yngra fyrir forz sakir. Hinn, er bardr var, brodirinn fellr þegar framm fyrir hinn ellra ok mællte: «Heyr mik, herra minn, ver hugsterkr medan at bida, er ek tendra liosit.» Nu fyrir þat sama er hann svarar honum eigi styggiliga ne snellt, hvarf ohreinn andi iafnbratt i brott fra[19] þeim hneycktr ok yfirstiginn. For hann þa þegar um nottina a fund hỏfdingia fianda ok flutti sinar farar eigi slettar, lez fyrir litillæti þat id mikla, er hinn bardi bad liknar af brodur sinum med frammfalli, fullkomliga fyrirrekinn ok kvolum selldr, kvat ok sialfan gud sed hafa þegar hiartans miukleika[20] ok midlat honum sina miskunn. Hvert ord, er nu heyrdum ver, lez heyrt hafa einn hofprestr þar nalægr ath likams vist, komz hann vid af ollu hiarta af hræzlu vars herra Jesu Kristi, hugleiddi hann þat sem sagt er, at skurdgoda gỏfgan er fullkomin flærd ok salunnar tion, tok þat rꜳds, at hann fyrirlet alla veralldar ivasan ok for a fund heilagra fedra ok flutti þeim greiniliga, hvat hann hafdi heyrt af vidtale ohreinna anda. Heilagir fedr veittu honum fegnir hialpsamliga aminning gudligra mala. Var hann þvi næst skirdr, tok hann þa ok þegar munkaklædnad ok fylgdi sva bunadinum, at med guds miskunn vard hann skammbragds inn agætazti einsetumadr, ok þann tima er honum var verdug virding veitt af margmennis muginum, þa dadu allir med odrum dygdum hans litillæti. Ordræda hans aminningar þar med var, [at kraptr[21] ovinarins matti yfirkomaz fyrir ofalsada litillætis astundan; þat til marks, at vorr herra Jesus Kristr, sagdi hann, heriade helviti ok fiotrade fiandann med einkann(ligu) litillæti. Þesse helge fadir lagde ok þat til, at hann kvez optliga heyrt hafa, þa er fiandr þingudu, at þeir taladi a þenna hꜳtt: «Hvargi er ver belgium briost mannz af brædi eda rangsnuinni reide, ok verdi sa nỏckurr, er bannan eda brigzli berr sva lundgodliga, at hann kallaz misgert hafa, ok bidi þann blidskapar, er brigzlit vakti, þa morknar þegar allr var mattr, þviat gudligrar miskunnar megn nalægiz þeim, er samþyckit semia sin i mille.» Ma her af marka, hve ohreina anda skelfir idran ok litillæti med þolinmædi, ok þat at eigi er(u) uhreinir andar miỏk ottandi, þviat eigi hellz lengi vid þeira abarning, adr sialf þeira skeyti verda þeim til plagu, ef litillætid er meistare med manninum. Segir hinn helgi Sincleriten i sinni kenning, hversu audsyniligt þat er guds þione, ok tekr sva til ordz: «Sem med sliovu iarni ma eigi skip smida, sva er omattuligt, at madrinn hialpiz utan litillæti; liki madr þvi eptir hinum bersyndugu(m) i litillætinu, at[22] hann fyrirdæmiz eigi med yfirgang, ok fylgi hogværi Moysi, at hann snui[23] herdina af hiartanu ok megi sidan snua hardleik bergsins i blautliga vatzins natturu. Heyri hỏfdingiar, hversu Moyses med hogværi sins bro(t)z gerdi blautan biargsins hardleik, ok ef þeir vilia rettliga fa hans tignarsess, þa stundi þeir helldr a hogværi en grimmleik, ok ef þeir hafa hegndarsprotann, hafi þeir þa ok sætu himnamiỏlsins, þat er miskunn, med ser.» Skilz þat ok i ordum ins helga Sincleriten, hversu naudsynligt hỏfdingiunum er litillætit sem odrum. Ma þat ok hvervetna heyra, hve frabæra forprisan þat fær mille annarra dygda.


18. Einn dyrdligr fadir Pemen at nafni sagdi brædrum optliga æfintyr þetta, at a dỏgum ins goda keisara Theodosi i hinni miklu borg Constantinopolim var nockurr merkiligr munkr, hann bygde einn litinn kofa fyrir utan borgina vid vỏll þann er Septimus heitir. I þeim sama stad spazera keisarar[24] iafnliga, er þeir rida (eda) ganga ut af borginni. Konungr hafdi heyrn af, at þar var munkr einn, sꜳ er alldrige geck ut af sinu herbergi. Ferdadiz keisarinn i þann sama stad, er munkrinn bygde, ok baud sinum mỏnnum bida sin, medan hann hitti munkinn, en hann einn for ꜳ hans fund, ok knudi hann herbergis dyrr. Munkrinn reis upp ok lauk upp dyrin, kvaddi hinn komna, þott hann kendi eigi keisarann, þviat hann hafdi tekit koronu af hỏfdi ser, at munkrinn fengi (eigi) þekt hann. Þvi næst settuz þeir nidr, ok satu badir samt. Sidan er þeir hỏfdu bediz fyrir, frettir þa þegar keisarinn at, hvern lifshatt heilagir fedr helldi, þeir er i Egiptalandi voru. Munkrinn svarar ok segir sva: «Allir þeir bidia til guds ydr æ heilsu ok hialpar.» Keisarinn litaz nu um ok ser ecki i kofa munksins nema einn meis hanganda ok þar i fa braudleifa, segir þo sva: «Gef mer blezan, herra aboti, ok mautumz badir samt.» Munkrinn setr þegar framm vatn ok sallt, brytr braudit fyrir þa, ok mataz sidan. Munkrinn retti at keisara ker med vatni ok bad hann drecka. Keisare mællte til hans: «Veiz þu, hverr ek em?» Munkrinn svarar ok segir: «Herra, eigi veit ek, hverr þu ert.» Konungrinn svaradi: «Ek em Theodosius keisari, ok kom ek fyrir godvilldar sakir higat at hitta þik.» Þegar er munkrinn heyrde þetta, fell hann framm fyrir fætr keisaranum. Theodosius konungr mællti þa: «Sælir erut þer, munkar, er frelsit ydr af ahyggium veralldarinnar, hafit þar i mot hvilld ok hoglifi, en ỏngva med ollu ỏnnina nema at eins fyrir saluhialp ydvarre, hversu þer skulot i himinriki ỏdlaz eilifdar ỏmbun. En ek ma þat med sannleik segia þer, at ek em ættborinn til veralligs rikis, at ek em þurftugr sva, at ek sit alldrigi yfir minum mat utan andvara ok ahyggiu.» At sva mælltu kvaddi keisarinn einsetumanninn hardla vegsamliga ok geck i brott sidan. Þa næstu nott tok guds madr munkrinn at hugleida med ser, at honum mundi eigi lengr hæfa at hallda kyrru fyrir, «þviat ek veit, segir hann, at eigi at eins veralldar mugamenn, helldr af hỏll keisarans sialf ỏlldungasveitin at dæmi konungsins munu gỏraz mik at finna ok lata eigi vinnaz virding at veita sem guds þion, ok þott þeir geri þetta fyrir vars herra skylld, þa kann vera, at þvi næst girniz ek mannligs eptirmælis ok veralligrar vegsemdar, en tynag þar i mot litillætis dygdinni.» Nu þa sỏmu natt eptir fund þeira konungsins, neytir hann hugsanar sinnar ꜳ þenna hꜳtt, at hann flydi a fund heilagra fedra i egipzka eydemork. Nu hinir kæruztu brædr, hugsum her af, hverssu mikilli ahyggiu guds madr villdi geyma litillætis kraptzins, at hann hitti þar fyrir i himnariki eilifa dyrd af erfidi sins athæfis, þat er hann hafdi her stundliga starfat fyrir vars herra nafn.


19. Þ(ess)u næst fysumz ver fra þvi at segia, at heilagir fedr fluttu, at einn rikr domande ok volldugr girntiz at sia Pemenem fyrir margfalldri frægd, er hann hafdi heyrt af hans athæfi. Heilagr fadir Pemen ogladdiz miok af þessu, hugsar abyrgd med ser, at gỏfgir menn koma a hans fund at veita honum vegsemd, at margmugrinn alþydunnar mun þar miok eptir vikiaz ok geraz hann at hitta, eigi sidr þickiz (hann) nu ok vita, at einvis(t) hans medferdis her af þessu mun unadaz, en litillætis kraptrinn sturlaz, sa er hann veit hvert erfidi hann hefir til þolt af blautu barnsbeini, «rædiz ek ok, ef þetta tvent tyniz, at fiandinn mun freistnistad finna med mer[25] til hegoma dyrdar.» Gỏrir nu rꜳd sitt ok tekr þat til, at hann knytir[26] upp ok vill eigi hitta hỏfdingiann. Honum fyrir þickir þetta miok domandanum, geriz nu hryggr, villdi þa leita i nỏckurra bragda, þeira er hann fengi fundit helgan fodur: tekr hondum systurson hins helga Pemenis ok lætr setia i myrkvastofu, hyggr at guds madr muni fyrir þessa sỏk koma a hans fund at bidia sveininum miskunnar; bydr nu þionustumonnum sinum fyrir allt framm, at heilagr fadir fengi eigi her hrygd af, at sveininn skylldi þegar ut leida, er guds madr kæmi a fund domandans. En segir (sva) sỏk sveinsins, at eigi ma uhegnt vera allt. Heyrir modir sveinsins þetta, systir ins sæla Pemenis, ferr i morkina miok af skyndingu at finna brodur sinn, nemr eigi fyrr stadar en vid hurd herbergis hans, knyr i akafa, grætr ok snỏktir, beidir hann fara a fund domandans at bidia fyrir syni hennar. Heilagr guds madr svarar henne at sidr, at hann gỏrir eigi uppluka hurdina, at hon mætti inn komaz. Þa tekr hon at banna honum, kallar hann hardbrystan ok iarnhiartadan, er villdi eigi miskunn veita grat hennar ok vesolld, kvez þenna einn son eiga, er hon ser nu nær til dauda dæmdan. Inn gamli guds madr segir þa til brodur þess, er honum þionadi: «Far ok flyt fyrir henni, at Pemen atti ongva sonu, þvi sytir hann þa ecki.» Þetta allt saman kom fyrir domandann, ok mællte hann til vina sinna: «Riti þer til heilags fodur, at hann sendi mer bænarbref, at ek megi þar fyrir frelsa sveininn.» Nu med margra manna bæn ok aeggian fekz þat um sidir, at guds madr ritadi til hỏf(d)ingians a þenna hꜳtt: «Valid þitt ok virding lati vandliga verda eptirleitad um sỏk sveinsins, ok ef hann sannaz dauda verdr[27], lat hann deyia, at hann reinse nu her veralldar[28] sinn glæp, at hann fordiz þar fyrir eilifu(r) pinu(r) ins heita helvitis; en ef hann er eigi draps verdr, lykta[29] sva hans male, sem rettaz er at landzlỏgum. Lif heill herra.»


20. Einn mikilligr fadir ok miok alldradr het Agathon, hann var allra fedra frægaztr af þessum tveim dygdum litillæti ok þolinmæde. Nỏckurn tima sottu brædr eigi allfaer samt hans fund. Þeir hỏfdu heyrt, at hann hefdi mikinn litillætis krapt med ser, villdu prova, ef hann hefdi þolinmædi þar med, ok sỏgdu sva til hans: «Vita skulot þer, fadir, at margir styggvaz vid þat, at þu ser drambsfullr ok forsmꜳr adra, en talir iafnan til brædra umlestr eda aleitni; sanna þat sumir, at þu gỏrir þat fyrir þa skylld, at þu halldir med þer horanar glæp ok þickiz verda oeinleitare, þa er adrir eru afvirdir.» Inn agæti guds madr Agathon svarar þa: «Eigi ma ek ok eigi vil ek afneita mer þau mannlyti, er þer tỏldut, þviat ek þickiumz allra þeira sekr.» Fell heilagr fadir þa þegar framm fyrir fætr þeim brædrunum hinum tilkomnum ok mællte: «Bid ek ydr, brædr, at án aflati miuklætid þer varn herra, at hann mae af med sinni likn minar sektir ok syndir.» Fyrr nefndir brædr lỏgdu enn til sva segiande: «Ecki skalltu ok dyliaz vid þat, Agathon, at flestir vilia þat sanna, at þu ser fullkominn villumadr.» Ok er heilagr fadir heyrde þesse þeira ord, svarar hann þeim: «Nu þott, brædr, at ek se margra synda sekr, þa em ek eigi villumadr, langt ifra ok fiarlægt se þat minu lifi.» Inir tilkomnu brædr fellu þa allir samt til fota helgum fedr ok badu hann segia, hvi hann braz eigi fyrri vid sva margt ofarligt, sem þeir fluttu a hann upp at osỏnnu, en hann villdi med ỏngu moti villumanz nafnit heyra mællt, ok afvirdiz allr þar vid. Inn gamli guds madr mællti þa: «Hina lỏstu ok mannlyti þolda ek fyrir litillætis sakir, at þer trydit mik vera syndugan mann, þviat ver vitum þat allir, ef geymt verdr litillætis kraptzins, at þat er haleit hialp salunni. Tỏkum þau dæmi, er drottinn varr gaf, lavardr ok lausnare Jesus Kristr; þann tima er gydingar mæddu hann med morgum motgerdum ok lygiligum lỏstum, þa bar hann allt þolinmodliga med litillæti, eigi sidr þa er falsvottar voru frammleiddir at segia martt osatt a hann, þoldi hann eigi sidr ok þar a ofan krossins pinu allt til daudans. Predikar Petrus postoli ok sva: Kristr var pindr fyrir vara skylld ok feck oss dæmi, at ver fylgdim hans fotzsporum. Heyrir oss þvi miỏk þat til munkunum, sagdi hann Agathon, at bera alla motbarliga lute med litillæte. En þat at þer kolludut mik villumann, villda ek vist eigi þola, ok gerda ek mik miok bradan ok byrstan, þviat villa ok hverr sem einn villumadr er fraskildr lifanda gudi en samtengdr diỏflinum ok hans ꜳrum; tiair honum ok ecki at bidia ser med sinum syndum liknar vid gud, medan hann stendr i þvi, þviat hann er af hỏggvinn heilagri kristni; en ef hann snyz med sannleik til sameiginligrar truar, þa verdr hann vid tekinn af vorum (drotni) Jesu Kristo ok samtengiz sva sỏnnum gudi.» En er brædrnir hỏfdu heyrt þessa skyrligu skilgrein heilags fodur, fỏgnudu þeir miok ok hurfu heim huggadir.


21. Inir ellri brædr med samþyckiande ollum munkum merkrinnar Scithie attu einn tima þa radagerd, at sæll fadir Ysaach væri vigdr til prestz þeim at þeiri kirkiu, er i morkinni stod. Verdr þar nu at akvednum degi mikit munkamot. Fyrr nefndr fadir Ysaach verdr viss þessarrar tiltekiu, flyr nu i Egiptaland ok falst i akri einshverium milli þyrna, ok hyggr sik overdan prestzvigslunnar ok þeirar virdingar. Af þessu efni gerdiz mikill fiỏlldi munka at leita heilags fodur ok handtaka, ef þeir hitti. Um kvelldit er þeir gerduz vegmodir, ok mál þotti matar, letu þeir lausan asna, þann er vistir þeira bar, til ꜳifangs[30]. Leitar hann sidan sva fyrir ser, at hann lettir eigi, fyrr en hann kom i þann stad, er heilagr aboti Ysaach hafdi leynz i. En er lysa tok af degi, leitudu munkarnir at asna sinum ok hittu rett þar ꜳ, er guds madr hafdi folgiz; toku nu at da hardla miok drottins tilskipan ok toku hondum heilagan fodur, ok villdu binda ok leida sva sidan mille sin. Inn virduligi karll villde þat eigi ok mællte: «Eigi ma ek nu, brædr minir, meina ydr þetta, þviat vera kann, at þat se guds vile, at ek taka prestz vigslu, þo at ek se overdugr.»


22. Tveir brædr voru þeir, er badir samt bygdu eitt herbergi, þeira þolinmædi ok litillæti lofudu allir hardla mikit heilagir fedr. Þetta heyrdi einn forfridr fadir, ok for at finna þa fyrir þa skylld at prova, ef þeir hefdi fullkomliga ofalsat litillæti. Brædrnir toku feginsamliga vid honum, ok þa er þeir hỏfdu at munka sid lyktad psalmasỏng ok heilagri bæn, gengr þesse ut einn samt hinn tilkomni fadir ok litaz um, ser þar einn grasgard, er þeir hỏfdu fyrir kals sakir brædrnir. Gripr hann sidan einn fork ok fæz um fast ok brytr nidr alla kalstokkana, þa er i gardinum voru, sva gersamliga, at engi var eptir olamdr. Þeir brædrnir sia þetta ok tala at sidr um, at þeira blidufullt yfirbragd braz ecki her fyrir. Sidan gengu þeir inn allir samt ok lyktỏdu psalmasỏng. Eptir þat fellu þeir a kne fyrir inn tilkomna fodur ok sogdu: «Lofar þu, herra, at vid farim ok steikim þann kalbustinn er eptir stod, þviat nu er fullr timi, at ver kennim fædu.» Inn gamli fadir fell þa framm fyrir fætr þeim ok segir: «Margfalldar þackir gere ek, inir kæruztu brædr, almatkum gude lausnara vorum fyrir þat, er ek se, at hinn helgi andi hefir herbergi med yckr. En eigi þvi sidr minni ek yckr ok aeggia ek, at æ, medan þit lifit, geymi þit litillætis dygdarinnar ok þolinmædis[31], at þesse tvỏ kraptaverk gere yckr mikla ok dyrmæta i himnesku riki fyrir syn ok þionustu vars herra Jesu Kristz.»


23. I klaustri einhveriu var nỏckurr alldradr munkr ins lofsamligzta lifs, ok þar med allzkonar ohægindum um langan tima geriz nu fyrirkominn miỏk, einna mest fyrir þa skulld at brædr kunnu ỏngir þær hialpir at veita krankleika hans, sem til heyrdu, enda hỏfdu þeir ok eigi fỏng ꜳ i munklifinu þvi, er hinum siuka henti. Tilfelli þetta heyrdi ein gudhrædd kona, ok bad formann klaustrsins, at hon flytti inn siuka munk heim i sitt herbergi, mest fyrir þa sok, at hon matte audmiukligar akta þa lute, er hinum siuka hentu, en þeir brædrnir, þar er hon var i fiỏlmennri borg. Fadir klaustrsins baud þa, at brædr bæri hann til guds ambattar. En hon tok at þiona honum af allri sinni kunnuztu, trudi hon, at hon mundi eigi missa verdkaups af vorum lausnara Jesu Kristo. Ok er her (hafdi) sva frammfarit .iij. ꜳr eda meirr, at munkrinn var a hennar varnade, ok hon þionadi honum af allri athygli ok godvilld, toku margir meinsamir menn at ætla munkinn eptir ser ok sỏgdu, at hann hefde eigi hreinan hug a meyiu þeiri, er honum þionade. En er hinn gamle guds madr heyrde þetta, bad hann guddomligan vars herra matt ꜳ þenna hátt: «Þu drottinn gud vorr, er einn veiz alla lute, ok ser, at margir eru harmar mins krankleika ok vesalldar minnar, ok fyrir sva [langa kỏr[32], er mer meinar, þarf ek naudsynliga þionustu þinnar ambattar, er fyrir þina skylld þionar til min; gialltu ok ombuna henni, drottinn minn, i eilifu life, sva sem þu virdiz fyrir þina godgirnd þeim at veita, er sina þionkan veita siukum eda sꜳrum af ast þins blezada nafns.» En er nalgadiz daudadagr þessa guds vinar, komu þar til margir helgir fedr med brædrum af munklifinu. Þa sagdi hinn gamli fadir sva: «Bid ek ydr, minir fedr ok brædr, at þa (er) ek em andadr, takit þer staf minn ok plantid hann yfir leide minu, at þer vitit, þa er hann berr blom ok gefr af ser avỏxt, at ek hefi reinan hug haft ok samvizku ꜳ þesse guds ambatt, er mer þionar fyrir guds nafn. En ef stafrinn blomgaz eigi, þa vitit til fullz, at ek hefir ohreinn verit af henni.» Nu er guds madr var frammlidinn af þessum heimi, toku heilagir fedr stafinn ok plỏntudu a leidi hans. En hann blomgadiz ok bar avỏxt þann fyrstan tima, er þess var von, sva at allir undruduz, er sa, ok gulldu gudi dyrd fyrir. Margir komu ok þar af nalægium herudum daandi drottins dyrd ok þesse takn. Vær sꜳm ok einn blomgadan kvist þessa stafs ok gerdum gudi þackir, þeim er alldri fyrirlætr þa, er honum þiona med hugarins reinleik ok sannleik verksins.


24. Nockurn tima var einn odr madr grimmliga kvaldr leiddr til herbergis ins helga fodur Apollonij abota, ok (er) hinir tilkomnu badu helgan fodur bidia fyrir munn hins æra til guds ok gefa honum heilsu, svarar fadir Apollonius, kvez ongan verdleik til þess hafa ne valld at drottna diỏflum. En er hann kom eigi þessu einu vid, ok þeir badu hann med tꜳrum, þa hlyddiz hann vid um sidir sigradr af bæn þeira, ok baud oreinum anda ut at ganga af guds skepnu fyrir nafn ok valld vars herra Jesus Kristz lausnara allz lyds. Þa svarar fiandinn honum sva: «Nu þo at ek verda fyrir valldi Kristz ut at ganga, þa mun ek fretta þik at hvaru eins æventyrs, þess er i gudspiallinu er skrifat: hver eru kid eda hverir eru saudir?» Guds madr Apollonius svarar honum sva: «Kidin megu at sỏnnu segiaz ranglatir menn, milli þeira em ek syndafullr ok sekr, meinsamr ok motgiarn almatkum gudi; en sialfr gud veit, hverir saudirnir eru.» Þa kalladi fiandinn hatt ok mællte: «Ỏngu moti ma ek her vid þola þinu lofligu litillæti.» Hvarf hann þa fra hinum oda. En madrinn vard þegar alheill. Lofudu allir gud ok hinn helga Apollonium, þeir er þessa iartein sꜳ.


25. Heilagir ok alldradir fedr fluttu þat fyrir oss, at einn munkr var i morkinni Scithie, er fystiz at finna heilaga fedr, þa er gudi þionudu i þeim stad, er Cellia heitir, þviat þar byggia serhverir munkar i serhverium kofum. En (er) heilagr fadir fann ỏngvan audan kofa, þann er hann mætti herbergiaz i, lanadi nỏckurr gamall madr honum audan kofa, þann er hann mætti herbergiaz i, er hann atti, ok bad hann þar dveliaz þangat til, er hann fengi ser annan, þann er hann mætti vel i vera. Her ber nu sva til, at margir munkar girntuz heyra guds ord ok foru optliga flockum a fund þessa helga fodur ins nykomna, þviat hann hafdi mikla miskunnargiỏf þegit af gudi til andligrar kenningar. Þetta fregnar inn gamle fadir, sa er honum hafdi herbergit lanad, ok færr ỏfundar mikillar ok afvirdingar vid hinn ok segir sva: «Þenna stad hefi ek nu bygdan sva margan (dag) ok dægr, at þat er tortalit, ok koma siallstundum at eins brædr a minn fund, ok þo þa a hatidisdỏgum, en til nygernings þessa þeysiz nær hversdagliga mugr munka.» Mællte sidan til lærisveins sins: «Gack ok seg honum, at hann verdi brottu or kofa þeim sem hann byggvir, þviat ek þarf at hafa hann at skylldu.» Sveinninn for, sem fyrir hann var lagt, ok sagdi til brodursins: «Aboti minn segir þer guds qvediu ok baud mer eptir fretta, hversu þinn heilagleikr hefdiz vid, þviat ek heyrda, at þu syktiz.» Heilagr fadir sendi þau ord aptr med sveininum, at hann bad hinn gamla fodur bidia fyrir ser, lez hann hafa hardla krankan kvid. Sveinn for aptr ok sagdi sva abota sinum: «Hann bad þik þarflatliga sem guds engill, at þu mundir gefa honum .ij. daga frest, at hann mætti leita ser annars herbergis.» En er lidnir voru þadan þrir dagar, sendir hann svein sinn ok bad hann bera þat bod, at hann yrdi brottu af herberginu: «Seg honum ok sva, ef hann dvelr or þessu, at þa mun ek koma med staf minn ok reka hann bardan a braut or kofanum.» Sveinn for ok bar fyrr inntum fỏdur þesse ord: «Vita skalltu, at aboti minn er miok sorgmodr um krankleika þinn, ok þat villdi hann vita, ef nỏckut skadiz.» Guds madr mællte þa: «Þackir gere ek þinni ást, er þu elr sva mikla ỏnn at minum hag, ok vit, at fyrir þina bæn betraz mikit um.» Sveinninn hvarf heim ok flutti fyrir abota sinum mꜳl munksins þessa kostar: «Enn beiddi hann, herra minn, at þu mundir bida hans framan til sunnudags, ok yrdi hann[33] þa i brottu.» Nu kemr drottinsdagr, ok brodirinn er eigi brottu or kofanum. Tok inn gamli karll nu klædi sin ok gerdiz heiman med aufundar anda ok reide at reka brodurinn i brott med bardỏgum af herberginu. [Sveinninn gengr at honum ok segir: «Nu mun ek, fadir[34], fara fyrir, ef þu lofar, ok vita, ef nỏckurir brædr eru komnir at hitta hann, þviat ef þeir sia þik, þa verdr þeim þat at mikilli stygd.» Ferr hann ok framm kemr, talar sva til husbonda: «Aboti minn kemr her skiotliga at vitia þin, ok þvi bid ek, at þu gangir ut i mot honum, at hann kemr med mikilli ást þin at vitia.» Heilagr fadir gengr ut skiott ok gerer sik hardla gladan, rennr i mot hinum tilkomna, ok er hann sa hann, fyrr en þeir fyndiz, fellr hann allr til iardar ok vegsamar inn gamla fỏdur med sva sagdri þackagerd: «Ombuni þer almattigr gud, hinn kærazti fadir, med eilifri gæzku, ok bue þer biarta vist ok dyrdliga i himneskri Hierusalem milli sinna heilagra manna fyrir þat herbergi, er þu hefir mer lanad fyrir sakir hans dyrdarfullz nafns.» Inn gamli madr komz vid hardla miok i hiartanu, er hann heyrdi þesse hans ord, kastar þegar a brott stafnum ok hleypr a hals helgum fedr ok bydr honum til sins herbergis med allri olværd, kallar sidan til sin sveininn ok spurdi, ef hann hefdi flutt þau ferligu ord, er hann hafdi fyrrmeirr bodit honum til þessa helga mannz. Sveinninn segir honum þa allt id sannazta af, hve farit hafdi, kvez eigi nenna ne treystaz at kveda nei vid hans bodskap fyrir hlydni ok ok litillæti þat, sem hann var skylldr honum at veita sem hỏfdingia sinum ok herra, ok lez þo engi þau ord hafa framm flutt, er fyrir hann voru lỏgd. Inn gamli fadir þetta heyrandi fell framm fyrir fætr lærisveinsins ok sagdi sva: «Nu rett i dag ok hedan fra skalltu vera minn lærifadir, en ek þinn lærisveinn, þviat fyrir þina stundan ok stilling, ást ok otta til guds hefir varr herra Jesus Kristr holpit hvarstveggia sa(l) fra syndagialldi mina[35] ok þessa meinlausa munks.» Heyrit þer agætan mann ok þo lærisvein, þann er med algerri ast Kriz elskadi sinn abota, sva at hann ottadiz eigi iafnmiok sina synd sem hitt, ef hans andligr fadir felli i reidinnar fen eda ỏfundarinnar forad, ok fyrirfariz þar af allr avỏxtr hans andligs starfs ok erfidis, þess er hann hafdi þolt fra bernsku til elli til hins eilifa lifs; lyktadiz af þvi helldr hizig, at med miskunnargiỏf vars drottins glỏdduz þeir badir samt i guds fride.


26. Paulus aboti atti enn at sogn heilagra fedra einn agætan lærisvein ath hlydni ok litillæti, þann er Johannes het. Sa var hans hattr, þott aboti Paulus bydi honum miok torbreytiliga lute, at hvarki heyrdi af honum mỏgl ne motmæli. Nỏckut sinn bar sva til, at aboti sendi hann i næsta bæ, sem naudsyn krafdi til klaustrsins, eptir uxna myke, ok bad hann bera heim hvatliga til munklifissins. En i þeim stad var leona ein mannskæd miỏk. Þesse sami Johannes (geck) ut, sem aboti baud, ok er hann var a ferd kominn, segir hann til abota sins: «Heyrt hefi ek, fadir, miok marga menn segia, at leona ein ill ok grimm se a veginum.» Aboti Paulus sagdi þa til hans med keski nockurri þessa kostar: «Rennr hon a þik, bitt hana ok leid sva til min.» [En at aptni dags er brodirinn kom til þess stadar, er leona var, rann hon a hann.[36] Brodurnum var obilt, þrifr til hennar ok villdi hallda henne. Hon sleiz or hondum honum ok flyr i morkina. En hann sækir eptir ok segir sva: «Aboti minn baud, at ek skyllda þik bundna leida til hans.» Dyrit nam þa stad, sva at honum var þa hægt at hỏndla þat; hverfr hann heim sidan. I annan stad var aboti heima hardla hugsiukr, hversu honum tækiz til, er stundin dvaldiz; þar næst gat hann at lita, hvar lærisveinn hans var ok leonan med honum. En er hinn gamli fadir feck seed ferd hans, undradiz hann hardla miok ok gerdi gudi drottni vorum lof, sem verdugt var. Lærisveinn mællte þa til hans: «Se her, fadir, nu leidda ek heim, sem þu baudt, bundna leonuna.» Inn gamli fadir villdi lægia skilning hans, at hann drambadi eigi her af ne upp hæfiz i hugsan sinni, ok sagdi sva: «Rett sem þu ert utan skyn ok skilning, slikum sama hætti leiddir þu higat þetta skynlausa kvikende. Nu þar ok leys hana ok lat fara, hvert er henni likar.»


27. Einn alldradr madr ok heilagr sendi lærisvein sinn eptir vatni; brunnrinn var miok langt af herbergi heilags fodur. En sveinn gleymdi at taka taug, þa er hann var vatnit vanr upp med at draga. Nu er hann kom til brunzins, vard hann hryggr hardla miok, þviat langt var heim til herbergis þeira, veit nu eigi giỏrla, hvat til rada er, eda hvert ꜳ skal snua; þickir langt heim at hverfa, ok ferst þat þvi fyrir, fellr nu framm med tꜳrum ok miklum hugartrega, ok mællti sva: «Miskunna mer, drottinn, eptir miskunn þinni, þu er gỏrdir himin ok iỏrd, hafit ok hveria lute, er i þeim eru; þu er einn samt gỏrir mikla miskunn vid þion þinn, þann er þu sendir.» Her eptir stendr hann upp af bæninni ok kalladi hatt: «Heyrit, brunnarnir, segir hann, mik sendi Kriz þionustumadr aboti minn at taka vatn.» Þegar skiott springr vatnit upp, sva at lꜳ a bỏckum brunnzins, fyllir hann fỏtu sina ok ferr heim sidan dyrkandi drottins matt lausnara vars. En brunnvatnit veik ser aptr i sinn stad.


28. Var brodir nỏckurr i munklifi einu, Eulalius at nafne, pryddr med mikilli litillætis miskunn. Mỏrg þau misfelli, er til fellu med hinum vangeymnurum brædrum, þa sỏgdu þeir upp a þenna hinn meinlausa mann Eulalium, er fyrr var nefndr. En hinir lagu i hleinu, er valldit hỏfdu. Her fyrir var hann optliga asakadr af inum ellrum brædrum. En hann neitadi alldrigi, fellr helldr framm fyrir fætr þeim ok sagdiz sekr, lez vanvirkliga gert hafa. Nu er þetta barst at opt, var (hann) iafnan asakadr, ok eigi sidr, sem reglan baud klaustrsins, lagdar a hann fỏstur ferdægrur eda þridægrur i samt. Þetta allt bar hann med þolinmædi. Þvi næst komu i einn stad hinir ellri brædr ok kærdu fyrir fodur munklifissins ovisir litillætis dygdar ok þols þess, er brodirinn hafdi, ok sỏgdu sva: Hugleid, fadir, hvat til er, hversu lengi ver skulum þola oskil þau ok skada, er brodir Eulalius[37] gorir her innan klaustrs. Nu eru þrotin nær oll ker klaustrsins ok þarfindi stadarins eydd fyrir hans vangeymslu. Nu siai þer, herra, hversu hann skal þola hedan af.» Fadir klaustrsins sagdi þa: «Ver skulum fꜳm dỏgum lengr þola brodurnum, ef her geriz eigi annarr utvegr ꜳ.» At sva mælltu skildu þeir ræduna. For brodir i brott, en aboti geck inn i kofa sinn ok bad til guds, at hann birti honum, hveria endalykt hann skylldi a fella efni brodur Eulalij. Eigi var langt at bida, adr gud birti ordkurd þessarra mala. Let aboti þa kalla saman brædr ok talar a þessa leid til þeira: «Truit mer, brædr, at ek anza meirr matduksposa brodur Eulalij med litillæti hans ok þoli en ollu þvi gods, er þer gerit med hiartans hviskri ok mogli þvi, er þer synit i mot honum i munklifinu; þat til marks, at gud mun birta ydr nu skiott, hvers verdleiks þesse madr er. Ok þvi byd ek, at þer latid higat bera matduksposa hvers ydvars.» En er þeir komu þar, let hann tendra lios ok kastadi þar ut ꜳ ỏllum senn posunum. Brunnu þegar allir a einu augabragdi utan þann einn, er heilagr Eulalius atti, sa hittiz oskaddr ok med ollu obrunninn. Brædrnir urdu hræddir miok ok ottafullir vid þessa syn, fellu framm ok badu miskunnar vars herra, en lofudu, sem verdugt var, ok dadu þol ok litillæti brodur Eulalij, vegsỏmudu hann þadan ifra ok mikludu sem einn volldugan fỏdur. Virding þessa matti brodir Eulalius med ỏngu moti þola ok sagdi med sialfum ser: «Vei mer veslum manni, hversu hormuliga ek hefi tynt litillæti minu, þvi er ek lagda langan tima allan kost til at ỏdlaz med guds fulltingi.» Tok sidan þat rꜳds, at hann leyndiz eina nott i brott or klaustrinu, ok letti eigi fyrr farlengd sinni, en hann kom i eydemork, þa er engi kendi hann, ok bygdi þar eitt litit hreysi. Hafnadi hann sva, sem nu var heyrt, heimligt lof mannanna, at hann ỏdladiz i oordinni verolld eilifa dyrd ok oþrotnandi vegsemd af vorum herra Jesu Kristo.


29. Þat heyrir miok til at hafa kunnleika af lofsamligu litillæti ins sæla abota Anastasij, þess er ver skapadim hug varn ok hiarta eptir dasamligri hans hogværi. Heilagr fadir Anastasius atti einn texta med einvala bokfellum ok hinum bezta penna ritinn, þann er eigi var verri en attian aurar silfrs, þviat þar var ꜳ allt hit forna lỏgmal ok id nyia. Nu bar sva til, at brodir nockurr gerdiz at vitia heilags fodur Anastasij fyrir astar sakir, at hann brodirinn bra augum til bækrinnar, girntiz þar næst, en stal i brott sidan ok for heimleidis. Fyrr inntr fadir Anastasius leitadi hinn sama dag textans ok villdi sia upp ꜳ, ok fann eigi; þottiz nu þegar vita, at brodirinn mundi tekit hafa, villdi þo eigi senda eptir honum, at eigi kæmi meinsære ok biati a mistekiuna. Brodirinn for i næstu borg med bokina ok villdi selia ok mat fyrir .xvi. aura. Sa er til kaups var talar sva: «Lia mer, brodir, bokina, at ek prova, ef hon er þessa verd.» Hann gerir þetta. Brodirinn fær honum i hendr textann. En hann for þegar ꜳ fund hins helga fodur Anastasij med bokina ok bad hann segia, ef honum þætti verd .xvi. aura, sagdi at sva var metin. Heilagr aboti Anastasius sagdi, ath bokin var hardla god, ok hon var vist ecki verri en sva. Hinn ferr heim ok segir til þess brodur, er bokina let fala: «Se her bokarverdit, ok vit, at ek sagda hinum (helga) Anastasio um bokina, ok kvat hann hana þess vel verda.» Hinn fretti at brodirinn, ef fadir Anastasius hefdi þar ecki ord fleira um. «Tru mer, sagdi hinn, at hann taladi ỏngu ordi framarr.» Ok þa er hinn hvinski heyrdi[38] þetta, sagdi hann sva: «Eigi vil ek nu selia þer hana[39], brodir, þviat ek þickiumz nu skilia, hvers [verd er[40].» Komz hann þa vid af ollu hiarta, ok for iafnskiott a fund ins helga Anastasij ok fell til fota honum ok bad hann med tꜳrum taka aptr vid bokinni. En aboti Anastasius villdi þat vist eigi, bad brodurinn fara i guds fride, «ok haf nu bokina med villd minni.» Brodirinn bad hann æ idrandi med tꜳrum, at hann tæki aptr vid textanum, lez hvergi hugro hafa mega, fyrr en þat væri þegit. Feckz þat þa um sidir, at aboti tok vid bok sinni. En brodirinn var med hinum helga Anastasio allar stundir sidan, medan hann lifde.


30. Þar var nockurr einsetumadr, Peor[41] at nafni, af inum fornum fedrum, þenna hafdi hinn helgi Antonius lærdan nær frumvaxta ok kent heilaga[42] munka hattu. Hann dvaldiz ok fa þau misseri med hinum helga Antonio. Ok er Peor var halfþritỏgr at alldri, for hann a brott i morkina at byggia einn ser med villd ok samþycki ins helga Antonij. Heilagr fadir Antonius taladi sva til hans at skilnadi þeira: «Far nu, Peor, ok hidst[43] þar er þer likar, ok skalltu þegar sækia a minn fund, er vars herra vili vitraz þer til þess fyrir nockur skilvislig tilfelli.» En er heilagr Peor kom i þann stad, er liggr i mille Nitrie herads ok merkrinnar[44] Scithie, þa grof hann þar einn brunn ok hugsadi adr med ser, at hann mundi hlita sliku vatni, er hann hitti. Þadan af feckz honum [dygdar ok sva mikit,[45] at þat vatn, er hann fann[46], var bædi beiskt ok sallt, sva at hverigir menn er a hans fund sottu sidan, þa baru i byttum vatn med ser[47]. Þriatigi ꜳra dvaldiz hann i þessum stad. Optliga badu brædr hann at hvoru hverfa af þessum stad fyrir beiskleika vatzins. En hann sagdi þeim sva: «Ef ver vilium her hvilld hafa i þessum heimi, brædr minir, utan [beiskleik ok bindendis erfidi[48], þa er engi von, at ver nalgimz eilifd þess sama sætleiks ne neytim þeira girniligu krasa, er inn eru aktadar i himneska paradis.»

Sva fluttu heilagir fedr, at hinn heilagi Peor geck uti, medan hann matadiz, en neytti eigi meira en eitt kaukukorn[49] ok .v. olifuber.[50] Heilagir fedr sỏnnudu þat ok, at guds madr Peor hefdi eigi a þrimtigum ꜳra eda meirr, siz hann gekk heiman or fỏdurtuni, sed fedgin sin ne frændr, ok eigi helldr fekz þa, at hann færi at vitia frænda sinna, er[51] þau voru bædi ỏndut flutt fadir hans ok modir. Systir ins sæla Peors atti .ij. sonu, þa sỏmu sendi hon at leita brodur sins Peors i morkina, nu er hon var eckia ordin. Ok er þeir hỏfdu kannat morg klaustr ok umkringt i hans eptirleitan, vard varla, at hann leti[52] siaz um sidir. Sveinarnir tỏludu til hans þessa kostar: «Vid erum synir systur þinnar, er hardla miok girntiz til at [sia þik, adr en hon andiz[53].» Heilagr Peor villdi ecki heyra a bæn þeira. Sveinarnir foru þa a fund ins helga fodur Antonij ok sỏgdu, fyrir hveria skylld þeir hỏfdu hittan hann. Inn sæli Antonius sendi þa þegar eptir Peor ok sagdi til hans: «Fyrir hvi komtu eigi til min sva langan tima, sem nu er lidinn?» Peor svarar: «Þu hinn helgazti fadir bautt mer þvi at eins þinn fund sækia, ef gud birti mer þat med einskonar tilfelli[54], en þat vard ecki allt her til.» Sæll Antonius sagdi þa: «Far ok lat systur þina na at sia þik.» Heilagr Peor tekr til fylgdar med ser .ij. munka ok for sidan til klaustrs ok herbergis systur sinnar, nemr stad i gardinum utan hurd klaustrsins ok blundar badum augum, at hann gæti eigi seed systur sina. Hon geck ut ok fiell[55] framm fyrir fætr honum þegar, þviat briostit þrỏngdiz af mikilleik fagnadarins. Sæll fadir Peor sagdi sva til hennar: «Se ek em Peor brodir þinn, lit nu a mik[56] sva lengi sem þer likar.» Skiott eptir þetta hvarf heilagr Peor heim i morkina til kofa sins. Kendi[57] hann þetta dæmi munkum til eptirlikingar, þott eigi gæfiz hvert sinn orlof, er þa lystir, at finna frændr sina eda kunningia.


