Fóstbræðra saga

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Íslendinga sögur

Fóstbræðra saga

Guðni Jónsson

bjó til prentunar

---

---

1. Þorbjörg in digra barg Gretti

Á DÖGUM ins helga Óláfs konungs váru margir höfðingjar undir hans konungdæmi, eigi at eins í Nóregi, heldr í öllum löndum, þeim er hans konungdómr stóð yfir, ok váru þeir allir mest virðir af guði, er konungi líkaði bezt við.

Í þann tíma var höfðingi ágætr á Íslandi í Ísafirði, er Vermundr hét. Hann var Þorgrímsson, bróðir Víga-Styrs. Vermundr hafði bústað í Vatnsfirði. Hann var vitr ok vinsæll. Hann átti konu þá, er Þorbjörg hét. Hon var kölluð Þorbjörg digra, dóttir Óláfs pá. Hon var vitr kona ok stórlynd. Jafnan er Vermundr var eigi heima, þá réð hon fyrir heraði ok fyrir mönnum, ok þótti hverjum manni sínu máli vel komit, er hon réð fyrir.

Þat barst at einhverju sinni, þá er Vermundr var eigi heima, at Grettir Ásmundarson kom í Ísafjörð, þá er hann var sekr, ok þar, sem hann kom, hafði hann þat nær af hverjum, er hann kallaði, ok þó at hann kallaði þat gefit eða þeir, er laust létu féit, þá váru þær gjafar þann veg, at margir menn myndisitt fé eigi laust láta fyrir honum, ef þeim sýndist eigi tröll fyrir durum. Því söfnuðu bændr sér liði ok tóku Gretti höndum ok dæmðu hann til dráps ok reistu honum gálga ok ætluðu at hengja hann.

Ok er Þorbjörg veit þessa fyrirætlan, fór hon með húskarla sína til þess mannfundar, er Grettir var dæmðr, ok þar kom hon at, sem gálginn var reistr ok snaran þar við fest ok Grettir þegar til leiddr, ok stóð þat eitt fyrir lífláti hans, er menn sá för Þorbjargar. Ok er hon kom til mannfundar þess, þá spyrr hon, hvat menn ætluðust þar fyrir. Þeir sögðu sína fyrirætlan.

Hon segir: „Óráðligt sýnist mér þat, at þér drepið hann, því at hann er ættstórr maðr ok mikils verðr fyrir afls sakar ok margrar atgervi, þó at hann sé eigi gæfumaðr í öllum hlutum, ok mun frændum hans þykkja skaði um hann, þótt hann sé við marga menn ódæll.“

Þeir segja: „Ólífismaðr sýnist oss hann vera, því at hann er skógarmaðr ok sannr ránsmaðr.“

Þorbjörg mælti: „Eigi mun hann nú at sinni af lífi tekinn, ef ek má ráða.“

Þeir segja: „Hafa muntu ríki til þess, at hann sé eigi af lífi tekinn, hvárt sem þat er rétt eða rangt.“

Þá lét Þorbjörg leysa Gretti ok gaf honum líf ok bað hann fara þangat, sem hann vildi. Af þessum atburð kvað Grettir kviðling þenna:

Myndak sjalfr

í snöru egnða

helzti brátt

höfði stinga,

ef Þórbjörg

þessu skaldi,

hon ’s allsnotr,

eigi byrgi.

Í þessum atburði má hér sýnast, hversu mikill skörungr hon var.

2. Frá þeim fóstbræðrum ok víg Hávars

Hávarr hét maðr. Hann var Kleppsson. Hann bjó á bæ þeim, er heitir at Jökulskeldu. Hávarr var kynjaðr sunnan af Akranesi ok hafði farit þaðan fyrir víga sakar, því at hann var mikill vígamaðr ok hávaðamaðr ok ódæll. Hann átti konu þá, er Þórelfr hét. Hon var breiðfirzk at kyni. Hon var dóttir Álfs ór Dölum, göfugs manns ok ágæts. Hávarr ok Þórelfr áttu son þann, er Þorgeirr hét. Hann var bráðgerr maðr ok mikill vexti ok sterkr ok kappsfullr. Hann nam á unga aldri at hlífa sér með skildi ok vega með vápnum.

Bersi hét maðr, er bjó í Ísafirði. Hann bjó á bæ þeim, er á Dyrðilmýri heitir. Hann átti þá konu, er Þorgerðr hét. Sonr þeira hét Þormóðr. Hann var þegar á unga aldri hvatr maðr ok hugprúðr, meðalmaðr vexti, svartr á hárslit ok hrokkinhærðr.

Í þenna tíma bjó á Reykjahólum á Reykjanesi Þorgils Arason. Hann var mikill höfðingi, vitr ok vinsæll, ríkr ok ráðvandr. Illugi hét bróðir hans, hirðmaðr ins heilaga Óláfs konungs. Hann var farmaðr mikill ok var jafnan annan vetr með Óláfi konungi, en annan á Reykjahólum. Hann hafði út kirkjuvið ok skálavið.

Þeir bræðr, Þorgils ok Illugi, váru synir Ara Mássonar, Atlasonar, Úlfssonar ins skjálga, er nam Reykjanes, Högnasonar ins hvíta, Ótryggssonar, Óblauðssonar, Hjörleifssonar konungs. Þorgerðr hét móðir þeira Þorgils ok Illuga. Hon var dóttir Álfs ór Dölum. Móðir Álfs var Þórhildr Þorsteinsdóttir ins rauða, Óleifssonar ins hvíta, Ingjaldssonar, Fróðasonar. Móðir Ingjalds var Þóra, dóttir Sigurðar orms-í-auga. Móðir Sigurðar var Áslaug, dóttir Sigurðar Fáfnisbana. Þorgeirr Hávarsson var systrungr Þorgils Arasonar.

Þorgeirr ok Þormóðr óxu upp í Ísafirði, ok var snemmendis vingan með þeim, því at þeir váru í mörgu skapglíkir. Snemmendis sagði þeim svá hugr um, sem síðar bar raun á, at þeir myndi vápnbitnir verða, því at þeir váru ráðnir til at láta sinn hlut hvergi eða undir leggja, við hverja menn sem þeir ætti málum at skipta. Meir hugðu þeir jafnan at fremð þessa heims lífs en at dýrð annars heims fagnaðar.

Því tóku þeir þat ráð með fastmælum, at sá þeira skyldi hefna annars, er lengr lifði. En þó at þá væri menn kristnir kallaðir, þá var þó í þann tíð ung kristni ok mjök vanger, svá at margir gneistar heiðninnar váru þó þá eftir ok í óvenju lagðir. Hafði sú siðvenja verit höfð frægra manna, þeira er þat lögmál settu sín í milli, at sá skyldi annars hefna, er lengr lifði. Þá skyldu þeir ganga undir þrjú jarðarmen, ok var þat eiðr þeira. Sá leikr var á þá lund, at rísta skyldi þrjár torfur ór jörðu langar. Þeira endar skyldu allir fastir í jörðu ok heimta upp lykkjurnar, svá at menn mætti ganga undir. Þann leik frömðu þeir Þormóðr ok Þorgeirr í sínum fastmælum.

Þormóðr var nökkuru ellri, en þó var Þorgeirr sterkari. Uppgangr þeira gerðist brátt mikill. Fara þeir víða um heruð ok váru eigi vinsælir, tölðu margir þá ekki vera jafnaðarmenn. Höfðu þeir hald ok traust hjá feðrum sínum, sem ván var at. Virðu margir menn sem þeir heldi þá til rangs.

En þeir menn, sem vanhluta þóttust verða fyrir þeim fóstbræðrum, fóru á fund Vermundar ok báðu hann koma af sér þessum vandræðum.

Vermundr bauð Hávari ok Bersa á sinn fund ok sagði þeim, at mönnum líkaði lítt til sona þeira.

„Ertu, Hávarr, útanheraðsmaðr,“ segir hann, „ok hefir setzt hér niðr at engis manns leyfi. Höfum vér ekki amazt við byggð þína hér til, en nú sýnist mér standa af Þorgeiri, syni þínum, órói ok stormr. Viljum vér nú, at þú færir bústað þinn ok byggð brott ór Ísafirði, en Bersa ok son hans munum vér af því eigi á brott reka, at þeir eru hér kynjaðir. Væntum vér ok, at minni stormr standi af Þormóði, ef þeir Þorgeirr skiljast.“

Hávarr segir: „Ráða muntu því, Vermundr, at vér munum ráðast í brott ór Ísafirði með fé várt, en eigi veit ek, nema Þorgeirr vili ráða vistum sínum.“

Nú eftir þessa þeira ráðagerð færði Hávarr bústað sinn suðr til Borgarfjarðar ok byggði þar, sem nú heita Hávarstóftir. Þorgeirr var þá ýmisst með feðr sínum eða vestr í Ísafirði með Þormóði, ok var hann mörgum mönnum nökkurr andvaragestr, þar sem hann kom, þó at hann væri á ungum aldri. Löngum var hann á Reykjahólum með Þorgísli, frænda sínum, ok hafði af honum gott yfirlæti. Mikit vinfengi var með þeim Ara Þorgilssyni þegar á unga aldri, ok helzt þeira vinfengi, meðan þeir lifðu báðir.

Jöðurr hét maðr, er bjó á bæ þeim, er heitir á Skeljabrekku. Hann var Klængsson. Hann var garpr mikill ok höfðingi, ódæll ok lítill jafnaðarmaðr við marga menn, ríkr í heraðinu ok stórráðr, vígamaðr mikill ok bætti menn sjaldan fé, þótt hann vægi.

Þat bar at einn vetr, at Jöðurr ok húskarlar hans fóru út á Akranes at mjölkaupum. Í þeiri för kom hann til Hávars ok bað, at hann myndi ljá honum hest út á Nes.

Hann léði honum hestinn, — „ok vil ek, at þú látir hestinn hér eftir, er þú ferr aftr, ok hafir þú eigi lengra.“

Jöðurr kvað svá vera skyldu. Síðan fór hann út á Nes ok keypti mjöl, sem hann ætlaði, ok fór heimleiðis, þá er hann hafði þat annazt, at honum bar nauðsyn til. Ok þá er hann fór útan með Grunnafirði um bæ Hávars, þá ræddu förunautar hans um við hann, at þeir myndi koma þar til húss ok láta þar eftir hestinn.

Jöðurr segir: „Eigi nenni ek at dveljast at því. Mun ek nú hafa hestinn heim undir klyfjum ok senda honum þegar aftr, er ek hefi haft í mína nauðsyn.“

Þeir segja: „Gera máttu þat, ef þú vill, en eigi hefir Hávari jafnan líkat, ef af því væri brugðit, er hann vildi vera láta.“

„Ekki mun nú fyrir þat gert,“ segir Jöðurr.

Hávarr sér ferð þeira ok kennir mennina, ferr til fundar við þá ok heilsar þeim ok mælti: „Nú munuð þér láta hér eftir hestinn.“

Jöðurr segir: „Þú munt vilja lána mér hestinn heim til Skeljabrekku.“

Hávarr segir: „Eigi vil ek, at nú fari hestrinn lengra.“

Jöðurr segir: „Þó munum vér hafa hestinn, þótt þú vilir eigi ljá.“

Hávarr segir: „Svá má vera, at þat sé.“

Hann hleypr at hestinum ok hjó ofan klyfjarnar ok tók í tauma hestsins ok sneri heim á leið. Jöðurr hafði krókaspjót í hendi. Hann snarar þá at Hávari ok leggr spjóti í gegnum hann. Af því sári lét Hávarr líf sitt. Jöðurr tók hestinn ok hafði með sér ok fór leið sína, til þess er hann kom heim. Heimamönnum Hávars þótti honum seint heim verða. Þeir leituðu hans ok fundu hann dauðan, þar sem hann hafði veginn verit. Þeim þótti þau tíðendi mikil vera.

Í þann tíma var Þorgeirr vestr í Ísafirði. Víg Hávars spurðist skjótt víða um heruð, ok er Þorgeirr spurði víg föður síns, þá brá honum ekki við þá tíðenda sögn. Eigi roðnaði hann, því at eigi rann honum reiði í hörund. Eigi bliknaði hann, því at honum lagði eigi heift í brjóst. Eigi blánaði hann, því at honum rann eigi í bein reiði, heldr brá hann sér engan veg við tíðenda sögnina, því at eigi var hjarta hans sem fóarn í fugli. Eigi var þat blóðfullt, svá at þat skylfi af hræðslu, heldr var þat hert af inum hæsta höfuðsmið í öllum hvatleik.

3. Víg Jöðurs ok frá þeim Sigrfljóðu

Svá er sagt, at Þorgeirr væri lítill kvennamaðr. Sagði hann þat vera svívirðing síns krafts at hokra at konum. Sjaldan hló hann. Óblíðr var hann hversdagliga við alþýðu. Mikill var hann vexti ok drengiligr í ásjónu, rammr at afli. Þorgeirr átti öxi breiða, stundar mikla sköfnungsöxi. Hon var snarpegg ok hvöss, ok fekk mörgum manni öxin náttverð. Hann átti ok mikit fjaðrspjót. Þat var með hörðum oddi ok hvössum eggjum, mikill falrinn ok digrt skaft. Í þann tíð var á Íslandi sverð ótíð mönnum til vápnabúnings.

Nú er Þorgeirr spurði víg föður síns, þá fór hann á Reykjahóla til Þorgils ok sagði honum, at hann vildi fara suðr í Borgarfjörð at hitta móður sína, ok bað, at hann skyldi fá honum flutning yfir Breiðafjörð. Þorgils gerði sem hann bað. Nú ferr hann suðr í Borgarfjörð, ok er ekki getit um náttstaði hans. Færðir váru góðar ok snælaust í heraðinu. Vötnin lágu öll. Ok er hann kom suðr yfir Hvítá, þá lagði hann leið sína til Skeljabrekku. Veðr var þykkt ok hlætt, myrkt úti, bæði fyrir veðrs sakar ok nætr.

Þorgeirr kom til Skeljabrekku síð um aftan, ok er hann kom á bæinn, þá váru dyrr aftr loknar ok menn nýkomnir í stufu frá eldi. Ljós brann í stufunni. Þorgeirr drap á dyrr.

