Arons saga

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Sturlunga saga

Arons saga

GUÐNI JÓNSSON

bjó til prentunar

1. Ætt Arons ok lýsing.

Þat er upphaf at þessari sögu, at Sverrir konungr, sonr Sigurðar Haraldssonar, réð fyrir Nóregi, sem mönnum er kunnigt. I þann tíma váru byskupar á Íslandi: Páll byskup Jónsson í Skálaholti, en Guðmundr byskup Arason á Hólum, — þessir valdsmenn af leikmönnum: Jón Loftsson ok Sæmundr, sonr hans, Gizurr Hallsson ok Þorvaldr, sonr hans, ok Magnús, er síðan var byskup í Skálaholti, Snorri Sturluson ok bræðr hans, Þórðr ok Sighvatr.
   Maðr hét Hjörleifr ok var Gilsson. Kona hans hét Sigríðr ok var Hafþórisdóttir. Bæði váru þau vel ættuð. Hjörleifr var maðr sæmiligr bæði [at] vexti ok vænleik ok afli, svá at varla fekkst hans jafningi honum samtíða.
   Aron hét sonr hans inn elzti, er þessi saga gengr mest af. Annarr sonr þeira hét Ófeigr, þriði Bárðr, fjórði Óláfr, er síðan var ábóti at Helgafelli.
   Hjörleifr bjó fyrst í Bjarnarhöfn, en síðan í Miklaholti. Hann var inn örlátasti maðr í búi. Skorti [hann ok] ekki fé í þann tíma. Hann var vinsæll ok víðfrægr.
   Sigríðr, kona hans, var fríð sýnum ok hög á handiðjan, ok nutu þess margir, bæði skyldir ok óskyldir. Enn váru á því meiri orð, hversu hógvær hon var í skaplyndi, því at svá má at kveða, at hvert barn unni henni hugástum.
   Aron óx upp með föður sínum ok móður í Miklaholti. Var hann þegar mikill vexti á unga aldri, skýrr ok skapprúðr við vini sína. Fannst þat [á] honum, at hann var kappsamr í öllu því, er honum þótti ekki at sínu skapi gert vera, sem síðar mun sagt verða í sögunni, en þó þat allt sköruligt ok með hófi.
   Mörg átti Hjörleifr önnur börn en sonu þessa, sem nú váru nefndir.
   Yngvildr hét móðir Hjörleifs ok var Halldórsdóttir, Brandssonar ins örva, er bæði var víðfrægr utanlands ok innan. Hafþórir, faðir Sigríðar, var Aronsson, Bárðarsonar ins svarta ór Selárdal.
   Þessir váru bræðr Hjörleifs Gilssonar: Sölvi prestr, merkiligr maðr, annarr Þórðr, Helgi inn þriði. Allir váru þeir vaskir menn ok góðir drengir ok sterkir at afli ok fríðir sýnum. Þar eftir fór þeira skaplyndi, svá at varla fundust þeira líkar. En þó var Hjörleifr fyrir þeim í mörgu. Var eitt til marks um afl Hjörleifs, at engi oxi var sá fram leiddr, at eigi hyggi hann af höfuð með annarri hendi, — en af tveimr, ef hann hjó með báðum höndum.

2. Frá vistum Arons.

Maðr hét Þorlákr ok var Ketilsson, er bjó í Hítardal virðuligu búi ok var göfugmenni mikit. Guðlaug hét kona hans ok var Eyjólfsdóttir. Hon var skörungr mikill. Þorlákr Ketilsson var náfrændi Sigríðar, móður Arons, ok góðr vinr, ok sótti Sigríðr hann heim, þá er hon brá búi í Miklaholti. Fóru þangat með henni tveir synir hennar, Aron ok Bárðr. Var Aron þá vel vaxinn, en Bárðr vetrgamall. Tók Þorlákr við þeim vel ok sköruliga.
   Sighvatr Sturluson átti marga sonu, Tuma ok Sturlu ok Þórð ok aðra fleiri, þótt þeir sé hér eigi nefndir. Þorlákr ok Sighvatr váru kærir vinir sín í millum, — var Sturla Sighvatsson því löngum á fóstri með Þorláki, bæði haldinn vel ok ástsamliga. Sturla var inn vænligasti maðr bæði á vöxt ok allan vænleika. Þeir vára kallaðir jafnaldrar Aron ok Sturla. Því váru þeir svá sem fóstbræðr. Var ok þann tíma harla vel með þeim ok þó nökkut kappdrægt í leikum. En þá er meir tók at greinast með þeim kumpánum, þá bauð Helgi, föðurbróðir Arons, honum til sín. Ok þat þá Aron.
   Ok þá er Helgi fór í fjörðu vestr at fjárheimtum sínum, fór Aron, frændi hans, með honum. Þeir kómu í Flatey á Breiðafirði. Þar bjó nafnfrægr maðr, Eyjólfr Kársson. Hann átti þá konu, er Herdís hét [ok] var Hrafnsdóttir. Hon var náfrændkona Arons. Þau buðu Aroni til sín, ef Helgi færi utan um sumarit, sem hann hafði [heitit]. Þat þá Aron [ok] var með Eyjólfi tvá vetr ok ástsamliga haldinn.
   Eyjólfr var mikill vinr Guðmundar byskups at Hólum, svá at hann lagði [sitt líf við] hans líf, þegar hann þurfti.

3. Frá ófriði Sturlunga ok Guðmundar byskups.

Í þenna tíma horfði til mikils ófriðar fyrir norðan land milli þeira Guðmundar byskups ok Sighvats Sturlusonar. Þar til styrkti Sturla föður sinn ok þeir Tumi bræðr ok margir aðrir höfðingjar. Ok leiddi af þessari tiltekju mikinn ófagnað mörgum mönnum fyrir norðan land, því at margir misstu fé ok náðir, en tóku útlegð í staðinn, en sumir misstu lífit sakir ofríkis Sighvats ok sona hans, því at þeir veittu mikinn ágang Guðmundi byskupi með miklum ójafnaði ok ófriði.
   Nú draga þeir Tumi lið saman ok fundu þat til saka, at þeim þótti byskup of stríðr, er þeir þóttust eigi fram koma öllum ójafnaði, þeim er þeir vildu, á vinum byskups, því at hann helt þá drengiliga ók ríkuliga sína vini.
   En þá er Guðmundr byskup varð varr við þetta ok þeira fyrirætlan, þá varð hann fyrir mikilli áhyggju ok tók þó sköruligt ráð ok vitrligt, at senda skjótliga orð vinum sínum, at þeir kæmi til hans at ráða um þenna vanda. Nefndi hann þar til fyrstan Eyjólf Kársson. Hann varð vel við orðsending Guðmundar byskups, ok fór hann skjótt á fund hans. Þessa för fór Aron Hjörleifsson it fyrsta sinn með Eyjólfi Kárssyni, svá at getit verði, ok kómu þeir til byskups ok aðrir vinir hans at áliðnu sumri ok báru nú saman ráð sín. Ok sýndist einn veg flestum, at byskupi myndi verða aflaskortr við jafnmarga höfðingja at etja. Byskup varð því ok samþykkr.
   Ok meðari þeir sátu yfir þessum málum ok ráðagerðum, þá váru þessir ófriðarflokkar á leið komnir. Þá lét Guðmundr byskup draga at sér skip um Skagafjörð, ok sýndist honum undan at halda, því at þær váru frásagnir, at þeir ætluðu [at] taka byskup í sitt vald ok þröngva honum með afarkostum, en setjast á staðinn á Hólum, sem þeir gerðu. Heldr nú Guðmundr byskup skipum sínum út eftir Skagafirði til Málmeyjar, ok bjuggust þar fyrir, ok “váru þeir saman sjau tigir röskra manna.
   En er flokkarnir kómu til Hólastaðar bk misstu þar Guðmundar byskups, en skipin öll í brottu, þá tóku þeir þat til ráðs at dreifa þeim inum sterkústum flokkum. Settist þá Tumi á staðinn at Hólum ok lagði undir sik heilagra manna eign, svá sem hann væri erfingi orðinn, en keyrði á brott alla þá rnenn, er byskup hafði þar setta. Semjá nú hýbýlaháttu með því ííióti, at Tumi lét halda sterka vörðu á staðnum ok hestvörð. Tumi hafði mannmargt ok surha varla til vápns færa. Nú sitr hann með þeim hætti um hríð, at hvárigir gera til annarra.

4. Byskup sat í Málmey, en Tumi á Hólum.

Nú er at segja frá Guðmundi byskupi ok hans mönnum, at þeir bjuggust um í Málmeyju ok draga at sér föng. Var þar Eyjólfr Kársson mikill ráðagerðarmaðr með Guðmundi byskupi ok annarr maðr Aron Hjörleifsson, er Eyjólfr hafði mikla elsku á. Aron hafði mest útgerðir til atdrátta ok valdi menn með sér eftir skaplyndi sínu. Varð ok jafnan eftir föngum á land at leita.
   En er Tumi varð þess varr, þá lét hann setja menn fyrir, svá at hvergi mátti uppgang veita.
   Nú fær Guðmundi byskupi mikillar áhyggju ok stórrar skapraunar, — rekinn frá stólinum, en þeir máttu hvergi föngunum ná, ok váru þat berlig fjörráð. Höfðu þeir fyrirmenninir þat mjök í ráðagerð, at þeir myndi leggja á lífshættu mikla at hefna byskups svívirðinga ok sinna.
   Nú tekr heldr at harðna vistin í eyjunni, ok óhægist veðrátta, ok verðr nú atfangafátt. Sitja nú við svá búit um hríð. Líðr nú fram vetrinn. Ok er þeir sáu, at eigi mátti þannig hlýða, þá hugsa þeir Eyjólfr ok Aron, við samþykki Guðmundar byskups, at leggja á nökkura lífshættu at leita þangat eftir föngum, er þeir þóttust frjálsast eiga, en þat var at Hólum, ok þeir váru skömmu áðr af keyrðir. Ætla nú ok eigi öll stórvirki láta undan ganga, ef færi gefr á. Líðr nú fram um jólin, ok frestaðist því svá mjök, at þeim þótti fastligt sakir varðhalda ok fjölmennis.
   Maðr er nefndr Auðunn ok var kallaðr handi. Hann var lítill maðr ok nær hálfræingi. Hann sendu þeir á land eftir jólin til nökkurra njósna. Sögðu svá fyrir, at hann skyldi dvelja sem lengstum á Hólastað millum jóla ok föstu. Tumi var þá góðr viðtakna. Skyldi hann ok skynja hýbýlaháttu ok hvílur inna betri manna, — vita ok, hvárt Tumi hvíldi í skemmu eða skála. Hann skyldi ok minna sofa um nætr en um daga, láta sem vís ván væri heimsóknar af byskupsmönnum ok myndi þat heldr um nætr en um daga.
   En þann tíma, er dregr fram at kyndilmessu, þá leggjast at stormviðri.
   Þess er getit eitt kveld, þá er Tumi er undir borð kominn, at hann heimti til sín varðhaldsmenn sína ok gefr þeim frelsi þá nótt, ok þetta þágu þeir. En þetta it sama kveld mælti Guðmundr byskup til manna sinna, Eyjólfs ok Arons, at honum segði svá hugr um, at á þessi nótt myndi helzt tóm til falla at leysa nökkut þeira vandræði, þótt þeim þætti fyrir storms sakir eigi vandræðalaust. Vildu [þeir] nú ok þegar af ávísan Guðmundar byskups fyrir fullt ganga láta, því at þat þótti jafnan vera mikil spásaga, er Guðmundr byskup sagði þeim.

5. Byskupsmenn drápu Tuma.

Nú er þar til máls at taka, er þeir heimta saman fylgdarmennina, ok vilja nú kanna, hvat þeim þykkir helzt til fallit til þessarar ferðar, ok verðr þat hálfr fjórði tigr manna, er eigi taldist undan ok enginn vildi í móti mæla. Nú eru þeir forstjórar ferðar þessarar Eyjólfr ok Aron. Einarr var nefndr inn þriði ok var kallaðr skemmingr. Hann var frændi Guðmundar byskups ok hafði fengit stórar skapraunir af Sturlungum í mannamissi ok fésköðum. En Pétr Bárðarson, er einn var inn vaskasti maðr, hann vildi eigi fara at Tuma, frænda sínum.
   Bregða þeir nú við skjótt ok hrinda skipum á sjá ok báru grjót á, því at þeim þótti [eigi] siglanda fyrir stormi lausum skipum. Nú námu byskups menn eigi fyrr staðar en þeir kómu á land. Ok gengu þeir til þess bæjar, er á Óslandi heitir, ok höfðu þar fréttir þær, at Tumi væri heima ok svæfi úti í skemmu við inn fimmtánda mann, — ok váru flestir valdir til vápns. Nú herklæðast þeir Eyjólfr ok hans menn ok fóru með ákafa miklum ok koma á staðinn öllum mönnum á óvart nökkuru fyrir dag. Ok var þat einni nótt fyrir Ögötumessu.
   Eftir þat skipta þeir Eyjólfr ok Einarr liði sínu til atgöngu. Þeir, er öruggastir váru til vápns, váru valdir til at ganga at skemmunni, en sumir at verja útgöngu á heimahúsunum ok ráku þar fyrir slagbranda. Nú verðr af gnýr mikill, ok spretta þeir upp, er í skemmunni váru, ok komast í klæði sín, ok fengu allir nökkurt vápn. Ok í þessi svipan báru þeir at stokka at skemmuhurðunni, því at þeim heldu sterkar járnlokur, ok hlutu þær upp at ganga, ok var þar fyrir þykk fylking af harðfengum mönnum. Ok skorti þar eigi sköruliga vörn, ok gekk því lengi. Í þeiri svipan báru þeir stokka at skemmuhurðunum, ok komst Aron inn í skemmuna ok fjórir menn með honum, ok verða áverkar. Ok þá fekk Tumi sár mikit, ok var þat kennt Aroni, en hann gerði þar at hvártki: bar þat af sér né á sik.
   Nú slokknuðu ljós öll í skemmunni. Nú leita þeir Aron út aftr til sinna manna, því at þeim þótti fast fyrir. Vildu þeir nú leita á fleiri vega at vinna skemmuna, — létu nú draga at eld mikinn ok leggja hann í viðinn, er þeir höfðu at dregit. En þó var ávallt glettingar atsókn, ok hefir sjaldan harðari hríð jafnlengi gengit en þessi — at frásögn manna. Nú kveikir stormrinn skjótt eldinn, ok gýss upp loginn, ok vex reykrinn. Sjá þeir Tumi nú, at þeir eru yfirkomnir.
   Beiðir Tumi nú útgöngu ok griða, ok býðr hann nú tyllusætt, ok var þeim leyfð útganga, ef þeir léti laus vápn sín, en þeim var engum griðum heitit, — gera nú at þeim kúlur á hermanna hátt. Nú gengu út fimm menn eða sex fyrr en Tumi, ok váru allir handteknir ...
   Þá var þessi vísa kveðin:

Gerðu geirhríð harða

Gunnar setrs á vetri

hríðar sól á Hólum

hjaldrþungir buðlungar,

þás vígfimir vágu

valdeirs at Þorgeiri,

Tumi vas felldr til foldar

frændstórr með Bergþóri.