31. Aboti Johannes er var i munklifi þvi, er Kvistr er kalladr, atti hann ok eina systur, þa er af unga alldri hafdi i guds þionustu stadit. Þesse sama hafdi i fyrstu lærdan brodur sinn Jon abota, ok eggiadi hann i klaustr at ganga en fyrirlata allan þessa heims hegoma. Fiogur ꜳr ok .xx. siz heilagr Johannes [kom i klaustr, þa geck hann alldri ut af klaustrinu[58], ok eigi vitiadi hann systur sinnar. Hon girntiz þa hardla miok at sia hann, ok þvi sendi hon optliga bref til hans ok bad, at hann mundi gera fyrir guds sakir at vitia hennar, adr hon lidi hedan, at þau gleddiz bædi samt af guds lofi. Heilagr Johannes færdiz alla vega undan ok villdi eigi ganga ut af klaustrinu. Hin virduliga guds ambatt ritade þa enn bref til hans ok segir, ef hann vill eigi hitta hana, at þa rekr naudr til, at hon komi til klaustrs hans eptir sva langan tima lidinn at vegsama hans heilugu ast. En er fyrr nefndr Johannes aboti heyrdi þetta, vard hann hryggr miok ok hugsar nu med ser þessa kostar: «Ef ek leyfi systur minni at koma hingat til min, þa kann vera, at adrer[59] kunningiar minir ok nafrændr sæki ok higat a minn fund ei sidr.» Gerir hann nu þat rꜳd, at hann vill helldr fara sialfr at hitta hana; tok upp tva brædr i fylgd med ser af klaustrinu. En er hann kom framm til klaustrsdyra systur sinnar, kalladi hann hatt ok mællti: «Benedicite ok heyrit utan huss menn.» Systir hans sialf geck ut ok ein nunna med henne ok lauk upp hurdina ok kendi eigi brodur sinn, enda kendi hann hana giỏrla, ok taladi hann[60] ecki til hennar, at hon skylldi eigi mega i malinu þeckia hann. Munkar þeir er i fỏr voru med honum, sỏgdu þessa kostar til hennar: «Heyr herra modir, ver bidium, at þu latir gefa oss vatn at drecka, þviat ver erum vegmodir miok.» Ok er þeir hỏfdu druckit, sem þeim likade, baduz þeir fyrir um stund ok gerdu gudi þackir, hurfu sidan heim aptr til klaustrs sins. Nockurum dỏgum sidan ritar systir ins sæla Johannis enn til hans ok bad hann koma til klaustr(s) sins at bidiaz þar fyrir, adr en hon lyki nausum. Hann ritar þa aptr til hennar med einum munk af sinu klaustri ok segir sva: «Sannliga kom ek, systir, til þins fundar[61], ok gektu sialf ut til vor, ok tok ek vatn or þinni hendi, ok drack ek gudi þackir gerandi, sem verdugt var, einna hellzt fyrir þat at ek komumz sva heim, at þer kendut mik eigi. Lat þer nu þỏrf vinna þat, systir, er þu satt mik, lett af hedan fra at angraz þar af, bid fyrir mer helldr an aflati til drottins vars Jesus Kristz.»


32. Einn munkr for at finna systur sina i eitthvert klaustr, þviat hann heyrdi hana kranka. Þesse guds þionustukona var hardla nafnfræg af heilỏgu medferdi. Hon alyddiz[62] ecki vid hans kvomu ok villdi vist eigi sia þegar brodur sinn, sva at hann gengi fyrir þetta tilfell[63] inn i kvenna klaustr. Bad hon honum þesse sin ord bera: «Far brott, herra brodir, ok bid fyrir mer,[64] at ek fa seed þik i oordinni verolld i riki drottins vars Jesus Kristz.»


33. Af hinum helga Theodoro byriar oss framm at bera morg dygdardæmi. Þesse sami Theodorus var lærisveinn ins dyrdliga guds manz Paphnucij.[65] Sa sami Paphnucius var fadir otalligs fiỏlda munka ok margra munklifa i halfum Thebaidis. Þann tima er hinn helgi Paphnucius skein i allzkonar krỏptum, odladiz hann af gudi þar med miskunnargiỏf spadoms anda, þviat gud vitrade honum marga oordna lute. Nỏckut sinn kom systir ins sæla Theodori, er fyrr var nefndr, til þess klaustrs, er hann þionade at, at hon nædi eptir sva langan tima lidinn mali hans eda syn. Ok er hennar kvama var flutt fyrir[66] hinum helga Theodoro, sendi hann þegar .ij. munka i mot henne, þa er geymdu klaustraporzins, ok bad þa þesse sin ord bera henne: «Se systir, nu hefir þu heyrt ok veiz med sỏnnu, at ek life; haf ỏnga hrygd af, þott þu siair mik eigi, hu(g)leid helldr heimsins hegoma ok lausget[67], ok turna sva fra honum hiarta þinu; hef þvi upp hꜳtt heilags[68] sidferdis, at þu megir þar fyrir nalgaz endalaust lif ok þau himnesk gædi, er gud hefir þeim fyrir buit, er hans vilia ok bodord gỏra. Reikna sva med þer, systir, at engi er ỏnnur vis von [styrk ne staudug[69] nema su, at madrinn geri guds bodskap ok fai þar fyrir eilifa dyrd af varum lavardi ok lausnara Jesu Kristo fyrirheitna.» Skiott er hon hafdi heyrt þessa aminning, komz hon vid akafliga[70] af ollu hiarta ok hellir ut morgum tꜳrum i guds augliti. Gaf hon sik ok inn litlu sidarr i eitt nunnuklaustr þar innan bæiar, leid ok eigi langt þadan, adr klaustr þat vard bædi fiỏlment ok ferikt.

Nu at þessu sva gervu kemr modir þeira syskina ok beidir byskupa fa ser bref eitt til ins helga[71] Paphnucij, ok þat greidiz skiott. Hon hafdi leitat i id næsta lægi nunnuklaustrinu, ok sendir þadan bænabref byskupanna med sinu riti til Paphnucium, at hon nædi at sia son sinn. Sæll guds madr Paphnucius kallade sinn andaligan son Theodorum ok sagdi sva til hans: «Þat vil ek, at þu vitir, son, at modir þin er komin at vitia þin. Nu vil ek, at þu farir til fundar vid hana fyrir byskupa bref, er til min eru komin.» Heilagr Theodorus svarar þa: «Þer biodit, fadir, at ek fari i syn vid modur mina. En ek uggi, at ek verdi eigi usekr af þesse ferd fyrir gudi eptir sva mikla miskunn andliga af honum þegna, þviat mer virdiz sva, sem ek være skylldr at syna mina styrkt odrum brædrum til eptirdæmis.» Þessa vard modir ins helga Theodori vis, at hann vill eigi vitia hennar; þverr ecki þvi helldr girnd hennar astudar vid hann, vill hon nu ok ỏngum kosti heim hverfa til sins herbergis, helldr dvaldiz hon þar i nunnusetri þvi, er hon hafdi vid lent, ok sagdi sva: «Veit ek, ef ek dveliumz her, at ek mun dveliaz at sia son minn, er hann gengr ut med odrum brædrum sakir naudsynia stadarins, ok mun ek þa mega af hans aminning ok formæli vid ganga i guds augliti, þviat hans andlig kenning mun hressa hiarta mitt ok styrkia, sva at ỏrugliga ma mer þat koma til eilifrar hvilldar ok oendiligs unads, þess sama er varr herra hefir þeim heitit, er hann dyrka med ast.»

Morg ok mikil eru þau dæmi at inna, er drottinn varr vann fyrir hinn helga Paphnucium, þviat med einu samt akalli guds nafns rak hann diỏfla fra odum monnum optliga, allzkonar sottir ok sarleikar hlutu þar af heilsu, sva at iafnvel kararmennirnir fengu þar miskunn af gudi fyrir hans bæna krapt.


34. Sæll fadir Paphnucius sva sem sannr guds kappi þreytti mikit strid langan tima moti akefd ohreinna anda, eigi olikt ok inn helgi Antonius. Su var hans alvỏrulig astundan ok bæn til guds, at hann gæfi honum þat bol, at hann sofnadi hvarki nott ne dag, fyrr en hann fengi yfirkomit krapt ohreinna anda ok undirlagit, sem i psalminum segir, at ek mun eigi fyrr fra hverfa, en þeir luta undan. Þessa bæn veitti gud honum. Eru ok allir diỏflar meyrligir ok vanmegnir, þegar er einnhverr vorr leggr allt traust til ok tru ok hitnan hiartans a þa strida, allra hellz ef vorri girnd ter fullting hialpara vars Jesu Kristi.

Sva fluttu brædr fyrir oss af hinum helga fodur Paphnucio, er formadr var margra munklifa, sem ver inntum fyrr, i þeiri sveit er Tabiensis heitir; þa(t) sỏgdu þeir, at optliga teldi hann þessa kostar fyrir brædrum: «Gud er vottr minn til þess, at ek hefi osialldan heyrt oreina anda kæra sin i mille af morgum ok miklum listum, er þeir hafa mot kristnum monnum, ok sỏgdu sva nỏckurir af þeira lidi: Ek hefi mitt efni vid hinn hardazta mann, þviat iafnskiott er ek legg til med honum ohreinsanar hugrenning, þa bregdr hann vid ok fellr fram med vidkomning til bænar, ok beidir gudligt fullting koma at hialpa ser. En þviat hann riss alldri upp, þa verd ek a brott at fara med inni mestu sneypu. Annarr ovinr hof sva sitt mal: Ek ꜳ vid einn mann mitt strid, at iafnskiott er ek sendi i hans hiarta oreinsanar hugsan, þa tekr hann vid henne ok samþyckir þvi næst i verki. Iafnskiott læt ek hann hitna til reide, osialldan þeysi ek hann framm til þrætufullrar fasthelldi; hann segir ok alldri mer i mot, hvart ek eggia hann til athugaleysis bænahalldz eda syfianar um salmasỏng. Fyrir þvi, [minir inir[72] elskuligztu brædr, segir heilagr Paphnucius, byriar, at þer geymit iafnan hugskotz ydvars ok skilningar, kallandi a nafn vars herra Jesu Kristz, ok medferdaz eptir hans bodskap, einkannliga bænar stundina sialfa ok salmasỏngs, sva sem hinn sæli Pall postoli bydr oss, at ver seem stadfastir a bæn vorri ok vakrir. Skylldi ok hvarttveggia fylgia hræzla hiartans ok vakrlig vidkomning varu hiarta, þviat þa er vist, at inir oreinu andar munu oss ỏngva meinsemd vinna mega.» Sealfr fadir varr hinn sæli Paphnucius kendi ok sva brædrum, at þeir skylldu fyrir sakir salna sinna hafa þeim til hialpar iafnan i munni guds ord. Eptir slikar fortỏlur hurfu brædr heim hverr i sinn kofa, ok hỏfdu tvennar athafnir handanna erfide ok hugsanir heilagra ritninga. Omattuligt var, at nockurr þeira mundi mæla onytt ord, helldr hin ein, er þeir hỏfdu numit af heilỏgum ritningum, baru þeir framm sin i millum med gudhrædzlu til styrktar þeira hugskota, er heyrdu.


35. Af helgum fedrum var einn mikilligr madr, sa er þa miskunnargiỏf hafdi þegit af helgum anda, feck hann seed þat sumt, er adrir mattu eigi sia. Hann flutti þat helgum fedrum, at nockut sinn hỏfdu margir brædr setid samt ok talat med ser um skyringar heilagra ritninga þa lute, er þeim heyrdu til saluhialpar. En guds englar stodu hia þeim med blidu andliti ok hugleiddu[73] ordræduna hardla hyrliga, þviat þeir girntuz upp ꜳ gudligt vidmæli. En iafnskiott sem þeir hỏfdu nockura adra ordrædu sin i milli, þa hurfu þegar hinir helgu englar med oþockan til brædranna, en i stadinn komu hin saurguztu svin full af fnyk ok fylu ok hlỏckudu yfir hegomafullri ordrædu ok þarflausligri. Sa hinn dyrdligi fadir, er þessa lute sa, for heim i herbergi sitt ok badz fyrir alla nottina med geysiligum grat tꜳrafullz trega, sytandi eymdir brædranna ok misgỏrdir. Her eptir minte[74] heilagr fadir brædr á i hveriu munklife ok bad þa, sva segiandi: «Varit ydr, brædr, vid margmælgi ok allri onytri ordrædu, þviat þadan geriz tion salunnar, ok verdum ver hatrligir fyrir sialfum gudi ok hans helgum englum. Minnir ok a þat heilỏg ritning: Vit þu madr, at þu munt eigi med margmælgi fa fordaz misgerning; margmælgi[75] gerir ostyrka ỏnd mannzins en tomt ok hegomligt hugskotit.»


36. Var nockur madr haleitr i hỏll virduligs herra Theodosij keisara, Arsenius at nafni, hann tok fra skirnarfont bada konungana sonu keisarans Honorium ok Archadium. Þesse sami Arsenius girntiz af guds astarhita at hafna allri heimsins dyrd her veralligri ok for i morkina Cithie at byggia þar mille heilagra fedra, til þess at hann hefdi leyniligt lif ok naduligt fyrir ollu heimsins harki, skildr ok vid allar lystiligar girndir likamans, en samtengdr med allri hugarins athyggiu varum herra Jesu Kristo, sva sem ritad er: Samteng(d)iz sal min þer, ok hin hægri hond þin tok vid mer. Þat sỏgdu med sannindum inir ellri fedr af inum helga Arsenio, at þvi miklu dyrmætara klædabunad er hann hafdi her en adrir veralldar menn, þvi ollu afleitligri ok herfiligri var hans klædnadr nu i morkinni Cithie af þvi sem allra annarra munka, þeira er þar[76] bygdu.


37. Daniel aboti merkiligr madr flutti fyrir brædrum af hinum helga Arsenio, at hann hefdi einn tima sva sem af odrum sagt hiaverandi brædrum þesse eptirfarandi dæmi; en ver vitum med sannleik, at sialfr fadir Arsenius sa þessa lute, er her eru sagdir. Veit ek, sagdi Arsenius, at hann sat heima i herbergi sinu einn af hinum ellrum munkum merkrinnar, at rỏdd kom yfir hann, su er sva sagdi: «Gack ut, ok mun ek syna þer athafnir mannanna.» Munkr einn reis upp ok geck ut. Hinn tilkomni leiddi hann i einn stad ok syndi honum þar nockurn dỏckvan blamann, þann er hio upp tre med bolỏxe til byrdar mikillar. Sidan freistadi blamadrinn at letta upp byrdinni ok matti med ỏngu moti fyrir mikilleika sakir. Hann hỏggr þa ỏnnur tre ok bindr þegar a byrdina. Þvi næst syndi hann honum annan mann, þann er bar upp vatn or gryfiu nockurri, en hann hellti þvi sva nær nidr i tvibyttu nỏckura, at id nedra leggr iafnskiott aptr i sama stad. Inn tilkomni mællti þa enn: «Fylg mer, ok mun ek syna þer annat efni.» Hann gat þa at lita musterisgerd eina, ok sa þar tvo menn a hestum, þa er reiddu millum sin eina langa trodu, ok villdu þessir rida inn iafnframm um port musterissins, en þeir mattu þat eigi fyrir trenu, er þeir hỏfdu a herdunum; villdi ok hvargi litillæta sik fyrir odrum, sva at fara mætti, stritadiz hvarr vid annan, ok villdu badir iafnframm inn komaz. En þat matti ỏngum kosti leikaz, er hvargi villdi lægia sik odrum ne litillæta. Heilagr fadir Arsenius skyrde sva þessar synir: Þeir menn er tre fluttu, hafa heilagt reglulif munkligs sidar, en þvi at þeir rettlæta sialfa sik ok tigna med upphafning hiartans ok dramban, en litillætaz eigi ne lægiaz sin a medal, hafna þeir ok fyrirsma at ganga litillætis gỏtu hialpara vars ok herra Jesus Kriz, er sva sagdi: «Nemi þer at mer, þviat ek em miuklyndr ok litillatr i hiarta, ok munud þer finna hvilld ỏndum ydrum.» Verda þeir af þvi utluktir af riki himnakonungs, at þeir draga dramb ok dul a sialfs sins hiarta. En hinn er trein dro ok iok ofan a byrdina, hefir merking þess mannz, er hledr margskonar misgerningum ok leggr þo iafnan adrar syndir a ofan a framdar afgerdir, þar er honum hæfdi hitt helldr, at gera idran fyrr unninna afbrigda. En hann gerir þvi verr, at hann vanrækir eigi at eins at bæta þat, er brotid er, helldr eykr hann nyium lỏstum a forn misfelli. En hinn madrinn er vatnit ios or kelldunni, hefir þess mannz merking, er gỏrir nỏckur god verk, (en god verk), þau er hann vinnr, (eydaz) ok fyrirfaraz, þvi at misgerningarnir megu meira, þeir er hann vinnr, ok eru fleiri saman. Byriar þvi manninum sva at gera, sem postolinn kennir, at leggia allan hug a sialfs sins heilsu at gera med otta ok gudhrædzlu.


38. Aboti Daniel sagdi þat fra hinum helga Arsenio, at sa var hattr hans, þott hann væfi vandlaupa or palmlaufi, at hann hellti vatni i munnlaug at vỏkva palmvidinn; en er vatnit tok at fulna ok fyrnaz, þa tok hann æ annat ꜳ annat, at iafnan deyndi, en villdi alldri lata umskipta ne uthella vatnino. Brædr spurdu hann þessa a þenna hatt: «Hvi lætr þu eigi, inn helgi fadir, skipta vatninu, ok hefir i herbergi þinu þetta oþefian?» Inn sæli Arsenius svarar þa: «Fyrir þat sama muscat ok thimiamat, er ek hafda i herbergium minum um allt hof utan aflaz, þa skal ek nu þola æ, medan ek lifi i heiminum, þesskonar oþefian ins heita helvitis, at[77] ỏnd min fyrirdæmiz eigi med hins audga mannz, þess er flutt er at fagrliga kræstiz her i heimi ok rikmannliga.»


39. Nỏckurr brædra sagdi sva til ins helga Arseni: «Ek girnumz hvatliga, inn helgi fadir, at hugsa af gudligri ritning þat er ek hefi numit, en ek kenni eigi vidrkomning i hiartanu at hvaru, þviat ek skil eigi krapt gudligrar ritningar, ok verdr þvi hugr hardla hryggr af.» Sæll Arsenius svarar honum sva: «Þer byriar, son, at hugsa vars herra mál at hvaru án aflati, þviat ek hefi heyrt, hvat sagdi inn helgi aboti Pemen ok margir adrir helgir fedr, at hliodamenn, þeir er vanir eru at hvæsa at hỏggormum eda gala til gorunar galldz, þa skilia þeir ecki mart annat en ordin, þau er þeir segia framm. En hỏggormarnir verda af þvi þegar aflima, er þeir skilia iafnskiott, er þeir heyra dygd ok krapt ordanna. Skolum ver ok sva gera; þott ver megim eigi skilia megn gudligra ritninga, þa rædaz þo ok hverfa osyniligir fiandr, þviat þeir skilia gæzku guds ordz ok megu eigi standaz snilldarmal ins helga anda, er talat hefir fyrir prophetana eda adra guds þræla.


40. Nỏckurr veralldar madr atti þria sonu, þesse hafnadi heiminum ok redz i klaustr, en let sveinana eptir i borg þeiri, er hann hafdi vid hafdz. Ok er hann hafdi .iij. ꜳr verit i munklifinu, toku hugrenningar hans optliga at leida fyrir hugskotz augu honum sveinana. Her af verdr hann hryggr hardla, hafdi hann ok eigi sagt abota sinum, at hann ætti sveinana. Aboti ser bratt, at brodirinn er hryggr af einhveriu ok frettir eptir, hvat olli ogledi hans. Hann sagdi honum þa, at hann atti .iij. sonu i borginni, ok hann villdi þa alla hafa til munklifis med ser. Aboti bad þa, at hann gerdi þat, sem honum likadi. Brodirinn ferr nu til borgarinnar ok verdr viss, at andadir eru tveir sveinarnir, en einn at eins lifir eptir, tok hann þann þegar i fang ser ok for til munklifis med. Brodirinn leitadi þa at abota ok fann hann eigi heima. Hann fretti þa brædr at, hvar aboti være. En þeir sogdu honum, at hann hefdi farit til bakstrsofns. Brodirinn tok þegar sveininn ok for þangat med hann til fundar vid abota. Aboti heilsadi þeim, þegar er hann sa þa. Fadirinn fadmar sveininn, er hann hafdi þangat haft, klappar ok kyssir. Aboti sagdi þa til hans: «Elskar þu sveininn?» Hann sagdi, at þat var at visu. Abotinn sagdi þa enn: «Anntu honom allmikit?» Fadirinn kvat sva vera. En er aboti heyrdi þetta, mællti hann: «Nu ef þu ant honum sva mikit, tak ok kasta honum i ofninn framm, nu er hann logar sem mest ok akafaz.» Fadir sveinsins dvelr ecki, kastadi þegar sveininum i ofninn loganda. En iafnskiott vard ofninn allr med elldinum sva kalldr sem dỏgg, feck hann þvi af þessu tilfelli likan veg sem hinn haleiti hỏfudfadir Abraham fordum.


41. Einnhverr brodir fretti at abota Sisonium, hversu hann skylldi medferdaz i kofa sinum. Heilagr fadir svarar sva: «Et braud þitt vid vatn ok sallt, ok hefir þu ongva naudsyn at reika vidara ne rekaz.»


42. Þa er aboti Pemen var eptir frettr, hve munk byriade at fasta, svarar hann sva: «Þat villda ek, at munkr æti sva litid hversdagliga, at hann seddiz alldri, en tvidægrur eda þridægrur at fasta i samt hniga til hozanar eda hegoma dyrdar. En þessa alla lute hafa heilagir fedr provat, ok fannz þeim þat, at gott være hversdagliga at fasta ok eta sva litid, at hvern dag hungri ok þyrsti. Þenna konungliga veg syndu þeir oss sem slettan ok audvelldan.


43. Nockurn tima er aboti Silvanus ok Zacharias sveinn hans hafdi farit til munklifis einshvers, gerdu (munkar) þeim litinn þann snæding, adr þeir ferduduz. Ok er þeir voru farnir fra klaustrinu nockut sva, fann sveinn Zacharias vatn a veginum ok villdi drecka. Heilagr aboti Silvanus sagdi þa til hans: «Zacharia, fasta er i dag.» [Zacharias sagdi: «Atum ver eigi i dag?»[78] Inn gamli madr mællti þa: «Þat var astar snædingr, son minn, en nu skulum vid hallda heima fỏstu ockra.»


44. Nỏckurr fadir af þeim stad, er Panephus het, for at hitta inn helga abota Joseph ok fretta at, hversu þeir skylldu hatta, þa er brædr kæmi til þeira, hvart þeim væri þann tima lofat at hafa gledi (eda) traust med þeim, er tilkomnir væri. En heilagr aboti Joseph taladi til lærisveins sins, adr hinir fedrnir fretti hann at: «Eigi skalltu furda, son, þat, er ek mun gera i dag.» Sidan setti hann tvo setuknacka þeim, er tilkomnir voru, til sinnar handar serhvarn, ok sagdi til hinna nykomnu: «Setiz nidr.» Sidan gengr hann inn i kofa sinn ok tok ser slitit klædi, geck ut aptr ok settiz sva milli þeira. Hann geck þa enn inn ok klæddiz nỏckuru villdara klædi, þvi er hann var vanr at hafa, þa er heilagt var. Geck þvi næst ut til þeira. Hit þridia sinn geck hann inn i kofann ok klæddiz hversdags bunadi sinum, kom sidan ok settiz nidr mille þeira. Þetta hans tiltæki furdudu fedrnir miok ok undruduz. Heilagr aboti Joseph sagdi þa til þeira: «Hugleiddu þer hvat ek gerda?» Þeir letuz vist hugleitt hafa. Hann sagdi: «Hvat syndiz ydr sem ek gỏrdi?» Þeir segia þa: «Fyrst syndiz oss, sem þu klæddiz miok slitnum buningi, en id sidazta sinn odrum villdara.» Hann talar þa til þeira: «Sva sem ek em hinn sami i hvarumtveggia buninginum ubreytiligr, obættr med ollu af hinum betra bunadinum ok eigi afvirdr af hinum hneppra, sva skulum ver gera um vidtỏku brædra varra, at hafa ỏrugliga gledi hvern tima, er þeir eru hia oss, en nærgi er ver erum einir samt, þa krefr vor skyllda, at vor verk se med beiskleik ok bindendi.» En iafnskiott er inir tilkomnu hỏfdu heyrt af honum utan ef þa lute, er þeir hỏfdu innan briostz, gulldu þeir gudi þackir ok hurfu heim gladir.


45. Einn heilagr fadir sagdi sva, at madr ma finnaz, sꜳ er mikit etr ok helldr þo hungr med ser, at hann sediz eigi; en (einn)hverr annarr, er litid etr, ok verdr saddr af. Nu sa er hungr helldr med ser ok neytir mikils, þa hefir sa meira verdkaup en hinn, er litils neytir ok er þo saddr.


46. Nockurr alldradr fadir sagdi sva: «Et alldri þat er þik girnir til, et[79] hitt helldr, er þer er lofat ok sent af gudi, ok ger honum þackir utan aflat.»


47. Sva fluttu brædr, at einn alldradr madr girntiz nockut sinn at eta cucumeres, en er hann tok grasit, hellt hann fyrst upp at augum ser, en at hann sigradiz eigi af agirndar glæpinum, pinadi hann helldr sialfan sik fyrir eina samt hefd fystarinnar.


48. Einn af hinum ellrum monnum merkrinnar vard krankr miok, sva at hann matti marga daga ỏngan mat kenna. Lærisveinn hans skylldadi hann til ok spurde, ef hann le(y)fdi, at hann gerdi honum kalldel nockut litid. En er heilagr fadir lofadi þat, tok sveinninn eitt litit ker hunangs ok hugdiz milska þvi vid kazuna karllz. En her bar sva til, at hann atti annat ker med linkyns oleo, þat er til engis var hæft nema brenna i lampa þeira fyrir sakir oþefianar. Nu blecktiz hann brodirinn ok villtiz um kerin, tok þat id oþefianarfulla oleum ok bar i matinn heilags fodur ok hugdiz hunang tekit hafa. Heilagr fadir at þegiandi tvo tima ok taladi ecki um. En id þridia sinn er hann bar þetta at honum, þa mællti inn gamli fadir: «Eigi ma ek nu eta, son,» sagdi hann. Sveinninn villdi enn eggia hann til atzins ok mællti: «Se herra aboti, þetta er hardla gott, ok et ek her af sialfr.» Kennir nu sidan ok verdr viss, hversu miok honum hafdi mistekiz til; fell þegar allr til iardar fyrir fætr heilogum fedr ok sagdi: «Vei mer, heilagr fadir, hversu hỏrmuliga ek hefi tortimt þer, en þessa synd efldir þu med mer, þar er þu þagdir ok taladir ecki um.» Hinn alldradi fadir sagdi þa: «Hrygz eigi her af, son, þviat ef gud villdi, at ek hefda gott eitt, þa hefdir þu at sỏnnu helldr hunangi dreypt i fæduna en þvi, er nu vard fyrir.»


49. Heilagr aboti Pemen sagdi sva: «Eigi hefdi musteri drottins i elldi brunnit, nema Nabuzardan steikarahỏfdingi hefdi komit til Jorsalaborgar.» Þat ma sva skilia, at eigi mundi mannzins samvizka yfirkomaz af ureins anda akefd, nema girnd settiz adr a ỏndina.


50. Su var venia ins virduliga abota Macharij, at hvern tima er hann snæddi med brædrum fyrir astar sakir, þa hafdi hann þat hiartfest med ser, at iafnmorg vinker sem hann drycki med þeim, þa skylldi hann missa iafnmarga daga vatzdryckiarins ei sidr en annars dryckiar heima at sealfs sins. Nu gerdi hann þetta, at hann tok med fagnadi vid hveriu vinkeri, er brædr budu honum, at hann mæddi sik þvi meirr i þorsta eptir dryckinn. Þessa vard varr lærisveinn heilags fodur ok gerdi þegar inum ellrum brædrum i kunnleika, hver kvỏl her kveiktiz honum af. Ok er þeir þottuz þetta sannspurt hafa, letu þeir iafnan fodur Macharium þadan fra missa vinsins.


51. Einhveria hatid, þa er convent brædra kom saman i heilagri kirkiu, ok margir munkar mautuduz, taladi brodir nỏckurr til þess, er þionadi: «Ek et ecki sodit, bid bera til min litit af sallti.» Ok er þionustumadrinn hafdi þetta heyrt, taladi hann med hareysti ok kalladi sva, at allir heyrdu, þeir er hia voru: «Þesse brodirinn etr ecki sodit, ber at honum litit af sallte.» Sæll fadir Theodorus sagdi þa til hans: «Betr byriadi þer, brodir, at sioda kiỏt heima i kofa þinum en lata her heyraz þenna malshatt at ollum brædrum hiaverondum.»


52. Einn utlendr brodir kom til abota Silvanum i fiallit Synay. Þesse sa, at brædr unnu, ok taladi til þeira: «Hvat vinni þer fædu, þa er fyrir ferst? Maria valdi hinn bezta lut ser til handa.» Guds madr Silvanus sagdi þa lærisveini sinum Zacharie: «Fa honum brodurnum bok, ok lat hann fara i einn audan kofa ok studera þar.» Nær none dags skimadi hinn nykomni brodir a veginn, ef heilagr fadir mundi kalla hann til matar med munkum. At lidinni nontid ferr hann a fund heilags fodur ok sagdi sva: «Mautuduz brædr ecki i dag?» Heilagr fadir Silvanus sagdi þa vist mataz hafa. «Ok hvi kỏlludu þer ecki mik?» Aboti Silvanus sagdi þa til hans: «Þu ert andligr madr, brodir, ok þarftu ecki at hafa þess hattar fædu med oss, en ver erum holldligir menn, ok verdum ver þvi at vinna oss til forlags; en þu valdir godan lut þer til handa, last i allan dag, ok þvi þarftu ecki þessa fædu ne hafa villt.» At þessu heyrdu beiddiz brodirinn liknar af heilỏgum fedr. Guds madr Silvanus sagdi þa til hans: «Vit, brodir, at Martha er hardla naudsynlig Marie, þviat fyrir Martham var Maria lofut af gudi.»


53. Aboti Jon skammi sagdi sva til brodur sins, er þeira var ellri ok ædri: «Villdi ek iafnan vera oruggr sem englar, er þeir lofa gud an aflati utan otta, en vinna ecki þat er erfitt er.» Kastadi þvi næst af ser yfirklædinu ok geck ut einn samt i eydimorkina. En er hann hafdi þar dvaliz nær viku, hvarf hann heim aptr til brodur sins. Ok er hann knudi hurdina opt, adr hinn lyki upp, spurdi hann þessa kostar: («Hverr ertu?» Hann sagdi: «Ek em Johannes.» Brodirinn svaradi:) «Johannes vard at engli ok villdi ecki lengr hia monnum vera.» Johannes knudi hurdina sem adr ok sagdi til sin id sama. Hinn lauk eigi lengi upp ok let hann pinaz uti. En um sidir er hann lauk upp, sagdi hann sva til hans: «Ef þu ert madr, þa hefir þu þỏrf at vinna þer til atvinnu, en ef þu ert engill, hvat hefir þu þa at kriupa inn i kofa þenna?» Johannes gaf sik þa undir skript ok idran ok mællte: «Fyrirgef mer, brodir, þviat ek syndgudumz.» Hinn gamli fadir mællti þa: «Bid ek ydr, brædr, at sva sem ver snidum af oss vond verk, þrỏngum ok eigi sidr hædiligum hugrenningum.»


54. Einn brodir var bardr af gudlastanar anda ok skammadiz til at segia, en hvar er hann heyrdi, at voru mikilligir fedr, for hann til fundar vid þa at gera þeim i kunnleika rꜳd sitt. En þegar er hann kom or forinni, þa þordi hann eigi. Nu barst sva at optliga, at hann sotti heim inn helga abota Pemen. En hinn godi guds madr sa, at hann hafdi hugrenningar med ser, ok mællte til hans: «Þu kemr iafnan higat, brodir, ok hefir hugrenningar, ferr þu ok hryggr i brott, ok hefir þær sỏmu med þer i ferd. Seg mer, son, hvat hefir þu um at vera?» Brodirinn svaradi: «Medr gudlaustun stridir ohreinn andi a mik, ok hefi ek skammaz upp at bera her til.» Þegar er hann hafdi upp sagt sỏkina, þa lettiz undan ok linadiz abarningin. Inn helgi Pemen sagdi: «Hræz eigi, son, seg mer helldr, med hverium hætti þesse hugrenning kom til þin i fyrstu.» Broderinn lez eigi vita sỏkina til ne sitt samþycki. Guds madr Pemen mællti þa: «Gudlastan þin, Sathan, se yfir sealfum þer til eilifrar fyrirdæmingar, þviat sal brodurins er saklaus fyrir þessa skylld. Hver sem ein su sỏk, er sala mannzins samþyckiz eigi vid med villd, þa mun eigi lengi vid halldaz.» Her eptir kvaddi brodir inn helga Pemen ok hvarf heill heim aptr.


55. Moyses aboti sagdi sva: «Fyrir þessa .iiij. lute geriz pining med manninum, af gnott fædu ok dryckiar, ok svefns sadleika, sidan fyrir idnarleysi ok leik, ok skrautgirnd klædabunings.»


56. Pemen aboti sagdi sva: «Sem vopnberari keisarans stendr iafnan fyrir honum lidugr til hans þionustu, sva skylldi ỏnd mannzins iduliga vera ỏrugg mot ohreinsan fiandans.»


57. Nockurr gamall madr sagdi sva: «Sem sterk gros eda megn smyrsl reka brott eitrkvikende or sinum hreysum, slikt sva rekr brott bæn med fỏstu or brioste mer oreinligar hugrenningar.


58. Þann tima er aboti Macharius bygdi einn ser i hinni ytri eydemorkinni, þeiri er full var af brædra bygd innarrmeirr, sa hann sidla a veg þann, er vendir til merkrinnar, ok leit fianda einn fara at ser i mannz mynd, klæddan bladakyrtli einum, ok hengu smaker med serhverium opunum. Guds madr Macharius mællti þa til hans: «Þu hinn mikli, hvert geriz þu at fara?» Fiandinn svarar, kvez fara at okyrra brædr þa, er innarmeirr bygdu morkina. Inn gamli fadir sagdi þa til hans: «Hvi flytr þu kerafiỏlda sva mikinn med þer?» Fiandi svarar, letz þar med bera næring brædrum, «ok hefi ek þvi sva morg, at ef einhverium afþockaz eitthvert kerit, þa læt ek þegar i tæri annat, en ef eigi getz at þvi, þa er id þridia til reidu. Nu er þat omattuligt, at ỏll fyrirvirdiz ok afleitiz.» At sva mælltu for fiandi farveg sinn. En guds madr var i sama stad ok beid þar til þess, er fiandi færi aptr hia, ok sa upp a veginn. En er fiandinn for aptr hia, mællte guds madr: «Kom heill!» Fiandi svarar: «Hvi heilsar þu mer þessa kostar?» Guds madr sagdi: «Hvi ei sva?» «Þvi ei sva, sagdi fiandinn, at allir gỏrduz mer motbarligir, sva at ỏngvir fylgdu minum fortỏlum.» (Guds madr sagdi:) «Hefir þu þar ỏngan vin med ollu?» Nidingr svarar: «Einn at eins ꜳ ek þar vin, sva at mik sæmir, þviat hvert (sinn) er hann ser mik, snyz hann higat ok þagat.» Guds madr fretti þa eptir, hversu sa heti. Ohreinn andi sagdi, at hann het Theopensius. Hvarf oreinn andi sidan allr i brott. En guds madr Macharius ferdadiz þegar i stad nidr i ina idri eydimorkina. Ok er brædr heyrdu heilags fodur tilkvomu, flycktuz þeir ut i mot honum, ok vænti hverr ser hans navistu, biỏgguz vid af villduztum efnum, er kostr var. En guds madr Macharius fretti eptir þegar i fyrstu, er þeir funduz, hvar væri herbergi brodur Theopensij, letz hann hans fund kominn at sækia. Nu er Theopensius hafdi med fullum fagnadi tekit vid hinum helga Machario, þa er þeir voru .ij. samt, mællti guds madr Macharius: «Hversu hefdz þu vid?» Theopensius svarar, kvat þat vel vera fyrir bænir heilagra fedra. Guds madr mællti: «Heria ecki hugrenningar a þik, brodir?» Theopensius svarar, lez hardla vel heill i huginum, þviat hann foryfldiz at segia id sanna. Inn gamli fadir sagdi þa til hans: «Se brodir, ek hefi stormorg ꜳr her gudi þionad i morkinni ok verit af ollum vegsamadr, (ok) ek em miok afgamall, ok þyngia mik miok enn sialfs mins hugrenningar.» «Tru mer, fadir, segir Theopensius, slikt id sama gera (þær) vid mik.» Þvi næst tal di heilagr fadir upp greiniliga, ok likti sem hann være luttækr þeira hernadar, þar til er Theopensius kom upp ollu efni sinu inniliga. Sidan mællti guds madr til hans: «Hversu fastar þu?» Theopensius lez fasta til nons. Inn gamli guds madr mællti þa: «Fasta hedan fra allt til kvelldz, (ok) hugsa heilỏg gudspiỏll eda adrar ritningar an aflati; en sva opt sem annarskonar hugsan kemr at þer, þa lit alldri nidr ne a bak aptr, helldr upp at eins, ok mun gud fulltingia þer.» For fadir Macharius her eptir þeim i eiginliga eydimork. Vard enn litid a veginn, ok sa inn sama fianda fara sem fyrr. Fiandi sagdi af ferd sinni slikt sem fyrr, kvez fara at okyrra brædr[80]. For hann ok hvarf aptr sỏmu leid. Fretti fadir Macharius þa eptir, hversu brædr hefdiz vid. Fiandi flutti sva, at allir gerdiz illir vid hann ok beiskir, «virdiz mer þat þo einna verst, at þann vin er ek atta mer makradan ok lydinn, þa veit ek eigi, hvadan af honum hefir um turnad, sva at engin er nu hardari i horn at taka en hann af ollum þeim, ok þess sver ek, at ek skal eigi i nand honum koma næsta tima.» Sva sagdi ohreinn andi, ok hvarf a brott sidan. En guds madr Macharius geck inn i kofa sinn ok gerdi gudi þackir med vegsemd.


59. Nỏckurr brodir fretti eptir einn alldradan mann þessa kostar: «Hvat skal ek gera, fadir, ek þickiumz eigi mega þola hugsanir minar?» Inn gamli fadir sagdi: «Þetta efni er þu kærir vard mer ecki þungbært.» Brodirinn stygdiz miok vid ord heilags fodur ok for at finna alldradan mann annan ok sagdi honum, hvat hinn gamli fadir hafdi mællt, ok kvez hafa stygdz vid, er hann taladi sva miok umfram mannzins natturu. Þesse helgi madr, er hann hafdi sidarr heim sott, kvat guds mann eigi mundu einfalliga sagt hafa sina ordrædu, «far þvi aptr til fundar vid hann med idran, ok bid hann kynna þer krapt þessa ords.» Sidan hvarf hann heim aptr ok kom til fundar heilags fodur ok sagdi sva: «Likna mer, aboti, þviat ek gerda ovitrliga, er ek kvadda þik eigi, þa er vid skildumz; en nu bid ek þik, attu birtir fyrir mer, hvi þu vart eigi hræddr af hugrenningum sem adrir menn.» Inn gamli fadir sagdi: «Siz ek gỏrdumz munkr, þa vard ek alldri saddr af braudi ne vatni ne svefni, ok hefir þvi sva um buit hugsan þessarra luta, at ek feck alldri orlof til af þeim til hinnar orrostunnar, er þu nefndir.» Vard brodurnum hialp at þessum ordum heilags fodur, ok skilduz sva.