Jöðurr tók til orða: „Á dyrr er drepit. Gangið út nökkurr sveina.“

Þá sá út húskarl einn ok sér mann úti fyrir durunum standa með vápnum ok spyrr, hverr hann væri.

Hann svarar: „Vígfúss heiti ek.“

Húskarlinn mælti: „Gakk inn þú, heimul mun þér gisting.“

Þorgeirr segir: „Eigi þigg ek gisting at þrælum. Mæl þú, at Jöðurr gangi út.“

Húskarl gengr inn, en Þorgeirr stóð úti.

Bóndi spurði húskarl, er hann kom í stofu: „Hverr kom maðr úti?“

Húskarl svarar: „Veit ek at síðr, hverr hann er, at ek ætla, at hann viti eigi sjálfr.“

Jöðurr segir: „Hvat — bauð þú honum hér gisting?“

Hann svarar: „Bauð ek.“

Jöðurr mælti: „Hverju svaraði hann?“

„Eigi lézt hann vilja þiggja gistingarboð at þrælum, bað hann þik út koma.“

Jöðurr tók spjót í hönd sér ok setti hjálm á höfuð sér ok gengr út í dyrr ok tveir húskarlar með honum, sér mann standa fyrir durum ok snýr spjótinu ok setti spjótsoddinn í þreskjöldinn. Hann spurði, hverr inn komni maðr væri.

Sá sagði: „Ek heiti Þorgeirr.“

Jöðurr segir: „Hverr Þorgeirr ertu?“

„Ek em Hávarsson.“

Jöðurr mælti: „Hvert er erendi þitt hingat?“

Hann sagði: „Eigi veit ek, hvat til tíðenda verðr, en eftir vil ek leita, ef þér vilið nökkuru bæta víg þat, er þú vátt Hávar, föður minn.“

Jöðurr mælti: „Eigi veit ek, hvárt þú hefir þat spurt, at ek hefi mörg víg vegit ok ek hefi ekki bætt.“

„Ókunnigt er mér þat,“ segir Þorgeirr, „en hvat sem um þat er, þá kemr þetta til mín, at leita eftir þessum vígsbótum, því at mér er nær höggvit.“

Jöðurr segir: „Eigi er mér allfjarri skapi at minnast þín í nökkuru, en fyrir því mun ek eigi þetta víg bæta þér, Þorgeirr, at þá þykkir öðrum skylt, at ek bæta fleiri víg.“

Þorgeirr svarar: „Þér munuð ráða, hvern sóma þér vilið gera, en vér munum ráða þykkju várri.“

Nú ræddust þeir þessi orð við, ok stóð Þorgeirr eigi allnær durunum. Hann hefir spjót í hægri hendi ok eneri fram oddinum, en öxi í vinstri hendi. Jöðurr ok hans menn áttu dimmt út at sjá, þar sem þeir váru frá ljósi komnir, en Þorgeiri var nökkuru hægra at sjá þá, sem stóðu í durunum. Nú er þá varir sízt, þá gengr Þorgeirr at durunum ok lagði spjóti á honum miðjum ok þegar í gegnum hann, svá at hann fell í dyrrnar inn í fang þeim fylgðarmönnum sínum.

Þorgeirr snýr í brott þegar í náttmyrkrinu, en húskarlar Jöðurs stamba honum. Þá var Þorgeirr fimmtán vetra gamall, er víg þetta varð, sem Þormóðr kvað í erfidrápu Þorgeirs:

Starf hófsk upp, þás arfa

auðveitir lét dauðan,

hestrennir vas hlunna

hugsnjallr, Klæings falla.

Efnð tóksk Hávars hefnðar

hafstóðs þás vas Móði,

hann varð happ at vinna

hvettr, fimmtían vetra.

Þorgeirr fór um nóttina ok nam eigi fyrr staðar en á Hávarsstöðum. Hann drap þar á dyrr, ok var seint til hurðar gengit. Þórelfr kvaddi til húskarl einn út at ganga.

Hann vaknar ok gnýr fast augun ok lætr illa við upp at standa ok mælti: „Eigi veit ek, at nauðsyn sé út at ganga, þótt menn fari um nætr.“

Þórelfr mælti: „Sá einn mun um nætr fara í miklu myrkri, at nauðsyn mun á þykkja.“

„Eigi veit ek þat,“ segir húskarl ok ríss upp ok heldr seint ok gengr til hurðar ok sér mann úti fyrir durum í náttmyrkri ok heilsar honum eigi, snýr inn aftr til rekkju sinnar ok leggst niðr ok breiðir á sik klæði sín. Þorgeirr gengr inn ok lýkr aftr hurðina eftir sér ok snýr til stufu.

Þórelfr tók til orða: „Hverr kom maðr?“

Húskarl svarar: „Þat er bæði, at ek veit eigi, hverr hann er, enda þykkir mér ekki undir.“

Hon mælti: „Óforvitinn maðr ertu.“

Hon mælti þá við griðkonu eina: „Rís upp þú ok gakk til stufu ok vit, hverr maðr sá er, at þangat gekk.“

Griðkona reis upp ok gekk til stufu ok lýkr upp hurðinni lítt at ok spyrr at, hvárt nökkut sé manna í stufunni.

Henni var sagt: „Hér er maðr víst.“

Hon spyrr, hverr hann væri. Hann svarar: „Þorgeirr heiti ek.“

Hon lýkr aftr hurðina ok gekk í skála.

Þórelfr mælti: „Hverr kom maðr?“

Hon svarar: „Þat ætla ek, at kominn sé Þorgeirr, sonr þinn.“

Þórelfr ríss þá upp ok kveikir ljós, gengr til stufunnar ok fagnar vel syni sínum, spyrr tíðenda.

Þorgeirr segir: „Áverki nökkurr gerðist í kveld at Skeljabrekku.“

Þórelfr spyrr: „Hverir áttu hlut í því?“

Þorgeirr svarar: „Eigi má ek þat af mér bera.“

Þórelfr segir: „Hversu mikill áverki var þat?“

Þorgeirr svarar: „Eigi ætla ek, at þar muni umbanda þurfa, er hann fekk af mér. Þat sá ek á spjóti mínu, at út myndi tekit hafa í gegnum hann, ok fell hann á bak aftr í fang fylgðarmönnum sínum.“

Þórelfr mælti þá með glöðu brjósti: „Óbernsligt bragð var þat, ok njóttu heill handa, sonr minn. En hví lögðu þeir eigi eftir þér, fylgðarmenn hans?“

Þorgeirr svarar: „Fengin váru þeim í fyrstu önnur verkaefni, en brátt fal sýn meðal vár fyrir myrkrs sakar.“

Þórelfr segir: „Svá má vera.“

Þá var settr náttverðr fyrir Þorgeir, ok er hann var mettr, þá mælti Þórelfr: „Þat sýnist mér ráð, at þú leggist niðr til svefns, en rís upp ofanverða nátt ok stíg þá á bak hesti þínum ok ríð vestr til Breiðafjarðar. Húskarlar mínir skulu fylgja þér svá langt sem þú vill. Hér munu menn koma á morgin at leita þín, ok höfum vér eigi ríki til at halda þik fyrir fjölmenni. Vötn mun ok skjótt leysa, ef þeyrinn helzt, ok er þá verra at fara, ef þau leysir. Hefir þú nú unnit þat hér, er mest nauðsyn bar til. Berðu Þorgísli, frænda mínum, orð til þess, at hann taki mér nökkurn ráðstafa vestr þar hjá sér. Ek mun selja jarðir mínar hér. Vil ek ráðast þangat í átthaga minn.“

Þorgeirr gerði sem móðir hans gaf ráð til, lagðist til svefns ok reis upp ofanverða nótt ok reið eftir þat í brott, ok er eigi getit um hans ferð, fyrr en hann kom vestr í Breiðafjörð, fekk sér þar skip ok fór á því vestr á Reykjanes ok segir þar víg Jöðurs.

Sýndist öllum mönnum, þeim er heyrðu þessa tíðenda sögn, sjá atburðr undarligr orðinn, at einn ungr maðr skyldi orðit hafa at bana svá harðfengum heraðshöfðingja ok svá miklum kappa sem Jöðurr var. En þó var eigi undarligt, því at inn hæsti höfuðsmiðr hafði skapat ok gefit í brjóst Þorgeiri svá öruggt hjarta ok hart, at hann hræddist ekki, ok hann var svá öruggr í öllum mannraunum sem it óarga dýr. Ok af því at allir góðir hlutir eru af guði gervir, þá er öruggleikr af guði gerr ok gefinn í brjóst hvötum drengjum ok þar með sjálfræði at hafa til þess, er þeir vilja, góðs eða ills, því at Kristr hefir kristna menn sonu sína gert, en eigi þræla, en þat mun hann hverjum gjalda, sem til vinnr.

Þorgeirr hafðist þá við ýmisst á Reykjahólum eða vestr í Ísafirði. Um várit eftir þessi tíðendi réðst Þórelfr vestr á Reykjanes með allt fé sitt. Þat sumar var sætzt á víg þeira Jöðurs. Þorgeirr var þá löngum með Bersa. Váru þeir Þormóðr inir beztu vinir, fengu sér einn ferjustút, ok réðust til þess skips sjau menn aðrir með þeim, létu reiða yfir um sumarit í ýmsa staði ok váru miðlungi vinsælir.

Ingólfr hét maðr, er bjó í Jökulsfjörðum. Hann var kallaðr Ingólfr sviðinn. Sá bær var kallaðr á Sviðinsstöðum, er hann bjó á. Þorbrandr hét sonr hans. Hann var garpr mikill ok ódæll ok óvinsæll. Þeir feðgar báðir váru ójafnaðarmenn miklir, tóku jafnan annarra manna fé með kúgan eða ránum. Þeir váru báðir þingmenn Vermundar, ok helt hann mjök hendi yfir þeim, því at þeir gáfu honum jafnan góðar gjafar, ok var þeim því eigi skjótt hefndr sinn ofsi, sá er þeir höfðu við marga menn, at eiðr Vermundar stóð fyrir þeim.

Sigrfljóð hét kona ok var ekkja ok bjó í Jökulsfjörðum. Hon var vitr ok vinsæl ok var mörgum manni mikill gagnsmaðr. Fjörðr var í milli byggða þeira Sigrfljóðar ok Ingólfs, ok bar hon í mörgum hlutum stór vandræði fyrir þeim.

Þorgeirr ok Þormóðr bjuggust til ferðar norðr á Strandir ok fara at föngum. Ok er þeir váru búnir, þá lagði á fyrir þeim andviðri, ok gaf þeim eigi lægi út ór firðinum. Höfðu margir menn af þeim um sumarit mikil óhægendi.

Ok er komit var at vetri, þá rann á byrr, ok tóku þeir þá til segls ok sigldu út ór Ísafirði gott veðr ok lítit. Skip gekk lítit fyrir veðrs sakar, ok er þeir höfðu siglt um stund, þá tók veðrit at þykkna ok því næst at drífa. Ok er þeir váru komnir fyrir Jökulsfjörðu, þá kom veðr í móti þeim hvasst ok kalt með fjúki ok frosti. Vissu þeir þá eigi, hvert þeir fóru. Gerðist þá myrkvi mikill bæði af nótt ok fjúki, sneru nú forviðris skipinu ok fengu stór áföll, urðu allir alvátir ok fraus at þeim klæðin. Reyndu Ránar dætr drengina ok buðu þeim sín faðmlög, kómu at lykðum í fjörð einn, heldu þar inn eftir, ok í fjarðarbotninum váru naust ok þar skip inni. Þar settu þeir skip sitt ok bjuggu um ok ganga á land síðan ok leita bæjar nökkurs, finna um síðir bæ einn lítinn, drepa þar á dyrr, ok gengr þar út karlmaðr ok heilsar þeim, biðr þá inn ganga, er úti váru í illu veðri, ok ganga þeir til stufu, ok brann þar ljós. Skipa þeir annan bekk. Þeim var heilsat. Þá spyrr ein kona, hverr fyrirmaðr væri þeira, er komnir váru.

Henni var sagt, at komnir váru Þorgeirr ok Þormóðr, − „eða hverr spyrr at því?“ sögðu þeir.

Þeim var sagt, at Sigrfljóð húsfreyja spurði at því. „Heyrt hefi ek ykkar getit,“ segir hon, „en eigi hefi ek sét ykkr fyrr. En hvárt hafið þit verit veðrsælir í dag eða vinsælir?“

Þeir sögðu: „Margir menn munu þat mæla, at þat sé mjök glíkt, ok mun þó skipta nökkuru, hverir um ræða.“

Sigrfljóð svarar: „Vera má, at þat sé.“

4. Sigrfljóð eggjar þá fóstbræðr

Nú biðr hon taka við klæðum þeira, ok var eldr upp kveiktr fyrir þeim ok þídd klæði þeira, er frörin váru. Eftir þat var þeim matr fenginn ok eftir þat til rekkju fylgt ok búit um vel. Sofna þeir skjótt. Fjúk ok frost gekk alla nóttina. Gó elris hundr alla þá nótt óþrotnum kjöftum ok tögg allar jarðir með grimmum kulðatönnum. Ok er lýsa tók um morgininn, þá var út sét, ok er sá kom inn, er út hafði sét, þá spyrr Þorgeirr, hvat veðrs væri úti. Sá segir, at veðr væri it sama ok verit hafði um kveldit.

Sigrfljóð mælti: „Þér þurfuð eigi veðrsjúkir at vera, því at vel skuluð þér hér komnir, at því er vér megum, ok farið þér heðan eigi, fyrr en gott veðr er.“

Þorgeirr svarar: „Vel ferr þér, húsfreyja, boð við oss, en eigi bíta oss illviðri. Vér eigum hvárki at sjá fyrir konum né börnum né kvikfé.“

Illviðri tók þá at lægja á víkr ok fjörðu, ok gerði íslög mikil.

Einn morgin reis Sigrfljóð upp snemma ok sá út, kemr inn farandi, ok spyrr Þorgeirr, hvat veðrs væri úti.