Nú var orðinn ljóss dagr. Réðu þeir nú mjök tökum við þá, sem eftir váru. Nú könnuðu þeir hýbýlaháttu ok gerðu sér frjálsa staðareign ok byskupi, vistir ok klæðnað, ok helt þeim til þess ærin nauðsyn ok bjuggust nú á brott með nökkurum skyndingi, svá sem þeim þótti helzt tími á vera. Váru nú glaðir ok kátir.
   Höfðu byskupsmenn þá skipt um farmana, hlaðit góðum birgðum, en kastat grjótinu, lægði ok þá þegar veðrit, er þeir váru á sjá komnir. Tóku nú róðrarleiði, ok tókst þeim allt auðveldligar en þeim þótti líkendi á vera. Kómu ina næstu nóttina eftir til Málmeyjar. Gengu þeir heim þegar frá skipi Eyjólfr ok Aron ok kómu til þess herbergis, er Guðmundr byskup svaf í. Var hann þá á bæn sinni ok fagnaði þeim fyrri ok spurði þá at tíðendum, en þeir segja slík, sem gerzt höfðu, ok þótti honum þetta mikil tíðendi, en kvað þó þess vænta, at eftir guðs forsjá hefði farit þeira viðskipti.
   Þá var þessi vísa kveðin:

Sóttu heim við hættu

hjalmrunnar styrkunnir,

snjallr, segik, Freyr at felli

fagrhjóls, Tuma at Hólum.

Inn gekk Aron manna

einna fremstr í skemmu,

hann vann hildar manna

hjalmskóð roðin blóði.

Nú er þar til máls at taka, sem þeir eru at Hólum, at þeir styrma yfir dauðum mönnum ok sjá fyrir þeim.
   Nú spurðust þessi tíðendi til þeira Sighvats ok Sturlu, ok þótti þeim sér nær höggvit. Ok því næst spurðust þessi tíðendi um allt land.
   Nú svall Sturlungum mjök móðr, ok þess galt margr maðr síðan. Nú skipar Sighvatr staðinn í annat sinn, ok verðr ekki til tíðenda.
   Sitja nú hvárirtveggja um kyrrt mjök lengi þat, sem eftir var vetrar. En er á leið vetrinn, þurfti atföng, en menn váru margir, en engi kómu við. Sýndist þá ráðsmönnum Guðmundar byskups at láta eigi yfir drífast þar. Váru þeir jafnan góðir áræðis ok einarðir á þat, er þeir vildu vera láta, — sigldu á brott ok norðr til Grímseyjar. Ok er eigi annars getit en sú ferð tækist greiðliga ok í vild þeira. Búast þeir nú þar fyrir ok nema þar stað á eyjunni.
   Gnúpr hét maðr, er þá bjó í Grímseyju ok var inn mesti maðr at mannvirðingu af bóndum. Var þat þá vandi mikill, at veiðiskap skorti eigi í eyjunni, var þar þá gnóg atvinna mörgu sinni, þótt annars staðar á landi væri skortr. Hitt helt ok annat til, er byskup vildi þangat fara, at honum sýndist, sem var, skylda sín til vera at kanna siðu manna ok fegra slíkt, sem hann mætti, um kristindóm ok mest þurfti ok byskupligu embætti heyrði til.
   Sá atburðr varð at páskum, at Einarr skemmingr varð sjúkr af blóðrás, ok blæddu nasar hans. Einarr var frændi Guðmundar byskups ok vinr ok mikils háttar maðr, ok því þótti þat mikill mannskaði, ef hann létist. Gekk þá Guðmundr byskup sjálfr til at stöðva blóð hans, ok þat vannst at sinni. Ok enn oftar kom blóðrás at honum ok svá áköf, at menn segja, at bæði hafi út sprungit [um] munn ok eyru. Segir Guðmundr byskup þá, at þat mein myndi honum at bana verða, — kveðst þat hyggja, at því myndi svá ákaft fara blóðrásin. En þó fekk hann stöðvat at sinni at því, at menn hafa sagt. Ok er eigi komst um nasar honum eða aðra limu, þá sprakk út á millum herðanna. Eftir þat minnkaði mátt hans, ok síðan andaðist Einarr.

6. Grímseyjarför.

Í annan stað er þar til máls at taka, at Sighvatr ok Sturla, sonr hans, [þóttust] illa beiddir [ok] hafa sárt haldit með frænda láti ok vina. Margir samþykktu þat með honum, at svá væri. Láta eftir þat safna liði, ok verðr þar brátt mikit fjölmenni. Leggja nú allan fjandskap á þá menn, er at vígum höfðu verit at Hólum, ok margt þótti þeim annat til draga. Spyrja nú, at Guðmundr byskup var kominn til Grímseyjar ok ekki myndi fundum á koma við hann né menn hans, nema þangat væri farit til eyjarinnar.
   Þeir Sighvatr ok Sturla tóku skip, hvar sem þeir fengu, smá ok stór. Kom þar saman meira fjölmenni en oftast hafði fyrr verit á Íslandi utan þingstefnur, því at hálfr fjórði tigr hefir sagðr verít skipa þeira, er þeir höfðu til Grímseyjar. Sturla var meir fyrir málum þessum, því at hann var mjök roskinn ok var inn bráðgervasti maðr, sem allir hafa eitt um talat, þeir er hann hafa sét. Vildu þeir feðgar, at Sturlá væri meir frammi í öllum þeim hlutum, sem fyrirmenni væri í, þótt Sighvatr hefði ráð fyrir þeim feðgum jafnfram Sturlu. Fara þeir Sighvatr nú af Íslandi í góðu veðri, þegar þeir váru búnir. Byskupsmenn höfðu á sér sterka vörðu, eftir því sem þeim þótti helzt föng á, því at [þeir] þurftu ekki at efast, at opinn var ófriðrinn fyrir þeim.
   Þat var einn morgin í sólarupprás, at varðmenn byskupsmanna sáu skipaferðina, gera nú byskup varan við ok Eyjólf Kársson. Segir nú hverr öðrum. Spretta nú allir upp allröskliga ok herklæðast eftir efnum, sem til váru, en þau váru harðla lítil. Dyljast nú eigi við, at þeir muni við ófriði taka eiga, þegar er skipin koma at landi. Guðmundr byskup stendr upp ok gengr til kirkju með klerkum sínum, en talar nökkurum fögrum orðum fyrir mönnum sínum ok þó fáum, því at eigi var tómstund til at mæla svá margt gott sem hann myndi vilja.
   Nú snúa þeir Eyjólfr ok Aron til sjóvar ok þeira menn ok skipa liði sínu fyrir þær hafnir, sem skipin stefndu á. Sáu [þeir] sinn mikinn aflaskort, ok þótti þat flestum mönnum líkara, at eigi myndi allir frá tíðendum segja eiga á þessu kveldi af þeim, er fyrir váru. Var þá sldpat Aroni fyrir höfn þá, sem bezt var á eyjunni. Þótti þeim líkligast, at þar myndi nökkurir fyrirmenn til leita. Þeir skipuðust fyrir hafnir. Ætla þeir Eyjólfr ok Aron at sýna vaskliga vörn, ok skyldi Eyjólfr styrkja þessar þrennar sveitir til framgöngu. Bar Eyjólfr sik hraustliga þenna dag, sem allar frásagnir vátta. Aron var við inn átjánda mann, þar sem hann var staddr. Þótti Eyjólfi sem þar myndi vel fengit fyrirmanns, sem hann var. Skipin áttu þá mjök langt til lands.

7. Bardagi í Grímsey.

Nú er þar til máls at taka, at Aroni þótti þat lið lítt búit at vápnum, er hjá honum stóð. Kom þar til mikill féskortr. Ok nú mælti Aron til Eyjólfs, hvárt nökkurr maðr bæri vápnin Tuma í flokki hans. Eyjólfr kvað engan bera ok segir heima vera, — „þykkir mér sem ærinn muni ofsi vera í skapi þeira feðga,“ þó at eigi væri slíkar skapraunir gervar, við slíkan aflamun sem at eiga var. En Aron svarar svá, at honum þótti óskapligt, at menn hans skyldi ganga berir ok vápnlausir í móti sverðshöggum, en þeir skyldi eigi þora at bera slíkar gersemar, því at þat váru in beztu vápn, „ok hygg ek mik jafnlengi lifa munu, þótt ek bera vápnin, enda er nú enn ærit tóm til at sækja þau.“ Selr nú af höndum sín vápn þeim mönnum, sem honum þótti líkligastir til, at vel myndi neyta. Snýr hann nú heim ok mætir Guðmundi byskupi í kirkjugarðinum ok klerkasveit hans með honum, ok kveðr Aron byskup, en hann svarar honum blíðliga, því at hann elskaði Aron meir en alþýðu manna, sem síðan þykkir nökkur raun hafa á borit. Fór nú Aron skjótt ok vápnar sik með öruggri brynju ok góðum hjálmi ok sterkri hlíf. It fjórða vápn var mikit sax — sem stórt sverð, ok var þat it ágætasta vápn. Aron snýr skjótt út.
   Er nú byskup enn fyrir honum ok lætr vel yfir þessum tiltekjum, — „ok vil ek nú, sonr minn, at þú gangir til skriftar við mik.“
   „Ekki er nú tóm til þess, herra,“ segir Aron, „því at eigi mun þykkja of þykkskipat til varnarinnar, ok er jafnan munr undir mannsliði.“
   „Vel er slíkt mælt,“ segir byskup, „en þó skyldir þú sem trúmestr vera, sonr minn, ok vertu sem bezt við fátæka menn.“
   Nú blessar byskup hann ok mælti: „Svá segir mér hugr um, at þú komir hart niðr af Sturlungum, en þó væntir mik, at vit sjáimst enn síðar.“
   Ok þykkir þat orðin in mesta spásaga, því at þat þótti þá in mestu ólíkindi fyrst í stað ok svá jafnan síðan.
   Nú ferr Aron leið sína ok kemr til manna sinna, en Guðmundr byskup var eftir heima ok bað Aron vel fara.
   Nú dregr skipin at landi. Kernr Aron nú í þann stað, sem áðr hafði hann verit til skipaðr. Þar var eigi breið höfn, en atdjúpt mjök. Þar var ok þarabrúk fyrir ofan. Hamrar váru at tveim megin, ok var eigi frítt upp at ganga, en menn til varnar fyrir ofan, þótt fáir væri. Verpa menn helzt á þrjú hundruð manna, þeira er með þeim feðgum váru, en sjau [tigir] váru fyrir.
   Nú biðr Aron menn bregða vápnum sínum ok veita karlmannligt viðnám, sem framast eru föng á. Slíkt it sama segir Eyjólfr sínum mönnum. Fær ok röskr maðr þenna dag sem jafnan endranær drengiliga athöfn ok sýnir mikinn vaskleika, áðr en þeim fundi lúki.
   Nú fara sjau skip at landi, þar er Aron var fyrir, ok stýrir Sturla því liði. Var hann ok auðkenndr, því at hann stóð upp, var hann mikit afbragð annarra manna bæði at vexti ok afli, svá at ekki máttu aðrir menn við hann jafnast um flesta hluti hér á landi. En er þeir váru mjök landfastir orðnir, þá skynjar Sturla á landit, hvar fyrirmenn væri, ok vildi þar helzt at sækja.
   Nú tekr Sturla til orða: „Þar stendr Aron djöfullinn, sækið nú at honum sköruliga, ok drepum hann skjótt.“
   Aron svarar ok hristi saxit Tumanaut brugðit í hendi sér: „Hér máttu sjá, ragr fjandinn, mækinn Tumanaut, bróður þíns. Sækið at at heldr, sem yðr líkar, en vér skulum óskjálfandi bíða.“
   Svá segir Þormóðr prestr Óláfsson:

Styrks vas á stýris birki

staddr, sás Aron kvaddi

hörðum heiftar orðum,

hildar ruðr inn mildi.

En í mót fyr mönnum

mjök lík afar ríkum

garpr veitti svör snörpust

sannfrægr höfuðsmanni.