60. Heilagr aboti Pemen sagdi sva einhverium brodur, er eptir fretti um hugsanir: «Munkr ef hann getr halldit kvid sinn ok tungu, ok dragi eigi stadlausliga reikan a sik, þa treysti hann þvi, at hann mun eigi deyia, helldr lifa at eilifu.»


61. Tveir brædr komu til ins helga abota Helie, þeir er miok voru bardir af ohreinsanar anda. Guds madr gat seed, at þessir brædrnir voru hamsligir miok, fagrir ok feitir, taladi sidan til lærisveins sins med brosan þeire: «Sannliga skỏmmumz ek fyrir þina skylld, brodir, er þu þenr sva kvidinn a þer, med þvi at þu iatar þik munk vera, bleikr litr med litillæti ok megrd þat prydir munk.» Þesse sami guds vin Helias aboti sagdi sva: «Þott munkr matiz mikit ok vinni mikit, þa treystiz[81] hann eigi þar af; hinn ok, er litils neyter ennda vinnr litid, þa treystiz hann ok guds miskunn med karllmenzku ok ỏrvilniz eigi.»


62. Þa er hinn agęti aboti Arsenius hafdi vist sina i þeim stad, er vỏllr kallaz upp a norrænu tungu, gerdiz nockur mikils hattar mær forrik ok gudhrædd a fund hans af Romaborg fyrir frægd þa, er fluttiz af verkum heilags fodur; girntiz hon þvi mikiliga mærin þenna mann at sia. En er hon hafdi lent vid hỏfudborgina Alexandriam, var henne hardla hæverskliga fagnad af herra Theophilo erkibyskupi borgarinnar. Hon hafdi bradliga uppi ỏrindi sin fyrir byskupi, at hann bædi guds mann inn sæla Arsenium virdaz at veita ser vidtỏku. Sialfr erkibyskup for a fund heilags fodur ok flutti sva sitt eyrindi: «Einhver romversk kona virdilig ok veralldar rik umfram adrar þess stadar girniz miok at sia þik, fadir, ok taka af þer blezan. Nu med þvi at hon hefir sva langt til sott, þa beidi ek, at þu komir at hitta hana fyrir vars herra skylld.» En er guds madr Arsenius skipadiz ecki vid ord erkibyskups, ok konan fregnar þetta, þa baud hon at saudla reidskiota sina, ok sagdi sva: «Senniliga treysti ek upp a gud minn, at (ek) mune seed fa heilagan fodur, en falleraz eigi fyrir sva goda girnd, þviat eigi girntumz ek hversdags mann at sia, helldr sialfan guds spamann.» Nu kemr hon fram til kofa ins sæla Arsenij, ok hittaz sva til, at hann geck uti. Ok þegar er hon leit hann, fell hon til fota (honum). Hann tekr til hennar ok skylldar hana til at standa upp skiotliga, ok segir sva: «Ef þu girntiz sva miok at sia yfirlit min, þa hygg nu at sem giỏrst.» En mærin matti hvarki auga upp hefia fyrir skammfylle ok ofremd. Þa mællti hinn gamli fadir: «Hefir þu ỏngva frett fra verkum minum, verkin væri þer eptir likiandi; eda fyrir hveria skylld dirfdiz þu at sækia um sva morg storhỏf minn fund? Kennir þu þik eigi vera konu, þa er fyrirkvedin er utganga ok langferdir? Eda var hitt helldr, at þu hygz hælaz af syn Arsenij fyrir odrum konum, er þu kemr heim i Rom, at hafit verdi gagnfleygt konum higat koma a minn fund?» Mærin mællti þa: «Gera mætti gud þat, at engi sækti higat at helldr, en hins beidi ek þik, heilagr fadir, attu virdiz at gera mina minning ok bidia fyrir mer til guds.» Arsenius sagdi þa: «Bid ek gud minn, at hann mae þina minning af hiarta minu.» Ok er hon heyrdi þetta, bra henne miok[82] vid, verdr i brott skiott, ok legz i reckiu af ollu samt krankleika ok hugar angri. En er erkibyskup Theophilus heyrdi hennar krankleika, geriz hann at vitia hennar ok frettir eptir, hvi gegnir. Hon segir ok kvez giarna vilia deyia af hrygd fyrir þat id sidarsta ord ins helga Arsenij, er hann hafdi til hennar talat. Herra byskup (huggar) hana þa a þenna hꜳtt: «Veiz þu eigi þik vera konu, ok þat med, at fyrir kvenna fegrd er fiandinn vanr at strida upp a guds þiona; þvi bad hann vidrlit þitt af matz sinu hiarta. En vittu hitt vist, at hann bidr án aflati til guds fyrir ỏnd þinni.» Af þesse fortỏlu byskups vard bradliga mærin aptrbata, ok for heim.


63. Moyses aboti sagdi sva: Ef keisare vill einhveria borg ovina sinna undir sik leggia, þa mun hann fyrr leita at sitia þeim vistir ok dryck, en sidan verda ovinir hans at gefaz i hans valld naudgir af hungri ok þorsta. Sva verda ok vanmegnar ok aflima holldzins piningar, þegar er einnhverr vill lifa vid hungr ok þorsta. Eda hverr er sva sterkr sem leo, ok gengr hann at hvaru inn holuna fyrir kvidarins skylld, þar er allt hans afl verdr audvelliga yfirkomit.


64. Einn ungr madr girntiz at hafna heimi, en ymisligar hugrenningar helldu honum aptr optliga med veralligri ivasan, þviat hann var rikr miok. Einn dag er hann geck ut, gerdu fiandr hring at honum ok impudu upp fyrir honum allzkonar oþeckiligar ivasanir veralldarinnar. En hann tekr þat bragdz, at hann kastar af ser klædum ollum med skyndingu, rennr sidan nauktr til munklifis. I annan stad vitradi gud einum gỏmlum fedr ok sagdi sva: «Ris upp ok tak vid kappa minum.» Inn gamli fadir for ut i mot hinum unga manni ok furdadi miok, er hann var klædlauss, feck honum þa þegar munkabunad. En hvenærr sem brædr komu at fretta hann eptir um æfintyr, þa sagdi hann sva af heimshafnan[83]: «Spyrit þenna inn unga brodur her af, þvi at eigi hefi ek enn heyrt hꜳtt hans heimshafnanar.»


65. Nockurr brodir hafnadi verolldinni ok gaf fatækum monnum suma sva eigu sina, en suma hellt hann eptir i sialfs sins vardveizlu, ok for til fundar vid hinn helga abota Antonium. Heilagr fadir skodar skiott efni hans ok segir sva: «Ef þu vill geraz munkr, far i bæinn nidr ok kaup þer kiỏt, ok ber þat a buk þer nỏktum, ok kom sidan sva buinn til min.» Ok er hann hafdi þetta gert, sottu alla vega at honum til bradarinnar hundar ok fuglar, særdu ok slitu allan hans likam med tỏnnum ok klom, ok er hann kom framm til heilags fodur, fretti guds madr, ef hann hefdi gert þat er hann baud honum. Brodirinn syndi honum bukinn a ser særdan ok slitinn. Þa sagdi hinn helgi Antonius: «Þannig særaz af ohreinum ỏndum þeir, er heiminum hafna ok vilia þo hafa iardlig audæfi hia framm.»


66. Nockurr brodir leitadi opt vid einn alldradan mann: «Villtu, fadir, sakir siukleika likamans, at ek halldi eptir hia mer tva[84] aura silfrs.» Guds madr sa[85] gerla hugsan brodur til at hallda hia ser penningunum, ok sagdi til hans: «Haf hia þer, ef þer likar.» Brodirinn hvarf heim aptr i kofa sinn ok striddi vid hugsanir sinar þessa kostar: «Hvart hyggr þu hinn gamla fỏdur heillt hafa radit mer eda eigi?» Ris upp þvi næst, ok for til ins alldrada fodur ok sagdi sva: «Gỏr fyrir guds sakir, fadir, ok seg mer sannleik her af, þviat mer er angr mikit i hugsan minni at þeim .ij. aurum.» Guds madr sagdi þa: «Þvi bad ek þik hallda hia þer penningunum, brodir, at ek sa vilia þinn til ok hugsan at hallda. En eigi er gott at hafa hia mer meira en naudsyn beidir. Von þin eru þessir .ij. aurar; nu ef þeir fyrirfaraz, hyggr þu, at gud hugleidi eigi þurft þina? Kasta hugsan þinni til guds, þviat honum er hardla mikil rækt a oss.»


67. Munkr nỏckurr var sa, er gudspiallatexta einn atti femætan, ok selldi hann, en gaf verdit fatækum monnum. Minntiz munkrinn i þessu merkiligs mals lausnara vars i eptirliking, þess er sva sagdi: «Sel þa lute er þu att, ok gef fatækum monnum.» Hafdi brodirinn ok iafnan þetta heilrædi i ordstefi.


68. Einn veralldar madr bad mikilliga hinn helga abota Agathonem, at hann skylldi taka vid penningum hans til eiginligra þarfenda ok sinna naudsynia. Guds madr villdi þat eigi, lez ỏngva naudsyn til hafa, sagdi sva, «at handa verk min hallda mik hardla vel.» En er hinn sotti fast malit ok bad hann þiggia til þurftar fatækra brædra, guds madr Agathon svarar þa: «Ef ek tek vid penningum þessum, geriz mer þar af tvifỏlld ofremd: su er ỏnnur, at ek þigg þat er ek þarf eigi, en hin ỏnnur, at ek hreppa hegomadyrd fyrir þat, er ek veiti annars.»


69. Aboti Paulus sagdi sva: «Ef munkr vill einhveria mune hafa i herbergi sinu, utan þat er lif hans liggr ꜳ, þa lockar hann þat til utgongu optliga, ok fyrirferst hann sva af fianda freistni.» Þesse guds madr hellt sik sva eina langafỏstu alla utretta, at hann hafdi eigi meira til atvinnu ser en sextan ertr um dag ok eilitid vazker vid. En hann idnadi þat, at hann vaf einn duk sundr eda saman fyrir þat eina, at hann gengi þa sidr ut en adr.


70. Þat barst at einn tima, þa er aboti Macharius bygdi i Egiptalande, at hann (var) utgenginn af herbergi sinu, at þiofr einn kom ath kofanum ok stal hvivetna, þvi er hann hitti, j þann punkt, er heilagr fadir kom heim aptr. Guds madr Macharius stod þa sem okunnr madr, ok hof upp med hinum klyfiarnar i godu tomi ok veik honum a veginn. Macharius sagdi sidan fyrir munni ser a þenna hatt: «Ecki hỏfum ver med oss i heiminum, helldr veitir varr herra eignir þeim, er hann vill, verdr ok med hans villd feit fra oss tekit. Blezadr se gud eilifr i ollum lutum.»


71. Nockurr brodir kom til kofa eins virduligs munks, geck inn ok tok i brott fædu heilags fodur gersamliga. Inn gamli fadir vann þvi meira, er hann vard þessa viss, en villdi alldri kæra brodur, sagdi med ser, at þat matti vera, at þesse brodir være honum naudsynligr. Nu kemr sva, at guds madr tekr at hafa hardangr mikinn fyrir vista þrot, sva at hann er nær kominn bana. En er þeir stodu umhverfis hann at bida hans endalyktar, þa feck hann seed þar þann brodur, er fædunni hafdi fra honum stolit fyrrmeirr, ok sagdi til hans: «Gack higat til min, brodir.» Þvi næst tok heilagr fadir hond hans ok minntiz til ok mællte: «Margfalldar þackir gere ek þessum hỏndum, þviat ek hygg, at ek hafi fyrir þær himinrikis inngỏngu.» Brodirinn kemz vid miok af þessarri aminning heilags fodur ok gerde margfallda idran sins glæps, sva at hann vard hinn vaskazti munkr sidan fyrir sakir þolinmædi heilags fodur.


72. Aboti Agathon skipadi sva sinum lifshætti, at skilriki skein ꜳ ollu hans athæfi bædi handaverkum hans ok klædabunadi. Bar hann þann klædnad, at engi var vandadr, enda matti ỏngum manni synaz miok afleitr.


73. Einn alldradr madr sagdi: Af þessum .iiij. lutum riss reidi upp med manninum: fyrir agirndar teyging til at gefa eda þiggia; ok ef einnhverr elskar eiginligan ordkurd sialfs sins med fasthelldi, at metiz annathvart omætiligr eda ella formannligr; ef madr vill synaz sva sem vænligr til virdingar; eda væntir hann, at hann skuli virdaz ollum vitrare eda betr til fallinn fyrir frodleiks sakir frammburdar heilagrar kenningar. Sva id sama sliovar reidin mannliga skynsemi þessum .iiij. hattum: Ef madr hefir hatr vid naung sinn, eda hann fyrirlitr hann ok afvirdir, eda hann hefir ỏfund vid hann, eda afþockar fyrir honum med aleitni. Þadan af er þat, at mæding þessarrar piningar hefir iiii. hattu upp a sik: Inn fyrsti er af hiartanu, annarr af asionunni, þridi af tungunni, fiordi af verkinu. Nu ef einnhverr færr sva borid meingerd, at eigi hræriz hiartat, þa er ỏrugt, at eigi kemr i asionuna. En ef i asionuna kemr, þa geymi hann tungunnar, ok tali eigi þar af. En ef sva illa tekz til, at talat verde um þat er þickir, þa geymi hann sin at giallda eigi i verkinu, helldr felli hann nidr þegar. Reidinnar pining hefir .iij. palla med manninum. Hverr sa madr er meinadr verdr eda angradr af naungi sinum utan tilgerd, ok þolir honum ok þyrmir, hefir vars herra Jesu Kristz natturu. [En sa hefir Adam[86] i sinni natturu, er ongvan vill angra, vill hann ok eigi vera meinadr af odrum monnum. En hinn hverr er eptir sialfum diỏflinum natturadr, er giarna gerir ỏdrum angr, ef hann ma, ok mein, ok krefr okrlegar leigur.


74. Einnhverr brodir vard fyrir meingerd af odrum brodur. Þesse sotti fund heilags fodur abota Sisosij ok sagdi honum greiniliga hatt meingỏrdarinnar; hann lagdi þat til, at kvez giarna vilia hefna sin, ef heilagr fadir leyfdi. Inn gamli fadir bad brodurinn spara gudi til handa[87] hefndina. Broderinn sagdi hins meire von, at hann letti eigi fyrr, en hann hefdi tállausliga hefnt sin. «Ma, sagdi guds madr, attu hafir þetta bradrædi einn tima hugsat, ok bidiumz þvi fyrir badir samt.» Þvi næst riss guds madr upp af bæninni ok mællti þessa kostar: «Heyr þu gud, eigi ertu oss nu naudsynligr at áhyggiaz um varn hag, þviat ver gỏrum þat sialfir, sva sem þesse brodir segir, þviat ver skulum vilia, þott ver megim, hefna[88] harma varra.» Þegar i stad er brodir heyrdi þesse ord heilags fodur, fell hann fyrir fætr honum ok bad ser miskunnar, het ok þvi þar med, at hann skylldi þegar vid brodur fridmælaz, at fengi hann fundit utan alla akærslu.


75. Einn brodir meinade odrum brodur. Hinn er fyrir vard for til fundar eins alldrads mannz, ok feck þar þesse andsvỏr: «Hept hugrenning þina heima ok hallt hia þer, ok hugleid hitt, at brodir vill eigi þer meina, helldr syndum þinum. Ger sva ok vid hvern mann, er þer meinar, at þu asaka hann alldri, helldr mæl þu þessa kostar vid hugrenning þina: fellr slikt til min.»


76. Aboti Pemen sagdi sva optliga: «Alldri [stigi illzka[89] yfir illzku; ger helldr hverium gott, þott þer gere ill(t), at þu sigrer svo illzku annars medr gæzku þinni.»


77. Sa var einnhverr brodir, at þvi optar sem nỏckurr meinadi hann eda hæddi, þvi gladari ok giarnara geck hann til hans iafnan. Sia sami brodir sagdi sva: «Umlesendr vorir veita oss nidran til vorrar framkvæmdar, en hinir er oss hoza, þeir veita oss aptrkast; þviat sva er ritat: þeir bleckia ydr, er ydr segia sela.» Annarr alldradr madr var sva, ef hann spurdi til einshvers þess, er afþockadi fyrir honum, þa for hann til fundar vid hann med [einhveria þockabot[90], ef hann var i nand honum; en ef hann var fiarlægr, þa sendi hann honum fiarmune eda onnur hlunninde.


78. Nockurr brodir spurdi abota Sisosium þessa kostar: «Hvart skal ek, ef grimmir illvirkiar eda okunnir hermenn koma at mer ok vilia vega mik, veria hendr minar ok drepa þa, ef ek ma?» Guds madr svarar: «Skalltu vist eigi vega, helldr gefa þik allan a guds valld; sva sem þer berr af hendi, þa eigna þat allt guds forsia ok milldi, ok seg, at fyrir sakir synda þinna harkar þer[91]


79. Nockurr mikils hattar einsetumadr var i fialli þvi er Atlides het. En er stigamenn sottu hann heim, þa kalladi hann a brædr at biarga ser. Þvi næst sottu þeir at fiỏlment, ok toku illvirkiana hondum ok letu flytia þa til borgar þeirar, er þar var nalæguz. En domande, sa er yfir borginni var, let kasta þeim inn. Þetta frettu bratt brædrnir, þeir er holpit hỏfdu helgum fedr, at illvirkiunum var innkastad fyrir þeira skylld; sottu sidan fund ins helga abota Pemenis, ok sỏgdu honum vỏxt malsins. Inn helgi Pemen ritadi til einsetumannzins a þenna hatt: «Minz þu ins fyrra sviks, hvar hofz, ok fær þu þa skiott seed id sidarra svikit. Hefdir þu eigi sviksamliga fyrst fyrir þina bæn sellda til bana illvirkiana, þa hefdir þu alldri adra flærd framit.» Einsetumadrinn komz miok vid, er hann hafdi yfirlesit brefit, sva at hann vard frægr um allt heradit, þviat hann geck eigi ut langan tima sidan af sinu herbergi, utan þegar i stad er brefit vard at honum borit hins helga Pemenis, for hann til borgarinnar ok tok ut med vallde illvirkiana opinberliga af allri kvỏl ok klandri domandans.


80. Johannes aboti sagdi brædrum af þvi efni, er .iij. spekingar hỏfdu vinattu sin a mille, ok er einn þeira lꜳ a nastram, þa feck hann odrum spekinginum son sinn i hendr til umsiar. En er sveinninn var ordinn roskinn madr, lagdiz hann med eiginkonu fostra sins. Þegar er þessa vard vist, var honum ut kastat. Nu þott hann idradiz þessa miok, þa villde hans meistare eigi taka hann aptr, ok mællte til hans: «Ef þu vill, at ek gefa þer upp glæp þinn, þa far ok ver .iij. ꜳr mille þeira manna, er fyrirdæmdir eru til malmverks i ꜳnne Nil.» Þa er inn ungi madr kom heim aptr, ok .iij. ꜳr voru lidin at intri þesse forsending, sagdi meistarinn til hans: «Þvi at eins vil ek þer enn upp gefa, nema þu ser ỏnnur .iij. ꜳr vid malmverkit, ok gef nu allt, þat er þu vinnr til, þeim er þik mæda i motgerdum ok meinyrdum.» Sidan hann hafdi þetta int, ok glæpr hans var uppgefinn, sagdi meistari hans til hans: «Far ok gack til skola i Athenisborg, ok nem þar speki at þeim, er hana byggia.» Þann tima var einn alldradr madr i Athenisborg fenginn namgiarn ok spakr at geyma portz, sa er fyrir provanar skylld mæddi meinmælum þa menn, er þangat gerduz til náms. Nu er hann gerdi þetta vid þenna mann, skelldi hann upp ok hló. Inn gamli madr spurdi eptir, hvi hann leti sva, «ek gỏre þer skapraum, en þu hlær.» «Bannar þu mer, sagdi inn ungi madr, at ek hlæia, þar sem ek hefi .iij. (ar) i samt gefit þeim erfidislaun min, er slikt sva gerdu.» «Gack inn i borgina sagdi hann, þviat ek skil, at þu ert þess verdr.» Jon aboti var þvi vanr at leggia þessi ord þar til: «Þetta er guds hlid, sagdi hann, fyrir þat gengu fedr vorir inn gladir i guds borg mæddir morgum motmælum ok meingerdum.»


81. Nockurr brodir fretti eptir einn gamlan fodur: «Seg mer nỏckurn þann lut, fadir, at ek verdi holpinn, ef ek geymi.» Guds madr segir: «Ef þu getr borit brigzli ok meingỏrd, svat þu talir ecki um, þa er þesse lutr odrum ædre.»


82. Eitt sinn er brædr spurdu abota Moysen nockurs, bad hann lærisvein sinn Zachariam, at hann segdi þeim eitthvat. Zacharias tok þa yfirkyrtil sinn ok kastadi nidr a iỏrd undir fætr (ser) ok sagdi sidan: «Engi madr ma munkr geraz, nema hann vili sva vera undir fotum trodinn ok fyrirlitinn.»


83. Moyses aboti sagdi þá: Sa einn madr ma verda munkr, er sik sigrar i ollum lutum; en hverr sem annan reitir til reide eda asakar, þa innir hann eiginliga þionustu. En þat skal engi gera at græda sva annan, at hann glati sialfum ser. Einn tima lofudu brædr miok einn munk, sva at hinn helgi Antonius vard vidridinn. En er guds madr Antonius hafdi provat brodur, fanz hann sem hann mundi eigi fullkomliga fa borit meingerdir, sagdi sidan til hans: «Þu brodir ert likr upptimbran þeire, er [skreytt er[92] vel ok skorin um inngỏngin, en unnin audvelliga um idre stofu eda hus af þiofum ok illvirkium.»


84. Nockurr brodir fretti fodur Ysaach þessa kostar: «Hvi ottaz fiandr þik sva miok, son minn.» [Hann svaradi[93]: «Sidan er ek gerdumz munkr, þa let ek alldri reidi mina komaz ut um barkann a mer.»


85. Þann tima er brodir nockurr kom til fundar vid brodur Achillam, sa hann brodirinn, at heilagr fadir spytti blodi, ok spurdi, hvi gegndi. Guds madr sagdi: «Einn brodir rygdi mik sva med ordrædu sinni, en ek hefi bariz i mot at kveda þat efni eigi upp, helldr bad ek til guds, at hann tæki af mer minni malssins. Nu vard þat sama mal at blode i munni mer, en sidan er ek spytti þvi nidr, þa hafda ek hvilld. En hvarki feck ek gleymt malinu brodurins ne hiartans hrygd med mer.»


86. [Nỏckurir brædr komu[94] til eins gamals mannz, ok hittu þar i nand bỏrn nỏckur, er gættu hiardar ok tỏludu optliga eitthvat ofagrt ok ferligt med ser. Bradliga er brædrnir hỏfdu ymisligar hugsanir upp borit fyrir helgan fodur ok fengit hallkvæmar orlausnir, sỏgdu þeir til hans: «Hversu fær þu, fadir, borit gaudyrdi barna þessarra, sva at þu þaggir þau ecki?» Inn gamli fadir mællti: «Margan dag hefi ek hugsat þat, brædr minir, at tala nockut til þeira, en ek hepti hvert sinn sialfan mik a þenna hatt: hversu munde ek þola, ef nockur mikil freistni felli til med mer, þar er ek þole eigi þetta. Nu villda ek, at venia yrdi med mer til þolsins, ok vanda ek þvi eigi um vid þa.» Þesse sami fadir sagdi sva: «Hverr sa madr er eigi færr halldit ne stillt tungu sina a tima reidinnar, þa er omattuligt, at sa sami mege hugsa sins holldz piningar nockut sinn ne yfirkoma.»


87. Eitt sinn er brædr baru upp fyrir hinn helga abota Johannem a þenna hatt [ymisligar hugrenningar[95], ok hann veitti ollum þeim avaxtsamlig andsvỏr, sagdi einn alldradr madr af ỏfund til hans: «Johannes þesse er sem ein oradvond puta, þviat hon prydir sik til þess, at þa unni henne enn fleire.» Johannes aboti sagdi þa: «Satt flytr þu, fadir, ok eigi er odruviss, ok þat hygg ek, at gud hafi þetta vitrad þer.» «Þat see ek, sagdi inn gamli madr, at hiartaker þitt, Johannes, er fullt eitrs ok olyfians.» Johannes aboti svarar þa: «Satt er þat er þu segir, aboti, ok tekr þu þo litinn af, þviat þu ser mik fyrir utan, en ef þu sæir mik, hvilikr ek em fyrir innan, þa hefdir þu meira efni til ordrædunnar.» At sva mælltu talar einn af lærisveinum abota til hans: «Hefir þu ecki, fadir, rærz til reidi fyrir innan vid illyrdi þessa ins alldrada mannz?» «Vist eigi, sagdi inn helgi Johannes, helldr em ek allr hinn sami fyrir innan, sem ek synumz utan.»


88. Einn alldradr madr var sa i Egiptalandi, er mikla virding hafdi af ollum brædrum, adr hinn helgi aboti Pemen kom þangat. En er guds madr Penten kom þangat af morkinni Scithi, þa fyrirletu allir munkar hinn gamla mann, en sottu þa fiỏlment miok a fund ins helga Pemenis med allri virding. Fyrir þetta ỏfundadi hinn gamli madr miok inn helga abota Pemen. Hann vard ryggr, er hann fretti þetta, ok sagdi til brædra sinna: «Meingerd mikla hafa þeir gert vid oss, brædr, þat er þeir fyrirlata þenna inn gamla guds vin, en vegsama oss, er vettugis erum verdir. Hversu skulum ver þa nu vingaz vid þenna inn gamla mann ok inn mikilliga. Er þat mitt rꜳd, at ver allir samt brædr farim ok berim med oss nockurar vistir ok litid af vine til ástarsnædings, ok kennim allir samt, at vita, ef ver mættim þannig blidka hug heilags fodur.» Foru þeir ok framm komu, knudu herbergis hurd ins gamla mannz. En er sveinn hans heyrdi þat, frettir hann eptir, hverir þeir være. Þeir sỏgdu til sin ok badu hann bera abota sinum þau ord, at fadir Pemen er kominn ok villdi taka blezan af honum. Ok er hinn gamli fadir heyrdi þetta af sveininum, bad hann Pemen verda i brottu, lez ecki lidugr til tals vid hann. Þeir Pemen stodu þa id sama sitt, ok letuz hvergi fra mundu hverfa hurdinni, fyrr en þeir være þess verdir at vegsama hans heilagleik. Nu sidan er inn gamli fadir sa bædi samt þol þeira ok litillæti, þa lauk hann upp hurdunni ok minntiz til þeira, ok mỏtuduz allir samt. Þar eptir sagdi inn gamli fadir til ins helga Pemenis: «Fagna ek þvi, fadir, at ek se med sannleik hundratfỏlld frægdarverk ydur a þat upp, sem oss var fra flutt af ydvarre gæzku.» Voru þessir fra þeim degi inir kæruztu vinir sin i mille, medan þeir lifdu.


89. I heradi þvi, er Heratheone er kallat, smidadi aboti Motheis ser upp nockurn kofa eitt sinn. En er hann var þar mæddr meingerdum af mỏrgum mỏnnum, þa for hann i annan stad ok smidadi ser þar herbergi. I þeim sama stad med fiandans umsat var brodir sa einn, er af ỏfund hafdi iafnan reide a þessum helga fodur; fyrir þat sama for hann enn i brott, ok gerde hann ser þar einn kofa i ætthaga sinum vid sialfs sins bæ, ok byrgdi sik þar inni einn samt. En er langar stundir lida, foru heilagir fedr miok margir saman af þeim stad, er heilagr aboti Motheis hafdi fra horfit, ok villdu flytia hann aptr i kofa sinn, ok hỏfdu med ser þann brodur, er forþockat hafdi fyrir helgum fodur. En er þeir komu þar i næsta bæ, letu þeir þar eptir skinnkufla sina ok hinn reidna brodur, en foru sidan frialsir framm a fund heilags fodur ok knudu hurd hans herbergis. Guds madr Motheis leit ut til þeira um glugginn, er opinn var a herberginu, ok kende þa gỏrla, frettir at, hvar være kuflar þeira. Þeir letu þa vera i næsta bæ ok brodur þann, er iafnan hafdi reidi a þeim haft. Guds madr Motheis, er hann heyrdi þetta, hio hann upp med bolỏxi dyrnar, þær er hann hafdi inn[96] gengit, for sidan fagnadarfullr til fundar vid brodurinn, ok fell allr til iardar ok bad hann liknar, fadmadi hann sidan ok leiddi heim i sitt herbergi, ok gerdi þeim þriggia daga veizlu. Var þat þo utan hans veniu at bregda sva miok sinni meinlætsamligri bindende. For hann sidan til sins heimilis fyrra med þeim fedrum, er hann hỏfdu heim sottan.


90. Þessi sami aboti Agathon var þetta vanr at segia: Alldri svaf ek, sva at ek hefdi vid nỏckurn mann þrætu; let ek þo ỏngvan mann sofa sva, at vid mik helldo misþocka, helldr lagda ek allan krapt a at koma honum til fundar vid mik.


91. Tveir menn voru i morkinni alldradir ok bygdu einn kofa, er alldrigi hỏfdu nockurskonar kærslu eda misþycke mille sin haft. Eitt sinn sagdi annarr þeira til annars: «Gerum ockr nu um sinnsakir eina þrætu, a þann hatt sem adrir menn hafa.» Hinn annarr svarar: «Eigi veit ek, hversu verda þræturnar.» Hinn annarr sagdi: «Setium tiglstein þenna millum ockar, ok mun ek segia, at minn se; en þu eigna þer, þviat þadan af geraz þrætur ok hareyste eda hárreytur.» Nu settu þeir tiglsteininn mille sin, ok sagdi annarr at fyrstu, at minn er. Annarr svarar, letz helldr hyggia, at hann ætte. Þa sagdi sa, er fyrr hafdi a orkat, kvad hann eigi eiga, kvat hann helldr at sỏnnu sinn vera. «Nu ef hann er þinn, hvi hefir þu eigi.» Þessa kostar for iafnan med þeim, at þeir hittu alldri hatt deilunnar.


92. Nockurn tima er hinn helgi Macharius aboti badz fyrir, kom rỏdd yfir hann, su er sva sagdi: «Eigi ertu enn kominn til iafnra verdleika vid þær tvær konur, er her byggia i næstu borg.» En er guds madr Macharius heyrdi þetta, tok hann staf sinn þegar i stad ok for til fyrr intrar borgar. Hann lettir eigi fyrr, en hann hittir a herberge þat, er þessar konur bygdu, ok kvedr dyra. Aunnur þeira geck til dyra ok tok vid honum med fullkomligum fagnadi. Hann heimte þær til sin badar ok hefr sva malit: «Fyrir yckra skylld hefir ek sott sva langs vegar vás af eydimorkinni. Nu bid ek yckr segia mer inniliga idnir yckrar ok athæfe.» «Tru þvi, hinn helgi fadir, sogdu þær, at vid hỏfum eigi mist a næstu nott samsængar ockarra unnasta, eda hver vor verk villdu heyra?» Hann bad þær þa mikilliga segia ser sitt athæfi. Nu er þær þickiaz[97] nær neyddar til, segia þær sva: «Vid erum med ollu vandalausar ockar i millum. En þat bar sva til, at .ij. brædr fengu ockar, ok bygdu ver sidan eitt herbergi .xv. ꜳr, sva at hvargi ockur mællti ferligt ord til annarrar, eda sagdi sva svarta sem er, helldr hỏfum vid iafnan allt her til halldit millum ockar samþyckiligan frid ok nadir. Badar beiddu vid bendr ockra orlofs til skilnadar, at vid redimz i klaustr, ok feck hvargi. At þessu efni sva komnu gerdu vid þat fastradit med ockr ok hietum þvi gudi, at vid skylldim alldri, medan vid lifdim, veralligt ord mæla millum ockar.» Ok er hinn helgi Macharius heyrdi þetta, sagdi hann sva: «Sannliga er eigi mær, (eigi) manni gipt, eigi munkr ne veralldarmadr afvirdr fyrir gudi, helldr helpr varr herra hvers fyrirheite ok gefr lifs anda ỏllum fyrir fagrliga astundan.»


93. Sa var einn brodir i klaustri nockuru, at optliga rærdiz til reide ok orda; sagdi hann brodir þvi næst til sialfs sins: «Eda mun ek verda at fara til eydemerkr, þviat þar mun batna þessarrar piningar, er ek hefi ỏngvan þann, er ek megi þræta vid.» Gengr þvi næst ut i morkina ok byggir þar eitt litit hreyse einn samt. Nu bar sva til, at hann fylldi eitt ker ok setti hia ser, at kerit vallt. Hann fylldi þegar annat sinn, ok for a sỏmu leid. En er hann hafdi fyllt id þridia sinn, ok vatzkerit vallt, gripr hann þat ok keyrir nidr i reidebolu, sva at þegar brotnadi. Ok er hann hvarf aptr til sin, hugleiddi hann, hversu reide andi hafdi hann yfirkomit, ok sagdi sva: «Se nu verd ek einn samt, ok verd ek enn sigradr af reidinni; ok verd ek at hverfa aptr i klaustr mitt, þviat ek skil, at hvervetna er orrostan naudsynlig, ok þarf þvi þolinmædi ok allra mest vidhialp vars herra.» Snere brodirinn sidan heim til munklifis sins.


94. Sæll guds madr Macharius sagdi af sialfs sins medferde þessa kostar: Þa er ek var ungr, bygda ek einn litinn kofa i Egiptalandi, toku menn mik naudgan, ok var ek vigdr. Af þvi villda ek eigi vera þar lengr, ok flyda ek i annan bæ. Sidan vandiz til einn veralldarmadr vel sidadr at veria vinnu minne mer til atvinnu. En þat bar sva til, at mær ein vard kvidug af sinu tilstille. En er hon var eptir frett, hverr i lut ætti med henne, sagdi hon: «Einsetumadr ydvarr framde þenna fordæduskap vid mik.» Fedgin meyiarinnar foru þvi næst a minn fund, handtoku mik ok fiỏtrudu, festu vid hals mer þungt tigl mer til meinlætis. En fyrir hveriu gardzhlidi bỏrdu þeir mik ok kolludu med hareysti ok brigzlan: «Þesse munkrinn hefir neydda meyna dottur vora til saurlifis.» En er mer var nær at komit dauda, mællti einn af ellrum fedrum til þeira: «Hættid um sidir, sagdi hann, eda hversu lengi ætlit þer at meida þenna munk inn utlenda?» Æ ok æ veittu þeir meingerdir þionustumanni minum, er mer fylgdi, sva at hann fyrirvard sik af ofremd, ok sỏgdu sva til hans: «Se nu, hvat sagdi munkrinn, er[98] þu bartt æ vilmælis vitne?» Fedgin meyiarinnar sỏgdu þa til ins gamla fỏdur, letuz mik alldri mundu lausan lata, nema nockurr vỏrdzlumadr gengi i ved at veita vist konunni. Ok er ek beidda þann manninn, er mer þionadi, þa tok hann mik þegar a sinn varnat ok gaf þeim trausta tru til mutu meyiunni. En er ek kom heim i kofa minn, dro ek hvern laup honum i hendr, at husfreyia min være vel halldin. Mællta ek sidan med sialfum mer: «Se Machari, nu fantu þer husfru, naudsyn nemr nu at vinna nỏckuru meirr, at þu megir hallda hana vel at mat ok klædnadi.» Vann ek þvi nottum ok dỏgum, sagdi Macharius, at ek mætti midla henne nockut hversdagliga til atvinnu. Þar kom um sidir, at þesse kona skyllde lettare verda; en er þat droz undan marga daga med miklu meinlæte ok kvỏl konunni, spurdu menn hana, hvat til helldi. «Vita þickiumz ek, sagdi hon, hvers ek mun at giallda.» «Hvers helldz,» sỏgdu þeir, er vid voru. «Þess, sagdi hon, at ek hefir logit mannlesti med mer upp a einsetumann þenna inn meinlausa, þar sem einn ungr madr nagranni minn bio hia mer.» En er þetta heyrdi hinn madrinn, er mer þionadi, vard hann fagnadarfullr, kom sidan ok sagdi mer allan atburdinn, at mærin matte ỏngum koste fyrr lettare verda, en hon hafdi adr tiad, hversu meinsamliga hon villde mer fyrirkoma med ollu meinlausum. Nu þottumz ek, sagdi hinn helgi Macharius, marka mega, at allir minir nagrannar mundu mik heim sækia ok miskunnar bidia med mikilli virding, ok matta ek þess hattar unadir eigi bera, ok eigi villda ek. Skundada ek þvi skiott i brott ok i þenna stad, er nu byggi ek; er nu ok sagt, hvat til helldr, er ek kom i þessar halfur heimsins.


95. Nỏckurr brodir frettir abota Pemenem þessa kostar: «Hvat rædr þu mer, fadir, hversu skal ek hatta, þar er ek hrædumz ok ordumz af hrygd optliga.» «Fyrirlit ỏngvan mann ne forsma, sagdi heilagr fadir, afþocka ok fyrir ỏngum, ok mun gud gefa þer hvilld, svat þinn sess se fyrir utan rygdar hræring.»


96. Heilagr aboti Pemen flutti þat af fedr Ysidoro, er hann hafdi af honum einsliga viss ordit, at sva opt sem hugsan ins helga Ysidori[99] tiadi fyrir honum, at[100] hann væri mikill ok megn, mællti hann med ser: «Hvat mun ek meire nu vera en aboti Antonius eda fadir Pemen eda adrir heilagir fedr, þeir er vist er at guds vilia hafa gert.» Eptir þessa hugsan feck hann iafnan hvilld. En nær sem ovinrinn eggiade hann a ỏrvæntan eda skelfdi hann med ogn pininga þeira, er hann let hann þola mundu at lidnu þessa heims life, svarar inn agæti Ysidorus honum sva: «Þat er til hugganar, þott ek fara til kvala, at þu fiande ert þar fyrir i meire kvỏl ok nedri.


97. Abota Moysi birtuz iafnan ovinir med bannanarordum ok sogdu: «Þer megum ver ecki meina, Moyses, þviat hvern tima er vær hyggium at [lægia þik[101] til ỏrvæntingar, þa hefz þu upp; en þott þu hefir þik upp, þa lægir þu þik, svat oss er ofrett at freista atgongu.»


98. Einn brodir fretti optliga inn helga abota Sisosium, hvat hann skylldi idna, lez fallit hafa i synd. «Ris upp sem bradaz, brodir, þa,» sagdi fadir Sisosius. «Nu hefi ek þat gert, sagdi brodir, ok fallit þa þegar i annat sinn.» Sisosius svarar, bad hann upp risa iafnan sem bradaz.» Nu er sva farit, sagdi hann brodirinn, at ek hefi optliga upp risit ok fallit þo iafnan eigi sidr.» Þa kalladi guds madr hatt ok bad brodur alldri at letta at risa upp. «Grein þat fyrir mer, fadir, hve lengi ek skal sva lata.» Sisosius aboti sagdi: «Vit þat vist, brodir, at hvert sem þu hittiz a andlaztidinni med synd eda gæzku, þa lattu þer alldri aorkaz upp at risa, at eptir þinum daudadegi verdr þu dæmdr.»


99. Nockurr gamall madr vard grimliga freistadr um .x. ꜳr i samt af hugrenningum, svat hann fyrirlagdiz ỏrvæntande ok hugdiz tapat hafa heimvon sinnar salu, [mællte þo med ser: «Nu þoat ek se her fyrirlatinn i morkinni, þa mun ek þo vera mega i verỏlldinni, ef ek vil.» Ok er hann ferdadizt til veralldarinnar, kom rỏdd ifvir hann, su er sva sagde: «A þessum .x. ꜳrum er þu hefvir þreytt, hafa blomgazt koronur þinar; hverf þvi aftr i stad þinn ok herberge, at ek mun nu frelsa þik fra allre illzku [þinnar hugsanar[102].» For brodir sidan aptr somu leid ok var stadfastr i uppteknu athæfe. Sagdi þvi sva sa, er bokina hefir dictat, at hann bidr fyrir þat ỏngvan upp gefazt, hvat sem i huginn kann at koma, þviat hugsanir, ef ver berum þær þrekmannliga, veita oss med gudligre godgirnd eilifdar koronur.[103]


100. Nockurn tima er aboti Antonius sat eitt sinn einn samt i eydemorkinni, vard hans freistat af anda onenningar, svat hann feck her af ymisligar hugrenningar. Sidan sagdi hann sva til guds: «Veiz þu, gud, at ek girnumz a þina grædzlu, en hegomasamligar hugrenningar meina mer. Hvat skal ek gera, eda hversu skal ek hialpaz af þesse kvỏl, syn mer þat.» Litlu sidarr reis hann upp af bæninni ok sa þar sitia einn mann ser likan, þann er vatt eina basttaug; þvi næst reis sa upp ok badz fyrir um stund, þar eptir settiz hann nidr ok gerdi einn beyging af palmvide. Litlu sidarr stod hann enn upp af bæninni. En þetta var reyndar guds engill sendr til endrbætingar Antonio. Af þeim sama engli heyrdi inn helgi Antonius þessa aminning: «Haga sva hattum þinum, sem nu ser þu, at ek hefi gert, ok muntu holpinn vera.» Her af tok Antonius traust fullkomins fagnadar, ok vard a einni stundu albættr.