Hon segir: „Nú er gott veðr, þunnt ok óvindligt.“

Þormóðr mælti: „Stöndum upp þá, sveinar.“ Sigrfljóð mælti: „Hvat ætlizt þér fyrir?“

Þormóðr svarar: „Vér munum fara norðr á Strandir ok vita, hvat þar vili til fanga bera, en láta hér eftir skip várt.“

Sigrfljóð mælti: „Undarligir menn eruð þér, vilið fara á Strandir at hvölum, en taka eigi nálægri föng ok drengiligri.“

Þormóðr mælti: „Hvar eru þau föng?“

Hon segir: „Drengiligra sýnist mér at drepa þá illvirkja, er hér ræna menn, en starfa at hvölum.“

Þormóðr mælti: „Til hverra manna mælir þú?“

Hon segir: „Þat mæli ek til þeira Ingólfs ok Þorbrands, er mörgum manni hafa gert skömm ok skaða. Hefðið þá margra manna hefnt í yðru verki, ef þér dræpið, ok myndi þat verk margir yðr allvel launa.“

Þormóðr mælti: „Eigi veit ek, hversu heilráð þú ert oss nú, því at þeir eru vinir Vermundar, ok mun þat eigi laust eftir renna, ef þeim er nökkut til meins gert.“

Hon mælti: „At því kemr nú, sem mælt er, at spyrja er bezt til váligra þegna. Þér þykkizt vera garpar miklir, þá er þér eruð í þeim veg at kúga kotunga, en hræðizt þegar, er í mannraunir kemr.“

Þá spratt Þorgeirr upp ok mælti: „Standið upp, sveinar, ok launið húsfreyju gisting.“

Ok þá stóðu þeir upp ok vápnuðu sik, gengu út, er þeir váru búnir, fara yfir fjörðinn á ísi, koma á bæinn, áðr menn váru upp staðnir. Ingólfr vaknar ok heyrir, at menn ganga úti hjá húsunum, eigi allfáir saman, á frörnum skóm. Þeir Þorgeirr ganga til dura ok drepa á dyrr. Við þat vakna menn þeir, sem í skálanum váru, ok standa á fætr skjótt. Hvílðu þeir feðgar jafnan í klæðum, því at þeir áttu sökótt við marga menn. Þeir höfðu með sér tvá húskarla. Þeir herklæddust allir. Tekr sitt spjót hvárr þeira í hönd sér, ganga til hurðar ok lúka upp, sjá mennina úti átta ok alla vápnaða, spyrja, hverr þar sé flokks foringi.

Þorgeirr segir til sín, — „ef þér hafið heyrt getit Þorgeirs Hávarssonar eða Þormóðar Bersasonar, þá meguð þér hér þá sjá.“

Þorbrandr svarar: „Ifalaust er þat, at vér höfum heyrt getit Þorgeirs Hávarssonar ok Þormóðar ok sjaldan at góðu, eða hvert er erendi yðvart hingat?“

Þorgeirr svarar: „Þat er várt erendi hingat at skapa skor ok jafna ójafnað. Vér viljum gera yðr tvá kosti, annathvárt at þér gangið hér frá fé yðru öllu, því er þér hafið rangliga fengit, ok kaupið yðr þann veg líf, eða þér verið féit með karlmennsku, meðan yðr endist líf til.“

Þorbrandr svarar: „Vér höfum fengit féit með karlmennsku ok hraustleik, ok munum vér eigi annan veg láta en vér höfum fengit, en ek hygg, Þorgeirr, at þú neytir fyrr dagverðar á spjóti mínu en á fénu.“

Þorgeirr segir: „Ek em berdreymr, sem ek á kyn til, ok hefir mik einkar órýrliga dreymt um mik, en allrýrligt um þik, ok mun þat eftir ganga, sem mik hefir um þik dreymt, ok mun Hel, húsfreyja þín, leggja þik sér í faðm, ok muntu svá láta fé þitt allt, því at firnum nýtr þess, er firnum fær.“

5. Víg Ingólfs ok Þorbrands ok friðkaup Sigrfljóðar

Nú at svá mæltu sækja þeir Þorgeirr ok Þormóðr at þeim feðgum, en bönnuðu förunautum sínum at vinna á þeim feðgum, því at þeir vildu sjálfir yfir þá stíga. Þeim Þorgeiri var dimmt at sjá inn í dyrrnar, því at lítt var lýst, en út var ljósara at líta, ok var þeim hægra at verjast, er inni váru, en hinum at at sækja, er úti váru. Húskarlar Ingólfs hlaupa annat skeið út ok sæta áverkum við förunauta Þorgeirs. Þau urðu endalok þessa fundar, at Þorbrandr fell fyrir Þorgeiri, en Ingólfr fyrir Þormóði. Tveir menn fellu af liði Þorgeirs. Húskarlar Ingólfs urðu sárir mjök, þess at þó batnar þeim. Þessa getr Þormóðr í erfidrápu Þorgeirs:

Aldrspelli kveðk ollu

Ingólfs sonar, þingat

frétt es víg, sem vættik,

vald há-Sleipnis tjalda.

Fell fyr fræknum stilli,

fjörtjón vas þat ljóna,

lítt vas þat til þrætu,

Þórbrandr drasils vandar.

Þeir tóku hesta tvá, Þorgeirr ok hans menn, ok klyfjuðu þá af mat. Þeir ráku á brott þrjú naut, þau er helzt váru hold á, fara við svá búit aftr yfir fjörðinn. Sigrfljóð var úti, er þeir koma heim. Hon heilsar þeim ok spurði tíðenda. Þeir segja þau, sem gerzt höfðu.

Hon mælti: „Vel hafið þér heiman gengit, ok hagligan hafið þér haft hvalskurðinn, rekit ok vel margra manna harma ok sneypu ok svívirðu. En nú mun ek fara til Vatnsfjarðar á fund Vermundar ok segja þessi tíðendi, en þér skuluð mín heima bíða.“

Þeir báðu hana fara. Hon kvaddi til ferðar með sér húskarla sína. Þau tóku einn sexæring, er hon átti, róa inn eftir Ísafirði ok létta eigi fyrr en þau koma í Vatnsfjörð síð um aftan.

Hon mælti við förunauta sína: „Nú skuluð þér vera haldinorðir ok segja ekki frá tíðendum þeim, er gerzt höfðu. Látið mik hafa orð fyrir oss.“

Þeir sögðu svá vera skulu. Nú ganga þau til bæjar ok hitta menn at máli. Tekr Vermundr vel við þeim ok spyrr þau tíðenda. Þau létust engi kunna at segja, váru þar um nóttina í góðu yfirlæti. Um morgininn sagði Sigrfljóð, at hon mundi heimleiðis fara.

Vermundr latti hana mjök, — „ok ertu hingat sjaldsén,“ sagði hann, „ok er þat ráð at fara eigi svá hvatliga.“

Hon mælti: „Ek á lítt heimangengt, en nú er gott veðr, ok vil ek eigi þetta færi láta undan ganga. Vilda ek, Vermundr, at þú fylgðir mér til skips.“

Þá mælti hann: „Förum þá.“

Nú fara þau til skips. [Sigrfljóð mælti, at húskarlar skyldi flota skipinu, en hon bregðr Vermundi á einmæli, ok taka þau tal sín á milli.]

Þá mælti Sigrfljóð: „Hvárt hefir þú spurt vígin, þau er gerðust þar í Jökulsfjörðum?“

Vermundr segir: „Hver víg eru þau?“

Hon segir: „Þorgeirr Hávarsson ok Þormóðr Bersason drap þá feðga, Ingólf ok Þorbrand.“

Vermundr mælti: „Mjök ganga þeir fóstbræðr nú af sér, er þeir drepa menn fyrir oss, ok mundum vér þat vilja, at þeir dræpi eigi vára menn marga.“

Hon mælti: „Þat er sem ván er, at yðr sé svá um gefit, en þat munu sumir menn mæla, at þeir hafi eigi þessa menn fyrir yðr drepit, heldr má hinn veg at kveða, at þeir hafi þessi víg fyrir yðr unnit. En hverr skal hegna ósiðu, rán eða hernað, ef eigi vilið þér, er stjórnarmenn eru kallaðir heraða? Sýnist oss, at þeir Þorgeirr ok Þormóðr hafi þat unnit, er þér skylduð gert hafa eða láta gera, ok mun yðr svá sýnast sem ek segi, ef yðr gefr eigi missýni í þessu máli. Fór ek af því á yðvarn fund, at ek vilda mennina í frið kaupa, þá er vígin hafði vegit, en eigi fyrir þá sök, at þeir sé bóta verðir, er vegnir eru, því at þeir hafa fyrir löngu fyrirgert lífi sínu ok fé, heldr viljum vér gera í öllu þinn sóma, sem vér erum skyld til, ok eru hér nú þrjú hundruð silfrs, er ek vil gefa þér til friðkaups þeim Þorgeiri ok Þormóði.“

Nú tekr hon fésjóð undan belti sér ok steypir fénu í kné Vermundi. Silfrit var gott. Vermundr hefr upp brún við fégjöfina. Sefast hann af reiðinni, ok heitr hann Þorgeiri ok Þormóði nökkurum friði, sagðist þó eigi vilja langvistir Þorgeirs þar um Ísafjörð.

Nú skiljast þau at sinni. Ferr hon heim til bús síns ok segir þeim Þorgeiri, hversu farit hafði með þeim Vermundi. Þeir þakka henni sitt tillag, er hon hafði þeim veitt. Nú eru þeir með henni um vetrinn. Ok er várar ok veðrátta batnar, þá flota þeir skipi sínu ok búa þat. Ok er þeir váru búnir til ferðar, þá þakka þeir henni þarvist sína ok allan velgerning, þann er hon hafði þeim veitt, slíkan drengskap sem hon hafði þeim sýnt. Skiljast þau vinir.

Þeir fara norðr á Strandir, hafast þar við um sumarit. Verðr þeim gott til fjár ok fangs, hafa þeir þat af hverjum manni, sem þeir kveðja. Váru allir við þá hræddir sem fénaðr við león, þá er hann kemr í þeira flokk.

Bersi fór byggðum á Laugaból í Laugadal, því at Vermundr vildi eigi svá nær bæ sínum láta vera hráskinn þeira Þorgeirs ok Þormóðar. Um haustit fóru þeir norðan af Ströndum til Ísafjarðar ok settu upp skip sitt, þar er þeim þótti vel komit, ok búa um. Ferr Þormóðr þá til föður síns, en Þorgeirr ætlaði at fara suðr á Reykjanes til frænda sinna. Leitar þá hverr fyrir sér þeira förunauta, þangat hverr, sem óðal átti. Mælast þeir þat við, er þeir skiljast, at þeir skulu þar finnast, er skipit stóð, þá er vára tæki, ok fara þá enn allir samt til fangs norðr á Strandir, skiljast nú at svá mæltu, ok biðr hverr þeira vel fyrir öðrum.

6. Þorgeirr vá Butralda

Þorkell hét maðr, er bjó í Gervidal. Hann var vel fjáreigandi, en lítill í þegnskap, en eirinn í skaplyndi, huglauss í hjarta. Hann var kvángaðr maðr ok hafði eigi fleiri hjón en þrjú. Griðkona var it þriðja hjón.

Maðr hét Butraldi. Hann var einhleypingr, mikill maðr vexti, rammr at afli, ljótr í ásjónu, harðfengr í skaplyndi, vígamaðr mikill, nasbráðr ok heiftúðigr. Hann hafði vistir um sumrum ok tók kaup, en lét reiðast yfir á vetrum með þriðja mann ok settist á bæi nökkurum nóttum saman. Hann var nökkut skyldr at frændsemi Vermundi í Vatnsfirði, ok því var honum eigi skjótt goldit þat verkkaup, sem hann gerði til.

Butraldi kom með þriðja mann til gistingar í Gervidal til Þorkels um kveld, ok þótt Þorkatli væri sárr matr, þorði hann þó eigi at synja þeim gistingar, ok er þeim til stufu fylgt ok kveikt ljós. Sitja þeir þar með vápnum sínum, en heimamenn váru fram í skála. Þá var nökkut kominn snjór á fjöll í skafla, en mjök snjólaust í heraðinu, vötnin upp gengin, en þá var frostviðri. Var þá ok fjúk nökkut.

Þorkell kom í stufu at spyrja þeira hluta, er honum var forvitni á at vita. Hann spyrr Butralda, hvert hann ætlar at fara. Hann kveðst fara skyldu suðr yfir Breiðafjörð. Þorkatli þótti eigi víst, hvárt honum myndi veðr gefa inn næsta dag yfir heiðina. Þá drap stall ór hjarta hans ok þótti ill seta þeira, því at í hans hjarta mættist sínka ok lítilmennska.

Ok í því bili heyrir hann, at drepit er á dyrr, ok batnar honum ekki við þat, gengr hann fram ok til dura ok lýkr upp hurðunni ok sér einn mikinn mann standa með vápnum fyrir durunum. Þorkell spyrr þann mann at nafni. Hann nefndist Þorgeirr. Þorkell spyrr, hvers sonr hann væri. Hann kveðst vera Hávarsson. Þá kemr æðra í brjóst Þorkatli, ok dattaði hjarta hans við.

Þorkell mælti þá: „Hér er kominn Butraldi við þriðja mann, ok veit ek eigi, hvern frið hann býðr þér. Hygg ek, at hann hafi illan hug á þér, því at hann er vinr Vermundar, óvinar yðvars, en ek má eigi manns blóð sjá, ok mun ek í öngvit falla, ef þér berizt á.“

Þorgeirr svarar: „Ekki mun til skaða, bóndi, þótt vér sém hér komnir.“

Gengr Þorgeirr inn ok til stufu, [sezt þar niðr á annan bekk gagnvert Butralda. Þeir mælast ekki orð við, sitja hvárirtveggju með vápnum]. Þorkell kemr ok í stufu ok kerling hans. Hann tekr borð ok setr fyrir Butralda.