Nú æstist Sturla ok steðjar af skipinu upp á þarabrúkit. Honum varð hált á þarabrúkinu, en Aron snarar í móti honum ok leggr saxinu Tumanaut af því öllu afli, sem hann hafði til. Lagit kom á Sturlu miðjan. En með því at sólinn var stökkr, en brúkit var hált ok fast var til lagit, þá rasar Sturla ok fellr.
   Svá segir Þormóðr prestr:

Sturla réð í stríði

strangr á land at ganga,

hauðr með hölðum fríðum

harðr þars Aron varði.

En eldbroti unnar,

Iðja dóms, á miðjum,

Freyr svát fell inn dýri,

framabragð vas þat, lagði.

Ok enn segir Þormóðr prestr:

Sonr jók Saxi benjar

seggja kind til beggja,

hlífsendir naut, handa,

Hjörleifs, vala kleifar.

Margr hné maðr við dreyrgar,

malmr sundraðisk, undir,

áðr fullhuginn felli

frægr nær svölum ægi.

Nú heggr Aron til Sturlu tveim höndum svá sterkliga, [at] at fullu hefði unnit, ef þeir hefði átt tveir við at leikast. Maðr er nefndr Sigmundr snagi. Hann kastaði skildi yfir Sturlu með mikjum skyndingi, ok kom högg þat í skjöldinn. En Sturla stóð þá skjótt á fætr, ok var þá eigi at frýja atsóknar at Aroni ok öllum þeim, sem fyrir váru. Varð vörnin vasklig ok eigi löng flestra, því at við mikinn aflamun var at eiga. Sumir menn létu þar skyndiliga líf sitt, en nökkurir menn létu sígast sárir. Aron barðist þá nökkuru lengr en aðrir menn, þeir sem hjá honum höfðu staðit. Gerðist þá nökkut undarligr atburðr, því at svá er sagt, at Sturla sjálfr þykkist at honum hafa unnit, ok sóttu hann ok fleiri menn aðrir, þeir sem hjá honum höfðu verit. En svá stóðu þykkt spjót á Aroni um hríð, at þá studdu hann aðrir spjótsoddar, er öðrum var at lagit. En brynjan var svá örugg, at ekki gekk á, ok því mátti hann eigi falla svá skjótt sem elligar myndi hann. Aron fekk þar þrjú sár stór ok eigi banvænlig. Eitt lag kom í kinnina Arons ok nam staðar öðrum megin í góminn, ok var sú kefling heldr óhæg. Annat sár fekk hann á læri, en it þriðja á rist, ok var þessi vörn allfræg. Fór þá svá, at hann dasaðist af mæði ok blóðrás, svá at hann fell, ok var þat þó síðar en líkligt var. Nú þótt Aron sýndi í vörn þessi meira mátt en líkendi væri á, þá kenna menn þat meir guðs miskunn ok bænum Guðmundar byskups en einkum framkvæmd sjálfs hans, ok hitt annat, at þeir hafa minni ábyrgð hafða fyrir guði, er vörðu Guðmund byskup, en hinir, er at sóttu.
   Þar um er þetta kveðit:

Sturla fekk, þás stukku,

stálhríð, búendr fríðir.

Harðr hjó heila byrðar

hjör-Freyr í Grímseyju.

Ok enn þetta:

Aron gekk, því óðisk ekki,

ærit fram í böðgerð ramma,

hölða klauf hann heldr en skjöldu,

heiftar fullr í móti Sturlu.

Nú vill Sturla forvitnast til föður síns ok um fund þeira Eyjólfs, hver skipti orðit hefðu. Þar var gengit mjök at líkendum þeira skipti. Hafði Eyjólfr varizt, sem hann var vanr. Váru þar margir menn fallnir, sumir dauðir, en sumir sárir. Þá váru enn nökkurir menn hlaupnir til kirkju ok hugsuðu sér þar af nökkura lífs hjálp eða lima. Þótti þeim feðgum þat líkligast, at Eyjólfr myndi í þessi ferð verit hafa. Snúa nú heim á bæinn, ok var byskup í kirkju ok klerkar hans á bæn sinni. En er byskup heyrði dyninn, þá snýr hann fyrir kirkjudyrrnar. En er Sighvatr kemr at utan, þá váru heldr valdar byskupi kveðjur harðligar ok hans mönnum. Byskup svarar sköruliga ok þó með stillingu, því at nú váru mikil vandkvæði at höndum komin. Fréttast þeir nú fyrir, hvárt Eyjólfr væri í kirkjunni, ok at öðrum manni, Einari skemming, bróðurbana Sturlu, er þeir höfðu mikla heift á. Var þeim þá sagt, at Eyjólfr var ekki þar, ok þar með var þeim sagt, at Einarr var andaðr ok með þeim atburðum, sem verit höfðu, en þeir höfðu þat eigi frétt.
   Nú vill Sturla eigi þessu einu fyrir hlíta, sem sagt er. Lætr hann nú rannsaka kirkjuna. Ok er þat var gert, þá nefnir Sturla til nökkura menn, at draga skal ór kirkjunni til sárra píninga, en vér nefnum tvá eina, Knút ok Snorra, ok váru báðir prestar, ok lét hann síðan gelda þá báða, Völdu nú byskupi mörg afaryrði með öðrum stórum jartegnum, — sögðu skapligt, at tunga væri ór honum skorin ok mætti hann eigi þaðan frá veita þeim jafnsterk stórmæli sem þeim þótti verit [hafa]. En þó fórst þat óverkan fyrir, er betr var.
   Nú verðr á nökkur hvíld þeira illvirkjum. Þó vilja þeir mjök ekki því einu fyrir hlíta um andlát Einars, sem sögn gekk af. Var hann þá upp grafinn ok lagðr á grafarbakkann ok sprett líkblæjunni fyrir andlitinu ok borin kennsl á, ok sýndist þeim þessi sögn ófölsuð. Þá lýstr Sigmundr snagi náinn öxarhamarshögg ok spyrnir honum í gröfina ofan ok skildi svá við hann. Ok þótti þetta vera it mesta marglæti.

8. Undankváma Arons ok fall Eyjólfs Kárssonar.

Nú víkr sögunni til Eyjólfs ok þeira mága. Nú sem mjök var fallit lið Eyjólfs Kárssonar, en sumir til kirkju hlaupnir, snýr hann þangat til, sem þeir Aron ok Sturla höfðu barizt, ok kemr Eyjólfr þar at, sem Aron sat með vápnum sínum ok umhverfis hann lágu dauðir menn ok sárir. Verpa menn svá á, at látizt hafi níu menn.
   Fréttir Eyjólfr Aron, mág sinn, hvárt hann myndi nökkut mega brott fara ór þeim stað. Aron segir svá vera mundu ok stendr upp, ok ganga nú báðir saman um hríð með ströndinni, ok verðr fyrir þeim einn leynivágr. Þar flaut skip eitt fyrir landi, ok sátu fimm eða sex menn við árar, ok horfði framstafn frá landi. Þessa fyrirsögn hafði Eyjólfr haft, ef skjótt þyrfti til at taka.
   Nú segir Eyjólfr Aroni, at hann ætlar þeim á þetta skip, — kallast nú fyrir sjá, at þeir máttu eigi meira styrk byskupi veita í þetta sinn. „Vænti ek enn, at koma muni betri dagar,“ segir Eyjólfr.
   „Undarligt lízt mér þetta at ætla,“ segir Aron, „því at ek hugsaða, at vér myndim nú ekki skiljast í þessi mannraun við Guðmund byskup, ok er mér enn grunr á, at enn búi annat undir, ok vil ek víst eigi fara, nema þú gangir út fyrr á skipit.“
   „Þat hentir eigi, mágr,“ segir Eyjólfr, „því at hér eru mikil útgrunn, en ek vil, at þeir gangi engir utan, er við árar sitja, en þat er við meira magni, er þú gengr við slíkar meiðingar, ok hlýtr þú at fara fyrr út á skipit.“
   „Nú skaltu þá leggja vápn þín út á skipit,“ segir Aron, „ok mun ek þá trúa þér.“
   Nú stígr Aron út á skipit, en Eyjólfr gerði nú sem Aron beiddi. Veðr nú Eyjólfr út eftir skipinu, því at útgrunn váru mikil, ok þá er honum þótti helzt færi á vera, þrífr Eyjólfr eina öxi mikla ór stafninum, en hrindr skipinu sterkliga af öllu afli.
   „Farið nú vel, Aron,“ segir Eyjólfr, „ok finnumst, þá er guð vill.“
   En með því at Aron hafði mikil meiðsl á sér ok mæddr af blóðrás, þá hlaut svá búit at vera, ok þótti Aroni þungr þessi skilnaðr, því at þeir sáust aldri síðan.
   Nú mælti Eyjólfr við þá, er á skipinu váru, at þeir skyldi herða róðrinn ok láta eigi Aron þann dag koma á eyna ok ekki í bráð, ef þeir mætti sjálfir ráða. Fara þeir Aron nú leið sína, en Eyjólfr snýr á land upp ok til eins nausts. Ok í þessi svipan sér hann, at flokkrinn drífr ofan af bænum eftir þau illvirki, sem gerzt höfðu. Nú snýr Eyjólfr til naustsins, þar var í mikil ferja, er Gnúpr átti, ok nemr þar staðar ok ætlar þaðan at verjast, svá sem auðit má verða. Hurðir váru tvær fyxir naustinu, ok lætr hann gæta þunga steina hurðanna.
   Maðr er nefndr Brandr. Hann var fylgdarmaðr Sighvats ok var inn gildasti maðr. Hann hefir af svip af göngu mannsins ok mælti við förunauta sína, at hann þóttist þar kenna Eyjólf Kársson, ok bað þá snúa eftir honum. En Sturla var þar eigi við staddr. Verða nú saman níu eða tíu. Snúa nú at naustinu, þar sem Eyjólfr var fyrir.
   Spyrr Brandr, hverr maðr væri í naustinu, en Eyjólfr segir til sín.
   „Þá muntu vilja út ganga,“ segir Brandr, „ok fara á fund Sturlu.“
   „Vilið þér þá griðum heita?“ segir Eyjólfr.
   „Skammt mun um þat verða,“ segir Brandr.
   „Þá hljótið þér at at sækja,“ segir Eyjólfr, „en ek at verjast, ok sýnist mér eigi jafnliga á komit.“
   Eyjólfr var í brynju ok hafði [öxi] eina mikla ok ekki fleiri vápna. Nú sóttu þeir at honum. En hann varðist vel ok drengiliga, hjó spjót þeira af sköftum, ok veittu hvárir öðrum mörg stór slög. Ok í þeiri hríð þá stekkr öxarskaftit Eyjólfs, ok þrífr hann þá ferjuár ok verst með henni, því næst aðra, ok bresta báðar af sterkligri vörn. Ok [í] þessi hríð fær Eyjólfr lag undir höndina ok gekk á hol. Segja sumir menn, at hann bryti spjótit af skafti ok stæði þat eftir í sárinu. Sér hann nú, at lokit mun vörninni. Þá snarar hann út hjá þeim, ok þat tókst. En þetta kom þeim mjök á óvart, ok varð þeim þó eigi bilt, er úti váru. Már hét maðr, er hjó eftir honum, ok kom á fótinn við ökkla, ok loddi við ateins. Nú hnekkir hann við þat fram á bakkann, en flæðr var sjóvar. Kastar Eyjólfr sér nú á sund við þetta efni ok leggst tólf faðma undan landi ok í eitt sker ok lagðist þar á kné, en síðan fell hann allr til jarðar ok breiddi hendr frá sér ok horfði sjálfr í austr svá sem til bænar. Nú skjóta þeir báti ok vilja nú forvitnast til hans. Ok er þeir líoma í skerit, stingr maðr spjóti til hans ok því næst annarr, ok blæddi þetta sár hvártki.
   Nú skiljast þeir við hann, fara til lands ok finna Sturlu ok segja honum einarðliga frá þeira skiptum. Verðr Sturla samþykkr ok svá aðrir menn, at þessi vörn hafi allfræg verit. Lét Sturla vel yfir þessum tíðendum.
   Brandr kvað þá vísu þessa:

Varizk hefr Eyjólfr árum

örfengr tíu lengi,

frægs es orðin sú fyrðum,

fleyvangs í Grímseyju,

áðr út í sker skreytir

skorðu blakks inn rakki,

brjótr, með benjar heitar,

brynflagða, þar lagðisk.

Þessa vísu orti Þormóðr prestr:

Frák ofrhugann efra,

Eyjólf, við þrek deyja.

Seggr fekk sæmð af höggum

sannfrægr tíu manna.

Meiðr svam mens frá láði

mætr við stýfðum fæti,

mikit vas malma sækis

megn, ok lagðr í gegnum.

Nú kemr Sturla í þann stað, sem þeir Aron skildu, ok var Aron í brottu, ok þótti þat eigi at líkendum. Litast menn nú um ok sjá eitt skip róa frá eyjunni ok komit mjök langt frá eyjunni.
   Þá segir Sighvatr, at á því skipi muni Aron vera, ok biðr róa eftir honum ok drepa hann.
   Sturla segir: „Vér þóttumst svá við hann skiljast, at ek hugða þat lítinn drengskap vera at sækja hann með mannfjölda í þetta sinn. En ef honum verðr lengra lífs auðit en mik varir, þá kann vera, at þá verði enn skammt meðal funda.“
   Þá segir Sighvatr: „Þat segir mér hugr, at þessa iðrist þú eitthvert [sinn], ef eigi verðr oftar.“
   Skilr þar með þeim at sinni.