101. Nockurr brodir fretti eptir einn gamlan fodur, hverssu hann skyllde hatta: «Ek geri, sagdi hann, engi munks verk, helldr heptumz[104] ek af hegomligri hugsan stund fra stund, (sva) at ek et ok dreck ok sef, ok af þessu þrennu fyrirleggiumz ek af rygd.» Inn gamli fadir sagdi: «Sit i kofa þinum, brodir, utan oroa andarinnar, þviat ek treysti þvi fyrir gudi, at hverr sa er sitr i sinu herbergi fyrir guds sakir, mun i þeim sama stad finnaz, er fyrir sitr[105] inn sæli Antonius.»


102. Annarr brodir fretti eptir abota Achillam þessa kostar: «Hvi mun ek þola, þar er ek sit i kofa minum, idnleyse eda onenning?» «Þviat þu satt enn eigi, son, sagdi Achillas, þa hvilld, er ver væntum, ne þær kvalar, er ver ettim at ottaz. En ef þu sæir þetta tvent, ok hugleiddir þu, mundir þu utan onenning liggia i kofa þinum, þott hann være fullr af mỏdkum upp til halsins a þer.»


103. Þa er einn brodir hafdi beiz aminning af abota Moysi, mællti hann sva: «Far ok sit i kofa þinum, brodir, hann kennir þer alla lute, ef þu villt þar med stadfesti vera. En sva sem fiskr fyrirferst skiott ok deyr, ef hann er or vatninu tekinn, sva fyrirferst munkr, ef hann hindrar fyrir utan sitt herbergi ok heima.»


104. Einnhverr brodir fretti eptir inn helga abota Antonium: «Hvers skal ek þess geyma, fadir, at vist se, at ek lika gudi þar fyrir.» «Haf rꜳd þat, er ek gef þer, ok geym þess. Hvert ertu ferr, haf iafnan gud fyrir augum þer, ok hvert verk er þu vinnr, þa tak þer dæmi gudligra ritninga. En i hverium stad er þu sitr, þa rekz eigi skiott þadan i brott, helldr sit þar med þolinmæde. En ef þu geymir þessa þria lute, þa verdr þu heill ok holpinn.»


105. Einn brodir fretti eptir abota Pemenem, hvart betra være at byggia einsliga eda vera med fleirum. Inn helgi Pemen svarar: «Hvervetna ma madr vel vera, ef hann helldr ser saman ok lægir sik; en ef hann miklar sik, þa ma hann hverge hialpaz, þviat hvat gods sem madr gỏrir, ok stæriz af þvi ok gledz, þa glatar hann þvi þegar ok tynir.»


106. Einn egipzkr brodir kom einn tima i Syrland til abota Zenon ok tok at asaka[106] sitt eiginligt athæfi, svat inn helgi fadir Zenon heyrdi. Þetta furdadi guds madr ok mællti: «Þat er hattr egipzkra manna at opinbera ok predica lỏstu, þa er þeir hafa eigi, en leyna dygdum sinum ok mannkostum; en girzkir menn ok syrlendzkir segia a sik þær dygdir, at þeir hafa eigi, en leyna lỏstum sinum.»


107. Nockurr alldradr madr sagdi sva: «Hverr sem almanna lof hefir ok vegsemd, hann færr eigi smaskada salu sinnar; en hinn er ỏngva virding hefir af monnum, sa færr af sialfum gudi himneska dyrd.» Enn mællti hann sva: «Eigi ma bædi samt vel vaxa gras ok sꜳd; sva er ok omattuligt, at nockurr megi hafa samt sæmd ok virding veralligra manna, enda andaligan avỏxt himneskrar astundanar.» Ok enn mællti hann: «Sva sem skiott minkaz almennilig fehirdzla, slikt fyrirferst hvers manz kraptr, er hann verdr alræmdr.» Þesse sami madr sagdi enn: «Hvenær sem hugsan hegomadyrdar stridir a þik, þa rannsaka þu sialfan þik vandliga, hvart þu hefir geymt allra guds bodorda; vit enn (ef) þu elskir ovine þina, eda hvart þu fagnar af uppgỏngu ovinar þins eda hryggviz af hans ahlecking. Vit ok med þer, hvart þu þickiz onytsamligr þræll þins lausnara, eda hvart þer virdiz, attu misgerdir meirr en adrir menn. Hallt ok eigi sidr þik fyrir þat, at þu hafir litia skilning, þott þu gerir eitthvert dygdarlikt, þviat þu veiz, at ollu þvi, er þu gerir gods, fyrirferr med manninum hræsnilig hugrenning.»


108. Þa er einn alldradr madr for at finna annan alldradan mann, sagdi hann sva: «Daudr em ek nu fra þessa heims girndum.» Hinn annarr svarar: «Hallt ecki traust af sialfum þer, medan þu lifir her i heime, þviat ohreinn andi er eigi daudr, þott þu sert daudr.»


109. Þa er einn gamall madr hafdi .l. ꜳra verit i eydimorkinni ok kent hvarki til nægdar braud ne vatn, sagdi hann sva af ser: «Drepit hefi ek nu ohreinsan, agirnd ok hegomadyrd.» En er hinn helgi aboti Abraham heyrdi þetta flutt, for hann at finna þenna sama fỏdur ok sagdi til hans: «Er þat satt, at þu hefir sva mællt, sem flutt er.» Hann let sva vera. Aboti Abraham mællti þa: «Nu kemr þu inn i kofa þinn ok finnr þar a flattu þinni forfagra konu, mattu eigi hugsa, at þat er kona?» «Hugsa ma ek þat, sagdi hann, at (kona er), en þo beriumz ek i mote hugsaninni, svat ek hondla hana eigi.» «Hygg at þvi, fadir, sagdi aboti Abraham, at þu drapt[107] enn eigi ohreinsan, þviat lifir piningin med þer, þott hon se bundin.» «Nu ferr þu veginn, sagdi aboti Abraham, ok ser griot a gỏtunni ok hellnabrot, hvart hefir hugsan þin iafna girnd til hvarstveggia, ef þar liggia gullbutar hia?» Inn gamli fadir kvat þat eigi, en letz þo þegar i mot beriaz at gera gongu sina til gullz þess ne taka þat upp. «Se nu, sagdi fadir Abraham, at lifir piningin med þer, en bundin er hon.» Nu heyrir þu, sagdi hinn helgi Abraham, af tveim brædrum, at annarr elskar þik, en annarr hatar ok afvirdir; hefir þu iafnan hug til hvarstveggia eda asionu, ef þeir koma at finna þik?» «Eigi er þat, sagdi guds madr, en þo helld ek þegar huginn at elska þann, er mik hatar.» «Lifa piningar holldzins enn med þer, sagdi aboti Abraham, en bundnar eru þær sva sem af odrum helgum monnum, þeim er þvilikir eru fyrir heilagt sidferde.»


110. Nockurr gamall madr bygdi helli einn i hinum idrum halfum merkrinnar. Einn veralldarmadr sidlatr vandiz til at þiona honum. Sva bar til, at son hans syktiz þionustumanzins, ok beiddi hann heilagan fodur, at hann mundi koma til hans huss at bidia fyrir barninu. Heilagr fadir het honum þvi, ok ferdadiz litlu sidarr a veginn med honum. Þvi næst for husbondi heim fyrir ok bad folkit fara ut i mot einsetumanninum. Þetta feck heilagr fadir seed bradliga um langan veg, hvar folkit for, ok skildi skiott, at þat þeystiz a hans fund med lỏmpum ok lioskerum; kastar þvi af ser klædunum, ok stod þvi mæst nỏktr vid ꜳ þa, er a veginum var. Þionustumadrinn feck þetta bratt seed, ok skamfylldiz fyrir hond heilags fodur ok bad folkit aptr hverfa, kvat hinn alldrada mann ỏrvita ordinn. Sidan er hann kom framm a fund heilags fodur, sagdi hann sva: «Hvi gỏrdir þu þetta, heilagr fadir? allir, þeir er þik sa, ætludu, at þu værir vitlauss.» «Til þess gerda ek, son, sagdi guds madr, at ek villda þetta heyra.»


111. Þa er aboti Moyses vard þess viss, at einnhverr borgar domande gerdiz a hans fund, flydi hann sitt herbergi ok villdi eigi hitta hỏfdingiann. Nu bar sva til, at þeir hittuz a veginum, er heilagr fadir hugdiz flyia, ok fretti, hvi þeir gerdiz a hans fund, kvat hann vera heimskan ok villumann. En er hỏfdinginn heyrdi þetta, for hann til kirkiu ok sagdi klerkum fra þeira vidspialli þessa kostar: «Ek hefir heyrt ymislig agæti af abota Moysi, ok fysumz ek at taka blezan af honum. En einn munkr rann i moti mer a veginum ok kvat hann vera villumann.» Klerkarnir urdu hræddir af þesse heyrn ok frettu at vandliga, hversu hattat var þessum manni. Domandinn let hann vera langan ok svartan ok med hinum fornazta klædabunadi, er vera matte. «Her hefir þu hitt, sỏgdu þeir, sialfan abota Moysen. En fyrir þvi hefir hann þetta sagt af ser, at hann hirtte ecki at hitta ydr.» Domandinn furdadi þetta hardla miok, for heim aptr, þottiz nu þo af þeira sỏgn her af frett hafa fullkomin sanninde.


112. Þann tima er hinn helgi Sisosius bygde i þvi sama fialle, er sæll fadir Antonius var inne luktr, þa for einn veralldarmadr med barne sinu at taka blezan af honum. Sva barst at, (at) barnit andadiz i fỏrinni. Fadirinn at hvaru bar barnit utan hræring hugskotzins med fullkominni tru framm til fundar heilags fodur, ok lagdi nidr a iỏrd i hans herbergi barnit, sem sidr þeira manna er til, er blezanar bid(i)a. En er þeir hỏfdu lyktat, reis fadirinn upp ok geck ut, en let barns likit þar liggia eptir fyrir fotum heilags fodur. Ok er hinn alldradi Sisosius hugdi, at barn lægi a bæn sinne, sagdi hann til þess: «Ris upp, son, ok gack ut.» Visse hann eigi, at þat være andat. Allt at einu fylgdi framkvæmd male, þviat þegar reis sveinninn upp heill ok geck i brott. En er fadirinn sa sveininn heilan, undradiz hann miok ok for aptr til heilags fodur med dyrkan, sagdi honum þa inniliga hvarntveggia atburdinn af andlati sveinsins ok sva þat, af hann lez likit fyrir hans fætr flutt hafa med fullkominni tru. Guds madr gerdiz nu hardla hryggr, þviat eigi matte hann heyra, at hann hefdi framit nỏckut þess hattar verk. Baud þvi skyllduliga i hlydni fyrir lærisvein sinn, at hann segdi ongum, medan hans lif være, þenna atburd.


113. Einn veralldarmadr vard gripinn af oreinum anda i heilagri kirkiu. En er brædr þeir allir, er vid voru, badu fyrir honum, ok geck ovinrinn eigi ut, tolodu brædr med ser af þessu efni sva nỏckut: «Hvat skulum ver gera þessum anda, sannliga ma engi madr hann ut reka nema abote Besarion. En ef ver kynnim med honum hátt efnissins, þa gỏrir hann eigi koma til kirkiu med odrum monnum, þvi skulum ver hafa annan hatt, at ver latim enn oda sitia a millum vor, þa er vær komum til kirkiu, ok lata sem hann sofe, en bidia sidan abota Besarionem at vekia hann upp.» Sva gerdu þeir. Þann tima er abote Besarion stod a bæn med odrum brædrum, sỏgdu þeir til hans: «Reis upp, abote, þenna, er sefr sva oþrifliga.» Besarion abote mællti til hans: «Ris upp, madr, ok verd i brottu.» Þegar i stad hvarf oreinn (andi) fra hinum oda, ok vard madrinn a sỏmu stundu alheill ok gỏrdi gudi þackir ok heilỏgum fedr.


114. Var nỏckurr madr i Egiptalandi, sa er atti siukan svein, þann er i kaur lá. Fadir bar svein þenna til kofa heilags abota Besarionis, ok let þar eptir fyrir herbergis dyrum heilags fodur, ok for i brott sealfr. Sveinninn tok at syrgia ok at grata. Guds madr feck þetta seed um glugginn ut ok spurdi, hverr sveininn hefdi þangat flutt. Sveinninn sagdi, at fadir hans hefdi þat gert, en farit i brott sidan. Guds madr mællti þa: «Ris upp þu, son, ok skunda framm eptir fỏdur þinum.» Sveinninn reis þegar upp heill ok sotti fund fodur sins eptir bodskap ins helga abota Besarionis.


115. Aboti Motheis sagdi sva: Þvi nalægri er hverr madr gudi, sem hann ser sialfan sik syndugra. Þvi segir inn sæli Ysayas spamadr sik syndugan ok ureinan, þa er hann sa sialfan gud. Er oss ok engi von þess, segir fadir Motheis, at ver sem her utan andvara ok ahyggiu. Er þvi sva ritad: Sa er stendr, siaiz hann fyrir, at hann falli eigi. Þvi at ymsar siglingar voru i verolld þessi, ok ma þo sva synaz, sem ver siglim hægian sio, en veralldarmennirnir haska hafsins. Vær siglum ok sva sem liosan dag lystir af sialfri rettlætis solinni, þar er hinir hafa æ myrkr uvizku nætrinnar. En þat kann optliga verda[108], at veralldarmadrinn, sa er syniz sigla i dimmu nætrinnar, at hann helldr heilu skipi til hafnar, þvi at hann kallar vakrliga a gud til hialpar; en ver fyrirlatum litillætis styrit ok fyrirfỏrumz sva af varri vangeym(n)i (ok) ovarugd, þott ver hafim þar til blid sævid(ri) siglt[109]. Er þat ok omattuligra, at nỏckur madr megi hialpaz utan litillæti, en skipit verdi[110] traust ok sterkt[111] utan þess neglingar.


116. Einn morgin arla er aboti Macharius hvarf heim til kofa sins med palmlaufs byrdi, kom uhreinn andi i mot honum med einn hꜳrhvassan lia ok villdi hỏggva til hans, en matti eigi. Þa kalladi uvinr hꜳtt ok sagdi sva: «Mikit ofrefli þoli ek af þer, Machari, þvi at ek ma ỏngu mote þer meina, sva giarna sem ek girnumz þess, þar er ek gỏri þo nær hvetvetna framarr en þu. Þu fastar stundum, en (ek) kennir alldri fædu; optliga vakir þu, en mer hỏfgar alldri. En þvi iati ek, at i einum lut sigrar þu mik.» «Hverr einn er sa hlutr?» sagdi guds madr Macharius. «Litillæti þat er þu hefir, þat eitt saman sigrar mik.» En uhreinn andi leid i loptit upp annan veg yfirstiginn.


117. Einsetumunk nockurn af inum ellrum monnum laust einn odr madr ok ærr, sa er fell frodan or munninum, einn mikinn pustr a kinnarkialkann. Inn gamli fadir retti þegar framm annan, at hinn odi mætti sla. Hita sva mikils litillætis feck fiandinn ei stadiz ok geck ut af hinum oda.


118.[112] Nockurr af heilỏgum fedrum sagdi sva: Allt erfitdrygi mannz an litillæti er hegomligt. Litillætit er fyrirrennari astarinnar; sva sem Johannes var fyrirrennari Jesu ok dro alla honum til handa, sva dregr litillætit alla til astarinnar, þat er til guds sialfs, þviat gud er astin.


119. Nockurn tima er aboti Macharius ferdadiz upp til fiallzins Nitrie med lærisveini sinum, bad hann sveininn fara a veginn framm fyrir. Þvi næst rann i moti sveininum hofprestr einn miok geystr, ok hafdi fork mikinn um ỏxl ser. Sveinninn kalladi til hans: «Hvert rennr þu, diỏfull?» Hofprestrinn reiddiz miok vid þesse ord ok lamdi lærisvein Machari nær til dauds, ok lꜳ hann þar eptir. En hofprestrinn rann framm lengra ok hitti skiott hinn helga Macharium a veginum. Guds madr Macharius kvaddi hann fyrre þessa kostar: [«Frelsaz muntu, erfidari.»[113] Hof prestrinn furdadi þetta ok spurdi heilagan fodur, hvat gods hann sæi med honum, er hann kvaddi hann sva hyrliga.» «Ek sa þik erfida, er þu rennr ovisa veg.» Hofprestrinn sagdi: «Senniliga kenni ek þik vera mattugan guds þionustumann, ok þvi kennumz ek vid mikilliga af þinni qvediu; en hitt veit ek eigi, hverr munkr rann i mote mer ok illyrdi mik, en ek veitta honum meidzlor malum i mot.» Þessu næst fell hofprestr framm fyrir fætr heilags fodur Machari, ok letz hann eigi mundu lausan lata, fyrr en hann gỏrdi hann munk. Foru þeir sidan framm til þess stadar, er hinn lamdi brodir lꜳ, ok baru hann millum sin til heilagrar kirkiu, þviat hann matte ỏngu mote ganga. En er brædr sa þenna sama hofprest fylgia heilogum fedr Machario, gera þeir hann at munk ok marga adra, er fyrir hann sneruz til kristiligs fridar, furdudu þo hardla miok hans leidretting. Her fyrir sagdi hinn helgi Macharius, at ill ok drambvis ordræda snyr godum monnum til vandskapar, en god ok litillat setning snyr vondum monnum bratt til betranar.


120. Sæll fadir Antonius sagdi sik seed hafa allar snỏrur ovinarins uppegndar a ollu iardriki, ok vid þa syn sagdiz hann andvarpa sarliga ok fretti, hverr manna þær mundi allar mega fordaz. Þa kom rỏdd yfir hann, su er sva sagdi: «Eitt saman litillæti lidr um þær allar snỏrur, sva at ongu mote ma þat meinaz her af ne fyrirkomaz.»


121. Einn tima er hinn helgi aboti Antonius badst fyrir i kofa sinum, kom rỏdd yfir hann, su er sva sagdi: «Eigi komtu, Antoni, enn til iafns verdleiks vid skinnara, þann i Alexandria er.» Ok er hinn gamle fadir Antonius heyrde þetta, reis hann upp snemma um morgininn, ok tok staf sinn ok skundadi ferdina, ok letti eigi fyrr, en hann fann þenna sama mann, er honum var til visat. Hinn er fyrir var, furdadi kvomu heilags fodur hardla miok. Abote Antonius bad hann bratt segia ser af sinum verkum ok athæfum, lez fyrir þa skylld af mỏrkinni sott hafa. Hinn lez ecki[114] gods nockurn tima gert hafa, «utan su er hugsan min hvern morgin, er ek ris upp i minu herbergi, adr en ek tek at vinna eitthvat, af ỏll þesse borg med meira manni ok minna mun ganga inn i guds riki fyrir sitt rettlæti, en ek muna einn fyrir sakir minna synda vera skyfdr undir eilifa pinu. Þetta sama hugsa ek ok hvert kvelld, adr en ek sofna.» Sæll guds madr Antonius svarar, þa er hann heyrdi þetta: «Sannliga ertu, son, sem einn godr gullsmidr, sitr heima i huse þinu ok hefir sva himinriki; en ek em sem eitt dyr utan skyn ok skilningar, þar er ek hefi allan minn alldr i eydemork vid hafdz, ok hlaut ek enn eigi sannsæi þessarra orda med mer, er þu tiar af þer.»


122. Einn brodir fretti eptir hinn helga abota Pemen, hversu hann skylldi þat skilia, er Pall hafdi sagt, er allir lutir væri hreinir hreinum. Guds madr Pemen svarar honum sva brodurnum: «Ef nockurr madr kemz til sannrar skilningar af þesse sỏgn postolans, mun sa vakta sik minna allri skepnu ok sia sik syndugra.» «Hversu ma ek, sagdi brodirinn, mik minna sia eda syndugra en hinn, er ek veit manndrapsmann?» Guds madr svarar: «Ef madr mætti til þessa mals postolans koma, þa mundi sa sva segia med ser, þott hann lite manndrapsmann: þesse hefir at sỏnnu þessa eina synd gerva, en ek frem hveria stund manndrap ok tortiming sialfum mer.» Þvi næst fretti brodir heilagan fodur, hversu þetta mætti verda. «Þessum hætti, sagdi heilagr fadir, at madrinn fyrirdæmi sialfan sik ok sinar syndir, þviat þat eina er manzins rettlæti her a iardriki at fyrirsma sialfan sik ok sinar atgỏrdir.»


123. Þa er nỏckurir brædr satu hia abota Pemene, heyrdi hann annan þeira lofa einnhvern brodur, ok sagdi sva: «Sæll er hann, þviat hann afvirdir odadirnar.» Þa mællte guds madr Pemen: «Hversu skal þat gỏra, sagdi guds madr, at afvirda odadirnar?» Brodir kunni eigi at svara ok bad heilagan fodur segia ser, hversu odadirnar skylldi afvirda. «Sa afvirdir rett odadirnar, sagdi heilagr Pemen, er sialfs sins syndir hrædiz ok fyrirsmar, en elskar hvern brodur sinn ok sælkar.»


124. Nỏckurr brodir fretti fỏdur Pemenem þessa kostar: «Hversu skal madr þat fordaz, at hann tali eigi umlestr eda illzku til naungs sins?» Inn gamle fadir svarar: «Ek ok naungr minn erum sva sem tvær likneskiur. En er ek lit mina likneskiu ok afvirdig hana, þa finnz þegar brodur mins likneskia virdulig, at henne [se sæmd[115]; en þa er ek lofa mik sialfan, þa fyrirlit ek bradliga brodur mins likneskiu, ok hafna ek henne. En þvi sidr fyrirlitr hverr annan, sem hann finnr fleire lyte a sialfum ser ok atfyndiligri.»


125. Abote Tepericius sagdi sva: Betra er fyrir gudi at eta kiỏt ok drecka vin en tỏgla med umlestri ok aleitne kiỏt brædra sinna, þviat sva sem hurrandi hỏggormr skyfdi Evu af paradiso, sva id sama glatar sa bædi sinni sꜳl ok aheyrandans, er med umlestri ok aleitne afþockar fyrir brodur sinum.


126. Heilagr abote Johannes var þvi vanr at segia sva: Litla byrdi fyrirletum ver, þat er at taka opt sialfa oss atfyndli; en tỏkum þunga upp a oss, þat er at rettlæta oss sialfa, en fyrirdæma adra ok forsma.


127. Einn tima er brædr hỏfdu att samkundu mille sin i morkinni Scithi ok talat mart af medferdi heilagra fedra ok af odru ymisligu efni, þa þagdi hinn helgi aboti Peor. Þvi næst reis hann upp ok geck ut ok tok einn miok mikinn seck ok fyllde af sande, bar sidan seckinn a baki ser; þar eptir tok hann annan litinn seck ok liet þar i sand, ok bar þann fyrir ser. Þeir frettu hann þegar, er þeir sa hans þetta tiltæki, hvat þat hefdi at merkia. Heilagr fadir Peor svarar þeim sva: «Sia seckr, er mikinn sand berr, hefir at merkia illzkur minar margar ok miklar; en ek fyrirlet þær allar at baki mer, ok vil ek hvarki grata þær ne syta ne sia þær. En þesse hinn litle sandr er syndir brodur mins fꜳr ok smár, ok seer ek þær þo fyrir augum mer, ok kveliumz þar af fyrirdæmandi brodur minn. En þo byriar mer þat eigi at dæma sva, helldr skylldi madr setia sealfs sins synd fyrir sik ok hugsa þar af ok bidia gud liknar utan aflat.» Allir þeir fedr, er heyrt hỏfdu þesse hans ord, sogdu sva: «Med sannindum er þesse heilsu gata.»


128. Aboti Ysaach kom einn tima af Thebaida i klaustr brædra nockurra, ok sa þar einn brodur vanrækinn, hann baud þegar med reide at reka brodurinn ut or klaustrinu. En er hann skylldi aptr til herbergis ganga, kom guds engill i mot honum ok stod fyrir dyrum ok sagdi til hans, at engi von var, at hann nædi inngongu. Abote Ysaach beiddi engilinn, at hann gerdi honum glæp sinn augliosan; þann er honum bannadi inngongu. Engillinn svarar þa: «Gud sendi mik a þinn fund at fretta, hvi þu rakt brodurinn a brott, þann er misgert hafdi, eda baudt þat.» Heilagr abote Ysaach bad þa þegar gud liknar ok sagdiz sekr, ok syndi a ser sanna idran. Engillinn sagdi þa til hans: «Ris upp þu, þviat gud gaf þer likn fyrir glæp þinn. En sia vid, ok gỏr þat eigi hedan af at fyrirdæma nỏckurn, fyrr en gud dæmir hann[116], þviat þu veiz, at gud sagdi sva: toku menn dominn upp a sialfa sik, en letu eigi min bida.» En af þvi er sva sagt, at trautt misgỏrir inn algerve madrinn sva litid, at hann se eigi þegar[117] fyrirdæmdr.


129. Einhverium brodur barst at glæpr i klaustri, ok er hann var asakadr af brædrum, ferdadiz hann til fundar ins helga Antoni. Brædr af klaustranum[118] sottu eptir honum ok letu, sem þeir villdi leida hann aptr, ok toku at kæra a hans misgerninga. En hann neitadi ok sagdiz sykn þessa glæps. Þann tima hittiz þar inn helgi fadir Paphnucius, er odru nafne var kalladr Cephalus, ok bar upp fyrir brædrunum þess hattar dæmi: «Þar var ek staddr, er ek sa einn mann standa i leirmodu ꜳr einnar allt upp til knia; þvi næst komu þar menn at ok letu, sem þeir skylldu draga hann upp or leirinum ꜳrinnar. En er þeir toku til, þa drektu þeir honum nidr i leirinn allt upp at halsinum.» Heilagr fadir Antonius sagdi þa þegar af hinum helga fodur Paphnucio: «Her er sa madr, er med sannleik kann at hialpa vid salum manna.» Af þessu male heilags fodur komuz brædrnir vid ok ger(du) idran, en budu brodurnum þeim nu heim med ser, er fyrr hafdi undan stockit.


130. Nockurr alldradr madr sagdi sva: Ef nockurr madr ser annan misgera, þa asaki hann þann eigi, helldr hinn er hann eggiar til glæpsins, ok segi sva med sialfum ser: «Vei mer syndugum, þesse er neyddr undir syndabandit[119] sva sem ek.» Grati sidan ok syti ok leiti hugganar af gudi, þviat allir follum ver ok verdum blektir.


131. Einn anachorita het Timotheus, honum var flutt vanrækni brodur nỏckurs. Ok er aboti klaustrans redz um vid hann, hver hegning brodurnum hæfdi, þa gaf Timotheus þat rꜳd, at hann tæki brodurinn brott or klaustrinu, ok þat for framm. En iafnskiott sem brodirinn var a brottu, kom freistni at hinum helga Timotheo. En er hann aumkadi sik ok gret i guds augliti ok sagdi sva: «Misgerda ek, drottinn minn, miskunnadu mer,» þa kom rỏdd yfir hann, su er sva sagdi: «Timothee, fyrir þat sama kom þesse ostyrkt at þer, er þu fyrirleiz brodur þinn a hans freistni tima ok ostyrktar.»


132. Einn af hinum ellrum heilỏgum fedrum vard fyrir omegni ok hugarins upphafning. I þessu sa hann sva sem .iiii. fylkingar fyrir gudi. En fyrsta var sveitin af þeim monnum, er fyrir krankleika verda eda ostyrkleik, ok gera gudi þackir; onnur sveitin var þeira manna, er æ standa undir gestrisni ok þiona odrum med gledi ok godvilia; hin þridia sveitin var skipud med þeim monnum, er radaz i eydemork, ok eru þar stadfastir, en firraz manna fund ok navistu; en hinn fiorda sveitin var skipud af þeim monnum, er med alvỏru gefa sik fyrir guds sakir undir hlydni heilagra fedra. Ok var þesse æzt ok hæst ok gudi næst, er hlydnina vardveitti, ok hafdi i ollu meire dyrd en hinar þrennar sveiternar, ok þar med eitt gullmen á halse eda sapol. Sa alldradi madr er þetta syndi heilỏgum fedr i leizlunni, sagdi sva til hans: «Hvi hefir þesse hin .iiij. sveitin meire vegsemd en hinar þrennar?» Hann lez eigi vita. Þa sagdi sa er honum syndiz: «Þvi at allir adrir hafa nockura hvilld ok nadir, þo at i godum lutum, at gera sinn eiginligan vilia; en hin sveitin, er sik helldr undir hlydni, fremr æ fỏdur vilia ok yfirbod, en leggr at baki ser sialfs sins vilia ok eiginliga girnd, ok hefir þvi af almatkum gudi þar fyrir enn meire dyrd ok fꜳheyrdre en hiner.»


133. Nockurr gamall madr sagdi sva: Ef einnhverr bydr med gudrædzlu einskostar athỏfn, þa geriz sva, at med gudhrædzlu ok litillæti verdr þat vid tekit ok fyllt i hlydninnar frammkvæmd, er fyrir guds sakir geck ut af munni bodandans. En ef einnhverr girniz af sialfs sins rikdomi at bioda sinum eiginligum brædr meirr en med gudhrædzlu, þa litr lausnarinn a leynd hiartans ok lætr hinn eigi heyra þat, er hardudliga var til hans mællt, þviat mannzins rỏksemd er auglios, ok opinber er ok sva inn gudligri gerningrinn; þviat allr sa bodskapr er af gudi geriz, hefir litillætis upphaf, en reidin mannlig(r)ar rauksemdar hræriz æ af uvinarins orda ok akefd.


134. Aboti Silvanus atti einn lærisvein, er Marcus het. Abote Silvanus elskade hann miok, þviat hann var honum hardla hlydinn. Þesse sami abote Silvanus atti ok adra .xi. lærisveina, þa er hrygduz af þvi, at hann elskadi Marcum ỏllum þeim meirr. Þetta heyrdu heilagir fedr ok foru a fund ins helga Silvani at gera i kunnleika ogledi brædranna, þeira er honum hlyddu. En fyrr en þeir flytti fyrir helgan fodur eitthvat her af, þa geck hann med þeim til herbergis hvers þeira brædra .xi., ok kalladi þa ut alla med eiginligum nỏfnum, lez hafa þỏrf þeira til starfs nockurs. En engi af ollum þeim gerdi ut ganga. Þar eptir koma þeir til kofa Marci ok knyia hurd, beiddi abote Silvanus fundar Marci. En þegar er hann heyrdi rỏdd ins gamla fodur, for hann ut til motz vid hann. Abote Silvanus geck þa inn med Marco i hans herbergi ok sꜳz um. En med þvi at Marcus var ritari, þa fann Silvanus, at hann hafdi sva skiotliga nidr lagit þat kvaterni, er hann ritadi ꜳ, (at) hann hafdi halfgervan stafinn; þviat hann villdi hann eigi fullgera, sidan er hann heyrdi rỏdd heilags fodur, fyrir þat at hann fylldi hlydnina. En er heilagir fedr sa þetta, sỏgdu þeir til hins sæla Silvani: «Senniliga elskum ver med þer þenna sama Marcum, þviat fyrir sina hlydni ann gud honum.


135. Nockurr alldradr madr einsetunnar atti þionustumann i þorpi nockuru. Einn tima vard heilagr fadir hardla hryggr, þviat þionỏstumadrinn seinkade til hans med naudsynlig þarfinde. Hafdi heilagr fadir hvarki nỏckut til vinnu ser ne vidrlifnadar; sagdi sidan til lærisveins sins: «Villtu fara at sækia þionustumann ockarn til þorpsins med þarfindum þeim er ockr heyra til?» Sveinninn svarar, lez fara mundu, hvert er hann villdi. Guds madr dvaldi at hvaru ferd sveinsins. Ok er þeir hỏfdu lengi þolat mikit hungr ok marghattad meinlæte her fyrir, sagdi heilagr fadir til sveinsins: «Villtu fara, son, i þorpit at kalla hann heim þionustumanninn?» Sveinninn lez giarna gera vilia, hvat sem hann beiddi, en ottadiz þo fyrir ordz sakir, (en het) at fara fyrir hlydninnar skylld. Guds madr Silvanus sagdi þa: «Far nu, son, ok treyst upp ꜳ gud fedra vorra, þviat hann mun hialpa þer i hverri freistni, sem þu kant verda.» Ok er þeir hỏfdu bediz fyrir, ferdadiz sveinninn. Ok er hann kom i bæinn, frettiz hann fyrir, hvar þionustumadrinn mundi vera, finnr hann þvi næst hans herbergi ok kvaddi þar dyra. En þar var engi madr heima nema dottir hans þionustumanzins. Hon lykr upp hurdu ok bidr hann inn ganga. Brodirinn fretti eptir, hvi fadir (hennar) væri sva seinn til heilags fodur med fædu hans ok ỏnnur þarfindi. Bonda dottir eggiar þa brodurinn mikilliga inngongu, ok þar med dregr hon hann ok lockar med ser til lostasemdar. Brodirinn sperriz vid, slikt er hann matti, en hon var styrkri ok togadi hann at ser. Nu hugleidir hann gỏrla, at hann er til glæps dreginn, þar med þrỏngva at honum nu sialfs hans hugrenningar. I þessu ollu samt kallar hann sva til guds: «Heyr þu, drottinn minn, hialp mer nu a þesse tid fyrir bænir þess helga mannz, er mik sendi.» Ok iafnskiott er hann hafdi þetta mællt, var hann kominn at ꜳ einni skamt fra klaustri þeira, for hann sidan heim til heilags fodur utan fleck ok fall allrar saurganar.


136. Tveir kiỏtligir brædr komu i klaustr nockut til vistar ok þionỏstu. Annarr þeira var hardla sidlatr, en annarr var hlydinn. Nu er abote baud inum hlydna brodur eitt ok ymist at gera, þa fylldi hann þat þegar med fagnadi. Her af var hann vegsamadr af allri sveit klaustrsins. Hinn sidlati brodir ỏfundar þetta ok segir med ser: «Æ verd ek at reyna, hvart brodir minn hefir med ser sva faheyrda hlydni.» For sidan a fund abota ok sagdi sva til hans: «Ek þyrfta, at þer sendit brodur minn med mer i einn stad i orlofi.» Aboti lez þat giarna vilia. Nu ferduduz þeir ok komu at ꜳ einni, er a veginum vard, þar var fiỏldi mikill kvikvenda, þeira er korkodrilli heita, ok bad hann vada yfir fyrir provanar sakir. Korkodrilli komu iafnskiott, ok eru at sleikia hans likama utan alla grimd. Ok er brodir sa þetta, þa bad hann hann upprisa ok ferdaz. Ok sua gerdu þeir, foru nu þar til, er þeir fundu einn andadan mann liggia ꜳ veginum fyrir ser nauktan. Þa mællti hinn sidlati brodir: «Hỏfu vid nỏckut fornt klædi at kasta yfir likit.» Inn hlydni brodir svarar: «Bidium helldr badir, at gud reise manninn upp til lifs.» Ok þegar er þeir hỏfdu bediz fyrir, reis upp inn daudi. Her af hrosadi ser hinn sidlati brodir ok sagdi: «Senniliga lifnadi þesse madr fyrir sidlæti mitt.» Bada atburdi þessa sva komna birti gud fedr klaustrsins, hversu hann hafdi freistad (h)ins vid ꜳna ok korkodrillos, ok sva id sama af uppreist ins dauda. En er þeir komu framm til klaustrans, sagdi abote til ins sidlata brodur: «Hvi gỏrdir þu sva vid brodur þinn? Vit þu þat vist, at fyrir hans hlydni reis inn daude upp, en eigi fyrir þitt sidlæti.»


137. Einn af ellrum fedrum merkrinnar Scithi sendi lærisvein sinn til Egiptalandz med ulfallda, at hann verdi laupum þeim, er hann hafdi gerva til atvinnu honum. Ok er hann var a veg kominn, mætti hann einum alldrỏdum manni a veginum, þeim er sva sagdi: «Ef ek visse, brodir, nær þu færir a Egiptaland, þa munda ek beida þik at bera þangat annan ulfallda af minni halfu.» Eptir þat hitti hann brodir abota sinn ok flutti honum ord ins gamla fodur. «Far, sagdi abote, ok ger hans þurft. En seg, at vid seem eigi bunir. En kom sidan aptr ok flyt laupa ockra, þegar er þvi er lyktat.» Her eptir ferr brodir til fundar ins gamla mannz ok bad hann bera laupa sina, sem betz henti honum, til Egiptalandz, en kvat abota sinn inn helga Pambonem vera obuinn. Ok sva gerdu þeir. For þesse helgi fadir sidan til Egiptalandz, sem honum henti, ok vardi laupum sinum. En er hann kom aptr, feck hann af hondum ulfalldann brodurnum. Þegar i stad klyfiadi hann eykinn ok bad þenna helga fodur bidia fyrir ser. Guds madr spurdi, hvert hann gerdiz. En (hann) lez skylldu fara i Scithim ok þadan i Egiptaland at veria laupum ins helga abota Pambonis. Ok er hinn helgi fadir heyrdi þat, bad hann brodur med vidrkomning fyrirgefningar, ok kvat ast ins helga Pambonis ollum sinum avexti eytt hafa.


138. Þa er annarr alldradr madr hafdi sina vandlaupa albuna ok med þeim tỏgum stangada, er þar til heyra, vard hann viss, at einn nagranni hans sagdi sva: «Hver(t) skal mitt rꜳd verda, þar er kornskurdartimi kemr skiott, en ek hefi ỏngar taugir at lata i laupa mina.» Þegar i stad eyddi brodirinn laupa sialfs sins ok hafdi taugirnar til hins brodurins, ok mællte: «Se brodir, þesse bỏnd hefi ek afgangs, tak þau ok lat i laupa þina.» Þetta sama gerdi brodir fyrir astar sakir, at obirgia sialfan sik, en stetta sva audmiukliga brodurins þurft.


139. Heilagr abote Johannes gleymde allri illzku fyrir astargiỏf gudligrar miskunnar. Nockurn tima tok þesse sami Johannes einn eyri silfrs at lani af brodur nockurum at kaupa ser med lin til verknadar. En er brædr vissu þat, kom bratt einn brodir ok bad abota Johannem gefa ser litit þat af lini at gera ser seck. Guds madr gaf honum þegar med fagnadi. Þvi næst kom annarr brodir ok bad lins. Guds madr gaf enn. Þar eptir kom inn þridi, ok hverr at ỏdrum, ok badu lins. Heilagr fadir Johannes feck ollum med fagnadi, unz lokit var. En eptir þat kom hinn brodirinn, er silfrid hafdi lanat helgum fedr, ok beiddiz fiar sins. Johannes vard vel vid, lezt giarna giallda skylldu, en hafdi raunar ecki til; riss upp þa þegar i stad ok ferr til fundar abota Jacobi, er kalladr var inn forsiale skipare, at vita, ef hann mætte lana honom silfr til giallzins. Ok er hann var a veginum, fann hann einn eyri silfrs fyrir fotum ser a iỏrdunni. Heilagr Johannes fell þa þegar til bænar ok hvarf heim aptr, en tok eigi upp silfrit. Broderinn kom i annat sinn ok kvaddi af helgum fedr lansins hardla alhugliga. Heilagr Johannes lez þa þegar i stad skylldu akta til gialldzins, riss upp; ok ferr sỏmu leid ok fyrr, at hann fann silfrit a veginum, ok tok enn eigi upp, helldr hvarf hann heim aptr, er hann hafdi þar bediz fyrir. Id þridia sinn sækir brodir hann heim, ok er angradr miok fyrir sakir silfrsins. Heilagr fadir sagdi sva: «Ek skal, brodir, ollum hꜳm at roa, at þu fair þitt.» For sidan sỏmu leid ok fyrr ok fann enn silfrid a veginum, bidz nu fyrir, en tekr upp sidan silfrit ok ferr framm til fundar vid abota Jacobum, ok segir til hans: «Ek fann, aboti, þenna eyri silfrs a veginum. Nu bid ek, at þu gỏrir fyrir astar sakir at predica i borginni, at ef einnhverr hefir tynt honum, at sa taki sitt.» Abote Jacobus for þegar ok predicadi þria daga i samt, ok hittiz engi sa, er þessu silfri hefdi tapat. Þa sagdi guds madr Johannes abota Jacobo: «Nu med þvi at engi segiz þessu silfri tynt hafa, þa mun ek giallda eyri þenna brodurnum, er ek er skulldbundinn vid, þott ek hafa fundit hann, þviat ek hitta ydr fyrir þa skylld, herra, at taka þar lꜳn, er þer erud.» Abote Jacob undradiz þetta mikilliga, er fadir Johannes hafdi fundit silfrid ok atti skulldina til, en hann tok eigi þegar upp ok gallt fyrir sik, nema hann hyrfi heim tysvar, en id þridia sinn leti hann predica. Nu var þesse nattura hins helga Johannis, sem fyrr var tiad, at hann let hvern taka sialfan þat, sem hafa villdi, ef hann var kvaddr, en feck honum eigi sialfr. Bar (h)inn brodir nockut aptr, bad fadir Johannes hann leggia þar, sem hann tok; en ef hinn bar ecki aptr, þa let Johannes med ỏllu ordalaust.