„Skammr er skutill minn,“ segir Þorkell, „ok gakk þú hingat, Þorgeirr, ok sit hjá Butralda.“

Þorgeirr gerir svá, gengr um þvert gólf ok sezt niðr hjá Butralda undir borðs endann. Frá verðgetum er sagt vandliga: Tveir diskar váru fram bornir. Þar var eitt skammrifsstykki fornt á diskinum hvárum ok forn ostr til gnættar. Butraldi signdi skamma stund, tekr upp skammrifit ok skerr ok neytir ok leggr eigi niðr, fyrr en allt var rutt af rifjum. Þorgeirr tók upp ostinn ok skar af slíkt er honum sýndist. Var hann harðr ok torsóttr. Hvárrgi þeira vildi deila við annan kníf né kjötstykki. En þó at þeim væri lítt verðr vandaðr, þá fóru þeir þó eigi til sjálfir at skepja sér mat, því at þeim þótti þat skömm sinnar karlmennsku.

Þá var matr fram settr fyrir Þorkel ok kerlingu hans. Þau mötuðust við eld. Þau kómu stundum í stufu ok luku upp hurðu ok skyggndu í stufuna allóframliga.

Ok er gestir váru mettir, þá kom Þorkell í stufu ok kerling hans, ok tekr hon mat af borði, en Þorkell tók til orða: „Þau gistingarlaun vilda ek hafa, at þér ættizt ekki illt við, meðan þér eruð hér á mínum bæ, því at mér orkar þat margra vandræða, ef þér berizt hér á. Sýnist mér þat ráð, at Þorgeirr sofi fram hjá oss í skála, en Butraldi ok hans förunautar sofi hér í stufunni.“

Svá gera þeir, sofa nú af nóttina. Ok er lýsa tók, var Butraldi snemma á fótum ok Þorkell. Þorgeirr var ok snemma á fótum. Þá var kveikt ljós í stufu ok borð fram sett ok matr á borinn með sama hætti ok um kveldit hafði verit. Þá tekr Þorgeirr upp skammrifit ok skerr, en Butraldi býr þá við ostinn.

Ok er þeir váru mettir, þá ferr Butraldi á brott ok hans förunautar. Hann ferr upp eftir dalnum, svá sem leið liggr. Nökkuru síðar ferr Þorgeirr. Hann ferr ok upp eftir dalnum. Á fellr ofan eftir dalnum. Brött heiðarbrekka var upp ór dalnum Gervidal, þar sem þjóðleið liggr. Í brekkunni var þá skafl mikill ok harðr.

Þorgeirr sér þá, hvar þeir Butraldi fara, ok þykkist vita, at þeir munu eiga harðfenni mikit í heiðarbrekkunni ok torvelda leið, snýr yfir ána ok ferr upp öðrum megin árinnar, en þeir fóru upp á brekkuna, ok snýr þá aftr á þjóðleiðina. Butraldi kom at skaflinum ok skorar með öxi sinni fyrir sér. Þorgeirr sér þá, hvar Butraldi fór, en Þorgeirr var uppi á brekkunni.

Butraldi mælti þá: „Rann kappinn nú?“

Þorgeirr segir: „Eigi rann ek. Því fór ek aðra leið, at ek þurfta eigi at skora fönn fyrir mér, en nú mun ek eigi renna undan yðr.“

Þorgeirr stendr þá á brekkubrúninni, en Butraldi skorar fönnina. Ok er hann kom í miðja brekkuna, þá setr Þorgeirr spjótskefti sitt undir sik ok snýr fram oddinum, en hefir öxina reidda um öxl, rennir fönnina ofan at Butralda. Hann heyrir hvininn af för Þorgeirs ok lítr upp ok finnr eigi fyrr en Þorgeirr hjó framan í fang honum ok þar á hol. Fellr hann á bak aftr. En Þorgeirr rennir fram yfir hann, til þess at hann kemr á jöfnu, svá hart, at förunautar Butralda hrjóta frá í brott. Um þenna atburð er þetta erendi ort:

Vel dugir verk at telja

vápna hreggs fyr seggjum,

oft flýgr gránn frá gunni

gjóðr, Butralda hljóðan,

þótt kynni mun minni

margrjóðanda þjóðir,

né hnekkik því, þakkar

þess vígs fetils stíga.

Förunautar Butralda þora eigi at hefna hans né ráða á Þorgeir, því at þeim þótti illt at eiga náttból undir vápnum Þorgeirs. Styrma þeir yfir Butralda, en Þorgeirr snýr upp á heiðina ok ferr, til þess er hann kemr suðr á Reykjahóla. Hann hefir þar góðar viðtökur, var þar um vetrinn í góðu yfirlæti. Vetrarríki var mikit víða um heruð, ok fell fé fyrir mönnum, búin óhæg. Sóttu margir menn norðr á Strandir til hvalfanga.

7. Víg Þorgils Mássonar ok sekð Þorgeirs

Um várit eftir fór Þorgeirr til Ísafjarðar, þangat sem skip þeira stóð uppi. Þar kom ok Þormóðr ok skipverjar þeira. Þeir fara norðr á Strandir, þegar þeim gaf byr.

Þorgils hét maðr, er bjó at Lækjamóti í Víðidal. Hann var mikill maðr ok sterkr, vápnfimr, góðr búþegn. Hann var skyldr Ásmundi hærulang, föður Grettis. Hann var ok skyldr Þorsteini Kuggasyni. Þorgils var Másson. Hann fór ok á Strandir ok var genginn á hval þann, er kom á Almenningar, ok förunautar hans.

Þorgeiri verðr eigi gott til fangs, þar sem hann var kominn. Berr honum engi hvalföng í hendr, þar sem hann var kominn, né önnur gæði.

Nú spyrr hann, hvar Þorgils var á hvalskurðinum, ok fara þeir Þormóðr þangat, ok er þeir kómu þar, þá mælti Þorgeirr: „Þér hafið mikit at gert um hvalskurðinn, ok er þat vænst at láta fleiri af njóta en yðr þessa gagnsmuna. Er hér öllum jafnheimolt.“

Þorgils svarar: „Vel er þat mælt. Hafi hverr þat, sem skorit hefir.“

Þorgeirr mælti: „Þér hafið mikinn hluta skorit af hvalnum, ok hafið þér þat, sem nú hafið þér skorit, ok vildum vér annathvárt, at þér gangið af hvalnum ok hafið þér þat, sem þér hafið af skorit, en vér þann hluta, er óskorinn er, eða hvárir at helmingi bæði skorinn ok óskorinn.“

Þorgils svarar: „Lítit er mér um at ganga af hvalnum, en vér erum ráðnir til at láta eigi lausan þann hlut fyrir yðr, er skorinn er, meðan vér megum á halda á hvalnum.“

Þorgeirr mælti: „Þat munuð þér þá reyna verða, hversu lengi þér haldið á hvalnum fyrir oss.“

Þorgils svarar: „Þat er ok vel, at svá sé.“

Nú herklæðast hvárirtveggju ok bjuggust til bardaga, ok er þeir váru búnir, þá mælti Þorgeirr: „Þat er vænst, Þorgils, at vér sækimst, því at þú ert fulltíði at aldri ok knáligr ok reyndr at framgöngu, ok er mér forvitni á at reyna á þér, hverr ek em. Skulu aðrir menn ekki til okkars leiks hlutast.“

Þorgils segir: „Vel líkar mér, at svá sé.“

Mjök váru þeir jafnliða. Nú sækjast þeir, ok berjast hvárirtveggju. Þeir Þorgeirr ok Þorgils láta skammt höggva í milli, því at hvárrtveggi þeira var vápnfimr, en fyrir því at Þorgeirr var þeira meir lagðr til mannskaða, þá fell Þorgils fyrir honum. Í þeim bardaga fellu þrír menn af Þorgils liði. Aðrir þrír fellu af liði þeira Þorgeirs.

Eftir þenna bardaga fóru förunautar Þorgils norðr til heraðs með miklum harmi. Þorgeirr tók upp allan hvalinn, skorinn ok óskorinn. Fyrir víg Þorgils varð Þorgeirr sekr skógarmaðr. Fyrir hans sekð réð Þorsteinn Kuggason ok Ásmundr hærulangr.

Þeir Þorgeirr ok Þormóðr váru þat sumar á Ströndum, ok váru þar allir menn hræddir við þá, ok gengu þeir einir yfir allt sem lok yfir akra. Svá segja sumir menn, at Þorgeirr mælti við Þormóð, þá er þeir váru í ofsa sínum sem mestum: „Hvar veiztu nú aðra tvá menn okkr jafna í hvatleika ok karlmennsku, þá er jafnmjök sé reyndir í mörgum mannraunum, sem vit erum?“

Þormóðr svarar: „Finnast munu þeir menn, ef at er leitat, er eigi eru minni kappar en vit erum.“

Þorgeirr mælti: „Hvat ætlar þú, hvárr okkarr myndi af öðrum bera, ef vit reyndim með okkr?“

Þormóðr svarar: „Þat veit ek eigi, en hitt veit ek, at sjá spurning þín mun skilja okkra samvistu ok föruneyti, svá at vit munum eigi löngum ásamt vera.“

Þorgeirr segir: „Ekki var mér þetta alhugat, at ek vilda, at vit reyndim með okkr harðfengi.“

Þormóðr mælti: „Í hug kom þér, meðan þú mæltir, ok munum vit skilja félagit.“

Þeir gerðu svá, ok hefir Þorgeirr skip, en Þormóðr lausafé meira ok ferr á Laugaból, en Þorgeirr hafðist við á Ströndum um sumarit ok var mörgum manni andvaragestr. Um haustit setti hann upp skip sitt norðr á Ströndum ok bjó um ok stafaði fyrir fé sínu. Síðan fór hann á Reykjahóla til Þorgils ok var þar um vetrinn. Þormóðr víkr á nökkut í Þorgeirsdrápu á misþokka þeira í þessu erendi:

Frétt hefr öld, at áttum,

undlinns, þás svik vinna,

rjóðanda nautk ráða,

rógsmenn saman gnóga.

Enn vilk einskis minnask

æsidýrs við stýri,

raun gatk fyrða fjóna,

flóðs nema okkars góða.

8. Víg Skúfs ok Bjarna ok útanför Þorgeirs

Skip stóð uppi í Norðrá í Flóa. Þar var þá skipa höfn tíð. Í því skipi keypti Þorgils ok Illugi, bróðir hans, á laun til handa Þorgeiri ok létu búa um varnað at þeim hluta, er Þorgeirr átti í skipinu. Þeir Þorgils ok Illugi riðu eigi til öndverðs þings um sumarit, því at þeir vildu eigi fyrr fara um Breiðafjarðardali en Þorsteinn Kuggason væri riðinn ór heraði til þings, því at þeir vildu þá fylgja Þorgeiri til skips, skógarmanni Þorsteins.

Maðr hét Skúfr, er bjó í Hundadal í Dölum. Skúfr var góðr bóndi ok gagnsamr við menn. Bjarni hét sonr Skúfs, er þar var heima með honum. Skúfr hét ok sauðamaðr Skúfs í Hundadal. [Þorgísl ok Illugi váru þar vanir at gista at Skúfs í Hundadal, þá er þeir fóru til þings.]

Nú fara menn til þings, en þeir fara vestan af Reykjahólum. Þeir hafa sent menn fyrir til þings at tjalda búðir sínar. Þeir hafa náttverð í Saurbæ, en ríða um nóttina vestan í Dali ok ætluðu at hafa dagverð í Hundadal. Þeir koma, er morgnast, í Miðdali, fram fyrir Þykkvaskóga. Þeir eta þar ok sofa.

Þorgeirr hefir rauðan hest, vænan ok reiðgóðan ok mikinn vexti. Ok er liðinn var miðr morginn, þá bjóða förunautar þeira at taka hesta. Nú rísa þeir upp ok fara at hrossum. Hestr Þorgeirs fannst eigi. Þeir fóru at leita hestsins, því at þar váru miklir skógar um alla hlíðina. Svá lýkr, at hestrinn finnst eigi. Taka þeir þá einn klyfjahest ok skipta klyfjum á fleiri hesta, Þorgeiri er þá fenginn sá hestr, geta þá at líta, hvar einn maðr ríðr rauðum hesti, reiðgóðum, ok rekr sauði nökkura fyrir sér upp eftir eyrunum frá Sauðafelli. Hann eltir hart sauðina, því at hann hafði skjótan hest. Þorgeiri sýnist þessi hestr vera glíkr sínum hesti. Nú lætr hann sem hann viti eigi, hefir af augabragð, hvert maðrinn ríðr, ok sér hann, hvar maðrinn eltir sauðina til bæjarins í Hundadal. Skúfi höfðu goldnar verit ær nökkurar vestan ór Laxárdal, ok höfðu þær gengit í brott, ok fór Bjarni, sonr Skúfs, at leita ánna, ok hafði hann tekit hest Þorgeirs.

Nú ríðr flokkrinn til bæjarins í Hundadal, ok bjóða þeir bræðr förunautum sínum, at þeir taki af hestum sínum útan garðs, ok láta eigi hrossin ganga í túnit, en þeir bræðr riðu til húss með fá menn. Þorgeirr reið til kvíanna, þar sem hann þóttist kenna hest sinn. Skúfr er þá heim kominn ok rak sauðinn í kvína. Bjarni sitr á hestinum ok hefir þá rekit ærnar í kvína, þær sem hann hafði fundit.

Þorgeirr spyrr: „Hverr er þessi maðr, er hér sitr á hestbaki?“

„Sá heitir Bjarni.“

Þorgeirr segir: „Þú hefir vænligan hest, eða hverr á hestinn?“

Bjarni svarar: „Sannspurt er þat, at hestrinn er vænligr, en þat veit ek eigi, hverr hann á.“

Þorgeirr segir: „Fyrir hví tóktu hestinn?“

Bjarni svarar: „Því tók ek hestinn, at mér þótti betra at ríða en ganga.“

Þorgeirr mælti: „Þat sýnist mér nú ráð, at þú stígir af baki ok látir hestinn koma í hendr eiganda.“

Bjarni mælti: „Ek mun nú litlu við auka um reiðina, því at ek mun eigi lengra ríða en heim til dura.“

Þorgeirr mælti: „Þat vil ek, at þú stígir nú þegar af baki.“

Bjarni segir: „Ekki mun hestinn skaða, þótt ek ríða heim til húss.“

Þorgeirr mælti: „Ek vil þessu ráða, at þú ríðir eigi lengra at sinni.“

Bjarni vill snúa hestinum heim til garðshliðsins ok ríða heim til húsis, en Þorgeirr leggr spjótinu til hans ok þegar í gegnum, svá at hann fell þegar dauðr af baki.