9. Aron kom til Svínafells.

Nú er at segja frá Aroni ok hans förunautum, at þeir höfðu ekki mikinn váða af veðri í ferð þessi. En er þeir þóttust komnir ór inum mesta háska fyrir ófriði at sinni, þá leitar Árni prestr til sára Arons, ok finnast þrjú eggbitin, en búkr hans var víða blár ok eggbitinn. Steypa í síðan byskupsvatni ok binda um eftir þat. Nú er ekki getit um ferð þeira, fyrr en þeir kómu … settu þar upp skip sitt, sem þeim þótti vænligast, at vel myndi komit vera. Gengu nú til þess bæjar, er þar var næstr, ok beiddu bónda viðtöku þá nótt, en bóndi gerði þeim kost á með einhverju móti. Gengu inn eftir [þat] ok settust niðr brátt, því at þeir váru mjök farmóðir, en sumum helt enn fleira til. Eftir þat spyrr bóndi at tíðendum vandliga, en þeir segja honum af it ljósasta. Eru þeir þar nökkurar nætr.
   Eftir þat leysir Arni prestr bönd af sárum Arons, ok váru allar blóðlifrar lausar í sárum, svá sem þar væri in beztu smyrsl við höfð. Aron kallaði ok litla verki fylgja sárum sínum eftir því, sem líkendi þóttu til vera. Kenndi hann þat fyrst allsvaldanda guði ok vatnsvígslu Guðmundar byskups. Hann hafði ok enga lækning aðra við sín sár en vatn þat, er Guðmundr byskup hafði vígt, ok greru bæði vel ok skjótara en oftast var vant.
   En síðan slógu þeir kaupi við bónda ok seldu honum skipit, en tóku við fararskjóta ok slíkt annat, sem mest þurfti. Eftir þat fóru þeir þaðan í brott ok mjök síns vegar hverr ok þangat hverr, sem líkligast þótti. Fengu þeir fararskjóta Aroni, þann sem þeim þótti sem bezt myndi duga, ok einn fótganganda mann. Ok eftir þat skildu þeir, ok er Árni prestr ór þessi sögu.
   Aron fór til Austfjarða, sem leiðir liggja, þar til er hann kom til Vápnafjarðar, ok snýr hann þaðan til Fljótsdalsheraðs, ok svá ætlaði hann suðr til heraða.
   Þess er getit, at hann kom eitt kvöld til gistingar á þann bæ, er heitir á Valþjólfsstöðum, ok var Þórarinn bóndi eigi heirna, en húsfreyja hans tók vel við Aroni ok sá, at hann var beinleika þurfi. Var hann þar nökkurar nætr velkominn. Síðan fýstist hann í brott, en húsfreyja lét honum kost lengri vistar, ef hann vildi.
   Snýr hann nú um þvera Austfjörðu, svá seni leiðir liggja til Hornafjarðar, ok er ekki getit um ferð hans, fyrr en hann kemr á þann bæ, er at Svínafelli heitir. Þar bjó þá Ormr Jónsson, mikill höfðingi, er kallaðr var Svínfellingr. Hugðist Aron þar mundu fá góðar viðtökur. En þat brást honum, því at þar váru komnar hættligar njósnir af þeim Sturlungum. Þat var síð um kveldit, ok váru menn mettir, en Ormr bóndi var til baðs farinn, ok var út at ganga til baðstofunnar. Þar váru varðmenn fyrir. Aron reið at þeim mönnum, er vörðinn heldu. Hestr hans kastaði sér niðr þegar af mæði. Menn heilsuðu honum ok spurðu hann at nafni, en hann segir til sín ok föður síns ok hugði, at þat myndi ekki spilla hans máli.
   Þá snýr maðr einn skyndiliga inn í baðstofuna ok segir, hverr maðr kominn er.
   „Þar er sá maðr,“ segir Ormr, „at eigi skal sjálfr eiga frá tíðendum at segja, ef svá ferr sem ek ætla, ok fylgið honum til Sörlastofu, ok vakið yfir honum.“
   Nú gengr þessi maðr út ok segir félögum sínum, at þeir skuli handtaka Aron. Þetta kom Aroni mjök á óvart ok spyrr, fyrir hvat hann skyldi þetta hafa. Þeir segja honum, hvers efni í eru ok hvat þeim var fyrir sagt. Hann kvað þá ekki þurfa at hafa hendr á sér, kallast ganga mundu skamma leið með þeim, hvert er þeir vildi, kallar ok lengi skipast mega hörð heit, at enn megi betr verða. Fara nú allir saman til einnar lítillar stofu, reka aftr hurðina eftir þat, en Aron var einn inni strengdr ok festir upp vápn sín, ok þykkist hann hvergi betr kominn en hann hugði til, ok hlaut þó svá búit at vera.
   Þat var drjúgt manna þar á bæ, at sér þótti mjök í móti skapi þessi viðtaka, ok þótti þeim þungast, sem helzt vissu deili á hans foreldrum, en þó höfðu fáir menn orð um.
   Ormr bóndi kemr ór baði ok fréttir, hvat þeir hefði gert af manninum. En þeir sögðu viðræður þeira ok kváðust þat hyggja, at hann myndi lítt felmta, ef þeir væri jafnmargir hvárir, „en vér skildumst svá við hann sem þú mæltir fyrir.“ Þá lét Ormr vel yfir.

10. Aron fann móður sína.

Maðr er nefndr Þórarinn Jónsson, bróðir Orms, góðr drengr. Hann var ekki jafnmikill vinr Sturlunga sem Ormr. Hann var þar kominn at heimboði. Hann verðr nú varr þessar ætlanar, ok nú stendr hann upp ór rekkju sinni ok gengr til rekkju Orms.
   Haran fagnar bróður sínum vel ok fréttir at erendum.
   „Smá ein eru erendi at svá búnu. Ek vil forvitnast um viðtöku við Aroni, hvárt hon er svá ógeðlig sem flutt er, því at mér er heldr óþekkt, at honum sé þannig fagnat, með því at hann er hér kominn með öllum ókunnum, en barn at aldri ok hvergi nær gróinn at sárum.“
   Ormr segir: „Oft mælist yðr vel. Vil ek þó stundum meira ráða.“
   Þykkir nú sinn veg hvárum.
   Eftir þetta gengr Þórarinn á brott ok til litlustofunnar ok fylgdarmaðr hans með honum, snarar frá lásinn ok gengr inn. Aron sitr á pallinum ok hefir saxit Tumanaut í hendi sér. Hann heilsar manninum. Þórarinn tekr kveðju hans. Þá mælir hann hljótt við förunaut sinn, ok maðrinn gengr fram ok er á brott nökkura stund. Aron spyrr nú þenna mann at nafni, en hann segir heiti sitt. Kannast Aron nú við ok þykkist varla vita, hvert erendi hann niun þangat eiga. Er honum á nökkurr grunr um brautgöngu mannsins, hvern enda eiga myndi.
   Nú fréttir Þórarinn at tíðendum. Aron segir honum slíkt, er hann fréttir. En meðan þeir töluðu þetta, þá var lokit hurðu, ok kom inn sami maðr innar ok hafði dúnklæði í fangi sér ok lagði í bekkinn. Því næst tók hann borðskutil. Þá kom innar kona með fæðslu. Biðr Þórarinn Aron til matar ganga ok leggjast til svefns síðan, „hvat sem enn kann eftir at koma, en ek mun á brott ganga, en fylgdarmaðr minn skal hér sofa í nótt.“ En þá er Aron var mettr, lagðist hann niðr til svefns. Ok þykkir Aroni nökkuru blíðara en hann hugði til.
   Líðr nú nóttin, ok kemr morginn, ok er Þórarinn snemma á fótum ok vekr upp fylgdarmenn sína ok biðr þá upp standa ok klæðast. Þeir gera nú svá. Þeir senda mann til Arons ok biðja hann upp standa ok klæðast ok vera við búinn, hvat sem at höndum kemr. Aron stendr upp skjótt.
   En er Ormr vaknar, þá gengr Þórarinn til bróður síns ok fréttir eftir, hvárt Ormr hafi nökkut skapskipun tekit um nóttina.
   Hann segir þat ekki vera.
   „Þá mun ek segja þér,“ segir Þórarinn, „at þetta mun kallat it mesta níðingsverk hér á Íslandi ok óhöfðingligt, ok vilda ek láta spara sjálfum Sturlungum þetta verk.
   Þá segir Ormr: „Finn ek, at þú ert mikill í flutningi, en þó hefi ek þessu fastliga heitit.“
   Þá svarar Þórarinn: „Birta mun ek nútt skaplyndi ok felast eigi lengr, at hér skal frá fleirum tíðendum at segja í dag en lífláti Arons, því at vér munum allir saman standa ok veita nökkura vörn, ef þér vilið at sækja. Ok vænti ek, at nökkurir klái sárt síður, áðr vit Aron látimst báðir.“
   Ormr svarar: „Ofrkapp leggr þú á þetta, bróðir, sem jafnan endranær, ok mun ek ekki þat til vinna til lífláts eins manns nauðsynjalaust at berjast við þik. Takið hann nú á yðvart vald ok farið með sem yðr líkar.“
   Þá þakkaði Þórarinn Ormi bróður sínum, ok er ekki getit, at þá skildi á um þetta síðan.
   Fekk Þórarinn af þessu góðan orðróm ok mun lengi uppi vera.
   Svá segir Þormóðr prestr:

Þórarinn hét, sás þegni mætum,

þrútins elds, at Svínafelli

röskliga dugði, runnr, í háska

randa svinnr, ok nauðum stinnum.

Aron hlaut af Ormi at mæta

ógnarráði ok miklum váða,

herðinn bjósk því höldr at varða

hlýra sínum dreng inn skýra.

Þórarinn tekr nú Aron á sitt vald ok eru þar nökkura hríð ok fara jafnsnemma í braut. Fær Þórarinn honum góðan förunaut þann er Guðmundr hét ok var Óláfsson. Sá var síðan at brennunni Þorvalds Vatnsfirðings með þeim Hrafnssonum.
   Um þat, er Aron var tekinn at Svínafelli, váru þessar vísur kveðnar:

Morginn kom yfir mistar fergi,

mannraun hlaut þá Aron sanna,

ráðinn vas honum raunmjök dauði

randa storms af Svínafells-Ormi.

Stríðir hratt þá vel við váða,

víðfrægt hefr þat orðit síðan,

mest of barg þá malma treysti

mildr Þórarinn, vápna, hildar.

  

Aron reið við sollnum sárum

sæmðar hraustr um fjörðu austan,

vistar þurfti varganistir

vellum grimmr, at Svínafelli.

Höndum tóku hjörva sendi,

hótat vas honum dauða skjótum,

lundar unnu ljóssa branda

luktan hann í myrku ranni.

Nú bjó Þórarinn Aron á brott frá Svínafelli. Var ferð þeira vel búin, en þó hlutu þeir at fara leyniliga ok meir um nætr en um daga, því at raunmjök var lífs at gæta. En eigi er sagt frá náttstöðum þeira, fyrr en þeir koma í Borgarfjörð ok til þess bæjar, er á Rauðamel heitir inum syðra. Þar bjó þá Sölvi prestr Jöruridarson ok Sigríðr, móðir Arons. Þat var nær miðju þingi.
   Þeir kómu í morgnun á bæinn, ok váru flestir menn í svefni. Sveinpiltar tveir höfðu farit úti at hrossum. Þeir váru úti, er þessir menn riðu at bænum. Anriarr sveinninn var Bárðr, bróðir Arons, en annarr hét Ormr. Sveinarnir heilsuðu þeim ok spurðu þá at nafni. Þeir sögðu til sín ok eigi þat, sem var, ok leiddu hestana á bak húsum ok heimtu sveinana þangat, ok mælti Aron, at þeir skyldi inn ganga hljóðliga til hvílu Sigríðar Hafþórisdóttur ok segja henni, at menn eru komnir úti, þeir er hana vilja finna. Piltarnir gera sem þeir váru beðnir. Hon fréttir eftir, hversu þessum mönnum sé háttat, því at henni var mikil önn á um ferðir Arons. En þeir segja, at menn váru miklir ok vápnaðir mjök. Hon ríss upp ok, en biðr sveinana sofa ok láta kyrrt yfir þessu. Hon gengr út, en þessi maðr annarr snýr þegar í móti henni ok minntist til hennar. Ok var henni nú meiri fögnuðr á fundi þeira en hon mætti í fyrsta orði upp koma, — biðr þá ganga af þjóðbrautinni, en hon gengr inn til hvílu Sölva prests ok segir honum, hvers efni í eru. Hann sprettr skjótt upp ok gengr út, ok finnast þeir frændr, ok gerir hann fyrir þeim ráð af skyndingu. Ok litlu síðar var þeim fylgt til eins hellis, er þar var í hrauninu mjök langt frá bænum. Ok hefir sá hellir þar af nafn tekit ok kallaðr Aronshellir. Síðan váru þannig fluttar vistir af trúnaðarmönnum þeira ok klæði, svá at þeir máttu bjargast við, ok námu þar staðar um hríð.