140. Aboti Pemen sagdi sva: Fullkomdu alldri vilia þinn, læg þik helldr til litillætis, at þu gerir vilia naungsins. Þesse sami Pemen for gratandi, utan sialfs sins vilia ef hann var til bordz kalladr, fyrir þa eina skylid at hann hlyddi brædr sinum, en hrygdi sialfan sik ok fyrirliti sinn vilia med litillætis lægd sialfan sik undir annan okandi.


141. Einn anachorita bygdi eitt hreyse i nand klaustri nockuru ok gerdi margskonar iarteinir. Eitt sinn barst sva til, at brædr nockurir komu til klaustrsins ok neyddu hann at eta utan sialfs sins sidvanda, ok sỏgdu sva til hans eptir: «Ertu hryggr nu, herra aboti, er þu brautz sva miok i dag sidvanda þinn?» Guds madr svarar: «Þa er mer pina, brædr minir, er ek gere minn vilia.»


142. Abote Paphnucius var þvi vanr at drecka alldri vin. En einn tima er hann for veg sinn, hitti hann a illvirkia. Hỏfdingi illvirkianna bar kenzl a heilagan fodur, ok vissi, at hann drack alldri vin. Nu med þvi at þeir satu yfir dryck illvirkiarnir, en hann sa heilagan fodur vegmodan miok, þa fyllir hann eitt mikit ker af vini ok retti at heilỏgum fedr, en annarri hendi hellt hann a brugdnu sverdi, ok mællti til heilags fodur: «Um .ij. kosti er at velia, annattveggia dreck af kerinu, ella drep ek þik.» Inn gamle fadir þottiz skilia, at hinn gerdi af guds bodordi dryckiarbodit vid hann, ok villdi giarna hann ꜳvinna, ef sva villdi verda, tekr vid kerinu ok dreckr af. Illvirkia hỏfdinginn idraz þa ok þegar þess, er hann hafdi helgum fedr misbodit, ok mællte: «Liknit mer, herra abote, þviat ek pinada ydr hardla miok.« Guds madr sagdi: «Senniliga treyste ek upp ꜳ gud minn, at hann gere sina miskunn med þer nu ok at eylifu fyrir þetta sama vinker.» Illvirkia hỏfdinginn svarar þa: «At sỏnnu segi ek þer med guds trauste, at ek skal ỏngum manni meina hedan af.» Med þessum hætti, sem nu var flutt, snere heilagr fadir til guds allri sveit illvirkianna, af þvi at hann gaf sik einn tima undir þeira valld ok vilia.


143. Tveir brædr voru þeir, at inn ellri bad inn yngra at byggia hia honum. Hinn yngri svarar, lez vera syndugr, ok kvat honum þat eigi hent at vera hia honum. Hinn ellri bad eigi at minnr, lez vel mega þola þat, ok sagdi þvi sva, at hann visse, at inn ungi brodir hafdi stundum ohreina hugrenning, ok villdi heyra hana af honum. Hinn ungi brodir beiddi þa, at hann munde lia honum at hvilaz eina viku til umrꜳds, hvart af skylldi taka. En er vika var lidin, kom inn ellri brodir at akvednu ok beiddi sambudar. Inn ungi brodir lez fallit hafa i freistni mikla, siz þeir skildu, kvez farit hafa til bæiar ok misgert nỏckut sva af naudsyn. Inn ellri spurdi, ef hann villdi idraz. Hann lez þat giarna vilia. «Þa mun ek, sagdi inn ellri, bera med þer helming þessa misfellis.» «At þeim hætti, sagdi inn ungi brodir, megu vit hardla vel bua samt.» Ok sva gerdu þeir, at þeir bygdu eitt herbergi, medan þeir lifdu badir.


144. Nockurr gamall madr sagdi sva: Gæti madr ok geri eigi þat odrum, er hann ottaz sialfum ser at gera. Þu ottaz, at annarr afþocki fyrir þer, varaz þu af þvi at afþocka fyrir honum. Þu ottaz, at annarr take eign þina eda annars kostar meini þer med aleitni, ger eigi odrum slikt id sama eda annat þvilikt. Hverr er þessa ordz (mun) geyma ok giæta, þa verdr hann holpinn her af.


145. Modir heilagra guds manna abota Pemenis ok abota Anuph girntiz mikilliga at sia þa, sidan þeir reduz i morkina, ok þvi kom hon optliga til kofa þeira, at hon mætti hitta þa. Eitt sinn rann hon i moti þeim, er þeir foru til kirkiu. En iafnskiott er þeir fengu sed hana, hurfu þeir aptr i kofa sinn ok byrgdu hurdina. Hon hlaut nu utan vid at mælaz ok bad med tꜳrum inngongu. Þa mællti abote Anuph til ins helga Pemenis: «Hvat skulum vid gera af þessarri modur ockarri, er vid hurdina grætr ok snỏktir?» Abote Pemen riss þa upp ok gengr til dyra, ok lykr þo eigi upp, heyrir, at hon grætr i akafa, spyrr hana sidan sva: «Hvat kallar þu, kona, ok grætr, sva alldri komin sem [þu ert?[120]» En er hon heyrdi rom ins helga Pemenis ok kendi, kalladi hon halfu hærra ok kvez girnaz at sia sonu sina þvilika, «en ef ek se yckr eigi, hvat er þa nema þat, at ek bera eigi moddur nafn sidan, edr eru eigi her þau briostin, er þit sugut, inir sætuztu synir? Eru ok ỏll min idr naliga hrærd[121], nu er ek heyrda þina rỏdd, son minn.» Guds madr mællti þa: «Girnir þik meirr, modir, at sia ockr her en annars heims?» Hon svarar: «Er þat vist, at ek se yckr þar, ef ver siaumz her eigi?» Pemen mællte þa: «Utan ef er þat med guds trausti þer heitanda, ef þu helldr þik her fra ockarri syn, at þu ser ockr þar.» Hon hvarf þa þegar fra hurdunni ok mællte: «Ef þat er vist, at ek se yckr þar, synir, þa hirdi ek ecki at sia yckr her.»


146. Johannes inn minni ættadr af Thebaida var lærisveinn ins helga abota Ammonis. Þesse sami Johannes þionadi einum ỏlldrudum manni ok krỏnkum .xii. ꜳr, svat in gamle madr taladi alldri blitt ord til hans, þott hann sæe hann erfida. En er hinn gamle fadir var atkominn liflate ok heilagir fedr satu umhverfis hia, tok hann hond ins helga Johannis ok sagdi þrysvar: «Heill, heill, heill.» Ok feck hann i hendr inum ellrum fedrum ok mællte: «Þesse madr er engill, er sva morg ꜳr hefir mer þionat, þar er ek hefir alldri til hans talat gott ord ne blitt.»


147. Nockut sinn er abote Agathon kom til bæiar af morkinni at selia handaverk sin, fann hann einn fatækan mann krankan, er lꜳ vid gardzhlid eitt ok hafdi ỏngvan hialparmann; ok fyrir þvi leigdi heilagr fadir ser kofa þar, en veitte hinum valada þat, er hann hafdi unnit til, þionadi honum sialfr þar med .iiij. manudu i samt, svat hann for eigi fyrr til sins herbergis heim, en hinn var alheill.


148. Einn alldradr madr taladi sva til lærisveins sins siuks: «Son minn, hrygdz eigi af plagu eda likamans krankleika, þviat su er ein in hæsta skynsemd at gera gudi þackir fyrir krankleika likamans. Ert þu iarn, þa etr elldrinn rydit af þer; en ef þu ert gull, þa verdr ok þu fyrir elldinn provadr, sva at þu verdir af miklum meire. Nu þar fyrir, inn kæri brodir, hrygdz eigi. Vill gud kvelia þik her veralliga, hvat manna ertu þess, at þu angraz þar af; þol þrekmanliga ok bid gud, at hann gere þat, sem honum þickir blidaz af ollu þinu[122] efne.»


149. Einn alldradr madr var sa, er optliga syktiz. En nu bar sva til ein missare, at hann kendi ser engis krankleika. Her til gret hann hardla sꜳrliga ok sagdi sva: «Heyr, drottinn minn, hvi fyrirlez þu mik a þessu næsta ꜳre ok vitiadir min eige?»


150. Þa er einn gamall madr i morkinni Sciti var kominn at bana, ok brædr stodu umhverfis hans sæng ok syttu miok ok gretu, þa bra þesse alldrade madr upp augum ok tok at hlæia miok þrysvar sinnum. Brædr badu þenna helga fodur segia ser sỏk hlatrsins, þar er þeir gretu miok allir. Guds madr svarar þa: «Þvi hlo ek i fyrstu, at þer hræddiz allir daudann; en þvi annan tima, at allir þer erud obunir vid honum; en þvi hlo ek id þridia sinn, at ek veit vist, at ek fer til hvilldar fra erfide, er þer gratid þat.» Þegar iafnskiott er heilagr fadir hafdi þetta mællt, þa lauk hann aptr augum ok andadiz.


151. A þeiri stundu er aboti Pambo andadiz, þa taladi hann sva til brædra sinna, þeira er hia honum voru: «Siz ek kom i þenna stad eydemerkrinnar, þa man ek mik ỏngva fædu kent hafa, nema þa er ek tok fyrir handaverk min; hefe ek ok til þessarrar stundar ecki ord þat mællt er mik idrar, sva at ek mune. En nu fer ek af heiminum til vars herra, sva sem ek hafa trautt til tekit hann at dyrka.»


152.[123] Eitt sinn spurdi abote Pambo abota Antonium, hvat hann skylldi gỏra. Guds madr Antonius svarar honum sva: «Hallt ecki traust rettlæte sialfs þins, enda syrg eigi sꜳrliga eitthvat.» At sva mælltu bad fadir Antonius abota Pambonem koma til sin skiotliga i lopthus, þat er hann stod i, ok bad hann hafa med ser skꜳl þa eina, er i var oleum allt, þat sem þeir hỏfdu i morkinni til sinna þurfta eda tilkomandi manna, ok baud honum kasta ofan or glugginum, er a var herberginu. Inn helgi Pambo bra vid skiott ok for upp til hins helga fodur Antonij, tok skalina ok kastadi nidr til iardar, svat þegar brotnadi, ok geymdi eigi, hve ovidrkvæmilig(a) honum hafdi bodit verit, eda (at) hversdagligri naudsyn, ostyrkt likamans eda audn merkrinnar, helldr at hinu at hann helldi hlydnina ok fylldi bod heilags fodur, hvat er til fædu eda fiar yrdi.


153. En at adrir brædr helldi þvi giarnara hlydnina at hans dæmi, þa kalladi heilagr fadir Antonius abota Johannem, er þa var vid staddr, ok bad hann vellta til sin þeim steini eda biargi, er þar stod hia þeim. Heilagr Johannes rann þegar at steininum med allri astundan, ok þott hann væri sva mikill, at mugr mannz mætti honum ỏngu mote vellta, þa hefir hann þo at herdarnar ok halsinn, en stundum briostit ok bringuna, med ollu kostgæfe, svat allr var hann i einum sveita, ok sva steinninn. Reiknadi hann i þessu hardla litt omattuligleik bodskaparins edr frammkvæmd, helldr hitt eina, at hann veitti virding heilỏgum fedr ok helldi[124] hlydnina med þeim skirleik ok einfelldi, at hann trydi heilagan fodur ecki bioda mega omattuligt, þott odrum syndiz eigi ỏll sannsæe a vera.


154. Þessa þria lute heimtir gud at hverium manni kristnum, sva sem sagde inn sæli Gregorius pafi, af allri ond retta tru ok ofalsada, ok sannleik tungunnar, reinleik ok samhalld likamans.


155. Abote Joseph sagdi sva, at i guds auglite eru þrir virdulegir pallar mannzins medferdis. Er sa inn fyrste, ef einnhverr tekr med guds þỏckum, þott hann hitte i krankleika, ok falle þar freistnanir[125] med honum, [þær er[126] optliga fylgia vanmegninu ok likams krankleika. [Annarr pallr er hinn, ef[127] einnhverr gerer ỏll sin verk rein fyrir gudi, ok leitar ongrar virdingar ok ỏmbunar af monnum þar fyrir nema af gudi sialfum. En hinn er inn þride pallrinn, ef nỏckurr afneitar sinum eignar vilia ok gefr sialfan sik i guds valld ok undir andligs fodur forsia, ok sitr sva.


156. Einnhverr heilagr madr var sva spurdr: «Hverr er sa einn godr lutr, fadir, ef ek gere hann, at ek hafi þar fyrir eilift lif.» Guds madr svarar: «Gud veit þat, son, en heyrt hefe ek, at einn fadir spurdi þessa Nisteronem inn mikla abota, hvat honum vere gott at gera, ok svaradi hann sva, at miok mætti mislik vera hin godu verkin, þviat sva sem heilog ritning vottar, þa var Abraham hỏfudfadir gestrisinn, ok var þvi gud med honum; en Helias elskadi hoglife, ok var gud med honum; David konungr var litillatr, ok þar fyrir elskadr af gude; Job var þolinmodr. Nu geym þin vid hræsni, ok hallt hiartanu fra dramban, ger sidan þat sem þu seer salu þinni hialp ok samþyckt til med gudligri hialp.»


157.[128] Inn helgi abote Pastor sagdi þessar þrennar vera andarinnar idnir, at madr geymi sialfs sins ok giæte, hugleide ok kenniz vid sik, ok hafe skynsamliga skilreiknan a ollu sinu tiltæki. En er hann var spurdr, hversu hann skylldi medferdaz, þa sagdi hann sva: «Þat sem þu frettir, siam ver frammkomit med propheta Daniele, þviat fyrir þat sama asỏkudu hann oradvandir menn ok rægdu[129], er hann fylldi godfusliga sins guds þionustu, en fundu honum ongva sỏk adra.» Þesse sami abote sagdi enn sva: «Einsetumannz lifnadr a þesse at vera, meinlæti ok fatækt, þviat sva er ritad af hinum fyrrum fedrum þeim Noa Job ok Daniele, ok hefir Noe med ser þeira manna mynd[130], er ecki eignaz, en Job meinlætismanna, en Daniel þeira, er skilrika skynsemd hafa med ser. Nu hverr er þessa godgerninga hefir, þa er at sỏnnu gud med honum.» Sia helgi abote Pastor tekr enn sva til ordz: «Lofsamligt er at firraz likamliga lute, þviat sa madr, er sik helldr litt fra likamligri teyging, hefir þa merking, sem hann stande vid veisu nỏckura diupa, ok megi þegar ovinr hans, er hann kemr at, fella hann ofgan aptr i veisuna. En hinn er sik helldr fiarlægan heimligum lutum, er sem se langt i brott fra brunninum[131]; þott ovinr hans vili steyta honum ut a ofæruna, þa verdr þat optliga, at gud sendir honum fyrrum sitt fullting[132], en hann fyrirfariz. Virdiz mer ok, sagdi aboti Pastor, Pall postoli oss firt hafa þess hattar vafellum varudliga, þa er hann sagdi sva: «Flye þer ohreinsan ok horan, þviat ỏruggra er i upphafinu at varaz vandskapinn en grata sik gert hafa þat, er hann villde eigi varaz; er þvi allra bezt fiarlægd veralligra luta med hvilld ok hoglife.»


158.[133] Einn heilagr fadir flutti af þrimr monnum, er elskuduz mikilliga sin i mille, at þeir gỏrduz munkar, at einn þeira valldi ser þat til verks at sætta missatta menn, en annarr at vitia siukra manna, en inn þridi for i einsetu. Nu inn fyrste þessarra, sa er i þrætunum starfadi, lagdiz fyrir, þviat hann feck litlu a leid komit at sætta hina missáttu; for hann þvi at finna þann, er þionadi inum siukum monnum, ok fann þann fyrirkominn. Foru sidan badir samt til fundar vid hinn, er i eydemorkinni hafdiz vid ok einsetunni, ok baru upp fyrir hann sin leidindi ok meinlæti, ok spurdu, hversu honum færi at. Einsetumadrinn þagdi um stund, rendi sidan vatni i bolla sinn ok sagdi til þeira: «Hyggit at vatninu gerla.» Þeir gỏrdu[134] sva, ok sa, at vatnit hrærdiz miok ok barade. Litlu sidarr bad hann þa til lita. Ok ef þeir gerdu sva, sa þeir[135] vatnit stadnat ok skært, sva at þeir mattu sia sik i sem skuggsion. Þa taladi hann til þeira: «Slikt sama er sa, er med mỏnnunum er, ma eigi sia syndir sinar fyrir marghattudum monnum heimligs atferdis; en hinn ma miklu audmiukligarr sia þær, er hvilld ok hoglife hefir ok einna mest i eydemỏrk.»


159. Ein virdulig fru abbatissa sagdi sva: Margir fyrirforuz þeir (er) i fialle voru skipadir, þviat þeir gerdu folslig verk; er þvi betra at vera med fleirum ok hafa einsetuliga astundan ok lifnat, en at byggia einum samt ok vera i huginum med muginum.


160. Eitt sinn sagdi Abraham lærisveinn ins helga Sisosij sva til hans: «Villtu fara, fadir, nærrmeirr vid heiminn, er þu tekr nu at elldaz miok?» Aboti svarar: «Fỏrum vid, son, þar sem engin er konan fyrir.» «Hvar mun sa stadr, sagdi lærisveinn Abraham, at eigi se konur fyrir, nema her i morkinni.» «Muntu mik hitta fyrir þat sama,» sagdi inn alldradi Sisosius.


161. Brodir nỏckurr kom ok spurdi einn alldradan mann: «Hvert rád gefr þu, hvat ek gere, fadir! hugrenning min lætr mik eigi eina stund sitia med nadum heima i kofa minum.» Guds madr svaradi: «Hverf heim aptr, son, i kofa þinn ok erfida med hondunum, bidz fyrir an aflati, ok kasta hugsan þinni a guds valld, ok geym, at engi komi (þer) aptr hedan af.»


162. Einn ungr madr var sa, at girntiz at geraz munkr, en fadir hans var veralligr madr ok aftaldi þat miok fyrir honum, ottadiz, ef hann felle. Nu med þvi at margir vinir hans badu þessa med sveininum, þa kom um sidir, at hann leggr her orlof til ok tregliga þo. En er sveinninn var munkr ordinn, þa tekr hann sik sva hart þegar i fyrstu i ollum lutum nær sem algervir menn; hversdagliga fastadi hann eda ꜳt sinn a tveim dỏgum, en hitt var optliga, at hann ꜳt eitt sinn i viku. Aboti klaustrsins undradiz bindendi brodurins ok gerdi gudi þackir fyrir hans erfidi margfalldligt ok athalld. Her eptir bidr brodir abota, at hann gefe honum orlof at fara til eydemerkrinnar. Abote innir upp fyrir honum i fyrstu einkannliga akefd fiandans freistni, þeirar er þar barst optliga at, en hitt med, segir hann, at þar er engi til hugganar aminningarmadr. Inn ungi brodir bidr þvi ỏruggligarr ok akafligarr. Þar kom um sidir, at abote gaf honum orlof ok blezan sina, feck honum ok .ij. brædr til fylgdar ok leidsagnar. Þat barst at einn dag fyrir sakir mikils solar hita, at þeim gerdiz svefnhỏfugt, ok lỏgduz þeir nidr. Þvi næst kom at þeim aurn einn ok vakti þa upp med vængium sinum; ok er þeir hỏfdu upp stadit, sỏgdu brædrnir til ins unga mannz: «Þesse er engill þinn, haf hann fyrir leidtoga ok fylg honum.» Sidan flaug aurninn framm skamt þat ok settiz. En inn ungi brodir kvaddi brædrna astsamliga ok tok at fylgia fram fuglinum, ok er hann kom at honum, flaug (hann) enn framm nockut sva ok nemr stad; slikt sva id þridia sinn, en hvarf sidan i brott. Inn ungi madr for fram þangat, ok fann þar þriu palmtre ok brunn einn fagran, ok þar hia helle. Þenna stad sva sem af gudi gefinn velr hann ser til bygdar .vj. ꜳr i samt, at hann etr alldinit af treanum, þat er dagtilus het, ok dreckr vid vatnit or brunninum. Einn dag bar sva til at oreinn andi sotti hans fund i asionu ok yfirbragdi nockurs hrædiligs abota. Brodirinn fell þegar framm ok badz fyrir. Fiandinn mællte þa til hans: «Bidiumz enn fyrir, brodir.» Ok sva gerdu þeir. Þar næst fretti fiandi, nær brodir hefdi þar komit. Brodirinn sagdiz þar sex ꜳr verit hafa. Diỏfullinn mællte: «Ek hefe her bygt i hia þer ok vordit ecki varr vid þik fyrr en nu fyrir fiorum dỏgum at þu værir her. En ek ottumz miok einn hlut i atferdi ockru, er vid tỏkum alldri holld ok blod Jesus Kristz, ok fỏrum þenna sunnudag eda annan til kirkiu ok bergium þvi, en sidan heim higat badir samt til kofa ockarra.» Brodurnum þockaz vel aeggian ovinarins. Ok þvi at hann kom a næsta sunnudag, fylgir hann honum til kirkiu. En er tidum var lokit ok eptir var leitad, þa fannz hvergi fỏrunautr brodurins. Nu truer hann þo brodirinn, at hann hafe hans þurftar beidz i þagatkvomunni, ok fretti þvi brædr at, ef þeir hefdi þekt þann mann, er kom med honum. Brædr kvaduz ỏngvan mann seed hafa koma med honum nema hann einn samt. Her af kannaz brodirinn vid ovinarins slægd, en idraz þo eigi sva nytsamligrar sinnar þarkvomu, hugsar nu heimferd sina þegar eptir messuna. Brædr gengu til hans þvi næst ok skylldudu hann at mataz med ser, adr hann fære heim. Þar eptir gengr ovinrinn enn at honum brodurnum sva sem i asionu eins ungs sveins af verolldinni ok stod fyrir honum, ser a hann upp mille hỏfuds ok hæls sva sem ifandi, hvern hann sæe. Brodirinn sagdi þa til hans: «Þu inn ungi madr, hvi hyggr þu sva vandliga at mer?» «Þvi at ek hygg, segir hann, at þu kennir mik eigi, hefir nu ok langt lidit, sidan vid samz ok þu þektir mik. Ek er einn nagranni fodur þins, þess mannz son er þu kant vel, eda hefir eigi fadir þinn ok modir þetta nafn, eda segiz eigi systir þin sva, edr heitir þu eigi sva, eda vora eigi ydur kvikendi sva kend? Nu er þat þer at segia, at modir þin ok systir onduduz fyrir þrim vetrum, en fadir þinn gỏrdi þik fyrir skỏmmu sinn erfingia ok sagdiz ỏngum odrum vilia i valld gefa alla sina eign nema sialfs sins syne, þeim er hafnar heiminum, en gerdiz guds sporgongumadr; vill hann, at þu veitir feit fatækisfolki fyrir sꜳl hans. Eru ok margir þeir menn, er þin bida fyrir þa skylld, ok fa eigi fundit þik. En ek kenda þik þegar, er ek kom higat fyrir sakir eins hattar vinnu; litz ok mer þat gott rꜳd, at þu farir at gera vilia fỏdur þins.» Brodirinn svarar sva, let ỏngva þỏrf þess, at hann hyrfi aptr til veralldar. Fiandinn mællti þa til hans: «Senniliga hlytr þu at giallda skyn fyrir, ef ferst [fe þitt; en eigi er illmennis rad[136], þot þu veitir eign þina fatækum monnum fyrir guds sakir sem godr forsiamadr, helldr en ribballdar ok portkonur eyde henne ok sundre.» Eigi þarf þar lengra um, af hans aeggian ok fortỏlum hverfr brodirinn aptr til heimsins. Ok þegar hann kom i borgina, gengr fadir hans i mot honum ok fretti, hverr hann være. Broderinn blecktr ok skelfdr feck ỏngu svarat. Fadir hans frettir þa i annat sinn, hvi gegni þar hans kvoma[137], eda hvat til helldi. Brodirinn sagdi þa inniliga, at engi annarr lutr kom honum or einsetunni nema ást fỏdur sins ok girnd hans synar. Var brodir sidan i verolldu ok fell i oreinsan, ok feck þar fyrir af fedr sinum mỏrg meinyrdi ok miklar skakrædur[138], en hitt hỏrmuligra, at hann vesall gerdi þo eigi idran, helldr lyktadi hann i heiminum sinni lifstund. Her af hyggium ver at, hverri varud geymande er heimsins hafnan eitt sinn upphafin; iafnan er heimrinn hafnande, ok þott skylldulig naudsyn syniz til vera, ỏngum koste aptr takande. Mætti þetta eptir stoda oss til þess, at ver hefim eigi ofhart i fyrstunni, medan ver erum oradnir, helldr provi madr sialfan sik, ok gangi sva til, en eigi eptir vaveifligu hugarins akaste, helldr skoda sem vandligaz tilheimtingarnar, hvart af gudi geraz. Ætlumz ok eigi ỏruggir þegar af upphafe gods verks, þviat þott sæl[139] syniz sigling farmanzins, þa (er) hon þo litt (sæl), nema hon hafe hỏfn eptir hafit.


163. Annat dæmi ferr her næst af þeim brodur, er hardliga hof upp sitt athæfi, vard hann fyrir freistne ok falle, en feck endalykt lofliga, þviat hann reis upp hraustliga. Einsetubrodir nockurr var i Ramath, þar voru .lxx. palmtrea. Vid þann sama stad lendi Moyses, þar er hann for ut af Egiptalandi. Þesse sami brodir for einn tima i ina idre morkina at finna einsetumenn. Þar hitti hann a hellisskuta einn ok spor manz. En er hann kvaddi dyra, þa vard ecki upp lokit. Lykr hann upp sialfr ok gengr inn, setz nidr, bidr sva bonda; seer sidan, hvar hann ferr, ok i ferd med honum villenaut merkrinnar. Þat sa hann ok, at þesse madr var klædlauss med ollu, utan hꜳr huldi hans likama, þat er mestu vardadi. Husbondi hugdi, at inn tilkomni brodir være andi, þviat hann hafdi opt ordit fyrir þess hattar freistni, sem hann sagdi sialfr sidan. Enn tilkomni tok þa enn til ordz ok sagdi sva: «Se, guds þionn, at ek er madr, hondla mik ok hygg at fotsporum minum, ok prova sva til sanz.» At þvi kendu leidir bonde hann inn, frettir, hvi hann se þar kominn. Hinn sagdi, at gud hafdi nu fullgert girnd hans, lez farit hafa at forvitnaz um bygdir guds þiona. Spyrr sidan, nær þesse gamle madr hefdi þar komit, eda hve langan tima hann hefdi þar vid hafdz, sva ok, hvat hann hefdi til fædzlu, eda hvi hann þyrfte eigi klædnat. Inn gamle fadir færr þa sva til ordz komiz: «Fyrst var ek i einu klaustre Thebaide herads þess hattar athafnar, at ek vaf lin; þar næst tok ek at hugleida, at hitt munde athæfiligra at fara helldr þagat, er ek mætte sitia einsliga enn naduligarr, ok munde ek mer ok odrum nytsamligri, ef ek tæke vid fleirum af erfide minu. Þessa sama hugsan fullkom ek med samvitzkunnar samþykt. Geck ek ut or klaustranum, ok gerda ek mer einn litinn kofa; komu þar iafnan menn til min med einhveria vinnu. En allt þat er ek dro fyrir, feck ek fatækum monnum. Ohreinn ande ỏfundadi þetta athæfi mitt ok uordna ỏmbun, leitadi þvi med sinni smidvæl at talma mitt athæfi. Þar bar sva til, at ek sa meynunnu eina, er feck (mer) eins konar athafnir, þær[140] er ek gerda hardla gladliga, sva feck ek henne eigi sidr ỏnnur æfintyr, at hon ynni mer. Her vard vandi ok traust til optligs tals, þar næst hlatr ok handanna atekning, at lyktum gatum vid harm ok gatum vid illzku ockar i mille. Seau manudr var ek i þesse nidrrapan, adr ek tok at hugleida fyrirheit mitt eda hvat fyrir hondum munde, ef ek ỏndudumz i þessu, at þat være eilifs dauda þina, þott ek hefda horat annars manz husfru, en nu hardnar, er ek hafda spillt Kristz festarmey. Tok ek þvi þat rád, at ek flyda fra konunni i morkina af leynd ok ollu þvi, er ek atti, henne til hugganar; fann ek sidan helle þenna ok kelldu[141] ok palmvidinn, er mer veitir atvinnu med sinum avexte; gerir hann a hverium þrimtigum daga einn ridul, vinnr mer sa þỏrf, medan annarr vex. En er langr time leid, toku klædi min at slitna ok fyrnaz, en hꜳrit at vaxa, sva at ek hyl med þvi þat buksins, er mest vardar.» Brodirinn fretti þa, hviligt hardretti hann hefdi þolt. En hann lez i fyrstu kent hafa miok kvidsottar, ok virkte i lifrina, sva at hann matte trautt standa a bæn sinni. Þar af kvedz hann þa falla til bænar ok kalla a gud til miskunnar med miklum harme, er hann matte hvergi hræraz fyrir vanmætti ok meginleyse. Þa þegar sa hann einn mann koma at ser, þann er spurdi at meininu, ok at sỏgdu, kvat hann enn tilkomna taka lifrina med hondum ser i brott fra briostinu ok opna sva sárit, skafa sidan lifrina yfir einn duk, en leggia sidan aptr i eiginligan stad, ok sagdi sva: Þiona hedan af drottni vorum Jesu Kristo, sva sem þer heyrir til, þviat þu ert nu heill. «Hefe ek sidan, sagdi hann fadirinn, verit her iafnan heill utan allt erfide. Se her, hversu hrærd hvilldin ok hoglifit med mikille varud feck fallit, þat er aptr heimtr(!) af þer med algerre idran.»


164. Dyrdligr prestr Jeronimus hefir dictat sỏgu ins sæla Malchi i þesse bok, er heitir Vitas Patrum, mille lifs annarra fedra. Hafdi hann af honum sialfum frettina, þar til er hann kannadi klaustr Egiptalandz, ok hefr sva: Einn gamall madr var i Egiptalandi, sa er Malcus het; en vid nidrlagit getr hann þess, at inn godi madrinn ma her taka dauda af vondum monnum eda onnur harmkvæle, en hafa þo sialfr sigrinn hverr, er hreinleikann elskar ỏrugliga. En þo er þat augliost af hegningu þeire, er hann þoldi, hversu haskasamligt er at bregda lofsamligu fyrirheite. Af þeire sỏgn ma ok nema af reinleikans samhalldi, (hversu) til avaxtar ok ỏmbunar þat stendr.


165. Brodir nockurr spurdi abota Ammonem þessa kostar: «Fadir, seg mer nockut.» Guds madr svarar: «Far ok ger hugsan þina a þann hatt sem bandingiar þeir, sem er inn kastad. Þeir fretta iafnan menn at, hvar domandi se, eda nær hann mune koma, grata þeir þar fyrir okomnar kvalir. Sva skylldi ok munkr vera iafnan ottafullr ok athugall ok asaka sialfs sins sal þessa kostar: Vei mer syndugum, hversu mun ek mega standa fyrir domstole Kriz ok giallda þar fyrir ỏll min verk skilrika skynsemd. Ef þu hugsar þetta, þa verdr þu holpinn.» Aboti Helias sagdi sva: «Þria lute ottumz ek: þann fyrstan, er ỏnd min skilz vid likamann; annan hinn, hverssu ek mun renna i mot gudi; hinn þridia, hversu doms ordi verdr a orpit mitt mál.» Hrædz daudann, son, þviat herra Theophilus erkibyskup heilagrar minningar mællte(z) sva fyrir a deyianda dege: «Sæll ertu, abote Arseni, þviat þu hafdir þessa stund æ þer fyrir augum.» Sincleticen heilagrar minningar sagdi sva: Allir þeir menn er til guds snuaz hafa þraut mikla ok erfide i fyrstu, en eptir þat oumrædiligan fagnat; þviat sva sem þeir er elld tendra upp, grata fyrr fyrir remmu reyksins, adr en þeir nae væru, slikt id sama skulu vær tendra upp med oss gudligan elld fyrir optligt erfide ok hversdaglig tꜳr; þviat sva er ritad, at gud vorr er upptendradr elldr; skulum ver þvi med tꜳrum hann upptendra, at hann vitradiz fyrir elldligar tungur guds postolum, sa er sva er af ritad: elld senda ek til iardarinnar, at ek vil, at hann brenni.


166. Einn tima er abote Silvanus sat hia brædrum, þa vard hann fyrir omegni ok fell aframm, ok gret miok, þa er hann reis upp. Brædr spurdu, fyrir hvi hann grete. Abote Silvanus svarar ỏngu, en gret id sama sitt. Þeir skylldudu hann til þa at segia ser til sỏk gratzins. Hann sagdi þa: «Ek þottumz leiddr til doms, ok sa ek marga med vorum bunadi fara til kvala, en ek sa marga veralldarmenn fara til himinrikis.» Her fyrir sytte hinn helgi abote Silvanus, ok villdi alldri sidan ut ganga.


167. Brodir nockurr spurdi einn alldradan mann: «Hvadan af truir þu, fadir, (at) ek ottumz eigi gud fyrir herdi hiartans?» Guds madr svarar: «Þat hygg ek, ef madr helldi med ser asakan, at honum kæmi gudhrædzla.» «Hvers hattar asakan,» sagdi brodir. Guds madr svarar: «At madr asaki i hvivetna sal sialfs sins ok sege sva til hennar: ver þu minnig, at þer byriar at renna i mot gudi.» Segir hann ok þetta: «Hvat a ek at skylida vid menn? þat hygg ek, at gudhrædzla komi til þess manz, er þetta hugsar opt.»


168. Brodir nỏckurr spurdi einn gamlan fodur: «Hardla mikla girnd hefir ỏnd min til gratz, ok færr eigi, sva sem ek heyri gamla menn grata, ok her af mædiz hon.» Inn gamle madr svarar: «Synir Israels folks komu eptir .xl. ꜳra til fyrirheitz iardar; eru ok tarin su fyrirheitz iỏrd, at þu ottaz ecki orrostuna, ef þu eignaz þau. En til þess vill gud mæda ỏnd manzins, at girne iafnan til þeirar iardar.»


169. Brædr nỏckurir komu a skipe til ins helga Antonium, ok vard honum talad mart af helgum ritningum, um handaverk sin ok heilagra fedra setningar. Þar innan bordz var ok einn alldradr madr, sa er ferdadiz a fund ins helga Antonij ok lagdi ecki til talsins. Þat vissu hinir brædrnir eigi, medan þeir voru a veginum. En er þeir komu framm til ins helga Antonium, taladi hann til þeira: «Þer fundut forunaut godan, þar er sia er inn gamle madr.» Sidan sagdi hann sva til ins alldrada manz: «Þer, herra, hittud ok brædr goda.» «Godir eru þeir vist, sagdi inn gamle madr, en eigi hefir herberge þeira hurdir, þviat hverr er vill gengr inn ok leysir asna þeira af stade.» Þvi sagde hann sva, at þeir tỏludu um allt, hvat sem þeim þar a goma. Her af megum ver skilia, at eigi skal iafnan tala af godum lutum. Þar af segir David: «Aptr hellt ek mer, ok þagda ek af godum lutum.» Jacobus sagdi sva: «Litill limr med manni er tungan, en sva stiornar hon ỏllum likamanum sem styrit skipinu.»


170. Abote Daniel sagdi sva af inum sæla fedr Arsenio, at hann vakti a bæn sinni allar nætr, en er mornade, þa neydde natturan hann at sofa, ok sagdi hann sva til svef(n)sins: «Kom, inn vánde þræll.» Sat hann þa upp litla hrid ok svaf, en stod upp sidan. Sialfr fadir Arsenius sagdi sva: Þỏrf vinnr munk at sofa eina stund nætr, ef hann er utan ef orrostunnar. Annarr heilagr abote het Agathon, hann hafdi stein i munni ser .iij. ꜳr, at honum vendiz þagnarhalldit. En hvilik dygd þat er at hallda vel þỏgnina en fordaz margmælge, þa hỏfum ver lesit i bok heilags Gregorij pafa, þeire er Dialogus heitir, at tvær systr voru þær i einu klaustri, er helldu reinleika likamans, ok þottuz eigi uvarfærar um adra lỏstuna nema margmælge, ok hitt med, at þær hỏfdu optliga veralliga ordrædu. En er þær ỏnduduz ok voru grafnar i kirkiu, en kirkiuþion syndiz, sem diỏflar græfe þær upp ok skære i sundr i midiu ok lete liggia fotahlutinn med heilu, en brendi hveria natt hỏfudlutinn. Inntu þeir þvi upp sundrskurdinn ok brenning buksins til ognar inum efra lutanum. Vard þetta ok med sannleik sagt klerkum kirkiunnar, þviat þeir sa ỏskuna.


171.[142] Einn brodir bad gud birta fyrir ser utferd andarinnar af likamanum ins rettlata mannz ok ins synduga; ok þetta var honum veitt, þviat fyrir hans bæn sendi gud varg einn til motz vid hann. Vargrinn tok med kiaftinum kyrtilskaut brodurins ok leiddi hann til borgar nỏckurrar, ok let hann þar lausan[143] fyrir hlide borgarinnar, en leitar sidan fyrir ser þar utan borgar. J klaustri einhveriu sat einsetumadr nockurr at kominn bana, sa er mikit ord hafdi upp a sik. Her af geriz mikil motrꜳs med kertum ok lioskerum, þar fylgir ok sut ok sorg folksins hans utferd; þickir sem þessa mannz bæn mune id mesta upphalld veitt hafa borginni. Þessu næst ser brodirinn einn herviligan mann med þriengdum[144] krok loganda stiga nidr þangat, er brodirinn lꜳ; hann heyrdi ok rỏdd, þa er sva sagde: «Sva sem þesse sꜳl let mik ỏngar stundir hvilld hafa med ser, sva skildi hon miskunnarlaust vid likamann.» Þar eptir tok inn helvitlige madr i kiapt inum siuka ok kvaldi hann lengi sꜳrliga, adr salin geck brott af bukinum. (Brodirinn geck) inn fra nỏckuru lengra ok sa einn utlendan mann fatækan liggia a strætinu at kominn bana, ok hafdi ỏngvan hialparmann, ok þvi dvaldiz brodirinn einn dag hia honum. En er daude for at honum, sa hann Michaelem ok Gabrielem stiga nidr til fulltings vid salina, ok settiz annarr til hægri handar inum siuka, en annarr til vinstri, ok bidu sva, medan salin seinkadi. Sidan sagdi Gabriel til Michaels: «Tak salina til þin ok far sidan.» Inn helgi Michael svarar: «Ockr er sva bodit, at vid skulum eigi med afle taka hana, ok þvi bid ek þik, drottinn Jesus Kristr, at þu gerir þinn vilia.» Þa kom rỏdd, su er sva sagdi: «Ek mun senda David med hỏrpu sina ok alla sỏngara himneskrar Hierusalem, at hon gange þa ut, er hon heyrir hỏrpuhliodit ok sỏnghliominn.» Her fylgir framkvæmd fyrirheite, þviat vid hinn himneska hliom gengr ỏndin gladliga ut, for til handa inum helga Michaele. En hann hof hana upp til himna med oumrædiligum fagnadi. Nu er þat augliost af þessu dæmi, hverssu veralldarmadr ma ỏdlaz meira verdleik en munkr.


172.[145] Brodir nockurr spurdi abota Ysidorum sva: «Hvi hrædaz fiandr þik sva furduliga?» Fadir Ysidorus abote svarar: «Þvi at sidan er ek gerdumz munkr, þa drottnade reidin mer alldri.»


173. Þat er flatt, at inn helgi Johannes var heimoligr inum helga Arsenio, at hann spurdi hann sva af truleiks trauste: «Hvat gỏrdir þu þess, at þu fær af ỏngum manni andæru eda aleitne eptir sva langa einvist.» Inn sæle Arsenius svarar: «Siz ek hof einsetu mina, þa sa sol mik alldri yfir mat, helldr fastada ek hvern tima allt til nætr.» «Sva sa sol mik alldri reidan,» sagdi inn sæli Johannes med idetting[146].