Skúfr sauðamaðr sá, at Bjarni fell af baki. Hann hleypr ór kvíadurunum, þar sem hann var at byrgja kvíadyrrnar. Hann tekr öxi sína ok höggr til Þorgeirs tveim höndum. Þorgeirr laust við spjótskafti sínu við högginu ok bar af sér, en hann hjó til Skúfs inni hægri hendi með öxinni í höfuðit ok klauf hann í herðar niðr, ok dó hann þegar.

Förunautar Þorgeirs fara heim skyndiliga ok segja höfðingjum tíðendin. Þeim þótti þetta ill tíðendi vera, sem þau váru. Fá þeir þegar menn til at fylgja Þorgeiri í brott, at hann gengi eigi í augsýn föður ins vegna eða frændum þeira, er vegnir váru. Eftir þat sögðu þeir Skúfi tíðendin. [En þó at Skúfi væri þungbærr harmr sinn,] þá sá hann sér engan sóma sýnna en þiggja sjálfdæmi þau, er þeir bræðr buðu fyrir vígin, ok fébætr fyrir menn sína at svá göfgum mönnum sem þeir bræðr váru, allra helzt er sá var sekr, er vígin hafði vegit. Nú sættust þeir at svá mæltu. Þessa víga getr Þormóðr í Þorgeirsdrápu:

Kapp lét hölðr með heppni,

hríð gerðisk þá sverða,

hrátt gat hrafn at slíta

hold, Más syni goldit.

Enn vas vágs at vígi

viggríðandi síðan,

kænn bar greipr at gunni

gjarna, Skúfs ok Bjarna.

Þeir Þorgils ok Illugi átu dögurð í Hundadal, ok eftir þat riðu þeir suðr til Borgarfjarðar ok fylgðu Þorgeiri til skips.

Sá maðr var til skips kominn, er Gautr hét. Hann var sonr Sleitu. Hann var náinn at frændsemi Þorgilsi Mássyni, er Þorgeirr hafði vegit. Gautr var mikill vexti ok sterkr at afli, ódæll ok harðfengr. Hann hafði sér fari tekit af stýrimanni ok vissi engar vánir til þess, at Þorgeirr ætlaði þar útan at fara. Hann færði brún á nef við kvámu Þorgeirs, ok sýndist þeim nakkvat vandræði vera, at þeir sé samskipa við þat skaplyndi, sem hvárr þeira hafði. Skip var albúit ok bundinn búlki ok vara Gauts komin í búlka.

Nú er Þorgeirr heyrði gnadd Austmanna um návistu þeira Gauts, þá mælti hann: „Vel má ek nýta at vera samskipa við Gaut, hversu síða brún sem hann setr.“

En hvat sem Þorgeirr ræddi um samvist þeira, þá var þat ráð tekit, at brotinn var upp búlkinn ok vara Gauts á brott borin. Reið hann þá norðr til heraða.

Austmenn leggja skipi sínu ofan eftir ánni ok út til Seljaeyrar. Þeir bræðr ríða eigi fyrr ór heraði en skipit lét út ok í haf. Síðan riðu þeir til þings með miklu fjölmenni ok sættust fyrir hönd Þorgeirs á víg Þorgils Mássonar, færa fram sýknu hans.

Þorgeir ok hans félaga velkði úti í hafi nökkura hríð, sjá at lykðum land fyrir stafni, ok kenna Austmenn landit, ok er þat Írland. Sýnist þeim ósýnn friðrinn, ef þá rekr þar.

Þorgeirr mælti: „Þat er sýnna, ef vér verjumst vel, at vér fáim nökkurum mönnum ærinn náttverð, áðr vér erum drepnir, ok er þá hæft nökkut í várri vörn.“

Nú kasta þeir akkerum eigi allnær landi ok brjóta upp vápn sín, ok búast þeir til bardaga, ef þess þyrfti við. Síðan sjá þeir fjölmenni mikit á land upp ok mörg spjót, sem á skóg sæi. Þó at Írar hefði háskeft spjót, þá tóku þau þó eigi til þeira. Nú halda þeir fé sínu ok fjörvi ok sigldu á brott, þá er þeim gaf byri. Þeir fóru þaðan til Englands ok váru þar um hríð, ok hefir Þormóðr svá um ort, at Þorgeirr þægi þar goðar gjafar af höfðingjum.

Eftir þat fór hann til Danmerkr ok fekk þar svá mikla virðing, at Danir tignuðu hann nær sem konung, at því sem Þormóðr hefir um ort.

Síðan fór hann til Nóregs ok á fund Óláfs konungs ins helga ok gengr fyrir hann ok kvaddi hann vel. Konungr tók vel kveðju hans ok spurði, hverr hann væri.

Hann svarar: „Ek em íslenzkr maðr, ok heiti ek Þorgeirr.“

Konungr mælti: „Hvárt ertu Þorgeirr Hávarsson?“

Hann svarar: „Sá er maðr inn sami.“

Konungr segir: „Heyrt hefi ek þín getit. Þú ert mikill maðr vexti ok drengiligr í ásjónu ok munt eigi vera í öllu gæfumaðr.“

Konungr bauð Þorgeiri með sér at vera, ok þá gerðist hann hirðmaðr Óláfs konungs. Konungr lagði mikla virðing á Þorgeir, því at hann reyndist í öllum mannraunum inn röskvasti maðr ok góðr drengr. Þorgeirr fór kaupför suðr til Vindlands, ok var þar lítill friðr í þenna tíma kaupmönnum norðan ór löndum. Af þessi ferð varð hann ágætr, því at hann hafði þat af hverjum, sem hann vildi. Þorgeirr hafðist þá í förum við ok var annan vetr jafnan með Óláfi konungi í Nóregi, en annan á Íslandi á Reykjahólum. Jafnan kom hann skipi sínu í Borgarfjörð, ok heldu því í Flóa í Norðrá, ok setti þar upp á vetrum fyrir vestan ána, þar sem nú er kallat Þorgeirshróf. Þat er suðr frá holti því, er Smiðjuholt heitir. Þorgeirr bjó sex sinnum skip sitt af Íslandi, at því er Þormóðr segir:

Sex lét sævar faxa

sviprunnr heðan Gunnar,

snjallr vas árr at öllu

undlinns, búinn sinnum.

Sortóttum réð særir

seims, frá ek þat heiman,

oft vann auðar skiptir

erring, í haf knerri.

9. Þormóðr venr kvámur sínar í Ögr

Nú er at segja frá Þormóði, hvat hann hafðist at, meðan Þorgeirr var í förum. Þormóðr fór til föður síns, Bersa, á Laugaból, þá er þeir Þorgeirr skilðu félag sitt, ok var með honum mjök marga vetr. Honum þótti löngum daufligt, því at þar var fámennt.

Kona hét Gríma, er bjó á bæ þeim, er í Ögri heitir. Hon var ekkja ok vel fjáreigandi. Þat var mælt um Grímu, at hon kynni sér margt, ok þat töluðu menn, at hon væri fjölkunnig. Nú fyrir því at kristni var ung ok vanger, þá sýndist þat mörgum mönnum atgervi, at maðr væri fjölkunnigr.

Þórdís hét dóttir Grímu. Hon var væn ok vinnugóð ok var heima með henni. Hon var oflátlig. Kolbakr hét þræll Grímu. Hann var mikill ok sterkr ok vænn yfirlits ok þó mjök harðligr. Þormóðr lagði mjök kvámur sínar í Ögr ok sat löngum á tali við Þórdísi, dóttur Grímu, ok af hans kvámum ok tali var kastat orði til, at hann myndi fífla Þórdísi.

Ok er Gríma vissi þær umræður, þá kom Gríma at máli við Þormóð eitthvert sinn ok tekr svá til orðs: „Þat er orðtak mjök margra manna, Þormóðr, at þú fíflir Þórdísi, dóttur mína, ok er mér þat lítt at skapi, at hon hljóti orð af þér, eigi fyrir því, at henni sé varboðit, þar sem þú ert, heldr fyrir þá sök, at vera kann, at þeir menn, er til hafa gerzt at biðja hennar, ef þeir vissi, at þú ert nökkut riðinn við hennar mál — má vera, at þeim sýnist tröll standa fyrir durum, þar sem þú ert. Nú ef þú vill biðja hennar, þá mun ek gefa þér hana.“

Þormóðr svarar: „Vel fara þér orð um þetta mál, ok víst skal ek meta þín orð, en eigi er skaplyndi mitt til þess at kvángast. En þó vætti ek mér ekki framar en eiga dóttur þína, en þó mun þat fyrir farast.“

Nú skiljast þau at svá mæltu. Ferr Þormóðr heim ok var heima þat skeið, er eftir var sumarsins. Ok er vetra tók, þá gerðust íslög mikil ok færðir góðar. Lagði ok Ögrsvatn. Þormóði þykkir daufligt, því at fátt var til skemmtunar á Laugabóli. Endrnýjar hann þá ferðir sínar í Ögr til Þórdísar. Kemr þá aftr inn sami vanði ok orðræður ok fyrr um vinfengi þeira Þórdísar ok Þormóðar. Þormóðr gekk með skjöld ok sverð jafnan, er hann fór í Ögr, því at hann átti nökkut sökótt við suma menn.

Gríma ræddi þá enn um við Þormóð, at hann skyldi af venja kvámur sínar, — „ok firra svá,“ segir hon, „dóttur mína ámæli.“

Þormóðr svarar vel hennar máli, en þó kom í sama stað niðr um ferðir hans.

Þat var einn dag, þá er Þormóðr var í Ögri, at Gríma mælti við Kolbak: „Ek vil senda þik inn á bæi með veft, er hafa skal í vef þann, er þar er ofinn.“

Kolbakr býst til ferðar, en Gríma lauk upp örk einni, er hon átti, ok tekr þar upp vindur nökkurar ok mikit höggsax, fornt ok hvasst ok bitrligt, lætr þat koma í hönd Kolbaki ok mælti svá: „Haf þú þetta í hendi ok ver eigi slyppr.“

Kolbakr tók við saxinu. En Gríma lét vindurnar koma í meðal stakka Kolbaki. Hon fór höndum um hann allan ok svá klæði hans. Eftir þat fór Kolbakr leiðar sinnar. Veðr tók at þykkna ok hlána, ok tók af þat snjáföl, er komit hafði.

Þá er á leið daginn, mælti Þórdís við Þormóð: „Þat vilda ek, at þú færir aðra leið heim en þú ert vanr ok færir fyrir innan víkina Ögrsvík ok it efra inn eftir hlíðinni til Laugabóls.“

Þormóðr svarar: „Hvat berr til þess, er þú vill, at ek fara þá leið?“

Þórdís mælti: „Vera kann, at íss hafi versnat á víkinni, er veðrit hlánar, ok vilda ek, at þú færir engum slysförum.“

Þormóðr mælti: „Öruggr mun íss vera.“

Þórdís mælti: „Eigi bið ek þik fleira en svá, Þormóðr, at mér mun verr þykkja um, ef þú varnar mér þess, er ek bið.“

Nú sér Þormóðr, at Þórdísi þykkir máli skipta á því, er hon biðr, ok heitr hann henni at fara þá leið, er hon bað. Síð um kveldit fór Þormóðr ór Ögri. Ok er hann var skammt kominn frá durum, þá kemr honum í hug, at Þórdísi myndi engu skipta, hverja leið hann færi. Hann bregðr á sitt ráð ok ferr it gegnsta yfir víkina á ísi.

Sauðahús stóð fyrir innan víkina, ok var tún um sauðahúsit. Þormóðr gekk fram fyrir húsdyrrnar, ok í því bili hljóp Kolbakr frá húsinu með brugðit sax ok hjó þegar til Þormóðar. Þat högg kom á hönd Þormóði fyrir ofan ölnboga, ok verðr þat mikit sár. Þormóðr kastar skildinum ok bregðr sverðinu inni vinstri hendi ok höggr tveim höndum til Kolbaks ok lætr skammt höggva í millum. Sverðit beit eigi, því at Kolbakr var svá magnaðr af yfirsöngvum Grímu, at hann bitu ekki vápn.

Kolbakr hjó eigi oftar til Þormóðar en um sinn. Hann mælti: „Alls á ek kosti, Þormóðr, við þik, þess er ek vil, en eigi mun ek nú fleira at gera.“

Kolbakr snýr nú heim á leið ok segir tíðendin. Grímu þótti Kolbakr of lítit hafa at gert við Þormóð, ok lét svá sem hon hefði ekki Þormóði svik veitt.

Þormóðr reist í sundr línbrók sína ok batt sár sitt ok gengr heim á Laugaból. Verkakona Þormóðar beið hans í stufu, ok var þar ljós, en aðrir menn váru í rekkju komnir. Ok er Þormóðr kom í stufu, þá var sett borð fyrir hann ok matr á borinn. Þormóðr neytti lítils matar. Heimakona sér, at hann er blóðugr. Hon gengr fram ok segir Bersa, at Þormóðr var heim kominn, ok þat með, at blóðug váru klæði hans. Bersi reis upp ok gekk til stufu, heilsar Þormóði ok spyrr tíðenda. Þormóðr segir frá fundi þeira Kolbaks ok áverka þeim, er hann hafði fengit.

Bersi mælti: „Var svá, at Kolbak bitu engi járn?“

Þormóðr svarar: „Oft hjó ek til hans með sverðinu, ok beit ekki heldr en ek berða hann með tálknskíði.“

Bersi mælti: „Þar kom fram tröllskapr Grímu.“

Þormóðr kvað vísu:

Hrundar bark af hendi

hjaldr, urpum þá skjaldi,

söngs höfum sár of fengit,

siklings, flugu mikla,

nærgis hrafns of hefna

hlunns glapvígum runni

umbnýsandi ósa

árr kyndils mák sára.