11. Aron varð sekr ok fór til Arnarfjarðar.

Litlu síðar kómu menn af þingi, ok fréttust þau tíðendi, at Aron var sekr gerr ok fimmtán byskupsmenn aðrir. Hafði Aron því meiri sekt en aðrir, at hann var gerr skógarmaðr ok óheilagr ok óferjandi ok óráðandi ölium bjargráðum, — ok á öllum þeim stórsakir, er honum veitti nökkur bjargráð.
   Váru þeir nú nökkura stund i helli sínum. Ok er á leið, var farit óvarliga. Kómu þeir heim stundum um nætr til Sölva prests. Ok eitthvert kveld, er þeir fóru til laugar, þá var úti staddr húskarl Þorláks Ketilssonar á Kolbeinsstöðum ok sá mennina við laugina með vápnum, ok þótti honum nýlunda í þessari sýn. En laugin var ekki á almanna vegi. Getr hann um þetta fyrir Guðlaugu húsfreyju, en hon færir í hámæli. Var hon jafnan ólaunkár at tíðendum. En Þorlákr kallaði hana til sín ok talaði við hana hljótt ok bað hana láta vera orðlaust, því at hann þóttist vita, af hverju vera myndi. Var hann vitr maðr ok vel heill vinum sínum ok jafnan at ráðum sóttr. Gerði hann orð Sölva presti ok Sigríði um þenna pata, sem á var kominn um ferð Arons, ok segir ekki svá búit hlýða, bað hann á brott fara ok leita sér hælis þar, [er] ekki hefði óvinir hans hendr á honum. Þetta heilræði þágu þeir ok fóru þaðan í brott með laun ok mikilli mannhættu ok kómu á þann bæ á Skógarströnd, er heitir at Björgum, ok fengu sér þaðan skip ok yfir Breiðafjörð til Barðastrandar ok höfðu nökkurar hvíldir með frændum sínum. En lengst dvaldist hann með Eyvindi ok Tómasi. En þeir þóttust ekki efni til hafa at halda hann langvistum fyrir stórbokkum þeim, sem eftir áttu at sjá, — ok fóru þaðan til Arnarfjarðar á þann bæ, er [á] Eyri heitir.

12. Sturla sendi flugumann til Arons.

Á Eyri í Arnarfirði bjuggu brséðr tveir vel menntir ok stórættaðir. Hét annarr Einarr, en annarr Sveinbjörn. Þeir váru synir Hrafns Sveinbjarnarsonar. Var þar vel við honum tekit. Beiddi Aron þá nökkurrar ásjá ok trausts. Einarr segir þat ekki vandræðalaust, svá óblíðliga sem komit var hans mál. Þóttust þeir vita, at þar myndi hefndir á eftir koma, „þótt ekki sé frekara at sótt en eftir leita at lögum.“ En þó vildu þeir ekki af svara, þótti vera allra þeira nauðsyn fyrir frændsemi sakir. Tóku þeir hann á sitt vald þann vetr ok veittu honum drengiliga.
   Þetta fréttir Sturla ok snýr miklum fjandskap upp á þá Hrafnssonu, ok leið svá vetrinn.
   En um várit eftir fóru þeir Hrafnssynir til Vatnsfjarðar, ok var Aron í þeiri ferð. Kom Þorvaldi njósn, ok komst hann skyndiliga á sjó undan. Þá urðu miklar orrustur, drepnir tveir bændr, hét annarr ími, en annarr Snorri, ok einn maðr fóthöggvinn. Ok við þetta skildu þeir.
   It sama vár kom Sturla á Vestfjörðu ok ætlaði at leita eftir sæmdum sínum við Hrafnssonu. Þótti honum þeir hafa gert mikit skarð á sæmd ok virðing sinni. Sturla nam staðar í Selárdal ok hafði nökkurn riðul manna. Sendi Sturla orð Hrafnssonum. Þeir fóru skjótt á hans fund ok höfðu svá nær sér nökkur ráð, at þeir áttu ekki allan hlut sinn undir Sturlu í þetta sinn. — Aron var þá eftir á Eyri. — Horfðist heldr fáliga á með þeim í fyrstu, ok fór nökkut í bága. En þær urðu málalyktir, at þeir sættust. Skyldi Sturla gera fé slíkt, sem hann vildi, en sex tigir hundraða skyldi gjaldast. Þeir leituðu við at koma Aroni í sætt, en þat fór því firr, sem þeir sóttu þess meir. Þeir skyldu ekki halda Aron lengr í fjandskap við Sturlu ok mæltu til vinskapar með sér, áðr en þeir skildu.
   Fóru Hrafnssynir heim ok sögðu slíkt, sem í hafði gerzt. Aron lét slíks at ván ok kallar sér skyldast at halda þeim eigi lengr í áfrýju.
   Enn gerðu þeir fyrir honum nökkurt ráð. Bóndi er nefndr Jóhamarr. Hann bjó á þeim bæ, er heitir á Geirþjófsfjarðareyri. Hann var landseti þeira bræðra. Þangat sendu þeir Aron með jartegnum, at hann skyldi þar staðar nema, svá at þat væri eigi með neinna manna vitorði. Sá bær er mjök af þjóðleið kominn. Tók Jóhamarr við Aroni. Dvaldist hann þar lengi um sumarit með launungu.
   Sturla fór heim, en setti menn til at njósna um Aron, en suma til höfuðs honum. Tuttugu menn sendir Sturla til Vestfjarða til fjörráða við Aron, ok skiptu þeir sér í tvá staði. Fóru sumir til Norðfjarða, en sumir til Vestfjarða. Þótti honum svá sízt mega undan bera fundi við Aron. Sá maðr hét Rögnvaldr, er fyrir þeim var, er vestr fóru, ok var Kársson. Hann var inn gildasti maðr. Annarr maðr hét Þorvaldr Sveinsson, er fór með honum, þriði var Dansa-Bergr, báðir gildir menn ok vel vápnaðir.
   Nú er at segja frá Aroni, at bóndi átti slitinn bát ok varla sjófæran, hann átti þar nökkut undir um birgðir sínar. Aron tókst þat á hendr at gera at bátnum um sumarit.
   Þat bar at einhvern dag, sem [ekki] hafði fyrr verit, at tveir menn kómu gangandi at Aroni, vel vápnaðir. Aron hafði lagit niðr öll vápn af sér nema stálhúfuna.
   Snýr hann í mót mönnunum ok heilsar þeim.
   Þeir taka vel kveðju hans.
   Hann spurði þá at nafni.
   Ok nefndist annarr Sigurðr, en annarr Egill.
   Þeir spyrja hann at nafni.
   Hann segir til sín ok dylst ekki. Hann spyrr þá at tíðendum ok hvaðan þeir væri at komnir.
   Þeir kváðust komnir vestan ór Dölum ok vera sendimenn Þorvalds ór Vatnsfirði ok spurðu Aron, hví hann færi svá óvarliga, svá sem öllum megin væri honum váða at sér ván.
   Hann sagði, at ekki mátti hann við öllu sjá. Hann frétti þá, hvat þeír kynni framar frá nýjum tíðendum at segja.
   Þeir kváðu þat smátt vera, „en fundum vit í gær þrjá menn albrynjaða ok sýndust okkr ekki auðveldligir, ok erum vit at sannri frétt komnir, at þeir eru settir til höfuðs þér. Ok er meiri ván, at ekki líði sjá dagr allr, áðr fund yðvarn berr saman, ef þú vill í stað bíða. En ekki köllum vit þat ráð.“
   Aron hugsar nú með sér hvert þeira orð ok veit ekki gerla, hvat hann skal af marka, því at horium váru menn ókunnigir, — hugsar þá á fornan orðskvið, at hafa skal heil ráð, hvaðan sem at koma, — sér, at ekki mun duga at velkja ráðit, þó at honum þykki menn ótrúligir.
   Aron segir þá: „Setizt þit niðr,.ok vil ek segja ykkr draum minn.“
   Þeir gera svá.
   „Þat dreymdi mik,“ segir Aron, „at maðr kom at mér í kórkápu. Sá ek lítt í andlit honum, því at kápuhöttrinn var síðr. Draummaðrinn segir: „Þú skalt skriftast við mik, ef þú vill.“ „Ekki hefi ek lagt þat hversdagliga í vanda minn,“ er ek sagða. Greiddi hann þá til kápuna, en ek þóttumst í fara, ok í því vaknaða ek, at ek þóttumst kenna manninn, ok þótti mér [sem] væri Guðmundr byskup.“
   Þeir kalla góðan drauminn ok eigi örvænt, at viti nökkurs.
   Egill segir þá, at þeim er mál at fara, „því at líðr dagrinn. Má vera, at okkr þykki síðar ekki drengiligra við hann at skiljast, ef fund þeira berr saman.“
   Sigurðr segir enn gott tóm til at fara.
   Egill sagði þá ekki til draga at hlaupa í vandræði með þeim, „en þó hefir þat sjaldan verit, at ek hafa þá runnit, er þú hefir staðit. Muntu allöruggr í vera at veita Aroni, ef hann þarf nökkurs við?“
   En Sigurðr svarar engu. Ok leið á daginn.
   Brynja Arons lá á saxinu skipsins, ok tók Sigurðr upp brynjuna ok fannst mikit um, at góð væri, ok tekr af sér stálhúfuna ok ferr í brynjuna ok kallar allvel fara. Egill var út genginn ok gekk upp á skriðuna ok sér þrjá menn ríða alvápnaða. Snýr hann nú heim at naustinu ok segir, hver efni í eru.
   Þá mælti Aron til Sigurðar: „Fá mér brynju mína, félagi, kann vera, at ek þurfa hennar skjótt.“
   Sigurðr vildi þegar ór fara. Þóttist Aron þá vita, at þeir vildu ekki svíkja hann. Forvitnar hann nú, hvárt þeir vildu veita honum vígsgengi eða vildu þeir fara í brott, — „en ek [mun] í stað bíða.“
   „Egill skal ráða,“ segir Sigurðr.
   „Ámæli mun til okkar falla,“ sagði Egill, „ef vit skiljumst báðir við hann svá búit.“
   „Vel líka mér orð þín,“ segir Sigurðr, „en þó mun þetta meðallagi forsjáligt.“
   Aron þakkaði þeim sín ummæli.
   Aron var í síðri treyju ok góðri stálhúfu, buklara ok saxit Tumanaut í hendi.
   Því næst riðu þrír menn á skriðuna ok at naustinu. Þeir stigu af baki. Rögnvaldr kenndi Aron, því at þeir höfðu sézt nökkurum sinnum.
   Þá spyrr Rögnvaldr, hvárt hann kenndi rétt skógarmann Sturlu.
   Aron bað hann ekki dyljast við þat.
   „Þá er vel á komit,“ segir Rögnvaldr, „því at vér höfum þín langa hríð leita farit.“
   „Þá hljótið þér at lýsa yfir erendum við mik,“ segir Aron.
   „Skammt skal til þess,“ segir Rögnvaldr ok hleypr at Aroni ok leggr til hans með spjóti ok hvárr þeira til annars.
   Aron kom fyrir sik buklaranum, en heggr annarri hendi spjótit af skafti fyrir Rögnvaldi. Ok nú berjast þeir um hríð allir röskliga. Skiptir þá svá til, at Þorvaldr [ferr] á móti Aroni, en Egill í móti Rögnvaldi, en Sigurðr móti Bergi. Fell Þorvaldr skjótt með … sárum. Ok ekki þótti [mönnum] Þorvaldi þessi saga vel borin. Kemr Aron þar at, sem Egill er mjök svá yfirkominn. [Var ekki la]ngt liðveizlu at bíða. Fekk Aron þat fangaráð, at hann slær saxinu flötu aftan undir stálhúfuna. Rögnvald svimraði við, því at höggit var mikit, ok steyptist stálhúfan fram yfir augun, ok berar hálsinn. Heggr Aron þá tveim höndum með öllu afli á hálsinn, svá at af fýkr höfuðit. Þetta sér Bergr, þar sem þeir Sigurðr eigast við, ok þykkir honum Aron ærit stórhöggr ok snýr undan til hests síns skyndiliga ok vill ekki hætta til, hversu Aron skiptir, þá er hann kemr til. Þorvaldr er nú á bak kominn með þær skeinur, sem hann hafði. Kemst Bergr til hests síns, en Aron hleypr eftir honum. Verðr Bergr því skjótari, [at] hann komst í stigreip öðrum fæti ok ríðr svá um þvert bak, en Þorvaldr keyrir undir honum hestinn ok upp á skriðuna. Aron ferr ákafliga eftir ok vildi ekki missa annars hvárs. Þá kallar Þorvaldr hátt: „Upp, þér Sturla, hér hleypr fjandinn Aron eftir okkr.“
   Aroni þótti ekki örvænt, at satt væri, ok nam staðar, ok við þenna prett kemst Bergr á bak, en Aron snýr aftr, ok skilr þar með þeim. En þetta var in mesta lygi, at Sturla væri næri. Gengr Aron nú til félaga sinna. Sitja þeir á vellinum ok eru báðir sárir mjök. Aron víkr þangat, sem lík Rögnvalds lá, ok tekr upp búkinn ok höfuðit ok kastar á sjá út, en flettir hann áðr ór brynjunni. En með því at vindr stóð á land, þá rak upp búkinn. Aron kippir fram bátinum ok leggr búkinn út í skipit ok ferr frá landi skamma hríð, lætr síðan búkinn útbyrðis ok stingr saxinu fyrir brjóstit, sagði Sturlu skyldu þangat sækja fylgdarmann sinn, ef hann vildi. Eftir þat snýr Aron þangat, sem þeir Egill ok Sigurðr eru, ok spurði, hvárt þeir sé nökkut göngufærir til bæjar. Þeir segja at vísu svá vera. Koma nú heim á bæinn ok segja tíðendin. Þótti bónda vaxit hafa vandi sinn fyrir svá stór vandræði ok drap niðr höfði. Aron bað hann bera sik vel, — „munum vér taká upp eitthvert ráð, svá at þitt vandræði skal ekki vaxa heðan í frá.“ Ganga inn eftir þat, ok bindr Aron sár þeira blóðböndum, ok eru þar um nóttina.
   En þegar er kveldar, kveðr Aron mann til fylgdar með sér.
   Þeir Egill spyrja, hvert hann ætlar.
   „Stutta leið,“ segir Aron, „mun ek fara ok skjótt aftr koma.“
   Þeir báðu hann fyrir sjá.
   Þeir snúa nú leið sína á hálsinn til Mosdals. Þeir fá sér skip ok fara til Eyrar. Sendir Aron förunaut sinn til bæjar ok segir, at hann vill finna þá bræðr. Kemr sendimaðr fyrst at rúmi Einars ok vekr hann ok segir, at Aron vill finna þá. Hann klæðist skjótt ok gengr til bróður síns ok biðr hann upp standa.
   Eftir þat ganga þeir, til þess er þeir finna Aron.
   Hann fagnaði þeim vel.
   Þeir tóku honum ok vel ok spyrja hann tiðenda.
   En hann segir slík, sem váru.
   Þeir kváðust ekki lasta þat, — „eða hvert er erendi þitt nú hingat?“
   Aron kveðst biðja þá enn nökkurrar ásjá.
   Þeir kváðu nú lítit tiltak hjá sér vera mundu sakir fastra heita við Sturlu, — „eða hvers beiðir þú?“
   „Ek vilda,“ segir Aron, „at þit tækið við Sigurði ok Agli, ok vilda ek, at þit skildizt eigi fyrr við þá en þeir væri færir heim til Vatnsfjarðar.“
   Þeir kváðust þat gera vilja, — kölluðu þá njóta eiga liðveizlu við Aron.
   Um fund þeira í Geirþjófsfirði var þessi vísa kveðin:

Átt hefr Aron hættan

eggja fund við seggi.