174. Abote Moyses sagdi, at inn sæli Serapion aboti hafe sva sagt af ser, at: «Þa er ek var a æskualldri med abota Theona, tok ek vin ok braud eptir mat ockarn, ok mỏtudumz ek af leynd, svat aboti minn visso eigi. En er lỏstrinn tok at herra med mer, þa skỏmmudumz ek ok fyrirdæmdumz af sialfs mins samvizku, en ek dirfdumz þo eigi til at segia abota minum. Einn dag komu til abota mins brædr nỏckurir at heyra hans aminning. En þat vard i rædu hans, at hann kvat ongvan lut iafnskadsamligan munkum eda sva gledia ovininn sem þat, ef þeir leyndi oreinum hugsonum fyrir helgum fedrum, innte þa ok einkannliga til bindende brædra. En er ek heyrda þetta, hugleidda ek eigi annat, en gud mundi vitrad hafa helgum fedr af efni minu. Tok ek þvi at grata med inni mestu vidkomning, ok kastada ek nidr stumpinum[147], er ek hafda i serk mer, med frammfalle, ok bad ek liknar fyrir allan minn misgerning, en bæn heilags fodur fyrir uordit til varudar. Inn gamle fadir sagdi til min: Vit þat, son, at gud hefir nu frelst þik fyrir litillata iatning af þesse ahlecking, ok þott þaugnin daukdi miok þitt briost, þa hefir þu nu fyrir eitt iatningarord vegit þinn astridara, svat hann skal hedan af ỏngvan stad med þer eignaz. En þegar er guds madr hafdi mællt þetta, þa flaug ut af serk mer elldr, sa er fylldi allt husit med hinu mesta oþefiane, svat þat hugdu þeir, er vid voru staddir, at inn meste brennusteinn hefdi verid brendr. Þa sagdi heilagr fadir: Heyr son, se nu, at þetta mark veitte gud þer, at þu trydir þik frelstan, eptir þvi sem ek hefe flutt.»


175. Eitt sinn sendi Epiphanius byskup i Kipr eptir inum helga Ylarione abota ok bad hann koma til fundar vid sik, adr en hann andadiz. Ok er þeir hittuz, vard þar inn meste fagnafundr. En er þeir satu yfir bordum, var borit fyrir þa fuglakiỏt. Tok byskup eitt mossel ok bad inn helga Hylarionem kenna. Inn gamle fadir svarar: «Varkynnit mer, herra, þo at ek vilia eigi þetta, þviat ek hefi engis drepins kvikendis kiỏt kent, sidan ek tok þenna bunad.» «En ek hefe alldri, sagdi inn sæle Epiphanius, latit nỏckurn sva sofa, at hann hefdi eitthvat at kæra vid mik, siz ek tok þenna klædnad; svaf ek ok alldri sva, at ek hefda nockut at kæra a einnhvern.» Hinn alldradi Hylarion sagdi þa: «At sỏnnu er þitt atferde betra en mitt, ok þvi bid ek ydr fyrirgefningar med varkynd.»


176.[148] Einn brodir spurdi abota Ysidorum sva: «Hvi ottaz fiandr þik sva miok?» Fadir Ysidorus sagdi: «Þvi at sidan ek gerdumz munkr, kom reidin alldri upp um kverkrnar a mer.» Hann sagdi ok sva af ser, at meirr en .xl. ꜳra lez hann alldri hafa samþykt vid synd i huginum, þott hann kende med ser ræring til reide eda annarra annmarka.


177. Inn helgi abote Pastor for naudigr ok gratandi, ef honum var til bordz bodit, hann sagdi ok, at vin være (eigi) munkadryckr.


178. Inn helgi abote Peor matadiz, svat hann geck. En er hann var spurdr, hvi hann gerdi sva, sagdi hann, at þat være eigi geranda[149] sva sem nytsamlig athỏfn, helldr sem aukagerd edr þarfleysa.


179. Inn dyrdligi fadir Antonius abote sagdi sva: Þat hygg ek, at likame mannz hafe natturliga ræring med ser at fullkoma ecki þat i verke, at miok se i mot huginum; þviat sa madr ma audvelliga hittaz, þott hann neyte fædu eda dryckiar, at hans likama vekr þat upp til vinnu, en blodit til verma. Þar sagdi postolinn: Vile þer eigi at gera ydr ginta af vine, þviat losta lif þiggr þar i. En sialfr drottinn gaf þetta bodord i gudspiallinu sinum lærisveinum: Siaiz þer sva um, sagdi hann, at hiỏrtu ydur þyngiz eigi af istru eda ofdryckiu. Er ok annarr hattr sa, er til kann falla med guds þionustumonnum fyrir ỏfundarfulla umsat inna fornu fianda. Þat hæfir ok at vita, at þrigreindar eru likamans hræringar; er su ein, sem fyrr var greind, at ecki fullkemr til verks, nema med villd hugarins, en ỏnnur gỏriz af fædu fylling, en hin þridia af oreinum ỏndum. I mote þessum þrennum ræringum[150] skylldim ver iafnan beriaz ok bidia gud fulltings; þviat megum ver at standa i mot vỏndum hugrenningum med sorgmodligu erfide, en eru ver menn til at ræta þær upp eda brott reka. Skylldi þvi iafnan reins mannz hugskot erfida i einhveriu ok ahyggiaz, at idiuleysit er einn inn mesti ovinr andarinnar. Þar af sagdi nockurr einsetumadr einum brodur: Hygz þu sofande hialpaz munu? gack ok erfida, bidz fyrir ok vake; veiz þu, at dysterarar eda adrir kappar heyia orrostur opt inar hỏrduztu, ok ef þeir sigraz, verda þeir vegsamadir ok koronadir fyrir sitt erfide ok starf. Nu fyrir þvi, brodir, statt ok stadfestz i godu, þviat ovinr þinn mun audvelliga yfirkomaz ok sigraz af sialfum gudi. Fyrirlit þik eigi, brodir, þviat annarr alldradr madr bar þat vitne, kvad oss alla abaraing ovinarins þola med vangeymslu vestre, þviat ef ver hugleiddim, at gud byggir med oss, þa mundim ver eigi iafnan leida inn til vor annat efne. Þar fyrir geymum ver karllmannliga, ok gerim oss helga helgum gudi til handa, at ver megim sælliga ok dyrdarsamliga syngia psalminn: Allir þeir sem trsystaz i drottni, sva sem fridar synar fiall, munu eigi at eilifu ordaz eda ræraz. En eptirfarande dæmi birta þat, hvert kostgæfe hinir helgu mennirnir hafa tillagt at geyma reinleikans.


180. Einn brodir var hardla athugall sinu medferde, en þesse vard hrelldr miok af oreinsanar anda, ok þvi for hann at hitta einn alldradan mann ok sagdi honum greiniliga, hversu hans var freistad af oreinsanar anda i hugsan sinne. Inn gamle madr hafdi alldri þesshattar freistne kent, ok þvi tok hann nauturliga a brodurnum, kalladi hann aumun mann ok vesalan ok ovirduligan at bera munks bunad, er hann tok vid þesshattar hugsanum. En er brodirinn heyrde þetta, fell hann i ỏrvæntan, fyrirlet kofann en ferdadiz til veralldar. En af gudligri villd rann i mot brodurnum fadir Apollo ok sa hann hryggan miok, ok spyrr hann sva: «Heyr, son, hvi ertu sva hryggr?» Brodirinn skammadiz i fyrstu at segia ok þagdi þvi vid. En er heilagr fadir fretti, hverssu hann hefdi sik, þa iatar hann, at oreinsanar andi hafdi hann okyrdan, innir ok upp, hversu hann hafdi ỏrvæntat ok ferdaz til veralldar fyrir þat eina, at fyrr minntr fadir kvat honum ỏng(r)ar hialpar von fyrir oreinsan sina. En er fadir Apollo heyrde þetta, eggiar hann brodurinn sem einn snotr læknir at inna fyrirheit sitt, segiz optliga ꜳ æsku alldri hafa onadaz af þesshattar freistne, ok[151] sagdi, at þat var ofært at leggiaz fyrir af þessu tilfelle, at omattuligt var, at af mannligri astundan mætte audmiukliga grædaz, nema med guds miskunn, «ok þvi gef mer, brodir, bæn mina, þa er ek bid þik i dag, at þu hverf heim aptr i kofa þinn.» Broderinn gerde sva. Þvi næst for fadir Apollo til kofa þess brodur, er ỏrvæntan hafdi gert inum unga manni, nemr stad fyrir dyrum uti ok bidz þar fyrir sva gratande: «Heyr þu, drottinn, er nytsamliga flytr freistnanirnar til med monnum, snu upp a þenna alldrada mann þeire þraut, er hinn unge brodir hefir borid, at hann neme nu um sidir i elle sinni, hveria varkynd hann skal veita þeim, er starfa undir oroa þesshattar akastz.» Ok er hann hafdi lyktad bæninni, sa hann einn blamann standa hia herberge ins alldrada manz ok skiota at honum listaskeytum[152] i akafa af handboga. Þessa sama kennir inn gamle madr a ser, snyz þvi higat ok þagat sem vindruckinn madr, en at lyktum þolir hann eigi vid ok gengr ut af kofanum, ferdaz þann sama veg til veralldar, sem unge brodir hafdi fyrr farid. Abote Apollo rennr þa a mot honum ok spyrr, hvert hann gerdiz fara, eda hvat til helldi hans ræring. Inum gamla manni vard[153] ordfall a munne, þviat hann þottiz skilia, at fadir Apollo visso allt hans efne. Fadir Apollo sagdi þa til hans: «Hverf heim aptr i kofa þinn, ok kannaz vid ostyrkleik þinn hedan fra med sialfum þer, ok vit, at allt higat til hefir annathvart diỏfullinn (verit) duldr[154] þins efnis, eda þu hafnadr af honum, þar er þu hefir eigi verit verdr at þola slikar þrautir sem adrir dygdarmenn, þar er þu fekt eigi stadiz eina dagstund hans arás. En vit þu, at þvi hefir þetta at boriz, er þu slott ỏrvæntan a inn unga mann, þar er þu skylldir allan lofa vid hafa lagt at styrkia hann mote freistne med hugganarordum; eigi hugsadir þu þat ok merkiligt ord, er oss er bodit at frelsa þa, er til dauda eru dæmdir, ok hafa eigi vangeymslu vid at hialpa þeim, er til hỏgs eru leiddir. Eigi minntiz þu ok vars lausnara, þar er hann sagdi sva, at þu skallt (eigi) hrista brotinn reyr ok knosadan ne slỏkva reykianda lin; þviat enge madr ma bera umsatir fiandans ne slỏkva bolgnanda elld likamans natturu, utan guds miskunn kome til vid veykleik mannzins at hefta oreinsanirnar. En med þvi at gud hefir matt at greida ok meida, hefia manninn, ok leggia dauda ok lifga snauda, leida til helvitis ok aptr þadan, þa skulo vid nu bidia, at eptir gudligri gæzku ok miskunnsemd hverfe fra þer þesse hegndarsprote likamligrar oreinsanar, er þu hefir þolt.» Ok þegar er fadir Apollo lyktadi bæn sinni, þa frelste gud inn gamla mann af allre oreinsan.


181. Einn brodir vard broddadr af oreinsan sva beiskliga, sem freistnebroddrinn være brennande elldr nott ok dag i hans hiarta. Hann stridde sva karllmannliga i mot hugsan sinne, at hann samþycktiz henne alldrigi, ok fyrir þat hvarf freistnebroddrinn i brott fra honum um sidir, ok hellz eigi vid fyrir hans stadfesti, birtiz þa ok i hiarta brodurins gudligt lios.


182. Annarr brodir bardr oreinsanar brodd reis upp þegar sỏmu natt ok for til fundar eins alldrads mannz ok sagdi honum greiniliga alla sina hugsan. Feck hann þar fyrir af honum fagrliga huggan, hvarf sidan heim aptr huggadr til sins innis albættr. Annan tima er hans var freistad, for hann enn til ins alldrada manz ok feck þar aminning. Ok þetta sama gerdi hann optliga, þviat heilagr fadir hrygde hann alldri, bad hann helldr koma sva opt, sem hann þrættiz þurfe, ok sagdi sva: «Le eingis fangstadar fiandanum a þer, brodir, hleyp hverge huginum, helldr sva opt sem hann mædir þik, asaka hann, ok hverfr hann vid þat i brott. Kom ok birt hátt freistne þinnar, þviat enge lutr rekr oreinsanar anda iafnbratt i brott sem þat, ef hans broddar eru birtir. Gledr hann ok ecki meirr, en þat ef hann leynir oreinsanar hugrenningum med ser.» Ellifu sinnum kom brodir til ins alldrada mannz ok kiærde æ a sinar hugrenningar. Um sidir sagdi inn gamle madr til brodur sins: «Heyr mik, son, gefe gud mer orlof til at telia þer minar hugsaner, eda ef mins hugar [oreinsanar broddr[155] hyrfe i[156] þitt hiarta, þa fengir þu fallit utan ef.» At sva mælltu af hinum alldrada manni, hvarf oreinsanar broddr a brott fra brodurnum fyrir sva miklu ok faheyrdu heilags fodur litillæte.


183. Annarr brodir var broddadr af oreinsan, hellt sik fra fiortan ꜳr undir ina beiskuztu bindende ok samþycktiz alldri oreinsanar girnd sinne fyrir heilagt athalld. En hann frelstiz med þessu mote, at hann sotte til heilagrar kirkiu ok gerdi þar augliosa fyrir fiỏlda brædra alla sina ostyrkt, ok badu þeir fyrir honum til guds.


184. Einn madr var sa i morkinni Scithi, er fra modur miolk var med munkum, ok sa alldri konu ne visse, hvat kona var. En er hann var vaxinn madr, þa syndu fiandr honum um nætr kvenbunad. Hann flytr þetta fyrir fedr sinum, ok furdar hann hardla miok. Eitt sinn ferduduz þeir nidr i Egiptaland badir samt, ok sa kvende fyrir ser. Þa mællte hinn unge madr: «Þetta sama folk kom til min um nætrnar i Scithi, er nu siam vid.» «Þessir eru munkar veralldarinnar, son minn, sagdi fadir hans, ok hafa annan bunad en eydemerkr mennirnir.» Undradiz þo inn alldrade fadir, hvi fiandr skylldu kvensligar asionur synt hafa i svefninum. Ferdadiz skiott heim aptr til sins herbergis. Her af ma marka, hverssu varudliga ver eigum at fordaz kvennanna felagskap eda blidmæle eda saurugliga tilsyn, er oreinir andar presentudu þeim lygiligar kvenna likneskiur, er alldri hafdi fyrr konur seed.


185. Brodir nockurr kom i morkina Scithi at geraz munkr. Þesse hafdi med ser son sinn, þann er nytekinn var af modur kvide. Ok er sveinninn vard munkr, þoldi hann miklar ꜳrasir oreinna anda, sva at hann gafz upp um sidir ok sagdi til fedr sinum: «Eigi ma ek standaz lengr, fadir, holldzins teygingar, ok mun ek fara til veralldar.» Fadir hans huggar hann fagrliga ok bad hann halldaz i uppteknum hætte lifnadarins. En sva for optliga med þeim. Þa sagdi sveinninn um sidir: «Gef mer orlof, fadir, þviat lokit erum þat, at ek vilia her lengr vera.» «Heyr mik enn einn tima, son minn, ok haf rad mitt; tak þer .xl. brauds ok .xl. daga vinnu palmlaufs, far eptir þat i idre morkina, ok ver þar .xl. daga, ok bid gud gera sinn vilia.» Sveinninn gỏrir fodur sins vilia, ferr i morkina ok gỏrir beyging af palmlaufinu med miklu erfide, en etr þurt braudit. Nu er lidnir voru .xl. daga, ser hann standa hia ser blalenzka konu afleitliga tillitz, fula ok ferliga, svat hann þottiz eigi þola mega oþefian þat, er af henne stod, ok þvi rak hann hana fra ser. Hon mællte þa: «Ek synumz allt sætt hiarta margs mannz, en fyrir hlydni þina ok erfide, þat er þu þolir, þa bannar gud mer at bleckia þik, helldr hefir hann odaunan mitt gert þer opinbert ok augliost.» Her fyrir hvarf brodir heim aptr ok gerde gudi þackir, ok sagdi fedr sinum greiniliga allan atburdinn, let þat fylgia þar med, at hann kvez horfinn vera heimsins aptrhvarfe, sagdiz seed hafa odaunan fiandans ok hans vandskaparfull verk. Fadir hans med fagnadi skilr glỏgt hans efne allt, ok sagdi sva: «Hefdir þu, son, sem ek baud þer, dvaliz .xl. daga i morkinni, þa mundir þu seed hafa meira hattar eitthvat.» Her af þessarre sỏgu ma marka, hverssu eiginligt erfide barg brodurnum med fỏdurligri fortỏlu ok ofalsadri tru.


186. Eitt sinn kom brodir nỏckurr at hitta einn gamlan mann ok mællte til hans: «Ek þole naud mikla fyrir skylld brodur mins, er gengr ut ok inn, en bidr hvergi[157] ro af reikan sinni ok lausleika.» «Ber þo, brodir, lundgodliga, sagde inn gamle madr, þviat gud mun sia þol þitt ok erfide ok snua honum til sins samþyckis. En hitt er omattuligt, at nỏckurr madr batni af grimd ok hardindum, sva sem fiande fare fianda ut at kalla, helldr (kalla þu hann) med vægd ok godgirnd til þin at gudligum dæmum, er med huggan helpr vid mỏnnunum ok heimtir at ser.» Sidan sagdi inn alldradi madr brodur einum fra þvi, er tveir brædr hỏfdu bygt i Thebaida heradi; en er annarr þeira fell i oreinsanar hugsan ok sagdiz hverfa mundu aptr til heimsins, svarar hinn, er reinn var, med grate: «Enge von er þess, at ek gefa þik upp, at þu glatir meydome þinum ok astundan.» Brodirinn vill eigi heyra hann, lez sannliga fara skylldu, bad hann gera hvart er hann villde, at fara med ser eda vera eptir. Þetta kostabod berr brodirinn upp fyrir einn alldradan mann. En hann sagdi sva: «Far med honum, brodir, ok mun gud frelsa hann fra falle fyrir þina fylgd ok farmædu.» Nu gerde hann sva, for hann med brodur, unz þeir koma til bæiar nockurs. Þvi næst ser gud ást ok erfide hins, er fylgde brodur sinum, ok frelste brodur hans[158] af allri likamligri girnd, sva at hann iate þat fyrir honum þessa kostar: «Nu skil ek, brodir, þott ek saurgumz med konu, at þat er engi avinningr helldr sialfum ser svivirding.» Hurfu þeir sidan heim til sins herbergis at ỏllu ospilltu.


187. Brodir nỏckurr sagdi sva einum olldrudum manni: «Hvat skal ek gera fyrir, oreinsanar hugsan hefir fyrirkomit mer.» Inn gamle madr sagdi: «Ger, brodir, vid þik, sem modir gorir vid barnit; er hon venr þat af brioste, þa bregdr hon einhveriu beisku undir briostin a ser, at barnit kenne fyrr beis(k)leikans en briostzins, er þat kemr at suga.» «Hvat beisku bidr þu mik helldz hafa, fadir?» kvat brodir. «Hugsa [þu iafnan[159], kvat fadir, daudastund þina ok þær kvalar, er syndugum monnum eru bunar i oordinni verolld.»


188. Annarr fretti at einn helgan fodur, hvat hann skylldi gera, kvat hugsan sina æ stunda a oreinsan. Heilagr fadir bad brodur standa i mot oreinsaninne þegar i upphafinu, þviat þott oreinir andar kostgæfi at sa sỏrleik at hugskotinu, þa er þitt at samþyckiaz þar eigi vid, helldr med guds fulltinge at reka hann brott fra hugskotinu; edr veiz þu, brodir, sagdi heilagr fadir, hvat heradsmenn af Madians folki gỏrdu Israelitis? þeir skreyttu dætr sinar ok letu þær leika fyrir lydnum; en þeir einir saurguduz med þeim, er syndinni samþycktiz af eiginligri villd, en hinir, er guds vinir voru, gerdu ina greypiligztu hegning vid horkarllana. Nu skalltu ok sva gera, brodir, þott hiarta þitt hræriz til oreinsanar.» «Ek em breyskr, fadir, sagdi brodirinn, ok þott ek beriumz i mot, þa verd ek yfirstiginn.» Guds madr mællte: «Verttu æ andvigr andskotanum, en einkannliga i fyrstunni, er horan hefdz til tals i hiartanu, þa svara henne eigi, helldr ris upp ok bidz fyrir þessa kostar: Heyr, guds son, miskunna þu mer.» Inn freistade sagdi þa: «Iafnan hugsa ek slikt, herra abote, en þo kann ek eigi krapt ordanna, ok þvi komumz ek ecki vid.» Abote mællte: «Hugsa æ at hvaru heilagt guds ord, þviat ek hefe heyrt, at abote Pastor ok margir adrir fedr sỏgdu fra þvi, at optliga kann sa eigi krapt kvædissins, er at orminum kvedr hliodit eda galldrinn. En ormrinn rædiz ok hrỏckr undan, þviat hann skilr afl ordanna, þegar hann heyrir. Eru þesse var orrostulig vapn ok hvỏss skeyte ins mattuga guds. Skeytit hefir þa natturu, at þat særir eigi at sidr, þott sa se okænn, er þvi skytr; er þat ok eigi furda, þott dygs mannz bæn hafe[160] mikit megn med ser, þar sem ver lesum i Dialogo, hveria hialp hinn helgi kross veitti trulausum gydinge signudum, er hann vann hann ỏruggan af all(r)e árꜳs ohreinna anda.»


189. Tveir brædr hrelldir af oreinsan toku ser husfreyiur. Þvi næst tỏludu þeir med ser, hvat þeir hỏfdu snudgaz eda hvi þeir hỏfdu tynt. Reiknadiz þeim sva til, at engiligu[161] athæfe var utkastat, en oreinsan inntekin; redu þvi þat af at gera idran fyrir unnin afbrigde ok hverfa i morkina aptr. Helgir fedr luktu (þa) inn i kofa sinum ein missere, svat þeir gafu hvarumtveggia med iafnadarmæling braud ok vatn. Brædr þessir voru idlika asionum. En er ꜳrit var lidit, foru helgir fedr at forvitnaz til þeira, ok fundu annan fỏlleitan ok hryggiligan, en annarr var riodr ok biartleitr i yfirbragde. Þetta fundu þeir fedr ok frettu, hvat hvarr þeira hafdi hugsat. Inn bleike brodir lez iafnan hafa hugsat eymd sialfs sins ok okomna pinu, þa er hann munde þola, kvez af þeire hrædzlu sva þurr, sem kastat være skinne a bein. Þvi næst spurdu þeir hinn, hvat hann hafdi hugsat. (Hann sagdi:) «Ek gerda æ gudi þackir fyrir þat, er hann hafdi frelst mik fra heimsins hegoma ok oreinsun (ok) annars heims pinu, en ladat[162] til engiligs lifnadar. Nu fyrir þat sama, sagdi brodir, hefir ek iafnan gladz, er gud virdiz at syna sina sva miskunnarfulla huggan til min.» Fedrnir sogdu, at iỏfn være beggia þeira idran brædra fyrir gudi. Birtiz her af, hverssu gỏfugligt er at grata gỏrvar syndir ok vænta liknar. Innir ok þat psalmaskalldit, er hann segir sva: Þione þer gudi i otta, en fagnit honum med rædzlu, þviat fyrr verdr at þiona med ugd pinunnar, adr madr geriz verdr at glediaz af von liknarinnar. En þat verdr opt, at (sva sem) bustinn leidir i ledrit þradinn, sva snyr þrelslig þionkan huginn til eylifrar elsku. Snuum ver oss a[163] þessa sama þionkan vid hans gudliga vegsemd, ef ver girnumz iafnfusliga at endrgetaz vid hans fỏdurliga frændsemi, sem nu krefr skyllda, at hvers mannz hugskot ottiz hann sem herra.


190. Einsetumadr nockurr bygde ina idre halfu Egiptalandz sva frægr ok anafnadr, sem hann sæti einn i eydemork. Nu med fiandligri fortỏlu fretti ein orádvỏnd kona, at þesse gamle guds vin atte ser ỏfundarmenn, ok þvi slo hon kaupe vid þa, at þeir gafu henne eitthvat, en hon het at fell(a) heilagan fodur fra einsetunni. Ferr hon sidan ok kom at kvelldi til heilags fodur. Hann frettir, hvi hon se þar komin. Hon kvez villz hafa i morkinni; en þviat hon gret amedan, þa beidde guds madr hana ganga inn um gardinn, þann er gætti herbergissins. Gerir hann þetta fyrir godvilldar skylld. Kona kallar ser kastat ut fyrir dyrr ok grætr nu halfu meirr en fyrr. Guds madr hugleidir nu med ser, hvat hæfa mun, ok segir sva: «Hvadan til helldr mer, (at) reide þesse ok hugarherde hafa flogit at mer?» Tekr hann sidan til hennar ok leidir hana inn i kofann. Þvi næst tok oreinn ande at sveigia hug hans til samrædis vid konuna, ok er hann skilr fiandans fortỏlu, sagdi hann med ser: «Uvinarins vegar eru myrkr, en guds son er satt lios.» Reis hann þvi upp ok tendrar ser lios, ok gengr þo eigi undan girndar hitinn vid þat, helldr vex hann ok ohægiz. Þa sagdi heilagr fadir: «Senniliga verd ek at prova mik, hverssu ek mun þola eilifan elld, þviat ifalaust hliota þeir hann, er starfa i horaninni.» Tekr hann nu ok rettir ymissa fingrna framm i liosit allt til morgins, ok for sva, at hann kendi eyfit ins ytra brunans fyrir idri girndinne. Nu er hon salug kona sa þetta hans tiltæke, vard hon sva rædd, at sortnade um hana, stirdnade þar næst sem steinn, en andadiz sidan. Um morgunenn snemma kvomu ỏfundarmenn munksins ok frettu hann, hvart enge kona hafdi þangat horfit af morkinni um kvelldit. Hann visar þeim til, hvar hon svaf. Ok er þeir ganga til at vekia hana, finna þeir, at hon er daud, ok segia honum sva komit. Hann skok þa af ser yfirklædit ok retti framm fingrna i syn vid þa ok sagdi: «Her megit þer sia, hvat þesse diỏfulsins dottir hefir mer gert; ok þviat ek em skylldr at giallda godu illt, þa mun ek bidia fyrir henne.» Ok er lette bæninni, reis hon upp heit ok hellt sik hreinliga, medan hon[164] lifde. Se her, hverssu loflig ok smasmugal gudlig tilskipan er ok glỏgg, at[165] faskyrlig vandfyst konunnar gerdi[166] helgan helgara, en snere henne rettleidiss, en tok illvilia af ỏfundar(monnum) guds vinar. Sva vard Saulus fordum limr krizninnar, sa er stridde a hana. Inn loflige madr Job hugleidde ok þesshattar tilfelle, þa er hann sagdi sva: «Þu gud minn gỏrdir mik gagnstadligan þer, ok vard ek þar fyrir þungr monnum.» David konungr sagdi sva her af: «Þarflausliga vakir sꜳ, er borgarinnar gætir, nema gud gæte hennar.» Sva ferr oss ok, at ver faullum ok fꜳm eigi upp risit fra fallinu af voru afle utan veitandi guds miskunn.


191. Brodir nỏckurr vard bardr af oreinsan, þviat hann bra augum ok hugþocka til dottur hofprez eins heidins, ordadi sidan fyrir henne, at hann villde fa hennar til eiginnar konu. Hofprestrinn svarar, lez eigi mega[167] festa meyna fyrr ne heita, en hann hefdi adr blotad gud sinn. For þessu næst til diỏfuls þess, er hann dyrkadi, ok sagdi til hans: «Skal ek gefa dottur mina munkinum?» Fiandinn svarar: «Vittu, ef hann vile adr neita gudi sinum, skirn ok munkligu medferde ok fyrirheite, ok seg mer sidan.» Allt þetta samþykte munkrinn vid hofprestinn. En i þvi er hann iatte, sa hann dufu fliuga upp til himinssins fra munne ser. Her eptir tiade hofprestrinn þa þria lute, er munkrinn hafdi heitit honum at afneita. Fiandinn svarar: «Gef honum eigi enn meyna, þviat gud hans er enn eigi horfinn honum, helldr helpr hann honum.» Ok er hofprestrinn flutti fyrir honum, at gud hans hafdi fyrirkvedit honum kvanfangit, sagdi gud honum eigi ordinn enn afhuga, þa hvarf hann aptr til sin brodirinn, er hann heyrde þetta, ok mællte: «Ef gud minn synir mer sva mickla godvilld, þar sem ek vesall hefir neitad honum, skirninni ok munksins frammiatan, þa er (hann) sannliga godr, ok hvi muna ek snuaz fra honum, ef hann helpr mer enn, slika odygd sem ek hefe drykt ok vandskap vid hann.» Gỏrir hann þvi næst i kunnleika allt efnit einum andligum fedr. En hann baud brodur at sitia hea ser þriar vikur i sialfsins herberge med fostu, ok lezt mundu iafnliga bidia til guds fyrir honum. Brodir þektizt fretta. Lidr þar næst ein vika, frettir þa heilagr fadir, ef brodir hefde nockut sed til nylundu[168] Hann lezt sed hafa dufu ofarliga vid himni at sea gagnvart hỏfdinu a ser. Guds madr bad hann bidiaz fyrir med gaumgæfd ok athygle. Lidr sidan ỏnnur vika, adr inn gamle fadir fretti, ef brodir hefdi nỏckut seed nys. Brodir kvez sia, at dufan flaug nidr ok nam stad nær hỏfdinu a ser. Guds madr baud honum þa enn at vera a bæninni med hogværum hug. Nu at lidinni inni þridiu[169] viku flytr brodir helgum fedr, hversu dufan hafdi komit ok stad numit i hỏfdinu a ser, «en er ek tok hendinni til at hallda henne, let hon skridnaz i munninn a mer.» Heilagr fadir gỏrde þa gudi þackir ok sagdi til brodurins: «Þegit hefir gud idran þina, ver nu athugall ok ahyggiufullr hedan af um þitt efni.» Af þessu dæme ma marka, hverssu nalæg guds miskunn er inum goda manninum, þott hann misgere, ef hann er buinn at bæta med bænarinnar alvỏruligri astundan. Ma ok her af marka, hverssu meyrligr er mattr ovinarins utan guds orlof, edr hversu þungt missfelle fyrirgefdz skiotliga af gudi, ef ỏrugg er idranin.


192. Einsetumadr nỏckurr var dasamligs medferdis at manna yfirsyn, ok er hann stod i þesse gezku, riss i gegn honum ovinarins ỏfund eggiande hans hugsan upp ꜳ at þiona ỏdrum helldr en taka þionustu af monnum, en at minnzta koste at þiona sialfum ser; talar sidan sva til sin: «Far til borgar med laupa þina ok kaup þer þat er naudsyn beidir, at þu sert eigi odrum monnum erfidr ne hỏfugr.» Med þessu atferle ỏfundade ovinrinn hans hoglife ok vidrkvæmiligan velgerning i guds auglite fyrir margs mannz hialp, astundadi hann at veida med sinum vondskap. Þar næst fullkom munkr sva sem þessa goda hugsan, ferdadiz fra klaustrinu til borgar ok fann konu eina a veginum fyrir ser. Foru sidan um morkina bædi samt, þar til er ꜳ ein vard fyrir þeim, þar lagdiz hann med henne; hugsadi sidan, hve miỏk fiandinn munde fagna af hans falle, tekr nu at ỏrvænta, er hann hafdi hrygt guds anda ok helga engla ok virduliga fedr, þa er borgir bygdu ok stigit þo yfir fiandann margir. Gỏrdiz nu hryggr miỏk, en ominnigr hins, at gud gefr krapt hverium, er til hans[170] snyz. Hugsade nu helldr at gỏra fullkominn fagnat fiandanum ok dreckia ser i ꜳna blindadr athugaleyse sialfs sins syndar. I þenna punkt vitiar hans guds miskunn ok snere honum heim aptr til klaustrs sins med miuklatligri rettleiding sorgligrar idranar; lykr hurdina ok rekr stock fyrir; ok sva sem hann fyrrmeirr hafdi alsaurgaz ok ỏrvæntaz, sva leggr hann sik nu undir andvarpliga idran. Hann vakir ok fastar ok þynnir likamann med allzhattar þrỏngving, ottaz þo iafnan, at nỏckut mune a skorta algerva idran. Brædr komu at hitta hann ok beidduz inngongu. En hann bad þa bidia fyrir ser, lez þvi hafa heitit gudi at gera godfusliga idran in næstu missere, finnr þo nu varla, hversu hann skal fordaz þeira fund misþyckiulaust. Paschanottina fyrstu setr hann kerte[171] yfir stiku lioslaust, fellr sidan til benar ok sagdi sva: «Milldr ok miskunnsamr gud, er ỏllum vill hialp(a) ok til vidrkenningar[172] koma ins sanna, til þin flyda ek grædara godfusra manna. Miskunna mer, er þik hefig reittan margfalliga, en ovininn gladdan. Se nu, at ek em þvi daudr, er ek hlyddak honum. Þu drottinn, er miskunnar þeim, er overdir eru fyrir sina umilldi þinnar miskunnar, ok bydr at (g)netta naung sinn med miskunn, miskunna nu minu litillæte, þviat þer er ecke um megn, þott ỏnd min se eydd til helvitis nærr sem dupt iardarinnar; ger miskunn vid skepnu þina, er a upprisudege mun(t)u upp vekia likame daudra manna, þa er nu eru fyrirordnir; heyrþu drottinn, þviat ande minn er þrotinn, en ỏnd salug svikin, likame spilltr, ok þvi at ek hefir tapat tru minne, ma ek eigi lifa. Varkynn mer tvifallt misfelle ỏrvæntanar ok oreinsanar, lifga mik latinn, biod, at þetta kerte tendriz af þinum elldi, at ek fáe þar af traust þinnar liknar ok miskunnar at lifa hedan af godfusligarr en her til i þinni þionustu.» Ok er hann hafdi þessa lute talt med mỏrgum tꜳrum, fann hann kertid loglaust, er hann reis upp af bæninne. Dỏggvir þa enn andlitit med tárum ok bidz sva fyrir: «Veit ek, drottinn minn, at ek verd þraut at þola, adr en lifs korona ỏdliz, þviat ek fell fyrir holldzins girnd undir vandra manna pislir ok kval(ir); varkynn[173] mer, drottinn, þo, þviat ek iate sekt mina ok afgerd þinni godgirnd ok heilagra engla ok allra rettlatra manna þinna, þviat ek veit, at þeir eru re(i)ttir af minne rasan. Miskunna mer, drottinn, at ek mege adra læra; lifga mik, drottinn.» A þenna hátt badz hann fyrir þrysvar, ok feck seed um sidir, er hann reis af bæninni, at kertid var med loge; fagnadi þa mikilliga ok gerdi þackir gudi med margfỏlldu lofe ok hiartans ỏrugligri van, sva at fyrir guds lofe ok andligri gledi gleymir hann girnd likamligrar fædu um daginn. En alla sina lifdaga geymde hann at loge kertissins ok rende vid vidsmiỏrvi, at eigi mætti slokna. Bygdi ok þadan af æfinliga guds ande med honum, sva at hann vard af ỏllum vegsamadr fyrir sitt litillæte ok gudligar þackir med andligri gledi; var honum ok birtt af andlatztid sinne nỏckurum dỏgum fyrr en framm kvæme. Mꜳ af þessu dæme skilia, hversu inn rettlate madrinn riss styrkliga upp, þott hann falle, þegar er gud er i fulltinge; syna þat næstu tvenn dæmi, hversu ỏrvæntanin ma geraz þyngri en afneitanin, ok hverssu leynd synd hefz verr en greidiz seinna, þar er afneitanin var uppgefin i fyrra dæminu a þrim vikum fyrir sanna idran, en her gerdiz idranin allt ꜳrit fyrir eina samt ỏrvæntanar þaugnina.


193. Einn madr af veralldar lifnade sneriz til munkligs sidlætis. Þesse tiade þat fyrir helgum fedrum, hversu uvinrinn eggiadi hann af girnaz eiginkonu sinnar, er verid hafde. Fedrnir sa, at hann framdi iafnan hofgara, en honum var a hendr lagit, ok budu honum þvi sva þungt um sidir, at hann syktiz af. En med guds forsia kom til hans einn heilagr fadir, er ferdadiz i morkina Scithi ok undradiz, er opid var herbergit, hvi ecke var utgengit i mot honum, ok geck inn ok fann bondann siukan, ok sagdi til hans: «Hversu hefdz þu vid, fadir?» Hinn svarar, lez verit hafa af veralldar lifnade, en kvez nu kenna freistne til hiuskaparfars vid husfreyiu þa, er hann hafdi att, «hafa ok helgir fedr, þa er ek hefi þeim sagt, ymisligar þunganir a mik lagt; en þott ek villda þær fylla, þa fær ek eigi fyrir vanmegne; en freistnebroddrinn vex, en ek fyrirverdu(m)z.» At sva heyrdu vard guds madr ryggr, sagdi helga fedr sem mattuga menn hafa hỏfga lute honum a hendr lagda, «en haf hedan af mitt tillag, ger smam þeim guds verk, en tak fædu a tilsettum tima, at þu hafir afl þitt ok styrk þar af, en gef hugsan þina a guds valld, þviat her er þat efni, er þu matt eigi med sialfs þins erfide yfirkoma; þviat kiỏt vart er sem klædi, ef þu hondlar þat athugasamliga, þa hefdz vel ok er sæmiligt, en fỏlnar skiott, ef þess er eigi geymt.» Ok er guds madr gerde, sem heilagr fadir hafdi fyrir sagt, hvarf fra honum freistnebroddrinn at fꜳm dỏgum lidnum.


194. Aboti Daniel flutti af inum helga Arsenio abota, at nockut sinn kom til hans med testamentum einn madr, þat er einn ỏlldungr nafrændi hans hafdi sent honum. Guds madr villdi þegar skipta i sundr ollum audinum. Enn tilkomne madr fell til fota honum ok mællte: «Ek bid þik, fadir, at þu skiptir eigi fiarhlutinum ne logir, þviat þar liggr vid lif mitt.» Abote Arsenius sagdi þa: «Hversu ma hann gera mik erfingia, þar sem ek var fyrr daudr af heiminum en hann.» Sendi sidan aptr oll audæfin ok villdi eigi vid taka. Syndi heilagr fadir i þessu þat, at þeir, er um sinn hafna heiminum, eigu nỏcktir at fylgia Kriste en lita eigi aptr til iardligra luta, ok at þeir heyrdi eigi þat brigzli af Kriste, er brodir Sindicius heyrdi af hinum helga Basilio byskupi.


195. En brodir Sinclicius[174] þesse hafnade heiminum en hellt hia ser eiginlig audæfe, en veitti sum fatækum monnum, ok hugdiz med þessum hætti mundu odlaz litillæte munkligs medferdiz. En Basilius byskup bar honum þetta vitni: «Þu Sinclicius ætladir þik ỏlldung, en gerdir eigi sannan munk.»


196. Einn dyrdligr abote het Agathon, hann smidadi ser upp langan tima klaustr eitt vid fullting lærisveina sinna. Ena fyrstu viku sa hann eitthvat, þat er honum var oskapfellt innan klaustrs, ok taladi til sveina sinna: «Risum upp ok ferdumz i brott hedan.» Sveinarnir urdu ryggvir ok sỏgdu: «Hvi lỏgdu ver her sva mikit starf ok stundan fram, fadir, ef ver skulum eigi niota mega, at menn stygdiz vid oss ok segdi, at ver þolim hvergi kyrrir.» Ok er hann sa, at þeir rygduz ok ỏngruduz, svarar hann sva: «Nu þott nỏckurir ryggiz her af, þa munu nockurir endrbætaz ok segia: Sælir eru þessir, er hafna herbergi sinu fyrir guds sakir ok ganga fatæker fra i brott. Nu fare sa med mer, er vill.» Þar næst fellu þeir framm fyrir helgan fodur ok badu fyrirgefningar (ok) at fylgia honum, ok fengu hvarttveggia. Her af ma heyra, hve heilagr madr geymdi eigi um gnadd þeira ok gadi helldr þess rꜳds, er nytsemd kendi ok avisar i spektarbokinni þessa kostar: Heil ꜳst hefir eigi oþol, en rangr romr verdr skiott ræktr, þviat eptirkomanda lif er vattr ins fyrra, er ok omattuligt, at utan allan umlestr vandra manna mege nockurr þetta lif til lykta leida, þviat þat er huggan illmennis at tỏgla um hæl heilagra, ok hyggiaz sva munu minka sin misfelle med mergd syndugra; en halmelldr verdr hardla skammærr, ok mikit bꜳl sloknar skiott, þegar vidinn vantar; hyggium sva fyrir, at fiandinn hirdir eigi sva miok at fyrirfara fordædum edr illmenne, helldr er hans fæda agætismenn, sem Abbacuk propheta innir. A Job girntiz hann, ok er hann hafdi solgit Judam, beiddiz hann mattar til at sællda postolana eda hrista sem hveite, at þat sanniz, er lausnarinn lez til þess komit hafa at senda sverd a iỏrdina helldr en frid.