Bersi mælti: „Svá er víst. Eigi er sýnt, nær þessar sneypu verðr hefnt, því at við tröll er um at eiga.“

10. Gríma kom Kolbaki undan

Bersi bindr nú sár Þormóðar, því at hann var læknir góðr. Um morgininn fór Bersi með marga menn í Ögr.

En fyrr en hann kom á bæinn, þá mælti Gríma við húskarla sína: „Nú skuluð þér fara í stufu ok skipa inn óæðra bekk ok sitja þar, meðan þeir Bersi eru hér.“

Þeir gerðu svá sem hon bauð, fóru í stufu ok skipuðu inn óæðra bekk ok allir vápnaðir. Gríma skipaði Kolbaki á miðjan bekk ok brá höndum yfir höfuð honum. Nú koma þeir Bersi á bæinn ok drápu á dyrr. Gríma gekk til hurðar ok heilsar þeim.

Bersi mælti: „Þat hyggjum vér, at þér þykki lítit undir um vára heilsu, en vittu þat fyrir víst, at oss þykkir eigi verr, at þú sér lítt heil.“

Gríma mælti: „Mjök kemr mér á óvart orðtak þitt þetta, ok hugðum vér, at þú værir várr vinr, sem vér erum þínir. Eða segið þér nökkur tíðendi?“

Bersi svarar: „Þau ein tíðendi segjum vér, at þér munu áðr kunnig vera.“

Gríma mælti: „Vér höfum engi tíðendi nýliga spurt, eða hvat kunnið þér at segja?“

Bersi mælti: „Vér kunnum at segja þann áverka, er Kolbakr, þræll þinn, vann á Þormóði, syni mínum.“

Gríma svarar: „Þat eru ill tíðendi ok mikil ok þó verr, at sönn sé, því at ek senda Kolbak inn í hús með veft, ok kom hann eigi heim í gærkveld, ok get ek, at hann hafi eigi þorat at koma á minn fund, því at hann vissi, hvert vinfengi mér er til Þormóðar. Hefir mik þat grunat lengi, at Kolbakr hafi þótzt vera í þingum við Þórdísi, en nú hefir hann sýnt mikla fólsku, er hann hefir unnit á Þormóði, svá góðum dreng, fyrir vandlætis sakar ok fært svá ámæli á hendr dóttur minni, en gert oss skömm ok hneisu. Em ek skyld at reka þessa réttar, sem ek hefi föng á.“

Bersi mælti: „Þat mæla sumir menn, Gríma, at þú kunnir stundum um hug þér at mæla [ok sé nökkut vansét, hvat þér býr í skapi.“

Gríma svarar: „Allir menn kunna at mæla um hug sér, ef vilja], en raun mun enn sanna, hversu mér er þetta mál gefit. Nú kann ek þökk ok aufúsu, at þér gangið inn í hús mín ok rannsakið vár herbergi ok dragið svá af grun, at vér sém samvitandi þessa illvirkis, er Kolbakr hefir unnit.“

Nú gengr Bersi inn í stufuna með sínu föruneyti ok skipar inn æðra bekk, sitr þar um stund ok sér eigi Kolbak, þar er hann sitr gagnvert honum, því at Gríma hafði brugðit huliðshjálmi yfir hann, svá at menn máttu eigi sjá hann. Bersi gengr fram ok rannsakar bæinn ok fann eigi Kolbak. Eftir þat lýsir hann áverka á hönd Kolbaki, þeim er hann hafði unnit á Þormóði, ok ferr heim við svá búit.

Sár Þormóðar hafðist illa, ok lá hann lengi ok var jafnan örvendr síðan, meðan hann lifði.

Kolbakr var í Ögri um vetrinn, ok varðveitti Gríma hann á laun. Um várit eftir váru mál til búin [til alþingis] á hendr Kolbaki. Á því þingi varð hann sekr skógarmaðr.

Skip stóð uppi í Vaðli. Því stýrði norrænn maðr, sá er Ingólfr hét. Skipit var mjök búit at alþingi, en þeim gaf eigi veðr á brott.

Þá er menn váru riðnir til þings ór heraði, kom Gríma at máli við Kolbak ok mælti svá: „Þess er mér ván, at þú munir verða sekr skógarmaðr um áverka Þormóðar. En fyrir því að sekð þín hlýzt af mér, þá vil ek þat frelsi gefa þér, at þú skalt eigi lengr þræll vera. Þar með skaltu búa hesta fjóra á laun, tvá til reiðar, en aðra tvá til klyfjaburðar undir vöru ok vist þá, er ek vil fá þér. Vil ek fylgja þér til skips á laun, ef svá má um búa, ok taka þér fari í Vaðli.“

Kolbakr verðr feginn frelsisgjöfinni ok þeim fégjöfum, er Gríma gaf honum. Hann bjó um nótt ferð þeira á laun á brott ór Ögri, svá at engir menn urðu þar varir við. Þau ríða Glámuheiði til Arnarfjarðar ok svá it efra út eftir fjöllum til Barðastrandar ok koma um nótt í Vaðil. Þá váru kaupmenn í svefni á skipi, en stýrimaðr sjálfr í tjaldi á landi. Gríma sprettir tjaldskörum, en Kolbakr varðveitti hesta þeira. Hon gengr inn í tjaldit ok vekr upp Ingólf stýrimann, því at hon kunni hann at sýn.

Ingólfr heilsar henni ok spyrr tíðenda, ok eftir þat mælti Gríma: „Þat er erendi mitt hingat á yðvarn fund, at ek vilda taka einum manni fari með yðr, þeim er hér er nú kominn.“

Ingólfr segir: „Hverr er sá maðr?“

Gríma svarar: „Kolbakr heitir hann.“

Ingólfr segir: „Vann hann á Þormóði Bersasyni?“

Gríma segir: „Sjá inn sami gerði þat.“

Ingólfr mælti: „Mikit vandræði sýnist mér vera at taka við þeim manni, at mest ván er, at sekr skógarmaðr verði nú í sumar ok svá harðfengir menn eru til eftirmáls sem þeir feðgar eru, Þormóðr ok Bersi. Höfum vér nú ok lengi legit hér með búnu skipi, ok kann vera, at Bersi komi fyrri heim í herað en oss gefi á brott, ok má vera, at vér fáim eigi leynt manninum fyrir honum.“

Nú er Gríma sér, at Ingólfr tekr seint hennar máli, vindr hon þá fram fégyrðli undan kápu sinni ok hellir þar ór tveim hundruðum silfrs í kné stýrimanni ok mælti svá: „Þetta fé vil ek gefa þér til viðtöku ok ásjá við Kolbak.“

Ingólfr segir: „Fagrt er fé þetta, en alkeypt mun verða, ef þeir feðgar finna oss, áðr vér komumst á brott, ok takim vér við skógarmanni þeira.“

Síðan segir Gríma: „Sé ek kaup með okkr: Þú munt taka við Kolbaki ok fé þessu, er ek hefi boðit þér, ok flytja hann af Íslandi ok veita honum ásjá, ef þér gefr á brott í dag.“

Ingólfr segir: „Svá skal vera sem þú vill.“ Nú tekr Ingólfr við fénu, stendr upp ok fylgir Kolbaki á skip út með varnað sinn. En Gríma hafðist á landi uppi við um daginn ok minnist á þau in fornu kvæði, er hon hafði í barnæsku sinni numit. Í því bili fellr andviðrit, þat er áðr hafði lengi á legit. Lét Ingólfr þá bera út húðföt þeira. Taka þeir at hvata út á skipit ok eru árdegis búnir at öllu. Þá er sól var í landsuðri, rann á byrr. Ganga þeir Ingólfr ok Kolbakr á land upp ok biðja Grímu vel lifa. Býst hon til heimferðar ok fær sér föruneyti, ok er eigi getit um ferð hennar, fyrr en hon kom heim í Ögr, ok var þat fyrr sýnu en menn kómu heim af þingi. Ingólfr gengr á skip, þá er Gríma var á brott, ok því næst undu þeir segl upp. Þeim gefr vel byri ok eru litla hríð í hafi, koma við Nóreg. Kolbakr [fór á burt ór Nóregi. Hann] réðst í lið með víkingum ok reynist harðfengr maðr í öllum mannraunum.

Þormóðr kom heim af þingi á Laugaból ok var með feðr sínum nökkura vetr. Eigi höfum vér heyrt getit, at Þormóðr hafi fengit meiri sæmð síns áverka en sekðir Kolbaks.

11. Af Þormóði ok Þorbjörgu kolbrún

Þormóði þótti jafnan daufligt, er hann var heima með feðr sínum. Eftir þingit um sumarit réðst hann til ferðar með húskarla feðr síns, er þeir skyldu sækja fiska, er Bersi átti út í Bulungarvík. Þeir höfðu einn ferjustút, er Bersi átti. Þeir sigla gott veðr út eftir Ísafirði. Þeir koma út fyrir Arnardal. Þá kom andviðri á móti þeim. Verða þeir sæhafa at Arnardölum. Kasta þeir akkerum fyrir skipinu, fara sjálfir á land upp ok reisa tjald, hafast þar við um hríð, því at þeim gaf eigi skjótt í brott.

Katla hét kona, er bjó í Arnardal. Hon var ekkja. Hana hafði átt maðr sá, er Glúmr hét. Dóttir hennar hét Þorbjörg. Hon var heima með móður sinni. Þorbjörg var kurteis kona ok eigi einkar væn, svart hár ok brýnn, — því var hon kölluð Kolbrún, — vitrlig í ásjánu ok vel litkuð, limuð vel ok grannvaxin ok útfætt, en eigi alllág.

Þat barst at einn dag, at Þormóðr gengr frá tjaldi ok upp til bæjar. Koma þeir þar í stufu. Þar var ekki inni manna nema konur einar. Þá heilsar Katla þeim, er kominn var, ok spyrr hann at nafni. Þormóðr segir til sín. Hon spyrr hann, hvers sonr hann væri. Hann segir þat, sem hon spurði.

Katla mælti: „Heyrt hefi ek getit þín, en eigi hefi ek sét þik fyrr en nú.“

Þar er Þormóðr um daginn, ok eru konur vel kátar við hann. Þormóðr rennir nökkut augum til dóttur húsfreyju, ok lízt honum vel á hana. Hon hefir ok nökkut augabragð á honum, ok verðr henni hann vel at skapi. Nú er Þormóðr þar um daginn ok ferr síðan heim til tjalds síns um kveldit. Nú venr Þormóðr kvámur sínar til húss Kötlu, ok sprettr upp af honum einstaka mansöngsvísur, ok líkar konum þat vel, þeim er þar váru.

Þat var einn dag, at Katla mælti: „Hvárt áttu, Þormóðr, nökkut erendi út í Víkina, er þú ferr með húskörlum föður þíns?“

Þormóðr svarar: „Eigi á ek annat erendi en at skemmta mér, ok þótti mér daufligt heima.“

„Hvárt mun þér skemmtiligra þykkja at fara með þeim eða vera hér, meðan þeir fara eftir skreiðinni, ok skemmta þér hér? Nú er þat heimilt, at þú sér hér, ef þú vill þat, því at oss er mikit gaman at þér.“

Þormóðr svarar: „Vel fara þér orð, ok mun ek þat þiggja, sem þú býðr, því at mér þykkir hér skemmtiligt at vera hjá yðr.“

Nú ferr Þormóðr til fundar við förunauta sína ok segir þeim, at hann mun eftir vera, meðan þeir fara út í Víkina eftir fiskunum, biðr þá koma þar við dalinn, er þeir fara útan, kvaðst þá mundu ganga á skip með þeim. Nú skiljast þeir. Ferr Þormóðr til bæjarins, en þeir fara erenda sinna, þegar er þeim gaf veðr.

Þormóðr var í Arnardal hálfan mánuð. Hann yrkir þá lofkvæði um Þorbjörgu kolbrún. Þat kallaði hann Kolbrúnarvísur. Ok er kvæðit var ort, þá færði hann kvæðit, svá at margir menn heyrðu.

Katla dregr fingrgull af hendi sér, mikit ok gott, ok mælti: „Þetta fingrgull vil ek gefa þér, Þormóðr, at kvæðislaunum ok nafnfesti, því at ek gef þér þat nafn, at þú skalt heita Þormóðr Kolbrúnarskáld.“

Þormóðr þakkaði henni gjöfina. Nú festist þetta nafn við Þormóð, sem Katla gaf honum. Húskarlar Bersa kómu aftr til móts við Þormóð. Stígr hann þá á skip með þeim ok þakkar húsfreyju þann fagnað, er hon hafði honum veitt. Katla mælti, at Þormóðr skyldi eigi þar hjá garði sneiða, ef farar hans bæri þannig, skilðust at svá mæltu. Ferr Þormóðr heim á Laugaból ok hafðist heima við, þat er eftir var sumarsins.

Ok er vetra tók ok ísa lagði, þá minntist Þormóðr þess vinfengis, er honum hafði verit til Þórdísar, dóttur Grímu í Ögri. Gerir hann þá heiman för sína ok leggr leið í Ögr. Gríma tók við honum með miklu gleðibragði, en Þórdís reigðist nökkut svá við honum ok skaut öxl við Þormóði, sem konur eru jafnan vanar, þá er þeim líkar eigi allt við karla. Þat finnr Þormóðr skjótt ok sá þó, at hon skaut í skjálg augunum stundum ok sá nökkut um öxl til Þormóðar. Kom honum í hug, at vera mætti svá, at dælla væri at draga, ef hálft hleypti, minnir hana á it forna vinfengi, hvert verit hafði.