Stál klauf styrjar deilir

stirð í Geirþjófsfirði.

Rjóðr hljóp rimmu klæða

Rínar logs at tíni.

Otrs veitti börr bitran

bana gjalda Rögnvaldi.

Ekki er þess getit, at þeir bræðr sæi nökkurt ráð fyrir Aroni í þetta sinn. Skiljast þeir nú við svá búit. Ferr Aron aftr á Geirþjófsfjarðareyri ok sagði þeim Agli þessa fyrirætlan. Þeir láta sér þetta vel líka. En þegar náttar, snúa þeir allir til ferðar. Flytr Aron þá til Mosdals, sem þeir bræðr höfðu ráð fyrir gert, en bóndi sá, er þar bjó, skyldi flytja þá til Eyrar. En er þeir kómu þar, þá var tekit við þeim lágliga. Létu menn sem engi tíöendi hefði frétt ok spurðu þá tíðenda. Þeir segja af it ljósasta. Þá spyrr Einarr, hvárt þeir sé nökkut sárir, en þeir segja, at þeir hefði einstaka skeinur. „Hér munuð þit vilja dveljast í nótt, ef þit þykkizt greiða þurfa.“ Fara þeir þá af klæðum sínum, er blóðstorkin váru. Sigurðr var í góðri brynju, er Aron hafði gefit honum. Bindr Sveinbjörn um sár þeira ok býðr þeim þar at vera nökkura hríð ok kallar þá eiga at njóta vaskleika síns, er þeir höfðu sýnt fyrir skömmu. Ok fóru þaðan ekki, fyrr en þeir váru grónir. Fóru síðan heim til Vatnsfjarðar. En þótt Þorvaldi væri lítit um Aron, þá lét hann þó vel yfir þeira tiltekjum. Spyrjast þessi tíðendi víða um sveitir.

13. Sturla helt njósnum til Arons.

Nú skal þar til taka, er þeir Þorvaldr ok Bergr koma heim til Sauðafells ok segja víg Rögnvalds með sönnum atburðum. Sturla [tók] lítt á þeim ok kallar þá ógiftu hafa til borit þessarar ferðar, — „vilda ek gefa til mikit fé, at Rögnvaldr hefði aftr komit, en þit eftir legit.“ Una þeir nú verr við en áðr.
   Nú er at segja frá Aroni, at hann býst braut af Geirþjófsfjarðareyri. Lætr hann flytja sik yfir Arnarfjörð um nóttina ok til þess bæjar, er [at] Lokinhömrum heitir. Þar bjó sá maðr, er Helgi hét ok var góðr bóndi. Kona hans hét Þuríðr ok var Hrafnsdóttir. Var Aron þar um hríð ok með ýmsum frændum sínum um vetrinn. Maðr hét Hafþórir ok var Snorrason, móðurbróðir Arons. Hann hafði lengi verit á leit hans, ok var þar fagnafundr með þeim frændum, ok váru báðir saman með leyndum.
   Þetta sama sumar kom Sturla í Vestfjörðu ok leitar eftir við þá menn, er borgit höfðu skógarmanni hans. Hlutu þar af margir afarkosti í félátum. Verpa menn svá á, at hann muni hafa fengit aukin tvau hundruð hundraða. Lét Sturla nú mjök eftir leita, hvar Aron væri niðr kominn, en þó berast ekki [at] fundir þeira í þetta sinn. Leita þeir Aron undan í ýmsar eyjar á Breiðafirði, þangat sem líkast þótti, at undan bæri fundi við Sturlu. Þóttist hann mjök vanbúinn við fundi hans.
   Líðr nú mjök á sumarit, ok .fara þeir Aron nú til meginlands á Skógarströnd ok til þess bæjar, er á Valshamri heitir. Þar bjó sá maðr, er Vigfúss hét. Hann var vinr Arons. Hafði hann þar staðar numit enn fyrr í sektinni. Hitta þeir bónda í fára manna vitorði. Hann tók vel við Aroni ok fylgdi honum til eins leynistaðar ok kvað í Arons fyrirsjá skyldu vera um þarvist þeira, ef leynast mætti. Ok þat þágu þeir. Váru þeir [þar], til þess er dró at jólum mjök.
   Sturla var heima at Sauðafelli ok helt njósnum til ferða Arons.
   Þat var nökkurum sinnum, at Aron gengr í stofu þá, er trúnaðarkonur hans sátu at verki, ok þótti þar ódaufligra at vera. Svá bar at eitt kveld, at þar var kominn einn utanheraðsstrákr, sá er menn höfðu ekki gaum at gefit. Hann lét sem hann svæfi, er þeir kómu í stofuna, ok hlýddi til tals manna ok heyrði nefndan Aron. Ok er þær váru búnar, gengu þau í brott öll saman, ok fóru þeir Aron til þess herbergis, er þeir váru vanir at sofa í, en þat var lambahússhlaða. En nökkuru síðar en húsfreyja hafði niðr lagizt var lokit útihurðu. Hon frétti, hverr út gengi, en henni var engu svarat. En þá váru flestir menn í svefni. Líðr sjá nótt, ok standa menn upp um morgininn. Ok er menn koma í stofu, var strákrinn í brottu. Hugsuðu þau nú, at vera myndi annathvárt, at strákrinn myndi hafa stolit nökkuru eða vera njósnarmaðr, — ok var þat sannara.
   Nú gengr bóndi til Arons ok segir honum ok bað þá alla saman at gæta, — kallaði Sturlu mundu við bregða, ef honum kæmi njósnin. Aron kvað snemmt at stökkva, en ekki víst, hvat strákrinn gerði af sér, ok váru kyrrir um daginn ok nóttina eftir.
   En en annarr dagr kom, ganga þeir ór garði, þangat sem þeim þótti ólíkligast til mannaferða, ok vita, ef nökkut bæri fyrir augu, þat [er] þeim væri forvitni á. En er þeir höfðu ekki langt gengit, námu þeir staðar um hríð ok heyrðu mannamál í skóginn hjá sér, ok þótti þeim sem ekki myndi allfáir. Þá mælti Aron við Hafþóri: „Nú má vera, frændi, at strákrinn hafi illa gefizt.“ Ok því næst kómu menn fram ór skóginum ellifu saman. Þeir váru allir vápnaðir. Þá mælti Aron: „Förum vit heim til vápna okkarra, — búit, at þeira þurfi við, ef þetta eru ófriðarmenn.“ Ganga þeir nú til lambahússins, er vápn þeira váru inni. Bar þetta saman, at menninir riðu heim á bæinn ok hljópu þegar af hestunum.

14. Fundr Arons ok Sturlu.

Nú verðr fyrst at segja af kvámumönnum. Þeir gengu heim í bæinn ekki mjök friðsamliga, gerðu marga menn handtekna, en suma börðu þeir. Hlaut Vigfúss bóndi öxarhamarshögg í höfuðit ok enn annarr maðr, er Páll hét.
   Nú skal segja frá Aroni ok þeim Hafþóri, at Aron fór í brynjuna, en Hafþórir gekk til duranna, þegar hann var búinn. Aron bað hann bíða sín, svá at þeir gengi báðir saman heim.
   Hafþóri þótti sem allir menn væri inn gengnir, ok fór hann skyndiliga heim til húsanna ok nemr staðar við stofuna ok tekr af sér stálhúfuna ok hlerar við hliðskjáinn, er á var stofunni. Ok er hann heyrir, hvat fram fer inni, hleypr hann ofan af stofunni. Ok í þessi svipan hleypr at honum maðr ok heggr tveim höndum í höfuð honum, svá at hann fær bráðan bana. Þessi maðr hét Eiríkr ok var kallaðr birkibeinn. Hann snýr inn þegar eftir þetta kallandi ok segist hafa drepit annanhvárn, Aron eða Hafþóri. Sturla kvað mikit undir, hvár væri.
   Nú kemr Aron heim at húsunum í því, er Hafþórir er fallinn, ok mælti: „Of fljótr varstu nú, frændi, í heimgöngunni,“ segir Aron, — „eða máttu nökkut mæla?“
   Þá hrærðust varrarnar, en hann gat engu svarat. Hann rétti á sér fingrna, ok virti Aron þat svá sem hann vísaði honum í brott.
   Nú koma þeir Sturla út í þessu. Ok þat sér Aron ok snýr í brott skyndiliga.
   Þá kallar Árni Önundaron ok spurði, hverr þar stigi stórum.
   Aron leit við honum ok mælti: „Hafið þat fyrir satt, sem þér sjáið,“ segir Aron.
   Sturla mælti: „Herðið nú at honum fast, ok látið hann ekki gera skaða heðan í frá.“
   Þá hljópu tveir menn á hesta ok hleyptu eftir honum, en allir aðrir hljópu sem máttu. Aron var manna fljótastr, þó at hann væri minna at reyndr en nú. Komast þeir brátt fyrir hann, sem á hestunum váru, ok því næst var hringr sleginn um hann. Ok hafa þeir menn þat sagt, er þar váru, at Sturla vildi láta handtaka Aron ok ætlaði honum meiri pínu til dauða en eitt högg eða tvau. Var nú Aron staddr í svá miklum háska sem heyrast má ok verðr þó með öllu ekki bilt, kastar þá buklaranum, en ekki var ráðrúm til at bregða saxinu. Reiðir hann þat þá upp tveim höndum ok hleypr at fylgdarmanni Sturlu, er Björn hét, ok heggr til hans báðum höndum, ok kemr í stálhúfuna, svá at hann fell þegar, sem hann væri drepinn niðr. Aron hleypr þegar á hann upp ok út ór mannhringinum. Ok er þat allra manna mál, at Aron þykkir manna sköruligast hafa undan komizt, við slíka garpa sem eiga var.
   Þetta var kveðit um fund þeira Sturlu ok Arons:

Út hefr Aron leitat

ógnramr at Valshamri,

hann varð hreystimönnum

harðráðr, ór manngarði.

Auðs rak olmum dauða

enn röskligast kenni,

Björn hné áðr fyr ernum,

undan, bauga lundi.

Nú eggjar Sturla fast sína menn eftir honum at sækja. Bar þat saman, at drífu gerir á mikla ok kveldar, ok skildi þar með þeim í því sinni. Þóttist Aron eiga höndum ok fótum fjör at launa. Aron hafði sár eitt í kálfanum, er skotit var eftir honum spjóti. Ferr Sturla nú heim ok unir illa við sinn hlut.
   Hér um kvað Óláfr hvítaskáld:

Fundr vas hættr, þars hittusk,

hermenn um dag tvennir,

áðr vas stála stríðir

styrframr, at Valshamri.

Hringr vas of hjörva slöngvi

harðfengr skipaðr drengjum,

áðr en Aron flýði

undan Sturlu fundi.

Aron veit nú ógerla, hvar hann ferr. Veðrit tekr at harðna, ok gerir á fjúk. Sér hann stundum ateins leið sína. Kennist hann við sik, at hann er kominn á heiði þá, er Flötur heita. Aron hefir nú harða útivist, vötn öll ill yfirferðar, ok kemr frost í sárit. En þó léttir hann ekki fyrr ferðinni en hann kemr á þann bæ, er heitir í Höfða. Þar bjó kona sú, er Tófa hét. Hon var mikill vinr Sigríðar Hafþórisdóttur. Því nam Aron þar staðar með góðum viðtökum. Var þá sent eftir Sigríði, at hon kæmi at lækna son sinn. Ok svá gerir hon gjarna.
   Enn er at víkja aftr til Sturlu. Má þat sýnast skipat með guðs miskunn, at þegar Aron komst ór mannhringinum, rak á kafahríð svá sterka, at þegar skildi með þeim. Höfðu menn þá hríð lengi í minnum. Segir svá, at þar hafi veðrit verit miklu linara, sem Aron fór.
   Eftir þat fór Aron í brott ór Höfða ok til Rauðamels ok fann móður sína. Hon segir honum þau tíðendi, er henni þótti mikit fyrir upp at kveða, at þeira samvistir myndi stuttar, — „hefir Þorlákr þau orð gert mér, at Sturla hafi sanna frétt af, at þú ert hér niðr kominn, býðr Þorlákr, at ekki skuli á hætta um hérvist þína, at ekki hafi óvinr þínir hendr á þér.“
   En við þessa sögu leggst Aron flatr niðr á jörðina ok rétti sik í kross. Söng hann fyrst sálminn Benedicite ok Ave Maria. Síðan stóð hann upp ok sagði enn nökkut gott mundu fyrir liggja.
   Sigríðr mælti: „At hverjum hefir þú numit þetta bænahald, sonr minn?“
   Aron segir, at Guðmundr byskup hefði honum þetta bragð kennt, at hann skyldi þetta bænahald hafa ok þetta atferli, þá er honum þætti á liggja, at guð heyrði bæn hans ok in helga Máría.
   Skamma stund dvaldist Aron þar í fára manna vitorði. Hugsar hann þá fyrir sér, hvat hann skal upp taka.