197. Vinnumadr nỏckurr var i Jorsalaborg, Pilagrius at nafni, sa er lifde vid handaverk sin. Einn dag er hann stod a stræti at selia handaverk sin, bar sva (at), at fesiodr fell nidr fyrir einhverium manni med .m. skillinga silfrs, ok fann Pilagrius; sagdi sidan med ser, at þeim være naudsyn þar at koma, er fiarins hafdi mist. Kom hann ok litlu sidarr gratande. Guds madr feck honum i hendr fesiodinn þegar, ok þott hinn bædi (hann) mikilliga at þiggia nockura fiarmune fyrir fundinn, þa var þess enge kostr. Hinn tok þa at kalla a menn ok mællte: «Siaid her guds mann, hvat gerde.» En Pilagrius flyde þvi næst i brott af borginni, at hann yrdi eigi kiendr fyrir þetta tiltæke, ok veralligr mætte eigi minka vegr verdleik hans.


198. Nỏckurr rikr madr ofradi einum olldrudum fedr fiarhlut ok bad hann hafa hia ser, er hann var bædi gamall ok krankr ok likþrar. Guds madr bad hann brott færa silfr sitt ok sagdi: «Þu komt eptir sextige ꜳra at svipta mik matgiafa minum, vil ek þvi eigi þiggia fe þitt, at gud sialfr hefir fæddan mik i sva lỏngu vanmegni, at ek hefe engis veralligs vid þurft.»


199. Menn nockurir komu eitt sinn i borg þa, er heitir Ostratim, at gefa þar ỏlmusu sina. Þeir letu valldzmenn stadarins tia ser fatækisfolkit, ok voru þeir leiddir til eins likþrás mannz med olmusugiỏfinni. En hann neitade þvi ok mællte: «Ek hefe palmur nỏckurar at vinna, ok er þar yfrid til vidrlifnadar.» Þadan voru þeir leiddir til kofa eckiu einnar fatæ(krar), ok kvỏddu þeir dyra. Dottir hennar nỏkt geck til dyra, þviat eckian var farin til idiu sinnar, hon var sỏngmær[175]. Þeir budu meyiunni ỏlmusu, en hon villde eigi vid taka, sagdi mædr sina sva mællt hafa um morgininn, er þær skildu: «Treystu a gud, dottir, þviat ek feck enn verknat i dag til atvinnu ockr.» Þvi næst kom husfreyia heim, ok badu þeir hana þiggia, en hon villde eigi ok sagdi sva: «Ek a mer þann gud, er min geymir ok giætir, en þer vilit hann taka fra mer i dag.» Nu at sva mikille stadfeste fundinni med konunne dyrkud(u) þeir gud ok foru i brott.


200. Einn mikils hattar madr kom i morkina Scithi med gull mikit ok bad prest merkrinnar veita brædrum. En (hann) kvat brædr ỏnga þỏrf hafa til gullz. Hinn bad þess at akafligarr, en prestrinn hlyddi litt ꜳ. Þa setti hann um sidir vandlaup i kirkiudyrr med gullinu ok sagdi til brædra enn: «Sa er þarf take her gull.» En enge tok, en hinir voru nockurir, er eigi villdu sia þat. Þa mællte prestr: «Þegit hefir gud offr þitt, ok kyss hugr ỏmbun fyrir þina astundan, en gef gullit fatækisfolki.» For hann sidan i brott miok uppsmidadr.


201. Nockurr madr starfadi i vingardzverke, en veitte allt i ỏlmusu nema atvinnu sina, þat er hann feck ꜳ. Þvi næst setti fiandinn i hugskot hans þesshattar hugsan, at hann skylldi hallda hia ser nỏckurum fiarmunum fyrir elle sakir, eda ef hann syktiz, ok fylldi hann byttu eina penningum. Barst þat ok bratt at, at hann tok krankleika med þvi mote, at fotrinn funade, ok feck hann læknum feit; en þat kom fyrir ecke, ok var æ at verr. Þenna tima sotte einn reyndr læknir ok lofligr hans fund ok (sagdi), at funade allr hans bukr nema af honum være hỏggvinn fotrinn, ok stad(di) þat med ser. Um nottina sneriz allr vinnumadrinn til idranar med sut ok sorg, ok sagdi sva: «Minnztu, drottinn, inna fyrre verka, er ek erfidada i vingarde minum ok þionad(a) ek fatækum monnum.» At sva mælltu stod hia honum guds engill ok sagdi: «Hvar eru penningar þeir, er þu drott saman, eda van su er þu talar af.» Hann skilde þetta ok sagdi: «Ek misgerda, drottinn, varkynn mer, en ek heit at gera eigi hedan af.» Engillinn tok þa þegar til fotarins, ok vard hann heill. Reis hann upp um morgininn ok for til verks sins. En læknirinn kom um morgininn, sem þeir hỏfdu vid melltz, ok hugdiz hỏggva skylldu af honum fotinn, unz honum var flutt, at hann være farinn i vingard til verks; for sidan furdande til motz vid hann ok sa, at hann var heill ok osakadr af grỏft gardzins, ok gerdi þar fyrir þackir guds miskunn.


202. Brodir nockurr bygde einn ser, sa er rærdiz af hugsan sinni ok sagdi inum helga abota Theodoro til sva komins. Inn gamle fadir bad hann fara ok byggia hia odrum brædrum med litillæti ok undirgefning. For hann þvi næst til annarra brædra, ok dvaldiz þar um hrid hia þeim, hvarf sidan aptr til heilags fodur ok kyndi honum sitt efne, kvez hvarki fꜳ nadir einn samt ne hia odrum. «Hvi gerdiz þu munkr, sagdi guds madr Theodorus, ef þu færr hvarki hvilld einn saman ne med odrum, nema til þess at þola andæru[176] ok kvỏl utan kvein? eda hve morg ꜳr hefir þu borid, brodir, bunad þenna?» «Atta,» sagdi hann. «En ek hefe nu sea(u)tige ꜳra verit med munkaklædnade, ok feck ek enn alldrigi fengit eins dags ro; en þu villdir nu hafa hvilld þegar fyrir ein atta ꜳr.» Her af ma marka, hverssu styrkliga madr ꜳ at strida ok gỏra med ást ok elsku guds verk, þviat algỏrr ást rekr ut ottann, sem birtiz i þvi dæme, er her fylgir.


203. Þenna sama Theodorum spurde brodir einn þessa kostar: «Hvart mundir þu ottaz, abote, ef gnyr nỏckurr eda rapan yrdi vaveifliga.» Guds madr Theodorus svarar: «Þott bædi brenni himin ok iỏrd, þa ottaz Theodorus eigi,» sagdi hann. Þvi sva at hann hafde fyrir helga bæn þat þegit af gudi, at allr otti var fra honum numinn, spurde ok þvi brodir þessa.


204. Abote Theodorus ok abote Lucius þoldu fimtige ꜳra enu sỏmu freistne ok sỏgdu sva a hausttimum: «A(t) sumarmalum munu vid andaz.» En er sumar kom, sỏgdu þeir sva: «At sumartima lidnum munu vid andaz.» Þessa kostar gỏrdu þeir allan tima sins medferdis, þar til er freistnin let undan. Nu liknade þeim her langt þol, er heimslig heit velktu uvisliga.

Vora ok þeir þrir fedr adrir, er fyrir brædrum hỏfdu þesshattar ordslattu allan sinn lifstima: «At lidnum vetri munu ver luka nausum,» en eptir vetrinn sỏgduz þeir mundu andaz um haustit. Þetta mælltu þeir eigi af þvi, at þa mæddi þesshattar aslatta, helldr til hins at auka odrum ynde ok samhallda stadfestu.


205. Ammonas abote sagdi þat af ser, at hann lez fiortan ꜳr hafa bedit gud i morkinni, adr hann feck, at hann gæfe honum dygd at sigra reidilỏstinn.


206. Abote Besarion stod yfir þyrne a bæn sinne .xl. natta at leyda einhveria lỏstu med fullu fra ser.


207. Nockut sinn er Macharius abote for nidr fra morkinni Sciti, lagdiz hann til svefns i leide einhveriu, þar sem heidingiar hỏfdu grafnir verit fyrrmeirr, ok dro undir hỏfud ser einn bukinn, sem dunkoddi[177] være. En er fiandr[178] sa þetta hans traust, [ỏfundudu þeir[179] hann miok ok villdu hræda hann, kỏlludu þvi næst sem konu nockura ok mælltu: «[Na na fostra[180], villt þu fara til bads[181] med oss?» Annarr oreinn ande svarar sva sem fyrir buk þann inn dauda, er guds madr svaf yfir, ok mællte: «Ek ma eigi koma fyrir einum utlendum manni, er liggr a mer.» Inn gamle fadir utan allan otta laust bukinn ok sagdi: «Gack, ef þu matt.» Ok er fiandrnir heyrdu þetta, kỏlludu þeir med hareyste: «Sigradir þu oss,» ok flydu fra honum yfirstignir.


208. Þa er abote Milido bygde, ok [tveir læresveinar[182] hans hia honum, i [Serklandz endemorkum[183], þa foru .ii. synir Serkia konungs eptir veniu sinni at dyraveidum a skoginn, þann er heilagr fadir leyndiz i, ok slogu netium sinum. En er þeir sa guds mann hrædiligan i vidrlite ok lodinn allan, þa undruduz þeir ok mælltu til hans: «Hvart ertu madr eda ande nockurr?» Guds madr svarar: «Ek em syndugr madr, ok for ek ut i morkina at grata syndir minar ok dyrka Jesum Krist son guds lifanda.» Þeir sỏgdu þa: «Eigi er sannr gud nema sol ok elldr ok vatn, fær þeim fornir med dyrkan.» Hann svarar: «Þer villiz, þviat þetta eru skepnur guds; en ek bid ydr, at þer vitkiz ok kenniz vid sannan gud, þann er þessa lute hefir skapat ok alla adra.» Þeir hlogu þa at honum ok mælltu: «Segir þu þann sannan gud, er fyrirdæmdr var ok krossfestr?» Hann svarar: «Þann sege ek sannan gud, er krossfeste syndina, en drap daudann.» Þa neyddu þeir hann at blota ok þa brædr, er med honum voru, med morgum sꜳrligum piningum ok harmkvælum, en halshiỏggu brædrna bada, þviat þeir villdu eigi blota; en sidan pindu þeir helgan fodur marga daga, en at lyktum hỏfdu þeir hann at skotspæne, ok skaut annarr þeira til baks en annarr til bringu. I þenna punkt sagdi guds madr sva: «Nu med þvi at þid hafid eitt samþycki til at hella ut saklausu blode, þa mun þar fyrir a morgin modir yckur vera ꜳn sonum, ok mun hvars[184] yckars skot veita ỏdrum hana.» Þeir gerdu op at ordum hans; en foru um morgininn eptir at veidum eptir veniu. En sva bar til, at hiỏrtr einn komz fra þeim, ok lupu þeir a hesta ok ridu eptir honum, skutu þvi næst badir senn til hans, svat hvars skot kom i briost odrum; letu sva lif sitt, eptir þvi sem guds madr hafde fyrir sagt.


209. Einn brodir vard bardr .ix. ꜳr af hugsanum sinum, sva at hann tok hvern dag skinnklædi, þat er hann hvilldi i, ok ætlade brott fra brædra sambud, sagdi hann sva med ser um kvelldit: «A morgin mun ek fara.» En um morgininn sagdi hann sva æ: «Skal ek vera i dag fyrir guds sakir.» En er .ix. ꜳr vora lidin þessa kostar, þa tok gud fra honum alla freistni. Ma her af marka, hve hversdaglig stadfeste ok gudligt traust styrkte ok endrbætte krankan hug ok skridnadan af langri þraut.


210. Var ok annarr brodir, sa er i freistne fell ok dasadiz miok i stadfestinni, svat hann hafdi tapat af vanrækt munkareglunni ok hversdagligu sidlæte, ok þott hann villde nu aptr hverfa til fyrra sidferdis, þa heck hann af ser ok himde ok feck eigi snuiz fra hversdagligum ohattum, ok sagdi sva med ser: «Nær mun ek finna mik þvilikan, sem ek var fyrr.» Legz hann nu fyrir med ỏllu ok gerir ecke til gods af þvi, er munk heyrdi til, þar til er hann flytr um sidir fyrir einum helgum fedr allt sitt tilfelle; en hann sagdi honum þetta dæme.

Einn madr atti iỏrd, þa er af vangeymd geck klungrum ok þyrnum ok odru illgrese. Nu syndiz honum at faga iỏrdina um sidir ok sagde[185] til sonar sins, at hann skylldi faga iỏrdina. Sveinn for ok lagdiz nidr til svefns, þviat hann ỏrvænte frammkvomu starfsins ok a auka erfidissins, ok svaf hann þvi sva miok marga daga. Um sidir kom fadir hans at sia verkit sveinsins, asakar hann, hvi hann læge. Hann svarar sva: «Mergd þistla ok þykd þyrna[186] gafu mer ỏrvæntan gerningsins.» Fadir hans sagdi: «Far nu, son, ok ryd[187] hvern dag lengd þina af iỏrdinni, en eigi meira.» Ok var skambragds eignin alrudd.

«Nu ger þu ok sva brodir, sagdi guds madr, vinn smam þeim gott, ok mun gud med sinni miskunn leidretta mál þitt.» Brodir hlyddi þvi, er honum var kent, for i brott fra helgum fedr ok feck skiott endrbætt allan sinn krapt ok lifnad. Skilz her af, hve avaxtaligt ỏndinni er at standa i mot himanda hug, ok hve audvelliga aptr heimtiz athæfissins hattr med stỏdugligri astundan. Birtir þat ok eptirkomanda dæme, hve nytsamligt er at neyda huginn stundum til nytsemdar fra eiginligri villd.


211. Einn alldradr madr bygdi hellisskuta nockurn i Thebaida herade, sa er atte inn lofsamligzta lærisvein. Þat var hattr þessa helga mannz, at hann lærdi sveininn sid a kvelldum greiniliga af þeim lutum, er saluhialp hans heyrde til, en sidan lyktudu þeir bænahallde badir samt, fyrr en sveinninn fære at sofa. Skynsamir leikmenn voru ok vanir optliga at finna helgan fodur. Nu bar sva at eitt kvelld, er hann kende sveininum, en hinir voru heim horfnir, at honum hỏfgadi vid talit ok sofnade hann. Brodirinn beid, ef hann vaknade, ok lyktade þeir bæn badir samt eptir veniu; sitr lengi sva ok hugsar at hverfa heim, berst þo i mote orda hugsanar ok sitr kyrr. Lidr nu framm stundin, ok sefr heilagr fadir, kemr in sama hugsan at brodur, ok sigraz (hann), þott hon mædi hann þa enn meirr en fyrr. Sva for .iiii. sinnum, at hann sigradi hugsanir sinar þesshattar. En er mid natt munde vera, þa vaknade karl ok sagdi til sveinsins: «Hvi fortu eigi heim i natt?» «Þviat ek villda eigi reita þik,» sagdi sveinninn. Lyktudu þeir ottusỏng, adr hann gaf orlof sveininum, en sidan sat guds madr einn samt, ok seig a hann omegin; ok i þvi synde einn madr honum nockurn dyrligan stad, ok þar i sæte, ok .vij. koronur yfir sætinu. Inn gamle fadir fretti, hverr ætte koronurnar. Honum var sagt, at lærisveinn hans ætte, ok þat med, at þenna sess ok stad hafdi gud honum veitt fyrir sitt medferde, en koronur þær .vii. hafdi hann ỏdlaz a næstu natt. Þvi næst vaknar guds madr med otta miklum ok rædzlum, kallar til sin sveininn ok frettir, hvat gods hann hafdi gert um nattina. Sveinninn svarar litillatliga, lez ecki til gods gert hafa, villde helldr raunar hylia hliode godgerning sinn en hafa hol fyrir hræsnina, ok bad helgan fodur varkyndar. Guds madr lez eigi mundu fyrr af lata, en hann segdi. Brodir bad liknar, kvez ecki kunna at segia þar af. Heilagr fadir ferr þa eptir allt hardara ok bad hann segia. «Eingis gods veit ek mik gert hafa, sagdi sveinninn, nema þat eitt, at ek hvarf eigi heim utan þitt orlof, sva lenge sem þu svaft, þar er ek var .vij. sinnum knuidr af hugsanum minum.» Ok er heilagr fadir heyrde þetta, skildi hann, at sveinninn var sva opt koronadr af gudi, sem hann hafdi hugsanar reiting fyrir hans skylld sigrad, leynde þo sveininn þessu, þviat hann hugde honum þetta henta; en hann flutti fyrir helgum fedrum, at ver næmim her af, hver ỏmbun veitiz af gudi þeim er ecke gott lætr olaunad fyrir smaligar hugsanir. Ma her af hugsa, hver nytseme ỏndinni er at bera afle inn ytra manninn, eptir þvi sem gudspiallit vattar, at afl þolir himnariki, ok oflgir[188] hliota þat. Ma þat ok marka, hversu sa munde miok afle bera buksins beidne osiuks, er hvarke kveinade af krankleikanum ne beiddi fodur fulltings, sem birtiz i eptirfaranda dæme.


212. Einn alldradr madr syktiz, ok hafdi ongvan þann, er fædu færde honum eda veitti annat fullting, ok þvi tok hann þat, er hann hitti i herberginu, utan skilgrein i slikri naudsyn, visse, at i tilbodinu var synd en eigi i fædunni. At honum sva hỏlldnum þriatige daga utan mannz þionkan, vitiar guds engill hans ok þionar honum .vij. daga i samt, i þvi er hann þurfte, stod yfir honum ok huggade hann. I þann punkt sottu brædr a hans fund, þott þeir visso eigi krankleika hans, ok kvỏddu dyra. Bondi þegar hann heyrde, þa bad hann þa[189] alhugliga eigi inn ganga. Þeir gafu ỏngar geymdir at þvi ok hofu hurdina af hiỏrrum, gengu inn ok frettu helgan fodur þvi næst, hvi hann bannadi þeim inngongu. Hann greinir þa fyrir þeim allan hatt glỏggliga, hverssu guds engill hefde um .vij. daga i samt þionad honum. Ok er hann hafdi þesse ord talat, þa skilz hans heilog ỏnd vid sinn likama, feck þann[190] leidtoga til himins, sem honum hafde þionad i sottinne, sva (at) hann hefde til þess fiarrlægt sik, er brædr beiddu inngongu, at hann ryddi veg til himins helgum fedr. Segir her til, hvern verdleik ok huggan hverr færr, sa er þrỏngvir likams rækd, ok beidiz eigi fædu ne næringar honum til letta, helldr hins eina at lykta lifinu med lofligri þraut. Þat er ok her skyrt, hve verdug er kiotzins mæda, þott slikir lutir mege utan avaxta a likam leggiaz, sem her segir. Haurd bindende med frammretting er af diỏfuls akaste, ok hann fylgir at hana gera, en hverr mun kunna at greina, segir sa er þetta hefir diktad, gudliga ok konungliga bindendi af diỏfulsins drepi vikingligu ok haschafullu, ok þvi er betra at hafa mundangliga bindende allan tima sins medferdis a einn[191] hatt fỏstunnar reglu, nema opinberliga se birtt af gudi; fasta eigi .iiii. daga edr .v. i samt ok leysa eigi likamans dygd fyrir fiỏld fædu eda krasa, þviat þat gledr fiandann; er þat ok flest med spelle, er eigi hefir mundangshofit. Kasta þvi eigi hvatskeytliga[192] fram vopnum þinum, at þu verdir eigi fanginn slyppr i orrostunni; en vopn var er likame vorr, en ỏndin riddarinn. Þa skylldi þat hvarr her hvarum veita, at hvarr giæti[193] sinnar þionustu halldinn i sinum naudsynium. Er allt bindende med tempran upptakande en eigi med akefd med drottinligu bode, er sva segir: Sa er þarnaz, forsmar eigi þann, er neytir med reinne samvizku. Dyrkit hann sva af mætri giỏf, at hann hafne eigi adra, ok minniz þess, er þat bar at, er her næst verdr af sagt.


213. Tveir brædr komu i eina convent mikils lifnadar, er hverr sa guds miskunnargiỏf med ỏdrum. Einn tima bar sva til, at annarr þeira geck ut af klaustrinu a fỏstudag ok sa nỏckurn mann snæda snemma, ok sagdi til hans: «Hvi etr þu þenna tima a fỏstudege?» Um morguninn eptir er fyrr inntir brædr stodu at messu, vard hinn ryggr brodir, er heima haf(d)e verid, þviat hann sa guds miskunnargiỏf fra honum horfna, er ut hafde gengit, ok frette hann at, hvi gegnde. Hann lez eigi vita sokina til hvarke i hugsan ne verke. «Ok ecke ord idiulaust hefir þu mællt,» sagdi hann. Nu mintiz hann a brodir ok mællte: «Þat er satt, sagdi hann, at ek sa einn mann mataz snemma i gær, ok spurda ek, hvi hann æte sva ꜳrla; nu er þesse min synd. Beide ek þik, at þu, brodir, bidir fyrir mer liknar vid gud ok erfidir med mer halfan manud.» En er sva langt var lidit, sa hann guds miskunn aptr koma til brodur, ok gerdu sidan badir gudi þackir. Þat er umfram alla lute, er godr er (gud); ok hugguduz badir mikilliga sin i mille. Nu ma her af marka, hve ovarligt er at dæma diarfliga annarligan lifnad, þviat eigi er ỏllum einn heilsustigr, helldr hlytr at skoda skyrligarr asionur mannanna til sidlætis ok bindende, þviat þott lifit syniz i morgu lage mislikt, þa ma þo verda verdleikrinn vidrlikr, sem eptirfaranda dæme innir.


214. Nockut sinn kom munkr nockurr af Romaborg, sa er mikinn stad hafde haft i keisarans hall, en bygde nu i nand einne kirkiu, ok hafdi einn svein med ser tii þionustu. Prestr kirkiunnar sa krankleika hans ok þeckte, at hann hafdi sællife vanr verid, ok þionar honum þvi af sinu gozi ok alltarins offre. En er þesse madr hafdi verid halfan þridia tỏg ꜳra i morkinni Scithi, gerdiz hann mikilligr tilliz ok inn frægazte a godgerninga, ok eigi sidr frammsynn[194] um oordna lute. En er þesse himneska frægd heyrdiz af honum, gerdiz einn egipzkr munkr til motz vid hann til uppsmidanar sialfum ser at sia athæfe hans, er hann hugdi enn hardara en reyndiz. Ok er hann er kominn, ok þeir hỏfdu hiartaliga[195] heilsaz, at lyktadre bæn settuz þeir nidr. Ser egipzkr munkr inn romverska klæddan blautliga, ok breitt skinn undir hann, ok kaprun a hỏfde, reina fætr med hosum; stygdiz hann vid ok sagdi med ser, at onnur var venia egipzkra munka, strangare bindende med enn meira hardretti. Þetta skilr inn romverske munkr af skyrleik sinum, at brodir reitiz ok hugdi a heimferd. Bidr þion sinn kalla hann aptr, ok sagdi til hans sveinsins: «Fyrir skylld ins tilkomna brodur ger oss godan dag.» Var sidan seytt litid af kale fyrir sakir kvidar krankleika, er hann hafdi munkrinn, eigi sidr var ok sett fyrir þa vin nỏckut; segia sidan psalma, ok lidr sva til kvelldz. En er lokit var aptansỏng i sinn tima ok nattidum, riss inn egipzke munkr upp ok tekr orlof med blezan, ferr i brott sidan utan aminning. Inn romverske munkr harmar hugrenning brodurins, kallar hann aptr ok frettir, hver athỏfn hans hefdi verid i verỏlldinni fyrrmeirr, edr hvar hann hefdi verid i borg edr hofgarde edr þorpi, hvat hann hefdi til fædu edr dryckiar, hvilika hvilu edr framiatan. Brodir svarar, lez egipzkr munkr af ætt, segiz alldri borg hafa bygt, helldr hafa gert akra ok haft þurt braud til atvinnu, sialldan salselad[196], en vatn til dryckiar, legit a berre iỏrdu. Inn romverske fretti þa, hve opt hann hefdi bad. Brodirinn lez eigi badaz hafa utan i ainne. Heilagr fadir telr þa sitt lif, þat er lidit var, til aminningar, er hann sa hann reittan, ok sagdi sva: «Ek syndugr er þu ser, em fæddr i inni miklu borg Roma, var ek i keisarans hall hæst virdr af sialfum honum, þar atta ek haleitt herberge ok otalligan fiarhlut med gullofnum klædum, utan hin er ek bar sialfr a mer, er yfir gengu verd edr virding, þar med oll katel umframm allt hof, þionustumenn margir ok optligt bad, sva ok allzhattar sỏngfære, er heyra girnte, er ek girntumz upp ꜳ. Nu fyrirlet ek Roma, herbergin, frændrna, ok skipta ek sva keisarans hỏll i hreyse, ym(is)ligum krasum i eylitid vin ok kál, er ek hefe fyrir kvidarins krankleika; en fyrir gullbuna reckiu þessir skinnleppar, er þu ser her, fyrir utalliga þiona þenna einn, er gud hefir gefit litillætis anda til þionostu vid mik; fyrir þat optliga bad, er ek hafdi þa, þetta litla vatn, er ek þvæ i fætr mina; fyrir skinandi klædi, er ek skryddumz þa, hosur þessar, er her ser þu; þa girntumz ek or hofe leikfære ok saungraustir, en nu hugsa ek psalma; þat er fyrr var ohof ok ofgeytla, er nu inn minnzte þarfvinningr. Her af, herra abote, sagdi hann til ins egipzka, bidit fyrir mer, en styggiz eigi vid mina ostyrkt.» Ỏll þesse ord med hugvære tỏlud heyrir inn egipzke munkr, ok komz vid miok med sialfum ser ok sagdi: «Vei mer, er munks medferde valdag mer til hvilldar, ok fordu(du)mz sva margfallda naud ok erfide veralldarinnar, hefe ek nu þat mart til eptirlifis, er þaurnudumz ek utan allan oroa heimligs athæfis. En þu skiptir krasum i fatækt med vilianligri lægd; þar er fyrr hafdir þu heimsins blidu ok virding ok upphafning, hefir þu hỏfga af honum ok þvingan.» Geckz brodir mikit vid til mannkosta ok var hardla kærr vin ins romverska fỏdur, ok for opt til hans fundar fyrir sialfs sins saluhialp, þviat hann flaut allr i ilme heilags anda fullr af skilgrein ok skynsemd. Segir i þessu dæme til, hversu skodande er stundum af manna mun hattr sidlætis, þviat þo kann verda vidrlikt verdleika, þott sidferdit mannzins verde sundrleitt, sem sagde abote Pastor: «Ef einn af þrimr velr hoglife ok hvilld, ok annarr sykiz ok gỏrir gudi þackir, en inn þridi[197] þionar þeim af einkannligri ást, þa eru þessir þrir iafnan fyrir gudi, sem þeir se einnar athafnar.» Þetta heyrir ok eigi minnr þeim til, er einne frammiatan fylgia, þott ymisligar asionur athæfissins edr natturur gere suma at lifa þrỏngligarr en suma, þa er iafnan þrỏngva hlydninnar geymslu(r); en hvers verdleiks hon er, opinberaz i þvi er eptir ferr, segir ok hve naudsynlig hon er heims hafnendum.


215. Madr nockurr kom til abota Sisosij ok villde geraz munkr. Abote spurde, hvat hann ætte um at vera i verolldunni. Hann lez eiga son einn. «Far þa, sagdi abote, ok kasta sveininum a ꜳna ut, ok gerst sidan munkr.» Veralldarmadrinn villde giarna fylla þenna bodskap. Sidan sendir abote eptir honum mann at skoda, hvat hann hefdiz at. Hann hitti hinn i þvi, er hann ætladi at kasta sveininum a ꜳna, ok bad hann eigi tortima barninu. Hinn kvat abota þat bodit hafa ok villdi eigi at lata. «Vit þat, sagdi inn tilkomne brodir, at abote kvat þetta sidarr, þott hann bydi hitt fyrr.» Let fadirinn þvi sveininn frid hafa, en gerdiz sialfr inn lofsamligzte munkr.


216. Einn brodir het Jon skamme, þesse for til eins alldrads manz tebuerescz[198] af ætt, er bygdi i morkinni. Inn alldradi madr villdi prova einfelldi ok hlydni Johannis ok tok eitt þurtt tre ok grof nidr i iỏrd, bad hann sidan bera til hversdagliga fotu[199] fulla vatz rotum tressins, þar til er þat blomgadiz ok bære avỏxt. En eptir vatni var sva langt, at varla komz aptr um kvelldit, ef um morguninn var farid. En er þriu ꜳr voru lidin, leit gud hlydne sveinsins ok godfyse, ok blomgadiz treit ok gerde avỏxt. Tok abote sidan avỏxt af þeima sama avexte, ok bar til brædra ok bad þa snæda af hlydne avexte. Nu fagnade abotinn mikilliga bædi af lydne brodurins ok taknsamligum avỏxt tressins, er sprottid hafdi utan alla natturu ok edle. En hve mikill kraptr fylgir hlydninne, þa megum ver vel i mid setia dæme ins dyrdliga Pals, er einn var af lærisveinum heilags fodur Antonij.


217. Nockut sinn komu þrir brædr til eins alldrads mannz i morkina Scithi, ok sagdiz inn fyrste fest hafa i minne utan bokar bæde in fornu lỏg ok in nyiu. Guds madr spurde, ef hann hefdi fyllt loptid af ordum. Annarr brodir sagdi helgum fodur: «Ek hefe sialfs mins hendi ritad allt id forna logmal ok id nyia.» Guds madr sagdi: «Fylldir þu gluggana af brefum?» Inn þride sagdi: «Vit þat fadir, at ek hefe allt herberge mitt hladit af grỏsum upp at reykhafinum.» «En þu geymdir þo ecki gestrisninnar,» sagdi guds madr. Ok svaradi þvi sva hverium þeira, at hann skilde at hinir tveir hælduz af sinni athỏfn, en hinn þride, sa er grỏsin hafdi saman borit til gesta vidtỏku, þa girntiz eigi sva miok guds þar fyrir sem mannligs eptirmælis ok ỏmbunar. Var þvi miklu lofsamligri einfalleikr Pals en drambande smasmygle þessarra i þvi, at einfelldinnar krefr gud af oss meirr en smasmygle, sem hann vattar sialfr, er hann sagdi: «Yfir hverium mun hvilaz ande minn nema yfir litillatum ok hogværum ok ottanda min ord?» Skipade hann ok þvi smasveine mille lærisveina, at hann lofade hans einfellde þeim til eptirlikingar, ok sagdi til þeira: «Nema þer algeriz sem þesse smasveinn, þa munu þer eigi inn ganga i himnariki.» Þat er sva skilianda: Smasveinn fylgir þeim, er hann skedr, ok varkynnir audmiukliga, hugsar eigi annat, en hann talar utan alla flærd. Þar af segir Pall postole: «Þer skulot vera smasveinar at illzkunne, at þer seed algervir i skilningu.» Þat heyrir þvi til, er Salomon segir sva: «Eigi mun spekin ganga inn i illviliadan mann»; þat ma sva skilia, at guds son, er speki er fỏdur, verdr eigi skildr ne inntekinn af illgiỏrnum monnum. Þadan af segir David: «Þu gud algerdir lof þitt af barna munne ok miolk drecka.» Ok i odrum stad þeir hann, hverium audvelligaz veitiz innganga himinrikis, ok einkannar þa til, er meinlausar hendr hafa ok reint hiarta. Nu hverr er hallda girniz guddoms hæd, þa fylge hann veg litillætissins, þviat fyrir litillæte ok hlydne kemz madr til himinrikis, ok med einfelldi skal þangat ferdaz, ok sva sem daudinn kom i heiminn fyrir uhlydnina, sva leitaz guds miskunn fyrir hlydnina. Ma þat ok marka, hve miklu kostgæfe inir helgu mennirnir hafa hennar geymt, sva sem lesit er af Marco lærisveine Silvani abota fyrr i bokinni ok morgum odrum munkum ok einsetumonnum, er iafnvel hafa lifit ut lagt at fylla lydnina. Er hon ok, sva sem einn heilagr fadir hefir flutt, heilsa allra trulyndra manna, modir dugande manna ok dadanna, fundning himinrikis; lykr hon upp himna, hefr upp manninn af iordunni, hon er ok sameiginlig guds englum; hon er ok fædzla allra heilagra, ok fyrir hana (geta) allir helgir algerleik ok afmædraz heiminum, sva sem eptirfaranda dæme segir, at þeira er þvi ollu þyngra fallit, sem frabærre er koronan.


218. Einn af hinum ellrum monnum Thebaide borgar sagdi af sialfum ser, at hann hafdi verid son hofprestz nỏckurs, ok sa hann optliga fodur sinn ganga inn i hofit at fornfæra skurdgodinu. En (er) hann sat hia einn tima, geck hann inn eptir honum leyniliga ok sa andskotann sitia ok alla hans hird standa fyrir honum, hann sa ok, hverssu einn af hans hỏfdingium kom til hans ok dyrkade hann. Uvinrinn spurde, hvadan hann være kominn. Hann svarar, lez verid hafa i borg einne ok vakit þar upp orrostur ok margar styrialldir med mikilli blods uthelling, ok kom nu at segia honum þat sama. Uvinrinn spurde, hve langan tima hann hafdi þat gert. Hann lez þriatige daga verid hafa i þessu starfe. Uvinrinn baud þa, at hann skyllde hudstrykia, ok kvad hann allitid hafa idnad a sva langre stundu. Kom sidan annarr til hans ok dyrkade hann. Uvinrinn fretti, hvadan hann være at kominn. Hann kvez upp hafa vakt storma ok hafgialfr, drekt skipunum en drepit mennina, ok kominn nu at segia honum. Fiandinn frettir nu at timanum, en er hann heyrde .xx. daga, vard hann reidr miok, ok bad fiandinn fa (hann) kveliỏrum. Þa geck hinn þride framm; er hann var (frettr), hvat hann hafdi gert, sagdiz hann at brudlaupum[200] verid hafa ok vakt upp þrætur ok drepit margan mann ok iafnvel sialfan brudgumann. En (er) hann var frettr at stundinne, ok heyrduz x dagar, afvirde ovinrinn hann ok bad beria med svipum, sem hann hefdi litit snudgat a sva langri stund. Þar næst kom einn ok var frettr, hvar hann hafdi verid edr hvat hann hafdi gert. Hann kvez verid hafa i eydemork ok stritt a einn munk .xl. ꜳra, ok lez varla þvi a leid hafa komit, at hann saurgadiz med konu þa næstu nott, er þa var lidin. Ok er fiandinn heyrde þetta reis hann upp i mot honum ok minntiz til hans, tok sidan koronu, þa er hann hafde, ok setti a hỏfud honum, ok let hann sidan sitia hia ser, ok kvat hann hafa unnit mikinn lut ok mattuligan. En er ek hafda þetta seed ok heyrt, sagda ek med mer, at hardla mikil være munkanna stett, ok likade gudi sva at gefa mer heilsu, geck ek sidan ut ok gerdumz munkr. Nu heyrdiz, hversu mikilliga at gudi er þeck hlydnin, þott hon se þa enn avaxtsamare, er hon samtengiz litillætinu, sem kynniz i þvi, er her fylgir. Hversu mikil litillætis dygdin er, þa sannar inn helgi Antonius, er hann sagdi sik allar snỏrur ovinarins seed hafa uppegndar a iỏrdunni ok mællte hann med miklum grate ok sut: «Hvat hyggr þu, hverr þessar allar mune fordaz fa, sva at hann skade ecke.» En hann heyrdi mikla rỏdd er sagdi, at þat være litillæte eitt saman. Nu ma siá, hve mikil dygd er þesse gr(e)ind af sliks fỏdur vitne, ok þat sem meira er af vitni gudligrar raddar. Mattu ok heyra hversu eptirkomanda dæme birtir, hversu fiandrnir ottaz[201] krapt litillætissins.


219. I borginni Babilon var dottir hỏfdingia eins diỏfulod. En fadir hennar elskadi munk einn, þann er sva sagdi fodur meyiarinnar: «Sannliga true ek, at dottir þin ỏdliz heilsu, ef einsetumunkar merkrinnar bidia fyrir henne; en þetta muntu eigi fa af þeim, þottu farir til þeira, þviat þeir vilia fordaz allt mannligt lof fyrir litillætis skylld at selia verk sin. Lat, at þu vilir kaupa nỏckut at þeim, en er þeir koma i þitt herberge at taka andverdit, þa mæl, at þeir gere bæn fyrir meyiunne.» Fadir hlydir þessu rꜳde ok fann einn þann, er selldi vandlaupa, ok leidir hann til innar siuku meyiar eptir fyrirhugsudu ráde. En er munkrinn geck inn, rann i mot honum in diỏfuloda ok slo hann pustr. En munkrinn snere at henne ỏdrum kinnarkialkanum. En pukinn tok at kalla at senu sva miklu litillæte ok sagde: «Ho, hversu hardudliga bodord Jesus Kriz rekr mik i brott.» Vard mærin skiott alheil. Var þetta flutt helgum fedrum, ok dyrkudu þeir gud ok sỏgdu, at þat er venia diỏfulligrar drambanar at falla fyrir tru kristinna manna ok litillæte.


220. Nockurum brædrum birtiz fiandinn med eingiligri asionu biartr ok blidligr i yfirbragde, ok sagdi: «Ek em Gabriel sendr til þin.» Brodir svarar: «Se, hvart muntu eigi til annars sendr, þviat ek em eigi verdr, at engill sendiz til min.» Hvarf fiandinn sidan skiott i brott. Ma her sia, hverssu audvelliga litillæte brodur sigrade drambanda diỏful, er sik hof upp i lioss eingils asionu. Er su sama dramban iafnan med diỏflinum, er heima hofzt med honum a himnenum, þa er hann sagdi: «Ek mun setia sess minn i nordre ok vera likr hinum hæsta.» Ok þat sama, er hann matte eigi vid hỏfudit fremia, freistadi hann vid hans lim at gỏra.


221. Einn alldradr madr fastadi .lxx. vikna ok snæddi eitt sinn i viku, at gud birti honum skyring ordz þess, er hann efadiz adr i, ok feck (eigi) fyrir fỏstuna. Sidan sagdi hann med ser: «Nu hefe ek langan tima stundat til þydingar ordz þessa ok fengit eigi, þvi mun ek fara til brodur mins ok fretta hann ordzins.» Ok er hann var a veginum, vitradiz honum guds engill ok sagdi til hans: «Þu hefir fastad .lxx. vikna mædiliga ok fengit eigi bæn þina, en þviat þu litillætir þik nu ok villt hafa rád vid brodur þinn, þa se her ordit med sinni skyringu.» Hvarf sidan eingillinn brott fra honum. En brodir feck skilt, at gott er at spy(r)ia brodur sinn þess, er hann skilr eigi, ok naudsynligt heilsu mannz ok hialp. Ma her af skilia, at stundum er (meirr) leitanda fulltings mannligs, en beidanda gudligra iarteina til allra luta, þar sem litillætid ỏdladiz her þat, er hvarke feck fyrir bæn ne fỏstunnar krapt.