Þórdís mælti: „Þat hefi ek spurt, at þú hefir fengit þér nýja unnustu ok hafir ort lofkvæði um hana.“

Þormóðr svarar: „Hver er sú unnusta mín, er þú talar til, at ek hafa um ort?“

Þórdís svarar: „Sú er Þorbjörg út í Arnardal.“

Þormóðr svarar: „Engu gegnir þat, at ek hafa kvæði ort um Þorbjörgu, en hitt er satt, at ek orta um þik lofkvæði, þá er ek var í Arnardal, því at mér kom í hug, hversu langt var í milli fríðleiks þíns ok Þorbjargar ok svá it sama kurteisi. Em ek nú til þess hér kominn, at ek vil nú færa þér kvæðit.“

Þormóðr kvað nú Kolbrúnarvísur ok snýr þeim erendum til lofs við Þórdísi, er mest váru á kveðin orð, at hann hafði um Þorbjörgu ort. Gefr hann nú Þórdísi kvæðit til heilla sátta ok heils hugar hennar ok ásta við sik. Ok svá sem myrkva dregr upp ór hafi ok leiðir af með litlu myrkri, ok kemr eftir bjart sólskin með blíðu veðri, svá dró kvæðit allan órækðar þokka ok myrkva af hug Þórdísar, ok renndi hugarljós hennar heitu ástar gervalla til Þormóðar með varmri blíðu. Þormóðr kemr þá jafnan í Ögr ok hefir góðar viðtökur.

Ok er svá hafði nökkura hríð fram farit, þá verðr sá atburðr eina nótt, þá er Þormóðr var heima á Laugabóli, at hann dreymir, at Þorbjörg kolbrún kemr at honum ok spurði hann, hvárt hann vekði eða svæfi. Hann kvaðst vaka.

Hon mælti: „Þér er svefns, en þat eitt berr fyrir þik, at svá mun eftir ganga, sem þetta beri fyrir þik vakanda. Eða hvat er nú, hvárt hefir þú gefit annarri konu kvæði þat, er þú ortir um mik?“

Þormóðr svarar: „Eigi er þat satt.“

Þorbjörg mælti: „Satt er, at þú hefir mitt lofkvæði gefit Þórdísi Grímudóttur ok snúit þeim erendum, er mest váru á kveðin orð, at þú hefðir um mik ort kvæðit, því at þú þorðir eigi, lítill karl, at segja satt til, um hverja konu þú hefðir ort kvæðit. Nú mun ek launa þér því lausung þína ok lygi, at þú skalt nú taka augnaverk mikinn ok strangan, svá at bæði augu skulu springa ór höfði þér, nema þú lýsir fyrir alþýðu klækisskap þínum, þeim er þú tókt frá mér mitt lofkvæði ok gefit annarri konu. Muntu aldregi heill verða, nema þú fellir niðr þær vísur, er þú hefir snúit til lofs við Þórdísi, en takir þær upp, er þú hefir um mik kveðit, ok kenna eigi þetta kvæði öðrum en þeim, sem ort var í öndverðu.“

Þormóði sýndist Þorbjörg vera reiðulig ok mikilúðlig, þykkist nú sjá svipinn hennar, er hon gengr út. Hann vaknar við þat, at hann hafði svá mikinn augnaverk, at hann mátti varla þola óæpandi ok mátti eigi sofa, þat sem eftir var nætrinnar. Hann hvílir lengi um morgininn.

Bersi ríss upp, sem hann átti vanða til. Ok er allir menn váru upp risnir, aðrir en Þormóðr, þá kom Bersi til Þormóðar ok spurði, hvárt hann væri sjúkr, er hann reis eigi upp, sem hann átti vanða til. [Þormóðr sagði, at honum væri illt í augum.

Bersi svarar: „Eigi er sá heill, er í augun verkir.“] Þormóðr kvað vísu:

Illa réðk þvís allar

eydraupnis gafk meyju,

mér barsk dóms í drauma

dís, Kolbrúnar vísur.

Þá tókk þorna Freyju,

Þrúðr kann mart en prúða,

líknumk heldr við Hildi

hvítings, á mér víti.

Bersi mælti: „Hvat hefir þér í drauma borit?“

Þormóðr segir drauminn ok alla málavöxtu kvæðisins.

Bersi mælti: „Óþarfar unnustur áttu, hlauzt af annarri örkuml þau, er þú verðr aldri heill maðr, en nú er eigi minni ván, at bæði augu springi ór höfði þér. En þó er þat nú mitt ráð við þik, at þú snúir aftr kvæðinu á þann hátt, sem þat var ort fyrir öndverðu, ok eigna þat kvæði jafnan Þorbjörgu kolbrún, sem þú ortir um hana.“

Þormóðr segir: „Þú skalt ráða þessu.“

Nú lýsir hann fyrir alþýðu, hversu farit hafði um kvæðit, ok gefr þá af nýju við mörg vitni Þorbjörgu kvæðit. Þormóði batnaði þá skjótt augnaverkjarins, ok verðr hann þá alheill þess meins.

Nú munum vér hvílast láta fyrst frásögn Þormóðar Kolbrúnarskálds ok segja nökkut af Þorgeiri.

12. Þorgeirr vá Hækils-Snorra

Nú er at segja frá Þorgeiri Hávarssyni, hirðmanni óláfs konungs. Þat var eitthvert sumar, er hann kom skipi sínu í Hvítá ok helt því upp í Norðrá ok setti þar upp um haustit í þann stað, er nú er kallat Þorgeirshróf. Hann fór um vetrinn til vistar vestr á Reykjahóla ok var þann vetr með frændum sínum, selr þar varning sinn, fór um várit snemmendis suðr til Borgarfjarðar ok býr skip sitt til brottferðar.

Litlu fyrir þing ferr hann vestr á Reykjahóla eftir vöru þeiri, er þar var saman dregin, er hann hafði tekit fyrir varning sinn, þann er hann hafði selt um vetrinn. Hann flutti vöruna til Skógarstrandar ok fær sér hesta, ferr suðr til Borgarfjarðar ok einn maðr með honum, sá er reið leiðina fyrir ok hafði hest í togi. Þorgeirr reið eftir ok rak nökkura klyfjahesta. Hann reið með skjöld ok hafði spjót ok öxi, fara nú við svá búit.

Sá maðr bjó á Hvítstöðum, er Snorri hét. Hann var kallaðr Hækils-Snorri. Hann var mikill vexti ok sterkr ok óvænn yfirlits ok grimmligr í ásjánu, óvinsæll ok nasbráðr, heiftúðigr í skaplyndi. Helgi hét sonr Snorra. Hann var þá á ungurn aldri, er þessir atburðir gerðust. Mannahúsin váru þá neðar í tungunni en nú eru, ok var bærinn kallaðr á Mel. Lambahús mikit stóð vestr í túnit, þar sem nú heita Snorratóftir.

Þorgeirr ok hans förunautr fóru þar hjá garði. Förunautr Þorgeirs ríðr fram um bæinn, en klyfjahestarnir, þeir er Þorgeirr rak, hljópu í túnit. Snorri kemr út í því, er Þorgeirr elti klyfjahestana ok vill taka þá ór túninu. Hestunum þótti gott at bíta, ok nam þá annarr staðar, er hann rak annan.

Snorri gengr bölvandi ok blótar hestunum ok svá Þorgeiri, berr hestana með spjótinu ok særir. Sýnist Þorgeiri eigi örvænt, at Snorri bani hestunum. Hann hleypr nú af baki ok hefir skjöldinn fyrir sér. Öxinni heldr hann með skildinum í vinstri hendi. Spjót hefir hann í hendi ok sækir þá at Snorra. Hann hörfar þá undan um völlinn til lambhússins ok verst með spjótinu. Tveir húskarlar sá, at Snorri hljóp út reiðr með spjót sitt. Tekr sína öxi hvárr þeira í hönd sér ok fara til fulltings við Snorra. Þorgeirr verst þeim með miklum mjúkleik, en sækir at þeim með miklu afli ok öruggleik sem it óarga dýr. Húskarlarnir verða brátt sárir af Þorgeiri, því at þeir höfðu skammskeftar öxar, en Þorgeirr lagði spjótinu hart ok tíðum. Hrukku þeir Snorri inn í lambhúsit. Dyrrnar váru lágar ok þröngvar á húsinu, ok var illt þar inn at sækja eftir þeim. Þorgeirr hleypr upp á húsit ok rýfr til. Þar, sem húsit raufaðist, leggr Snorri spjótinu út í móti. Þorgeirr verðr sárr af því nökkut ok þó lítt. Kastar Þorgeirr þá spjótinu ok tekr öxina inni hægri hendi. Sækir Snorri þá at Þorgeiri með hörðum hug, þar sem húsit var rofit. En Þorgeirr varðist með skildi ok öxi, leitar eigi annars en höggva spjót Snorra af skaftinu. Létti eigi þeim leik, fyrr en Þorgeirr hjó spjót Snorra af skaftinu. Ok þegar jafnskjótt hljóp Þorgeirr inn í húsit um glugg þann, er á var rofinn, með skjöld ok öxi ok hjó þegar í höfuð Snorra svá hart, at hann klýfr hausinn allan. Fær Snorri af því sári þegar bana. Þá snýr Þorgeirr at húskörlum Snorra ok sækir þá fimliga, hlífandi með skildi, höggvandi með öxi þeiri, er vön var at fá mörgum manni náttstaðar. Lauk svá þeiri atsókn, at Þorgeirr vá þá báða.

Eftir þat gengr hann út ok stígr á bak hesti sínum, ríðr til dura ok hittir menn at máli, sagði, at Hækils-Snorri vill hafa fund þeira ok mun bíða þeira í lambhúsinu, ok ríðr á brott eftir þat til fundar við förunaut sinn. Hann hafði rekit klyfjahrossin ór túninu, meðan þeir börðust. Fara þeir við svá búit til skips. Býr Þorgeirr skip sitt ok heldr því til Seleyrar, bíðr þaðan byrjar ok lætr í haf at búnu.

Þorgeirr hefir skamma útivist. Byrjar honum vel ok tekr Nóreg ok ferr skjótt á fund Óláfs konungs ok fær góðar viðtökur af konungi. Þessa atburðar getr Þormóðr í Þorgeirsdrápu í þessu erendi:

Hús braut snarr til Snorra

sverðrjóðr ok styr gerði,

hinn es heiftir manna,

Hækils sonar, rækði.

Varð eggjaðr þar þriggja

Þórgeirr á hvöt meiri,

leygs hefk slíkt frá sæki

sannspurt, bani manna.

Helgi, sonr Snorra, bjó lengi á Hvítstöðum. Var hann ólíkr feðr sínum ok svá frændum bæði yfirlits ok svá í skapi. Hann færði hús sín þangat, sem nú er bærinn. Hann átti þat kenningarnafn, at hann er kallaðr Helgi inn hvíti, því at hann var vænn maðr ok vel hærðr, hvítr á hárslit. Við hann er bærinn kenndr á Hvítstöðum. Helgi var vinsæll maðr, góðr búþegn við heraðsmenn ok gagnsamr við alþýðu. Hann deildi um Gufufitjar við Þorstein Egilsson, því at Þorsteinn vildi kaupa fitjarnar, en Helgi vildi eigi selja.

Helgi fór einn vetr með húskörlum sínum á Gufufitjar. Hann ók heyjum sínum á öxnum sunnan um mýrarnar, svá sem hann var vanr. Þorsteinn fór eftir þeim með húskarla sína. Þeira fundr varð í eyjum þeim, er Langeyjar heita, suðr frá Hvítstöðum. Á þeim fundi börðust þeir Þorsteinn ok Helgi. Í þeim bardaga varð Helgi sárr mjök. Til þess fundar kómu góðgjarnir menn, þeir er vitat höfðu ferð hvárratveggju, ok skilðu þá, ok sættust at því, at Þorsteinn keypti fitjarnar, en bætti Helga áverkann við góðra manna sann.

13. Víg Þóris á Hrófá ok af Veglági smið

Þórir hét maðr, er bjó at Hrófá í Steingrímsfirði. Hann var mikill hávaðamaðr ok heldr ódæll ok óvinsæll. Hann varð missáttr við hirðmann Óláfs konungs í kaupstefnu í Steingrímsfirði ok særði konungsmann miklu sári. Á þat mál var eigi sætzt. Ok er konungrinn frá þessi tíðendi, þá mislíkaði honum sjá atburðr.

Hann mælti þá við Þorgeir Hávarsson: „Þat vil ek, Þorgeirr, at þú hefnir þessa áverka, er hirðmaðr minn fekk út á Íslandi, ok leiðir svá Íslendingum at berja á mínum mönnum.“

Þorgeirr svarar: „Þat væntir mik, at ek muna hefnt fá þessa mótgerða, er yðr hafa gervar verit í þessu verki.“

Konungr mælti: „Því býð ek þér um þetta mál, at ek hygg, at þú munir minn vilja gera í þessu verki.“

Þorgeirr svarar: „Skyldr em ek til þess at gera þat, sem þú vill.“

Þorgeirr býr þá skip sitt snemma sumars út til Íslands. Honum byrjar vel, ok kemr hann skipi sínu í Vaðil. Hann ferr vestr á Reykjahóla ok tekr til skálasmíðar. Sá maðr hét Veglágr, er var at skálasmíð með Þorgeiri, ok gerði sínum megin hvárr þeira skálann. Skálinn var um endilangt þilinn, en eigi öðrum þiljum. Þau þili heldust allt til þess, er Magnús byskup var at staðnum í Skálaholti inn síðari.

Öndverðan vetr fór Þorgeirr norðr til Steingrímsfjarðar til Hrófár. Með honum var í ferð Veglágr smiðr. Þeir kómu á bæinn síð um kveld ok drepa á dyrr. Kona ein gekk til hurðar ok heilsar þeim ok spyrr þá at nafni. Þorgeirr segir it sanna til, hverir þeir váru. Hann spurði, hvárt Þórir bóndi væri heima. Hon segir hann heima vera.

Þorgeirr mælti: „Bið þú hann út ganga.“

Hon gengr inn ok segir Þóri, at menn váru komnir úti, — „þeir er þik vildu hitta.“

Hann segir: „Hverir eru þeir menn?“

Hon svarar: „Þat ætla ek, at kominn sé Þorgeirr Hávarsson.“

Þórir reis upp ok tekr spjót sitt, gengr út í dyrr ok setr spjótsoddinn í þreskjöldinn, heilsar þeim, er komnir váru.