15. Jórsalaför Arons.

Maðr er nefndr Sigmundr snagi. Hann hafði verit fylgdarmaðr Sturlu í Grímsey, ok þótti Aroni hann hafa gengit nær sér. Sigmundr bjó þann vetr at Eyðihúsum. Þar kom Aron farandi einhvern dag. Urðu þar þau umskipti, at Sigmundr var drepinn með skjótum atburði, því at Sigmundr var úti staddr. En þat dró til þessa verks með öðru, at Aroni þótti hann hafa setzt til höfuðs sér. Þóttist hann ok ekki mega þola, at óhefnt væri vígs Hafþóris, frænda síns.
   Sætzt var síðan á víg Sigmundar við sonu hans, ok dæmdi Heinrekr byskup málit ok Brandr, er síðan [var] byskup at Hólum.
   Þann vetr fór Aron mjök huldu höfði, ok sótti hann suðr á Rosmhvalanes. Dvaldist hann þar þat, sem eftir var vetrarins, í valdi Einars Snorrasonar, móðurbróður síns.
   Um várit eftir fór Aron suðr um land oií sækir heim virðuligan mann, Harald Sæmundarson, ok bræðr hans, Vilhjálm ok Filippum. Tóku þeir vel við honum. Naut hann þar sem víða annars staðar vináttu Guðmundar byskups, því at þeir höfðu hann lengi elskat. Kómu þeir Aroni í skip ok gott föruneyti. Fór þat skip til Nóregs ok varð vel reiðfara, — tóku Þrándheim, þar sem Aron myndi helzt kjósa. Þar var fyrir Guðmundr byskup ok Hjörleifr, faðir hans. Tóku þeir við honum með fagnaði ok þóttust hann ór helju heimtan hafa.
   Þá var Skúli jarl yfir þeim þriðjungi lands. Þótti hann einn inn göfgasti maðr ok beztr íslendingum. Hafði hann frétt af, í hverjum nauðum Aron hafði staddr verit á Íslandi, ok þótti hann sköruliga hafa at borit sik, við slíka höfðingja sem eiga var. Þann vetr bauð jarl honum hirðvist, ok þat þekktist Aron. Var nú orðit umskipti á hans högum. Jarlinn var vel til hans ok öll hirðin. Líðr svá vetrinn, ok kemr sumar. Flytr Aron þat fyrir jarli, at hann vildi fara af landi brott, kallast hafa heitit fyrir sér Jórsalaferð. Hann tók því seint. Þetta mál flutti Guðmundr byskup ok svá faðir Arons ok fengu ekki af. Virðu þeir svá, at honum þætti Aron ekki kominn verr nær sér en firr. Þetta þótti Aroni mjök í móti skapi, at verða heitrofi um svá stóra hluti, en jarl hlaut þó at ráða við alla þá, sem hans eiðsvarar váru. Skilja þeir við þetta tal sitt.
   Þetta sumar fór Hjörleifr til Íslands, ok var sú ferð með mörgum háska ok fáheyrðum atburðum. Ok í þessi ferð lét hann líf sitt ok margir aðrir vaskir menn. Segja menn hann sprungit hafa af liðsemd þeiri, sem hann veitti í skipbrotinu.
   Nú var Aron með jarli þessi misseri in næstu. Hugsar hann þá með sér, at honum [er] nauðsyn at taka eigi aftr heit sín við guð, en þó sýndist flestum óráðligt at fara orlofslaust. En þó hættir hann á þat ok fær sér fylgdarmann íslenzkan, er Eyjólfr hét. Fara þeir nú í brott. Tókst þeim vel ferðin,“ en þó var hon háskasamlig sakir ófriðar ok margra hluta annarra. Urðu þeir saman sextán um hríð. Kom þá sótt í lið þeira, ok létust sumir. En þeir, [er] eftir lifðu, léttu eigi, fyrr en þeir kómu til Jórsala, ok könnuðu þá staði, sem þeir vildu. Sneru síðan aftr á leið, ok er eigi getit, at til tíðenda yrði í þeira ferð.
   Komst Aron aftr til Nóregs ok þeir Eyjólfr. Hittu þeir Hákon konung í Vík austr ok gengu fyrir hann ok kvöddu hann. Konungr tók þeim vel ok bað þá hvíla sik ok lét frétta þá tíðenda. En þeir sögðu þau, sem þeir vissu.
   Einn dag fréttir Aron konunginn, hvárt hann vildi, at hann færi á fund jarls.
   Konungr svarar: „Þat vil ek, at þú haldir eiða þína við jarl, ok má vera með flutningi várum, at hann láti sér vel líka, þar til sem vér finnumst.“
   Óláfr hét maðr ok var Þórðarson. Hann var vinr Arons. Hann kvað vísu um Aron ok útferð hans:

Fór, sás fremð ok tíri,

fleinrýrir, gat stýra,

mest lofak mikla hreysti

manns, Jórsali at kanna.

Nafn rak út við ítra

Jórðán við þrek stóran

skjaldar Freyr inn skýri

skógarmanns at gnógu.

Þetta sumar fundust þeir konungr ok jarl, ok þá konungr veizlu at jarli í Þrándheimi.
   Ok einn dag ræddi konungr við jarl: „Vilið þér nú taka við Aroni, hirðmanni yðrum? Ok þykkir mér þat rúm vel skipat, er hann er í. Vill hann bæta við yðr þat, sem hann hefir brotit, en hann hefir nú mikit bætt sál sína.“
   Jarl svarar heldr stutt, kvað Aron svá tafli teflt hafa við sik, „at okkur sambúð mun skömm vera.“
   Konungr mælti, sagðist engan bænarstað fara mundu um þann hlut, — „ok kann vera, at Aroni verði at þessu lítit gjald.“
   Konungi fannst fátt um. Eftir þetta tók konungr Aron á sitt vald ok gerði hann hirðmann sinn. Ok var Aron með honum nær þrjá tigu vetra.

16. Aron var með Hákoni konungi.

Nú ferr konungr heim af veizlunni. Skildu þeir við svá búit. Sigldi konungr suðr til Björgynjar ok sitr þar þat, sem eftir var sumarsins. Var konungr vel til Arons. Ok litlu síðar fær konungr honum gott kvánfang. Sú kona var skyld konungi ok hét Ragnhildr ok var ekkja. Konungr fekk Aroni jörð svá mikla, at Aron mátti þar vel hús á reisa, ok var þat riær konungsgarðinum. Ok enn annan styrk lagði konungr til með Aroni, þann er honum gekk fyrir mikit: Þat váru stofur tvær. Þar skyldi konungr taka bað í annarri, en hann ok hirð hans skyldi afklæðast í annarri. Þær váru svá miklar, at þar mátti allri þjónustu við koma, þótt fimm tigir manna væri inni í hvárri. Konungr kvað ok á, at hverr maðr skyldi gefa penning veginn, ef þar vildi bað taka, ok varð þat stórfé. Ok þurfti þess, því at Aron hafði jafnan mikinn kostnað. Þat var mark á velgerningum konungs, þeim [er] hann veitti Aroni, at hann skipaði honum á sitt skip, þar sem hann var á sjálfr, ok enn annat lítit mark, at sverð Arons skyldi liggja hjá konungsins sverði, en fá önnur.
   Verðr ok þess at geta, at þyngjast tók með konunginum ok jarlinum, ok hafði þó lengi at dregit. En þó kom þyngra eftir, sem ritat finnst.

17. Aron ok Sturla fundust í Nóregi.

Í þenna tíma kom Sturla Sighvatsson utan af Íslandi. Ok er hann kom í Björgyn, var Hákon konungr þar fyrir ok Aron með honum. En er Sturla kom í Björgyn, segir svá, at hann frétti einskis fyrr en hvárt Aron væri innan bæjar. En honum var sagt, at svá var.
   Þat bar at, at Aron hafði gengit til baðs ok nökkurir lögunautar hans með honum. Kemr at því, sem mælt er, at margr á sér vin með óvinum. Þar var einn íslenzkr maðr á skipinu, er Húnbogi hét, hann var skyldr Aroni. Hann verðr varr við eftirfréttir Sturlu ok [gengr] af skipi ok gerir Aron við varan. Aron segist meir vanbúinn verit hafa við fundi Sturlu en svá nökkut. Fór hann þá ór baði ok klæddist ok förunautar hans með honum ok ganga svá búnir á strætit fyrir stofudyrrnar.
   En er Sturla hefir sanna frétt af, hvar Aron var staddr, kveðr hann með sér Þórð Guðmundarson ok tvá menn aðra. Höfðu hvárigir fleiri vápn en sitt sverð hvárr þeira í hendi. En svá var mikit fjölmenni, at hvárigir máttu öðrum mein gera, þó at þat byggi í skapi. En þat er flestra manna hugsan, ef færi væri gæzlumenn, at ekki myndi aðrirhvárir frá tíðendum eiga at segja.
   Sturla nam staðar í fyrstu, er hann sá Aron, ok horfði lengi á hann hvasst.
   Aron mælti: „Hversu lízt [þér] nú á skógarmann þinn, Sturla, er þú horfir á hann svá lengi, eða hversu þykkir þér ek skipazt hafa, síðan vit skildum næst?“
   En Sturla svaraði engu ok gekk í brott til manna sinna. Ok er lokit frá honum at segja í þessi sögu.

18. Aron gekk at hestaati.

Sá atburðr var á einu sumri, sem oft kann til bera, at þar var hestum att. Maðr er nefndr Gautr á Meli, göfugr maðr at ætt ok at margri annarri atferð. Hann var mikill vinr Sturlunga ok hafði þegit af Sturlu hest góðan. Ok var þat margra manna orð, at sá væri hestr beztr í Nóregi. Maðr er nefndr Árni óreiða, íslenzkr maðr. Hann hafði sent konungi hest þann, er hann kallaði beztan á Íslandi, ok þeim hestum skyldi etja. Kom til fjölmenni mikit.
   En er hestarnir váru fram leiddir, sýndist hvárrtveggja inn vænligasti. Þeir váru lausir látnir ok kómu hart saman, ok var þetta it sköruligasta víg, bæði hart ok langt. En [er] á leið vígit, lattist hestr konungs. Fannst konungi fátt um. Var þat auðfundit at konungi þótti hvergi betr.
   Nú gengr Gautr um mannhringinn ok sér vel upp því inu eina auganu, er til var. Aron var þar njer staddr ok sá maðr hjá honum, er Þórarinn hét, frændi hans. Þeim líkaði illa, er hestrinn var [sigraðr. Var] Aron vinr Árna, [en] engi Gauts. Þykkist hann sjá, hvat veldr.
   Nú sem þeir sjá, at konungr leggr enga hugðu til hests síns, ganga þeir fyrir konung.
   Þá mælti Aron: „Leggið eigi óvirðing á hestinn, herra, því at hann mun vera in mesta hrossgersemi, en hann hefir ekki þá atferð, sem hann er vanr.“
   „Hver er sú?“ segir konungr.
   „Maðr fylgir þar hesti hverjum, er fram er leiddr,“ segir Aron, „ok hefir staf í hendi ok klappar á lend hestinum, ok þar með styðr hann hestinn, þá er hann ríss.
   „Ef þú þykkist munu gera stað í hestinn, Aron,“ segir konurigr, „þá far til.“
   Nú leggja þeir Aron ok Þórarinn af sér yfirhafnir sínar ok taka skíður í hönd sér, ganga síðan at hesti konungs, þar sem hann stóð í utanverðum mannhringinum, ok létu koma við hann stafi sína, en hann brá við svá sem hann þættist vita, til hvers þeir væri komnir, hleypr at hesti Gauts, en hinn í móti, ok koma hart saman. Hafði hestr Gauts nú mikla raun, því at hestr konungs var með afli studdr. Ok varð þat orðtak, at slíkir myndi í bezta lagi. En er á leið daginn, lattist hestr Gauts, en þó vildi hann hvárki hopa né renna. Þeir Aron keyrðu því fastara eftir sinn hest, þar til at hestr Gauts kastar sér niðr af mæði ok stórum tökum ok stóð aldri upp síðan.
   Nú mátti Gautr hvergi kyrr þola fyrir kappi sínu ok virði svá sem Aron hefði drepit fyrir honum hestinn ok líkaði stórilla. En þat fannst á, at konungi líkaði vel. Því næst váru fram leiddir aðrir hestar, ok er þar engi frásögn af.
   Þeir Aron ok Þórarinn reikuðu um völlinn ok litu á atferð hestanna.
   Ok því næst var tekit á herðum Aroni ok svá mælt: „Ek vilda gefa til öll klæði ok gull at þú værir jafnnær Sturlu sem þú ert nú mér.“
   Þá snaraðist Aron við ok mælti: „Biðja máttu þér þarfligri bænar, Gautr bóndi,“ segir Aron.
   „Hver er sú?“ segir Gautr.
   „At ekki taki fjandinn svá annat auga þitt sem hann hefir tekit annat áðr.“
   Gautr skipti mjök litum ok talaði fátt síðan. Var áðr fátt með þeim, en þó verr síðan miklu. Fannst þat í orðum Arons, hversu óvæginn hann var, þótt hann ætti við sér meiri menn um.