222. Einn brodir hrygdiz vid annan brodur. Sidan kom sa, er hann hafde hrygt, ok bad liknar, en hinn villde eigi luka (upp). Þetta flytr sa er hurdarinnar hafdi kvatt fyrir einum gỏmlum manni. En hann sagdi sva: «Sia vid, at þu hafir eigi sva komit sem at kiæra a brodur þinn til annarrar handar ok syna hann sekian en rettlæta sialfan þik[202] ovidrkvæmiliga, ok mætti at þvi geraz, at þadan af tendrade upp hardare reide, ok kann vera, at gud hafe þvi eigi vitiad hiarta hans til upplokningar vid þik. Nu skil þat er ek sege: hefde hann misgert vid þig, skylldir þu rettlæta gerning brodur þins ok setia i hiarta þer, sem fyrir þina synd hafe þer þat at boriz, ok munde þa gud gefa hans hiarta frid vid þik.» Sidan sagdi heilagr fadir brædrum slikt dæme. Veralligir menn tveir voru betr sidlatir ok sỏmdu þat med ser at ganga ut i morkina ok geraz munkar. En þeir hỏfdu lettliga skilning upp a gudspiallit med vandlæte, en eigi þa ina andligu, er þeir skylldu haft hafa i þeim stad er sva segir: Ef limr þinn styggir þik, snid hann af ok kasta brott fra þer. Nu limudu þeir sik sva, sem þeir munde at þessum koste hafa himinriki. En er þetta heyrdi erkibyskup stadarins, skilde hann þa fra samneyte manna. Þeir trudu sik vel hafa gert ok vanvirdu vinmæle hans ok sỏgdu: «Vid hỏfum aflimat oss fyrir guds sakir, en byskup þesse skilr oss fra samneyte manna. Nu fỏrum til Jorsala byskups ok appellerum erkibyskup þenna fyrir honum.» Ok sva gerdu þeir. En hann svaradi ok lez skilia þa fra samneyte manna. Nu hrygduz þeir ok foru til byskups Anthiochiæ borgar ok fengu þar vidrlikt doms atkvæde. At sva komnu sỏgdu þeir med ser: «Fỏrum til herra pafans, ok mun hann leysa ockr en hegna byskupa ok hefna ockar.[203]» Eggia hann sidan þess ok segia honum allan malavỏxt, sva sem hæfde, ok herra byskupa med fullkomnum flutt(n)inge, ok fengu þar in sỏmu hardinde ok af hinum. Þar af forþockadiz þeim miok ok mælltu: «Byskupar þessir hafa samband med ser, er þeir hittaz a þingum; nu skulu vid fara til guds manz Epiphanium a Egiptaland, þviat hann er spamadr ok virdir eingis manna mun.» En er þeir komu i nand borginne, þa var honum vitrad af þeira efne, ok sendi hann menn til þeira ok bad þa ecke koma inn i borgina, þviat þeir voru i forbode. Þa hurfu þeir aptr til sin ok sogdu: «Sannliga eru vid sekir, ok til hvers rettlættu vid ockr, þviat þott þeir hefdi rangliga forbodat ockr, þa munde eigi þesse spamadr þat gera, ok sannliga hefir gud vitrad honum af ockro efne.» Toku þeir nu brædrnir ok idruduz beiskliga sins glæps. Ok þat sa gud ok birti inum helga Epiphanio, at hiỏrtu þeira voru bleytt, kallar hann þa aptr til sin ok huggar ok tekr i samneyte, ritar sidan med þeim til byskups Alexandrie ok bad hann taka vid sonum sinum, þviat þeir hafa nu med sannleik gert idran sins glæps. Slika lute sagdi fyrr minntr fadir brædrum, ok lagde þetta til, at þat vill gud, at þat hialpe manninum, at hann asake sialfan sik ok gefe glæpinn a guds dom med litillætis asakan, en steriz eigi til verndar med dramban. Ok er brodir hafdi þetta heyrt, gerde hann eptir ordum ins gamla mannz ok aminning, tok a sik fullkomliga idran med vidrkomning, hvarf aptr ok kvaddi hurdar herbergis brodur. Brodirinn er fyrir var skilde þetta ok bad gud fyrst liknar fyrir innan, en sidan lauk hann upp hurdunni, ok mintuz (þeir) til semiande med ser inn sterkazsta frid i guds auglite. Birtiz þat her af, hvat vinnr satt litillæte, er hurdin laukz upp litillatum, su er byrgd var fyrir drambsaumum. En ef hann hefdi viliat rett hugleida, þa skyllde hann þegar med litillæte hafa kvatt hennar ok erfidre asakan vid sik, at hann fengi med fride heim farid; er ok her nær sa meistare er þat kennir, heyrum hann.


223. Brodir nỏckurr spurde einn alldradan mann: «Seg mer einn þann lut, at ek life eilifliga fyrir, ef ek geyme.» Inn gamle fadir mællte: «Ef þu mættir þola vel meingerd ok bera hana sidan, þa er þesse lutr mikill ok umfram allar dygdir heil kenning, en sialldfeingr sa er geyme, ok þvi fagiætare er sa er, þa er dyrmætare kraptrinn. Berr sa vegsamligt vitne þessum krapte, hvers verdleiks hann se, er sik setr herviligan ok lagan i sialfs sins augum. Ok hviliks verdleiks þesse dygd se ok kraptr, þa gengr framm ein styrk kona ok provar þat, su er eigi sparde at verda her afleitlig ok brigzle annarra manna fyrir guds sakir.


224. I einu nunnusetri var mær nockur, su er sik likte sva sem heimska ok diỏfuloda. Enge systir samneytti henne, lifnadr hennar var sa, at hon for alldri brott fra steikarahuse, fylldi hon þar embætti allrar þionustu, svat eptir almenniligum ordzkvid mætte hon kallaz niardarvỏttr allz hussins.[204] Reynde hon þat med ser, er ver lesum i heilagri ritning: ef nockurr ydvarr hyggr sik spakan vera, se hann heimskr þessa heims, at hann verde spakr. Opt hugde þesse in helga mær at ritningum ollum. Þionade hon med huldu hỏfde ok sveipadre asionu. Enge af .iiij. .c. meyia, er þar var, sa hana nockut eta edr vid bord sitia, alldri þa hon fædu af nỏckurri þeira, helldr lifde hon vid þat eina, er hon hendi mola þann, er fell af borde, ok þo fonta edr grytur. Ỏngri þeira gerde hon nockut (i) meingerd edr mællte, enge heyrdi hana mỏglande edr med gnadde, ok þar er hon lifde vid allra þeira hatr[205] ok barsmidir, bannan ok meingerdir, þa bar hon þat med þolinmæde þeire, at hon talade alldri hvarki miok ne litt i mein nockurre þeira, er hana aleitudu. I þenna punkt stod guds engill hia einum helga manni, er Ipoterius het ok iafnan hafdi i eydemork lifat med inu lofsamligzta medferde, ok talar til hans þesse ord: «Hvi[206] hyggr þu þik mikit nockut vera edr þa brædr, er þenna stad byggia? Far til nunnusetrs kvenna tabennensiotarum, þeira er sva eru kendar, ok muntu þar finna eina mey med koronudu hỏfde, ok vit hana vera þer betri; þviat þar er hon gengr nott ok dag fyrir mannfiỏllda, þa berst hon sva i mot huginum, at alldri hverfr ne skiptiz hiarta hennar fra gudi; en þu sitr i einum stad ok hræriz hverge, ok reikar þo i hugskotinu ok hiartanu her ok hvar um borgir.» Ok er hann heyrir þetta, skundar hann ferdinni til fyrr nefn(d)s klaustrs. Var þar tekit vid honum vegsamliga af meistỏrum stadarins ok rædismonnum, feck hann ok inngongu i klaustrid, er hann beidde. Ok er hann var inngenginn i klaustrid, bydr hann, at ỏll conventin kome i syn vid hann. Mædr munklifissins flyttu þvi miok ok sỏgdu honum, þa er allar voru þar komnar. En hann ser eigi fyrr nefnda mey ok ser fyrirheitna, ok frettir hver fra se. En þær kvadu allar þar vera. Þa grof hann at enn glỏggligarr. «Heyr, heilagr fadir, sỏgdu þær, ok true, af ỏll convent vor er her samankomin. Enn hỏfum vær eina heimska i sodhuse.» Sa var sidr þeira at kalla hana diỏfuloda. En er hann heyrdi þetta, bad hann leida hana i syn vid sik. Ok er hon var kollut, færiz hon undan ferdinni, þviat hon vissi reyndar af gudligri vitran, hvar af gerdiz. Þar næst var hon skylldut til ok sagt, at inn helgi Ipoterius girntiz at sia hana, en hann var hardla heyrinkunnigr ok mikils nafns. En er hon var færd framm fyrir hann, ok hann sa asionu hennar vafda med tautre, fell (hann) til fota henne ok bad hana blezanar. Hon fell þa framm ok mællte: «Þer eigut, herra, mik at bleza.» Systrnar furdudu ok sỏgdu til hans: «Vil eigi, heilagr fadir, at þer sva mikla meingerd, þviat þesse er heimsk, er þu ser.» Hann mællte þa til þeira: «Þer erut at sỏnnu helldr heimskar, en þesse er allra var drottning, ok þess bid ek gud, at ek audlimz at vera henne likr a domsdege.» Ok er systr heyrdu þetta, fellu þær framm serhveriar fyrir hana ok iatudu grein(i)liga syndir sinar ymisligar ok badu liknar. Onnur sagdiz heilt hafa yfir hỏfut henne sodinu, er hon hafdi skolat skutil sinn; ỏnnur kvez hafa halslostid hana, en ỏnnur fyllt nỏs hennar af mustard; iatudu sva sidan ymissar ut ok ut. Hinn helgi Ipoterius bad þeim ollum liknar, ok for heim sidan. En guds ambatt þottiz eigi mega bera dyrd þa ok vegsemd, er[207] systr veittu henne ok trude sik mundu þyngiaz af ymissum þeira undanfærslum ok afsakan, ok þvi geck hon ut leyniliga af klaustrinu. En hvert er hon hefir farit, veit enge madr, edr hvar hon hefir stadar numit, edr hverium enda hon hefir lyktad sinu life. Heyrdu þer nu, hversu verdugr ok þægr er litillætis kraptr fyrir gudi, ok hversu þesse audgætliga mær þoldi med lægd meinmæle ok motgỏrdir, hỏgg ok hraka, ok gỏrdiz þar af verdug eingiligrar hugganar, svat ỏll conventin hirtiz af hennar einnar styrkd. En hinn helgi guds madr gerdiz af godum betri. Kynniz her af nogliga, hve naudsynlikt er litillætid, ok flytr þat þa enn meira verdleik til formanna ok undirmanna, ef þeir geyma þessa vandliga ok elska þat mikilliga, svat sa er stiornar, biode med litillæte ok gudrædzlu, en eigi med grimd edr akefd. Stendr her ok nær heyrande vottr, er þar af kennir.


225. Sva sagdi einn gamall madr: Ef nockurr vill boda brodur nockura athỏfn med gudrædzlu ok litillæte, þa gerir brodur þat mal fusan at fylla med godfyse hitt, er bodit er, þviat eigi ma oavaxtsamt vera mal kennandans, þat er dygd gudligs elskuga tendrar upp fyrir innan. En ef einnhverr vill syna matt sinn ok rikdom ok bioda brodur utan gudrædzlu, þa lætr gud hann hvarke heyra ne gera þat, er hann bydr, þviat opinbert verdr þat verk, er af gudi geriz, ok sva verdr opinbert þat, er af vallde ok villd legz ꜳ; þviat þat er af gudi, er byz af litillæte ok bæn, en hitt geriz af oreinum anda, er fram ferr med vallde, æde edr oroa. En þat er embætte inna ædre manna at ahyggiaz um þat iafnan, at þeir mege at rettu meirr af formenzkunni elskaz en ottaz, ok syne helldr undirmonnum sætleik litillætis en matt velldissins, svat af snidiz hiartarotinni riklyndissins herde, (ok) veki af þeira kostgæfe briostfỏst elska undirmennina til kraptaverka utan drambanar stærd; stille hogvære reide hugskotzins med afle ofalsadrar astar, þviat vitleyse er þat likt, ef einnhverr girniz at drottna odrum ok drotne eigi adr reidne [sialfs sins.[208] Skal þat godr hirdir eigi syna i grimleiks þunga, hve mikit hann ma, helldr hve miok hann elskar, þviat þvi meirr sem hann elskaz, þvi lofligri provaz hann, þa er raundagrinn kemr. Heyre hỏfdingiar þat, er fyrir nỏckurn snotran mann er mællt til þeira: sem einn af þeim verande settu þeir þik hertuga mille sin, þviat oreinn er hverr, er upp hefr hiarta sitt. Minniz stiornarmenn, at þeir eru iỏrd, ok stæriz eigi, helldr nemi þeir at mer, þviat ek em miuklyndr ok litillatr i hiarta; ok ef þeir vilia þiona til litillætis konungs, þa siaz þeir vel um iafnan at varaz drambanar skeyte. Ma nu sa sem less skoda, hveria godfyse gerir undirmanninum litillæte bodandans; batnar þar fyrir hvorr af annars gætzku, at annarr bydr med litillæte, en annarr hlydir med godfyse. Fare þvi framm tveir lampar ok tvær kertistikur, þat eru þeir menn .ii., er reyna, hverssu annarr batnar af annars litillæte, ok annarr af annars hlydne.


226. Brodir sa, er Pistus het, kallaz komit hafa, ok .vii. brædr med honum, at sia .ij. fedr, er sva hetu Or ok Atrem, ok batna af þeira gæzku. Abote Atrem hafdi ina hæstu lydne, en Or id mesta litillæte. Þesse brodir Pistus segiz verid hafa nockura daga at skoda dygdir þessa fedra, ok lez seed hafa einn furduligan lut, er Atrem gerde. Nỏckurr madr hafdi fært þeim fisk, ok villde Atrem matbua hann fodur Or, er þeira var ellri, ok hafdi knifinn i fiskinum til sundrskurdar, er abote Or kallar med nafne tysvar. Nu skundade hann sva miok ferdinni, at hann let knifinn standa i fiskinum ok villdi eigi i sundr skera. «Þessa hlydne hans furdada ek, sagdi brodir Pistus, hvi hann bad hinn eigi bida, medan hann sundrade fiskinn, ok spurda ek, hvar hann hefde fundit sva mikla miskunn lydninnar.» Hann svarar ok kvat eigi sina vera, helldr þess gamla fodur, er allt tok med litillæte þat, er hann gerde, «ok iafnvel muntu þat mega (sia), sagdi abote Atrem, med raun, hverssu hann lofar med sinne hlydne ok litillæte min mistæke.» Steikir hann sidan fisk med villd sinne, svat onytt var, ok setti fyrir abota Or. En hann át ok talade ecki um. «Syniz þer eigi gott, fadir?» sagdi Atrem. Hinn kvad: «Hardla gott.» Eptir þat steikte hann litid af fiske hardla vel, ok kvez þvi tapat hafa i i steikingu. Abote Or svarar, kvat þa hafa illa tekiz. Sidan sneriz abote Atrem til min, sagdi brodir Pistus, ok sagde: «Nu mattu sia, sagdi hann, at hlydne, þa sem þu eignadir mer, vinnr litillæte þessa ins gamla fodur, þviat ecki gere ek sva litilliga, at eigi taki hann med þỏckum, ok vænte ek fastliga, ok true ek mik munu hialpaz af hans litillæte, þviat ek verd af þvi lydinn.» «Nu mun ek, segir brodir Pistus, þviat ek hefe hugfest þeira litillæte, kostgæfa[209] at fylgia hvarstveggia fotsporum, sem ek þickiumz mega.» Ma her heyra menn mikillar styrktar, er hvarr predicar annars dygd, en hylr sina hlydne; forduduz þeir sva ræsnina, at hvarr eignade odrum annars dygd sinn verdleik. Skile þvi sa er less, hvat[210] gods vinnr midlan astarinnar, þa er annarr tekr med þỏck annars vanhyggiur sem godfusliga þionustu, ok hverr er sterkan hug vill hafa af sinne lægd en annars hæd[211], þa (heyri) hann þat, er her fylgir.»


227. Brodir nockurr kom til ins sæla abota Sisosij i fiall ins helga Antonij, ok er þeir tỏludu, sagdi brodir til abota Sisosij: «Komtu enn eigi, fadir, til iafns verdleiks vid abota Antonium.» Fadir Sisosius svarar: «Ef ek fengi eina hugrenning ins helga Antonij, þa munda ek þickiaz sva heitr sem elldr ok ottaz ecki tilfelle þadan fra, en þo veit ek deile a þeim manni, er med erfide færr borit hugsanir sinar.» Skodaz her af, hverssu þesse helgi madr provade annars verdleik en lægde sinn. Heyrum annat likt dæme, er her fylgir.


228. Eitt sinn er inn helgi Arsenius frette nockurn egipzkan mann olærdan af hugsanum sinum, heyrde þat annarr madr ok mællti til heilags fodur: «Hvi spyrdu þorpara þenna at hugsanum sinum, sva rỏskr sem þu ert upp a girzka tungu ok latina ok sialfs þins samvizku?» Arsenius svarar: «Hefe ek kunnleik hvarstveggia mals til veralldarinnar girz(!) ok romverskz, en til verdleiks kann ek eigi stafrof þessa þorpara.» Se her, hverssu þesse afvirdir eiginligan verdleik ok lægir sik, at hann mikle annars gæzku med afþockan til naungsins, er sva algerver(!) skipade annan i sinum dome at (gera) audgætligan sialfan sik ok afleitligan. Fagne af sliku trulyndir leikmenn, þeir er verdleik mega framm bera fyrir bokliga skilning, sem skyllda krefr; skile ok klerkar, at truan samfengd litillætinu helpr manninum meirr en boklig skilning. En hvat litillætid se, þa er her nærr meistare, er þat kennir.


229. Einn alldradr madr var spurdr, hvat være litillæte. Litillæte, kvat hann, er mikit verk ok gudlikt[212], en þesse er gata litillætis at taka upp likamlikt erfide ok skilia sik þa syndugan ok lágan ok ollum audgætligra. «Hvad er þat, fadir, kvat brodir, at vera undir ỏllum.» «Þat, sagdi hann, at vera lægri ok afleitligri odrum ok hyggia helldr at sialfs sins syndum en annarligum, ok bidia gud liknar ꜳn aflate, þviat sva lengi ser madr eigi sialfs sins syndir, sem hann aktar annarligar.»


230. Einn alldradr madr var sa i morkinni, er sagdi med sialfum ser, at hann munde vera algerr i dygdum, ok þvi bad hann sva til guds: «Syndu mer drottinn, ef mik vantar nỏckut a algerleik, at ek inne þat i verke.» En gud litillætte hugskot hans sem med varygd, at honum yxi eigi af algerve sinni stærd edr ræsne, ok sagdi til hans: «Far til hiardreka, þess er ek visa þer, ok mun hann segia þer, hvat þu skallt gera.» Ok hann for þegar. En er hann er a ferdinni, kom rỏdd yfir hirdinn, su er sva sagdi: «Einsetumadr, sa er þu kant, kemr til þin skiott at leita ráds vid þik um saluhialp sina; en þu skallt bioda honum at taka svipu ok fara at giæta svina þinna.» Þessu næst kom inn gamli fadir ok kvaddi dyra, geck inn þvi næst, ok heilsuduz þeir; bad þa þegar heilagr fadir fehirdinn hialprꜳds fyrir sal sinni. Fehirdirinn fretti, ef hann munde hafa þat, er hann legdi til. Heilagr fadir lez vist hafa mundu. «Tak her þa svipu, kvat hiardrekinn, ok far at geyma svina minna.» Þetta sama hefir einsetumadr. En allir þeir, er kunnu ok heyrt hỏfdu krapt hans ok nu sa, at hann giætte svina, sogdu sva med ser: «Se þenna mikla einsetumann, er slik frægd var med sannindum fra flutt; hræriz hiarta hans ok kvelz af diofle, er hann gætir nu svina.» Einsetumadr fagnade, er hann heyrde slikt, ok rygdiz hvarki i hiarta ne asionu. Nu sa gud, med hveriu þole hann bar brigzle manna ok meinmæle, ok baud honum at hverfa aptr til einsetu sinnar. Gerdiz her sva, at sa sem lofligr for i brott, hvarf enn lofsamligri aptr.


231. Eitt sinn komu illvirkiar til klaustrs eins alldrads mannz ok sogdu til hans med æde mikille: «Til þess eru ver her komnir at eyda ollu þinu goze ok hafa brott med oss.» «Takit synir, kvat hann fadirinn, þat sem ydr syniz.» Þeir ræntu hann ollu þvi, er þeir fundu, ok foru i brott sidan. Ok er þeir voru i brottu, fann heilagr fadir siod nỏckurn, er folginn hafde verid, ok for eptir þeim med kalle miklu ok mællte: «Heyrit, synir, takit þat er þer hafit gleymt.» En (er) þeir sa sva mikla þolinmæde heilags fodur, baru þeir aptr allt þat er þeir hỏfdu rænt, ok sogdu sva med ser: «Sannliga er (sia) guds madr.» Gerdu þeir sidan idran ok bættu[213] sitt sidferde at senu sva miklu þole heilags fodur. Vard her sva, at af eins truartrausti ok algerleik leidrettuz margir til lifs. Ma þa enn audmiukligarr slikt truaz, ef fleire kompanar ganga framm klæddir med þessum krapte þolsins. Ok er[214] þvi (næst) id fiorda dæme, þat er her fylgir.


232. Einn gamall madr var i kofa sinum, sa er litt geymde at heilsu sialfs sins likama ok hafdi þat til atvinnu, er hann gerde [fle]ttur edr duk um daga. Þa er sva hafdi framm farit um hrid, kom brodir nockurr at byggia hia honum, ok gerde sa ok duk a dag, ok neytti inn gamle madr verd hans i vine, en brodir[215] litit af braude a kvelldit, þott hann ynni a daginn. Ok er brodir hafdi þolat iij. vetr, talar hann med ser: «Ek em klædlauss ok mæddr af matleyse ok hungri, mun ek verda at fara i brott hedan.» Þvi næst hugsar hann med ser: «Hvert mun ek fara? Ma at betra se at sitia med brodur þessum sameiginliga, þviat ek sit fyrir guds sakir, þess er mer ma senda þegar nỏckura hialp ok huggan, er hann vill.» Ok er hann hugsar þetta med ser af ollu hiarta, vard honum eigi at valiug, þviat guds engill stod hia honum ok bad hann alldri brott hverfa, «þviat ver munum koma til þin a morgin, ok mun geraz hialp af vorre vitran.» Um morgininn sagdi hann til ins gamla mannz: «Far eigi fra mer i dag, þviat ek vænte, at englar guds mune koma at skilia mik fra heiminum.» En er sa time kom, at inn gamle madr var vanr at kaupa vin i bænum, sagdi hann til brodur: «Eigi munu þeir koma i dag eptir þer, þviat nu er lidinn timinn.» Brodirinn kvad þa sannliga koma mundu, þviat hann trude fastliga, at sa var enge falsare, er honum het þvi. Ok er þeir mælltuz þetta vid, sofnade brodir sælliga til guds. En inn gamle madr flaut allr i tꜳrum ok sagdi: «Hosson mer, son minn, hosson mer veslum, er sva lengi hefir lifat vid vanrækt, en þu eignadiz ỏnd þina i þolinmæde fyrir skamma tilstundan.» Vard sidan inn gamle munkr hofsamr ok lofligs lifnadar, leidde hann sva brodur þol til heilsu ok hialpar. Fylgir her ok likt dæme, hversu þol lærisveinsins med lægd veitir meistaranum betranliga hæd.


233. Einn alldradr madr atti lærisvein lofsamligs lifnadar, ok þott inn gamle madr ræke hann ut stundum i reidebolu, þa beid hann uti iafnan. Eitt sinn er sva hafdi farid, ok inn gamle madr fann sveininn ute sitianda, komz hann vid fyrir hans þol ok bad liknar med tarum ok sagdi til sveinsins: «Sannliga ertu minn fadir, þviat þol þitt sigrar litilleik minn. Gacktu nu inn, ok skalltu hedan fra vera minn fadir, en ek þinn son, þu meistare, en ek lærisveinn, þviat þin verk syna þik ellra, ok æska þin sigradi elle mina.» Hugleiddi inn ungi madr her af, at ver skyldim helldr af meinmælum fagna en kveina.


234. Einn alldradr madr sagdi sva, at sa brodir hefir meira verkkaup, er allan hug leggr undir hlydni andligs fodur, en hinn er einn samt rædz i eydemork.


235. Abote Antonius sagdi, at sva sem fiskar deyia skiott a þurru etcet.[216]; þviat sva byriar oss at fara til kofa vars sem fiskinum til siofarins, at vær gleymim eigi inni idre geymslu af seinkan aptrhvarfsins. Ok enn sagdi hann, at sa er sitr i einsetu, er frials fyrir þrimr abarningum, heyrnar, mals ok synar, en hann heyrir at eins ok hefir hiartans orrostu.


236. Abote Arsenius, þa er hann var enn i keisarans hỏll, badz hann sva fyrir til guds: «Greidtu mik, drottinn, til heilsu.» Þa kom yfir hann rỏdd, su er sva sagdi: «Arseni, fly mennina, ok muntu hialpaz.» Ok sidan sneriz hann til munkligs medferdis ok hvarf or hallinni. Sidan badz hann sva fyrir sem fyrr: «Heyr þu, drottinn, ger mik heilan.» Þa mællte enn gudlig rỏdd til hans: «Fly, þege, hvilz, þessar eru rætr til at misgera eigi.»


237. Abote Daniel af þeim stad er Fara het, lærisveinn ins helga Arseni, sagdi sva: Aboti Arsenius fadir vorr flutti oss af nỏckurum Scithiocus manni, þeim er mikilligr verkmadr var, en faskyrr i tru, ok villtiz af vankunnan ok sagdi: «Eigi er braud þat er ver bergium likame Kriz.» Tveir gamlir fedr heyrdu þat, er hann mællte, ok vissu verk hans skir ok rein, ok vissu at hann talade þetta meinlausliga fyrir favitru, ok komu til hans ok sỏgdu: «Abote, vid hỏfum heyrt otru ord af einum manni, sva at hann sagdi, at braud þat er vær bergium, se eigi Kriz likame, helldr mynd likams.» Inn gamle madr svarar: «Ek em sa er þetta hefir mællt.» Þeir badu hann ok mælltu: «True eigi sva, abote, helldr hizig sem almennilig kristne bydr oss, at ver truim þat vera holld Kristz, er ver bergium i brauds asionu. En þat er med sannleik en eigi mynd blods hans, er ver bergium af kalek, ok sva sem gud gerde i upphafe manninn eptir sinni likneskiu, sva skulum vær trua med sannleik, at þat er holld ok blod Jesus Kriz, er ver berg(i)um i asionu brauds ok vins.» Inn gamle fadir mællte: «Eigi mun ek trua, nema ek verda myktr med skynsemd.» Þeir sỏgdu þa til hans: «Bidium ok til guds þessa viku, ok truum ver, at hann birtir oss af þessu stormerke.» Inn gamle fadir tok þessu med fagnade, ok foru þeir heim med fagnade i kofa sina. Ok bad inn gamle fadir sva til guds: «Drottinn, þu veitz, at ek em eigi af illzku otrurr, helldr bleckiumz ek af ovitru, birtu mer, drottinn Jesus Kristr, þetta stormerki.» En hinir ellri badu sva: «Drottinn Jesus Kristr, birt inum gamla fedr þetta, at hann true ok glate eigi erfide sinu.» Gud heyrde bæn þeira. Ok er vika var lidin, komu þeir til kirkiu a sunnudag, ok satu allir samt a einum bed, ok inn gamle madr a millum þeira, ok lukuz upp skilningar augu þeira, svat þa er ꜳ heilagt alltare var framm latin oblatan, syndiz þeim þrimr, sem sveinn einn være, ok er prestrinn retti framm hondina at briota heilagt braud, þa steig guds engill nidr af himne ok hellt a sverde, ok sneid i sundr sveininn ok steypte blodinu i kalekinn, ok braut prestrinn af helgu braude litla limu, sva at hratt holld ok blodugt var gefit inum gamla fedr, er hann geck innar mille annarra heilagra manna. Ok er hann sa þat, kallade hann hátt ok mællte: «True ek, drottinn, at þetta er holld þitt ok blod.» Ok þegar er hann hafdi þetta mællt, þa vard þat holld, er hann hellt ꜳ, med stormerke at braude, ok bergde hann þvi ok gerdi gudi þackir. Þa sỏgdu hinir gỏmlu fedr þessum hætti til hans: «Gud veit natturu mannzins, at hann ma eigi eta hratt holld, ok þvi snyrr hann holldi sinu i braud, en blodi i vin, til handa þeim er med tru taka.» Ok gerdu þeir gudi þackir fyrir inn gamla fodur, er hann let eigi fiandann fyrirfara ollu hans erfide. Ok foru þessir þrir fedr allir samt heim i kofa sina med vinattu.


238. Þesse same abote Daniel sagdi af odrum miklum fedr i inum idrum halfum Egiptalandz, at hann mællte medr einfellde, at Melchisedech være guds son. Þetta var flutt fra hans fyrir inum sæla Cirillo erkibyskupi Alexandrie borgar, ok kendi hann vera kraptamann sva mikinn, at hvad sem hann bæde af gudi, mundi hann birta honum, þott hann segdi honum med einfellde; ok þvi lagde erkibyskup hug ꜳ at snua honum rettleidis ok sagdi sva til hans med spekt sinni: «Abote, hugsan min sagdi mer, at Melchisedech er guds son, en ỏnnur hugsan sagdi, at hann se eigi guds son, helldr hỏfdinge kennemanna guds. Nu senda ek þvi til þin, at þu bidr gud birta þer, hvart Melchisedech se gud edr madr.» Enn gamle madr frammeggiadr sva diarfliga med trauste, at gud munde veita honum, hvat er hann beidde, bad byskup gefa ser þriggia daga frest, lez þa mundu segia honum sannleik af þessu. For hann sidan brott ok bad til guds. Inn sæle Cirillus visse, at mikils verdleiks var inn gamle fadir, ok at gud mundi birta honum þetta. Eptir þria daga kom inn gamle fadir ok sagdi byskupi, at sannliga var Melchisedech madr. «Hvar af veiztu þat?» sagdi byskup. Heilagr fadir svarar: «Gud birte mer alla hỏfudfedr fra Adam til Melchisedech, sva at þeir stodu fyrir mer. Sidan sagdi engill guds mer, hverr Melchisedech var, ok treystumz ek þvi, at hann er madr.» For inn gamle fadir sidan braut fra byskupi ok predicadi sialfr, at Melchisedech være madr. En inn sæle Cirillus vard þvi hardla feginn.


239. Abote Arsenius sagdi optliga: Ek idrumz, er ek hefe talat, en ef ek hefe þagat, þa em ek i hvilld, ok idrar mik eigi, ok ef vær hỏfum leitat drottins, mun hann birtaz oss, en ef vær hỏfum halldit honum, er hann med oss.


Explicit vitas patrum.




Fotnoter:

  1. þridi Cd.
  2. trum Cd.
  3. fedra Cd.
  4. kuyzins Cd.
  5. hafdi Cd.
  6. [drygi ek þat ek Cd.
  7. leggia Cd.
  8. dagmalanna Cd.
  9. [Brodir nỏckurr Cd.
  10. gerdiz Cd.
  11. einn Cd.
  12. sveita tilf. Cd.
  13. [ins h. Cd.
  14. sef Cd.
  15. Af abota einum ewentus Overskr.
  16. sylfingu Cd.
  17. fedr Cd.
  18. merkit Cd.
  19. fi d. e. fyrir Cd.
  20. meiukleika Cd.
  21. [ok su kvỏl Cd.
  22. af Cd.
  23. syndi Cd.
  24. keisarinn Cd.
  25. honum Cd.
  26. hnytir Cd.
  27. verda Cd.
  28. ver allir Cd.
  29. lyktar Cd.
  30. ꜳrfangs Cd.
  31. h. litillætis Cd.
  32. [langar eyr Cd.
  33. þat Cd.
  34. [rettet: Nu mun ek fadir sia þik Cd.
  35. minu Cd.
  36. [mgl. Cd.
  37. Eusebius Cd.
  38. Med dette Ord begynder et Membranfragment i 668 qv.
  39. bok Fr.
  40. [hun er verd Fr.
  41. Peior her og senere Fr.
  42. saal. Fr.; honum A.
  43. dvelzt Fr.
  44. saal. Fr.; morkina A.
  45. [sva mikit dygdar Fr.
  46. fieck þar ok hitti Fr.
  47. til dryckiar tilf. Fr.
  48. [rettet; bindendis A; beisklei . . . . drygi Fr.
  49. paximatz tilf. Fr.
  50. oliober Fr.
  51. ok er A og Fr.
  52. mætti Fr.
  53. [hon mætti sia þik, adr en hun andazt Fr.
  54. atfelli Fr.
  55. saal. Fr.; geck A.
  56. saal. Fr.; þik A.
  57. Giordi Fr.
  58. [saal. Fr.; geck i klaustr A.
  59. tilf. Fr.
  60. saal. Fr.; þat A.
  61. saal. Fr.; stadar A.
  62. saal. Fr.; olyddiz A.
  63. mgl. Fr.
  64. þvi at ek true, at guds myskun lausnara vors mun þat veita mier tilf. Fr.
  65. Pachuncius her og senere Fr.
  66. mgl. Fr.
  67. lausged Fr.
  68. rettet; heilagleik A; sees ikke i Fr.
  69. [tilf. Fr.
  70. tilf. Fr.
  71. Her ender Fr. i 668 qv.
  72. [minnir ek Cd.
  73. hugleiddi Cd.
  74. innte Cd.
  75. ordmælgi Cd.
  76. þann Cd.
  77. en Cd.
  78. [rettet; atum er Zacharias s. Cd.
  79. er Cd.
  80. brædrar Cd.
  81. fyrirdæmiz Cd.
  82. fyrr tilf. Cd.
  83. heimskapan Cd.
  84. tvau Cd.
  85. sea Cd.
  86. [rettet; sa er ok af gudi Cd.
  87. handara Cd.
  88. hafna Cd.
  89. [stigr hrædzla Cd.
  90. [einhver þocka hỏ . . Cd.
  91. þvi Cd.
  92. [skreyter Cd.
  93. [at Cd.
  94. [Nockurr brodir kom Cd.
  95. [ymisligra hugrenninga Cd.
  96. upp Cd.
  97. þigkiaz Cd.
  98. ef Cd.
  99. Theo. Cd.
  100. ok Cd.
  101. [leggia oss Cd.
  102. [þinar hugsanir Cd.
  103. Fra [mællte þo hertil med en anden Haand.
  104. hlepti Cd.
  105. litr Cd.
  106. afsaka Cd.
  107. drackt Cd.
  108. vita hverr Cd.
  109. silgt Cd.
  110. vardi Cd.
  111. sterkr Cd.
  112. Af þvi hvat satt litillæti er Oversk.
  113. [mgl. Cd.
  114. eingis Cd.
  115. [sææmd Cd.
  116. nỏckurn Cd.
  117. fyrirdæminn ok tilf. Cd.
  118. klaustrunum Cd.
  119. syndir bandit Cd.
  120. [hon er Cd.
  121. hrædd Cd.
  122. minu Cd.
  123. Similiter Overskr.
  124. helldu Cd.
  125. fyrstnanir Cd.
  126. [þar eptir Cd.
  127. [annat er honum at þa er Cd.
  128. parabola abotans Overskr.
  129. hrægdu Cd.; først skrevet hrygdu.
  130. meynd Cd.
  131. brunanum Cd.
  132. fullteing Cd.
  133. Similiter parabola Overskr.
  134. sỏgdu Cd.
  135. at tilf. Cd.
  136. [er nỏckut illins Cd.
  137. kvomu Cd.
  138. skaskreidur Cd.
  139. sæla Cd.
  140. þar Cd.
  141. helldu Cd.
  142. En anden Recension af denne Legende meddeles nedenfor efter Cd. 657a qv.

    171. Af brodur einum einsetumanni. Sva er sagt fra brodur einum, þeim er var i einsetu ok lifdi heilaglega, hann bad þess gud, at hann skylldi virdaz at syna honum rettlata ǫnd ok eigi sidr synduga ǫnd, hversu þær vęri utleiddar, eda hverssu vid hvara vęri gort. Ok gud heyrdi bęn hans, honum til hugganar en audrum til eptirdęmis. Þat var einn dag, at vargr kom or skogi ok gekk at honum hogvarlega, hann beit i mauttulsskaut hans, ok heimti hann med þessu moti fram i veginn. Broder skildi, at hann mundi vera senndr sva sem til hans, ok gekk med honum, hvert er vargr villdi fara. Vargr for med honum til borgar nokkurrar, ok þar vid borgarhlidit let hann brodur lausan(lausar Cd.) ok hliopp i brautt. Þessi sami broder sat þar nærri klaustri einu. Þar vid klaustrid var einsetumadr, hann var morgum miog kunnigr, ok ætludu menn, at hann mundi heilagr vera. Þessi einsetumadr lꜳ i kǫr kominn at anlati. Sem þetta spurdiz um borgina, kom saman mart folk sem buid at þiona honum ok hans utferd, sumir med storum tortisum, sumir med sut ok harm eda tara uthellingu, sva sem borgin af hans godleika mundi hialpaz, eda fyrirfaraz af hans frakalli. A medal þessara hluta sier þessi sami broder, sem ver gatum, einn helvitisanda nidr stiganda yfir þenna einsetumann, hafandi þrennar tenn elldlegar, ok her med heyrdu þeir, er hia voru, rodd sva męlandi: «Sva sem þesse en veslla ǫnd let mig eigi hvilaz eina tid med ser, sva skalltu eigi miskunna honum upp rætandi hann.» Ok þessi helvitzki andi kveliandi þann vesla likama um margar stunder heimti ut hans aumu sali dragandi til helvitis. Eptir þessa ena hina ogurlegu syn brodurins gekk hann inn i borgina ok fann ꜳ stræti utlendan mann kominn at bana, eigi hafandi þann þionostumann er honum veitti hialp. Broderinn harmadi vesolld þessa mannz. Sier fyrr nefndr broder tva ei(n)gla Michaelem ok Gabrielem nidr stigandi af himni, setz annarr til hęgri handar honum, en annarr til vinstri handar, bunir til vidtǫku, þegar salin leysiz af likamanum. Ok sem dvǫl vard ꜳ, ok hann var leingi i anlati, męllti Gabriel vid Michaelem: «Tak ut af honum ǫndina, ok fǫrum ver.» Hinn helgi Michael svarar: «Okkr er bodet, at vid skulum hana eigi ut leida med nǫkkuru afli. En þu, enn sęte herra Jesu Kriste, giǫr vilia þinn.» Ok þegar kom rǫdd af himni sva męlandi: «Ek sendi David med horpu sina ok allan syngianda her himneskrar Hierusalem, at heyrd verdi himnesk sǫngfęri minna valdra manna i utgǫngu minnar kięrstu unnostu.» Ok þessi dyrdarfullu raust fylgdi þegar framkvæmd, þviat sagdr broder sꜳ nidr stiga marga flokka med oumrædiligri gledi, ok med þeira haleitum sǫng leid þess(i) hin helga ǫnd ut af likamanum ok i hendr Michaele hǫfudengli, ok lidr sva med dyrdarfullr(i) gledi til eilifs fagnadar. En broderenn hvarf aftr til sinnar einsetu ok þakkadi gudi fyrir þessa vitran.
  143. laugar Cd.
  144. þriiegndum Cd.
  145. Jvf. ovenfor Cap. 84.
  146. idætting Cd.
  147. paximatium lat.
  148. Jvf. ovenfor Cap. 84 og 172.
  149. gratanda Cd.
  150. næringum Cd.
  151. at Cd.
  152. sagittas lat.
  153. ecki Cd.
  154. dustr Cd.
  155. [broddr oreinsanar brodir Cd.
  156. brot tilf. Cd.
  157. hvarki Cd.
  158. sinn Cd.
  159. [kvafnan Cd.
  160. hefe Cd.
  161. eiginligu Cd.
  162. ladaz Cd.
  163. af Cd.
  164. hann Cd.
  165. ok Cd.
  166. gerdu Cd.
  167. mæga Cd.
  168. nylunda Cd.
  169. þridia Cd.
  170. andans Cd.
  171. kære Cd.
  172. varkyndar Cd.
  173. syner Cd.
  174. Simplicius Cd.
  175. lat. candidatrix = fr. blanchisseuse.
  176. andæra Cd.
  177. dunhoddi Cd.
  178. fiandinn Cd.
  179. [ỏfundade Cd.
  180. [Nonna illa lat.
  181. bods Cd.; ad balneum lat.
  182. [var lærisveinn Cd.
  183. [Serklande eydemork Cd.; in finibus Persarum lat.
  184. hvers Cd.
  185. lagde Cd.
  186. ok tilf. Cd.
  187. hryg Cd.
  188. eflgir Cd.
  189. hann Cd.
  190. hann Cd.
  191. eitt Cd.
  192. hatt skiotliga Cd.
  193. giædi Cd.
  194. frammsyne Cd.
  195. heitteliga Cd.
  196. salsamenta lat.
  197. þridia Cd.
  198. Thebæum lat.
  199. foru Cd.
  200. braudlaupum Cd.
  201. ok predica tilf. Cd.
  202. sik Cd.
  203. Her maa noget være oversprunget i Cd.
  204. erat secundum vulgare proverbium universæ domus spongia lat.
  205. hatt Cd.
  206. þvi Cd.
  207. ok Cd.
  208. [sins sins Cd.
  209. kostgæfe ek Cd.
  210. hvart Cd.
  211. hat Cd.
  212. gudlikg Cd.
  213. hættu Cd.
  214. her Cd.
  215. brodur Cd.
  216. Jvf. ovenfor Cap. 103.