19. Frá Þórði kakala.

I þenna tíma var Þórðr Sighvatsson, er kallaðr var kakali, utan ok hafði verit í Nóregi tvá vetr. Hann var vaskr maðr ok vel menntr, en ekki til spakr við drykkinn, ok því var konungr eigi jafnblíðr til hans sem ella myndi. Hann var í garði þeim, er Hallvarðsgarðr var kallaðr. Þann garð átti Hallvarðr svarti, hirðmaðr konungs ok inn mesti ofrembingr. Ok [var] fátt með þeim, því at metnaðr brauzt í milli þeira Þórðar. Þaðan skammt í brott var garðr Arons, en þó var fátt með þeim Aroni ok Þórði, enda er þar jafnan fátt, er ólíkara er til.
   Þenna vetr var Bárðr, bróðir Arons, á vist með honum ok var jafnan í skemmtan með Þórði, því at vegir hans lágu til Íslands, ok vildi hann hallast til við hann. Ok tók Þórðr því vel, en Aron lagði þar ekki til. Þórðr helt sik kappsamliga ok sína menn, ok varð honum kostnaðarsamt, ok gekk upp féit mjök. Þá var með honum Hrani Koðránsson, fylgdarmaðr hans, ok Þórðr þumli, inn þriði Pétr, inn fjórði var skósveinn, er Eysteinn hét.
   Þat bar til eitt kveld, at Þórðr drakk í skytningi, þar sem drykkr var áfengr. Ok er á leið kveldit, gengu þeir menn í brott, er stillingar[menn] váru. En Þórðr sat eftir ok nökkurir handgengir menn. En er á leið náttina, sló í kappmæli með þeim ok áhöld, svá at þeir börðust með hornum ok skriðljósum. Þórðr var harðgerr maðr ok aflamikill. Urðu þeir mjök vanhluta, er í móti váru, ok urðu bæði bláir ok blóðugir. Váru þeir skildir um síðir, ok ferr hverr til síns herbergis ok sofa af náttina. Eftir þat kemr morginn, ok er tíðum var lokit, ganga þeir fyrir konung, er vanhluta höfðu orðit, ok segja honum. Konungr leggr nú fæð á Þórð, en semr þó málit.

20. Þórðr spurði fall föður síns ok bræðra.

Nú líðr sumarit, ok tekr fast at óhægjast fjárhagr Þórðar, ok gengr upp í kostnað allt þat, er laust er.
   Nú er liðit er nökkut af vetri, þá kemr vestan af Orkneyjum skip þat, er á var sýslumaðr konungs er Finnr hét. Þenna sama dag gekk Bárðr, bróðir Arons, á fund Þórðar til skemmtanar. Þeir Þórðr ok Hrani sátu at skáktafli. Þeir buðu Bárði undir borð, ok svá gerir hann. Því næst kom þar inn Hallvarðr bóndi ok gekk snúðigt. Engar váru kveðjur af Þórði.
   Bárðr heilsaði Hallvarði ok spurði, hvaðan hann kom at.
   Hann sagðist hafa verit á konungs garði.
   „Hvat var þar tíðenda?“ segir Bárðr.
   „Eigi skortir tíðendi frá frændum yðrum á Íslandi, bardagar stórir ok höfðingjalát ok mannafall mikit.“
   „Hverir hafa höfðingjar látizt?“ segir Bárðr.
   „Sighvatr ok Sturla ok allir synir hans.“
   Þá lét Þórðr af taflinu ok svarar svá tíðendum: „Fleira slátra íslendingar en baulum einum, ef satt er.“
   Þórðr gekk í konungsgarð ok vildi heyra tíðendin. En er hann kom þar, [váru] honum sömu tíðendi flutt. Í þessum atburðum bar margar skapraunir at Þórði, fyrst í mannaláti ok missi svá göfugra frænda, ok þar með var hann orðinn penningalauss, svá at hann mátti eigi halda fylgdarmenn sína, ok þar með var hann orðinn fyrir fæð nökkurri af konunginum, er flestum þykkir þyngst fyrir at verða. Gengu nú allir menn hans frá honum nema skósveinn hans. Bar hann sik vel.

21. Frá skiptum Arons ok Þórðar.

Nú fréttir Aron þessi tíðendi, ok var honum þat engi harmsaga, sem ván var. En þó fannst þat á, at honum þótti Þórðr þá lítt við kominn. En er Bárðr fann þat, þá mælti hann við bróður sinn, at hann skyldi Þórð vita [láta], at Aron Hjörleifsson væri nökkuru betri drengr en alþýða manna, svá sem margir mæltu. Í þessum flutningi [var] Ragnhildr, kona Arons, með Bárði. Aron tók af engu mikit ok lézt ekki vita, hversu Þórðr myndi taka hans máli, ok kvað sér ofgert þykkja, ef hann tæki lítt. En Bárðr kveðst búinn þat at forvitnast af Þórði.
   Gekk Bárðr til fundar við Þórð. Höfðu [þeir] skamma stund við talazt, áðr Bárðr frétti Þórð, hversu hann myndi taka, ef Aron vildi nökkurum orðum á hann verpa.
   En Þórðr kveðst Aron einskis eiga at kunna, kveðst ætla, at þat eitt hefði hann gert í móti frændum hans, at hann hefði nauðr til rekit, — „oss hefir einn hlutr mislíkat við Aron.“
   Bárðr spurði, hverr sá væri.
   „Hann hafði nökkur orð í móti, þá [er] ek skylda gerast hirðmaðr, ok vildi eigi vera lögunautr minn.“
   Eftir þat skildu þeir tal sitt, ok fór Bárðr ok sagði Aroni tal Þórðar ok svör. Aron lét sér fátt um finnast.
   Nú líðr af nóttin, ok kemr dagr. Varð Ragnhildr vör, at Þórðr hefir sett út þann inn eina grip, er hann átti, svá at fé tæki. Þat var ein skarlatsskikkja, fóðruð hvítum skinnum. Hon segir Aroni, hvar þá var komit. Knýja þau Bárðr bæði, ef hann vildi nökkurn hlut at eiga ok fresta ekki lengr.
   Aron spratt þá upp ok gekk við inn þriðja mann til lofts Þórðar. Var hann þar einn ok skósveinn með honum. En þegar Aron kom í loftit, stóð Þórðr upp ok heilsaði Aroni ok tók í hönd honum. Þórðr talaði við sveininn hljótt, ok gekk hann í [brott], ok því næst kom inn mjaðarbytra, ok drukku með gleði um daginn. Þórðr sagði, at hann vildi, at Aron dveldist þar um daginn, ef hann vildi ekki lengr. Aron kveðst til þess þar kominn at bjóða honum til sinna herbergja, ef þat mætti vera nökkuru eftirlátligra en þat, sem áðr var, ok láta þann [veg] ráð gerast. Þórðr kvað þá ekki fleiri bjóða sér sæmdir, en sagðist ekki vilja hendi við drepa, — „þykkir mér nú daufligt gerast samsætit.“ Sendir Aron þegar ok lætr taka skikkjuna, þar sem hon lá á torgi. Ganga nú allir í garð Arons. Hafði Þórðr þar góðar viðtökur. Var.Þórðr þar þrjár vikur í samt. Ok á þat ofan bauð Aron honum, at eitt skyldi yfir þá ganga, meðan Þórðr vildi þat þiggja. Hann tók vel undir þat ok talaði mörgum sæmdarorðum til Arons. Ok nökkurum tíma síðar gengu þeir til konungs ok vildu koma Þórði í meiri kærleika við konung en áðr hafði verit, ok varð erfitt um þat, ok hurfu frá at sinni.
   En nökkuru síðar talar Þórðr við Aron, at hann muni ekki oftar þess í leit vera við konung.
   Aron sagði ekki svá vera skyldu, „því at þar verðr jafnan inn lægri at lúta, sem minni mannamunr er, ok verðr þat jafnan til mikillar sæmdar.“
   „Þú skalt ráða, Aron,“ segir Þórðr, „því at ek finn jafnan þinn sannan góðvilja við mik, ok kannt margt gerla at sjá.“
   Ok einn dag, er skamrnt var til jóla, gengu þeir á konungs fund ok kvöddu hann. Tók Aron svá til orðs: „Herra, hér er Þórðr kominn á fund yðvarn, ok vildim vér flytja hans mál til meiri blíðu en svá sem áðr hefir verit, ok viljum vér þess beiða, at þér gerið fyrir honum nökkurt ráð, þat [er] honum sé til sæmdar.“
   Konungrinn þagði.
   Þá mælti Þórðr: „Þat vilda ek, herra, at þér leyfðið mér at fara ór landi ok leita til annarra höfðingja.“
   Konungr neitaði því, ok við þat fóru þeir í brott.
   Fám dögum síðar koma menn ór konungsgarði til Arons ok sögðu honum konungs orð, at hann bauð þeim Aroni til jólaveizlu, at þeir skyldi drekka með honum um jólin, ok þat þágu þeir. Hóf upp brún við þetta, ok hugðu, at hér myndi meiri sæmdir eftir koma. Drekka nú þar um jólin. Ok inn næsta dag eftir ganga þeir fyrir konung ok þakka fyrir góða veizlu.
   Þá mælti konungr: „Mun ekki þat sæmiligt, Aron, at ek taka undir með þér nökkut, ok mun Þórðr hér eftir vera með oss.“
   Aron kveðst svá helzt mundu kjósa, at væri.
   Ok [skilja þeir] nú Þórðr ok Aron fyrst at sinni ok váru jafnan góðir vinir. Var Þórðr nökkura vetr síðan með konungi. Bera menn um þat skýrt vitni síðan, hverja giftu Aron bar til at hjálpa mörgum manni ok hversu mikils konungrinn virði hans orð. Herra Hákon konungr batt fastliga vinfengi þeira Þórðar ok Arons ok fal Aron á hendi Þórði, ef hann færi til Íslands, því at Aron fýsti þá út hingat at finna frændr ok vini.
   Ok er þeir kómu til Íslands, hafði Þórðr Aron í góðu yfirlæti ok veitti honum vel ok röskliga til allra mála, þeira sem Aron þóttist eiga á nökkurum mönnum. Tóku þá allir frændr hans honum vel ok heldu hann fyrir sæmdarmann. Fekk hann þá sætt ok sýkn með styrk Þórðar ok frænda sinna.
   Fór Aron síðan aftr til Nóregs á fund Hákonar konungs. Tók hann honum blítt. Ok var [hann] enn með honum vetr nökkura í sömu virðing ok fyrr.

22. Andlát Arons.

Í þenna tíma kom legatus herra páfans til Nóregs, er Vilhjálmr hét, þess erendis at kóróna Hákon konung ok Margrétu dróttningu. Ok marga aðra góða hluti framdi hann þar.
   Hann vígði Heinrek byskup til staðarins at Hólum í Hjaltadal á Íslandi. En þá [er] Heinrekr byskup fór til Íslands, réðst Aron til ferðar með honum ok var með byskupi þann vetr. Um sumarit eftir ætlaði Aron til utanferðar með Eysteini hvíta. En þat skip braut um haustit fyrir Hofshöfða í Flateyjardal. Létust þar menn allir nema Aron ok tveir menn aðrir, ok bjargaði Aron þeim með guðs miskunn. Var Aron um vetrinn eftir með Heinreki byskupi ok hafði enn fengit góðan orðstír.
   Um sumarit eftir sættist Aron við sonu Sigmundar snaga. Gerði Heinrekr byskup sætt ok Brandr ábóti. En síðan gekk Gizurr ok Þorgils skarði til festu fyrir Aron. Ok eftir þetta var Aron sáttr við alla menn á Íslandi.
   It næsta sumar fór Aron utan ok tókst þá vel ferðin ok kom af hafi við Björgyn ok fór þegar á fund Hákonar konungs. Ok tók hann honum vel, sem hann var vanr.
   Aron var þá ekki lengi í Nóregi, áðr en hann tók sótt mikla. Í þessi sótt kom konungrinn til hans sem til síns hugðarmanns eða frænda, ok hefir mönnum þat þótt in mesta sæmd. Ok fekk Aron alla guðsþjónustu, ok eftir þat andaðist hann.
   En er lík hans var borit til kirkju, gekk konungrinn sjálfr ok hirð hans með líkinu ok stóð sjálfr yfir grefti hans ok mælti þar nökkurum sæmdarorðum. Eru þessi eftir höfð: „Þessi maðr, Aron, várr hirðmaðr, hefir víða farit ok [í] mörgum mannraunum vel prófazt ok í mörgum lífsháska staddr verit, ok viljum vér því orði á lúka,“ segir konungr, „at hér hefir látizt eitt it bezta sverð af várum þegnum.“
   Var hans líkferð með mikilli sæmd ger. Ok er þat væntanda, at sál hans hafi gott heimili fengit, bæði fyrir meðalgöngu vinar síns, ins góða Guðmundar byskups Arasonar, ok einkanliga fyrir mjúkustu várs lausnara miskunn, hvers pílagrímr hann má réttliga kallast fyrir þat, er hann heimsótti hans helgustu gröf ok marga aðra heilaga staði.
   Ok lýkr þar sögu Arons Hjörleifssonar.