Þorgeirr tók eigi kveðju hans. Hann mælti: „Þat er erendi mitt hingat, at ek vil vita, hvern sóma þú vill gera konungsins Óláfs fyrir þann vansa, er þú gerðir hirðmanni hans?“

Þórir svarar: „Hvárt ertu aðili málsins?“

Þorgeirr svarar: „Fyrir þat mun ganga, sem ek sé aðili þess máls, því at ek hefi konungs umboð til þessa máls.“

Þórir segir: „Vera má, at svá sé, at þú hafir hans umboð, en varla virðist mér svá, sem ek heyra orð konungsins, þó at þú mælir.“

Þorgeirr svarar: „Satt er þat, at þú heyrir eigi hann sjálfan mæla, en þó má vera, at þú reynir nökkurt sinn hans ríki.“

Ok er minnstar vánir váru, leggr Þorgeirr spjótinu til Þóris. Þat lag kom framan í fang honum ok gekk þar á hol. Fell Þórir inn í dyrrnar ok dauðr. Litlu síðar snýr Þorgeirr á brott ok hans förunautr, ok er eigi sagt frá ferð hans, fyrr en hann kemr heim á Reykjahóla. Um þenna atburð orti Þormóðr þetta erendi:

Ár mank þegn, hinns Þóris

þarfs fagrliga arfa,

hlýra hrafns, með geiri

happauðigr réð dauða.

Dýrr hefnði svá sára,

slíkt fór allt af ríki,

Odds, ok ernir söddusk,

jóstýrandi hlýra.

Þann vetr váru stulðir miklir á Reykjahólum. Hurfu mönnum gripir margir ór hirzlum, ok var svá mikill gangr at því, at náliga ór hvers manns hirzlum hvarf nökkut, hversu rammligr láss sem fyrir var, en þó var engi lássinn brotinn. Illugi Arason var heima á Hólum þann vetr. Eftir jól um vetrinn heimta þeir bræðr saman hjón sín.

Tekr Þorgils þá til orða: „Þat er öllum mönnum kunnigt, at hér í vetr hafa verit miklar tökur. Hefir margt horfit ór lásum ok lokum. Ætlum vér at hafa uppi rannsókn. Skal fyrst rannsaka hirzlur okkrar bræðra, en eftir þat annarra manna, ok ef eigi finnst heima hér, þat er stolit er, þá munum vér fara á aðra bæi at rannsaka menn.“

Nú fór þat fram, at rannsakaðar váru hirzlur manna, ok finnst eigi þat, er leitat var.

Veglágr smiðr átti eina mikla kistu, þá er eigi var rannsökuð. Þorgils mælti, at Veglágr skyldi upp lúka kistunni ok láta menn sjá, hvat væri í.

Hann segir: „Aldri hefi ek rannsakaðr verit sem þjófar, ok mun ek eigi lúka upp kistunni.“

Þorgils mælti: „Eigi er til þín eins leikr sjá gerr. Hafa várar kistur rannsakaðar verit, ok má þér þat, sem yfir margan gengr.“

Þá segir Veglágr: „Þótt þér hafið allir rannsakaðir verit, þá mun ek þó eigi lúka upp mína kistu til rannsaks.“

Illugi spratt þá upp ok hafði eina handöxi í hendi. Hann gengr at kistunni ok mælti: „Ek hefi at varðveita konungs lykil, þann er at öllum kistum gengr ok lásum. Nú mun ek með þeim upp lúka kistunni, ef þú vill eigi selja mér lykil.“

Veglágr sér, at Illugi mun upp höggva kistuna, ef hon væri eigi upp lokin, selr þá fram lykilinn. Illugi lýkr þá upp kistunni ok finnr þar marga lukla, þá er at gengu öllum lásum, þeim er váru á Reykjahólum. Hann finnr þar í marga gripi, þá er mönnum höfðu horfit þar. Þá þóttust menn vita, at Veglágr myndi stolit hafa fénu, því er horfit var. Er honum þá nauðgat til sagna. Gengr hann þá við mörgum stulðum ok fylgir mönnum þar til, er hann hafði féit fólgit úti í ýmsum stöðum.

Þá mælti Illugi: „Ólífismaðr sýnist mér Veglágr vera, ok er þat mitt ráð, at hann sé hengðr.“

Þorgeirr mælti: „Eigi muntu svá vilja lúka við húskarl þinn.“

Illugi svarar: „Rangt sýnist mér vera, at svá mikill þjófr gangi undan.“

Þá segir Þorgeirr: „Hvat sem yðr sýnist rétt vera um þetta rnál, þá mun yðr þó verða maðrinn dýrkeyptr í þessu sinni, ok eigi mun hann af lífi tekinn, ef ek má því ráða.“

Illugi mælti: „Mikit kapp leggr þú á með þjófnum, ok muntu illt at verki hafa, þar sem hann er, ok eigi mun jafnan þinn eiðr fyrir honum standa, þó at hann gangi nú undan. Nú fari hann í brott af Reykjanesi ok komi aldri síðan hér.“

Þorgeirr segir: „Vel má svá vera.“

Nú fylgir Þorgeirr Veglági vestr á Laugaból í Laugadal til Bersa ok Þormóðar ok skorar á þá, at þeir veiti Veglági vist til fardaga, — „ok flytið hann til skips í Vaðil,“ ok kveðst Þorgeirr þá mundu flytja hann í brott af Íslandi.

Þeir feðgar tóku við Veglági fyrir Þorgeir, ok var hann með þeim Þormóði um vetrinn. Þorgeirr fór aftr á Reykjahóla ok var þar um vetrinn. Um várit bjó hann skip sitt. Veglágr kom til skips, ok tók Þorgeirr við honum ok flutti hann útan. Skipit kom við Orkneyjar. Rögnvaldr Brúsason var þá búinn til hernaðar, því at víkingar margir lágu við eyjarnar, þeir er ræntu búendr ok kaupmenn, ok vildi Rögnvaldr refsa þeim sín illvirki. Þorgeirr selr þá skip sitt, ok réðst hann í lið með Rögnvaldi.

Veglágr fór upp á Skotland ok gerðist þar mikill þjófr ok var þar drepinn um síðir.

Rögnvaldi virðist Þorgeirr vel ok hans förunautum, því at hann reyndist því meiri kappi sem hann kom í meiri mannraunir, svá sem Þormóðr orti um:

Njörðr gekk á skæ skorðu

skeljeggr, en þat teljum,

hjaldrs, es herja vildi,

hjörgaldrs með Rögnvaldi.

Lítt sparði fjör fyrða

fremðar mildr at hildi,

drengs varð dáð at lengri,

djarfr Hávarar arfi.

Í hernaði varð Þorgeirr ágætr maðr at hug ok vápnfimi ok í öllum röskleik. Jarl varð ágætr af þessi ferð, því at hann sigraðist, hvar sem hann barðist um sumarit, ok gerði góðan frið búkörlum ok kaupmönnum.

14. Af Þorgeiri, Illuga ok Helga selseista

Síðan um haustit fór Þorgeirr til Nóregs ok var með Óláfi konungi um vetrinn í góðri virðingu. Óláfr konungr þakkaði honum þat, er hann hafði rekit þeirar sneypu, er Þórir hafði gert honum. Illugi Arason var með Óláfi konungi þann vetr.

Um várit bjó Illugi skip sitt til Íslands. Þorgeirr segir Illuga, at hann vill fara með honum.

En Illugi svarar honum svá: „Óráðligt sýnist mér, at þú farir út til Íslands. Hefir þú stórvirki gert í mörgum heruðum, ok áttu þar í flestum stöðum illa fritt, en þú hefir hér mikinn sóma af konungi ok góðan frið af öllum mönnum. Nú mun ek eigi flytja þik frá friðinum ok til ófriðarins, því at þú munt ekki svá gott upp taka á Íslandi sem þú tekr hér hvern dag mikinn sóma af konungi.“

„Vera má svá,“ segir Þorgeirr, „at ek komumst þó til Íslands, at þú flytir mik eigi.“

Nú býr Illugi skip sitt ok lætr í haf, þá er honum gaf byr. Ok er hann var í haf látinn, þá gengr Þorgeirr einn dag fyrir konung ok biðr sér fararleyfis.

Óláfr konungr mælti: „Svá virðist mér, at minni mannheill hafir þú á Íslandi en hér með oss. Þykkir mér fyrir því þat vænna, at þú sér hér með oss en á Íslandi, at þú hafir hér meira gott en þar.“

Þorgeirr sótti þetta mál mjök við konung, ok er konungr sér, at Þorgeiri þótti mikit undir at þiggja þat, er hann bað, þá mælti konungr: „Nú mun at því koma, sem ek sagða inn fyrsta tíma, er þú komt á várn fund, at þú myndir eigi vera gæfumaðr í öllum hlutum. Nú mun ek lofa þér, að þú farir út til Íslands, en eigi munum vit sjást síðan, ef vit skiljum nú.“

Þorgeirr svarar: „Þökk kann ek yðr, at þér lofið mér at fara, en þat ætla ek, at fara á yðvarn fund at sumri.“

Konungr mælti: „Vera má, at svá sé, at þú ætlir þat, en eigi mun svá verða.“

Nú skilja þeir at svá mæltu. Þorgeirr tók sér fari með þeim norrænum manni, er Jökull hét, ok fór með honum út til Íslands. Þat skip kom í Vaðil, ok fór Þorgeirr til vistar á Reykjahóla.

Illuga reiddi lengi úti um sumarit ok kom um haustit síð norðr í Hraunhöfn á Melrakkasléttu. Hann setti þar upp skipit ok bjó um ok fær menn til varðveizlu skipsins um vetrinn, fór við þat norðan um heruð ok ætlaði heim til Hóla. Gautr Sleituson, er fyrr var getit, kom til fundar við Illuga ok tók sér fari með honum at sumri.

Einn dag, er Illugi áði hesti sínum með sínum förunautum, kom þar maðr einn ríðandi á áifanga. Sá var í hvítri heklu. Hann kvaddi Illuga. Hann tók kveðju hans ok spurði, hverr hann væri.

Hann sagði: „Ek heiti Helgi.“

Illugi segir: „Hvaðan ertu kynjaðr, eða hvar áttu heima?“

Helgi svarar: „Víða stendr kyn mitt fótum, en þó er hér flest fyrir norðan land. En hvergi á ek heima, ok eigi hefi ek heill til þess at hafa tveggja missera vistir, en jafnan hefi ek kaup á sumrum, ok enn hefir svá verit í sumar, ok margir menn kennast við mik, ef heyra kenningarnafn mitt.“

Illugi spurði: „Hvert er þat?“

Helgi svarar: „Ek em kallaðr Helgi selseista.“

Illugi segir: „Fánefnt er þat kenningarnafn, en þó hefi ek heyrt þín getit.“

Helgi mælti: „Þat er erendi mitt hingat, at ek vil vita, ef þú vill ferja mik útan at sumri.“

Illugi mælti: „Eru þér nökkur vandræði á höndum, eða hefir þú nökkur fé?“

Hann segir: „Engi vandræði eru mér á höndum, en eyvit hefi ek fé. En vera mætti, at heldr væri yðr létti at mér, því at ek em ofléttr maðr.“

Illugi mælti: „Ertu nökkurr atgervimaðr?“

Hann segir: „Engi em ek íþróttamaðr, en mikit traust á ek undir fótum mínum, ok brjóstheill em ek, ok því fær engi tekit mik á rás.“

Illugi mælti: „Gagn er þeim þat, er hræddir verða.“

Helgi mælti: „Ekki hefi ek þat reynt at verða allhræddr. En vita vil ek, hvárt þú vill veita mér farit.“

Illugi mælti: „Kom þú í vár til fundar við mik ok ver með mér í flutningum, þá er ek dreg saman vöru mína, ok far þá með mér útan.“

„Sá kostr líkar mér vel,“ segir Helgi.

Nú skiljast þeir at svá mæltu, ok ferr Illugi vestr á Reykjahóla ok er þar um vetrinn.

15. Þorgeirr vá Gaut Sleituson

Bræðr tveir bjuggu á Garpsdal. Hét annarr Kálfr, en annarr Steinólfr. Þeir váru á ungum aldri ok vel fjáreigandi ok vinsælir menn.

Þórdís hét kona, er bjó í Óláfsdal. Hon var ekkja, góð húsfreyja ok gagnsöm. Sonr hennar hét Eyjólfr, er átti bú með henni. Hann var gerviligr maðr ok vinsæll. Þorgeirr hét frændi Þórdísar, er hon hafði upp fætt. Hann var knáligr maðr. Hann átti þat kenningarnafn, at hann var kallaðr Þorgeirr hófleysa, en þat kenningarnafn hlaut hann af því, at hann hafði til alls meira en hann þurfti, þegar hann átti nökkut fé fyrir at ráða.

Með þeim fóstbræðrum, Eyjólfi ok Þorgeiri, var vingott á unga aldri. Þeir váru báðir knáir menn ok ólatir, ok var löngum mikit um þá. En framfærslukerling Þórdísar amaðist oft við þá ok glímur þeira, en þeir glettust því meir við kerlingu sem hon angraðist meir við.

Einn dag, er þeir glímdu á gólfi ok var mikit um þá, kómu þar jafnan niðr, er kerling var, ok drógu verk hennar á fótum sér.

Þá mælti kerling: „Lítil fremð er ykkr í því at spilla verki fyrir mér eða glettast við mik. En spá mun ek ykkr spá: Svá vel sem nú er með ykkr, þá munuð þit verst skilja ykkart vinfengi.“

Þeir segja: „Furðu óspálig sýnist okkr þú vera.“

Kerling mælti: „Hversu sem ykkr sýnist þat, þá mun þat eftir ganga, sem ek mæli nú.“

Um várit eftir, er þeir Illugi ok Þorgeirr höfðu um vetrinn verit á Reykjahólum, beiddi Þorgeirr Illuga, at hann skyldi veita honum far um Íslandshaf. Illugi veitti honum þat, sem hann bað. Kálfr ok Steinólfr ór Garpsdal tóku sér fari með Illuga.

Nú er menn fóru til skips um várit, þá mælti Illugi við Þorgeir: „Þat vilda ek, frændi, at þú færir norðr til skips með mönnum mínum ok búið skipit um þingit, en ek á erendi til þings at hitta vini mína. Mun ek ríða norðr af þingi. Vilda ek, at skip væri albúit, þá er ek kem norðr.“

Þorgeirr segir svá vera skulu sem hann vildi. Þá réðst Þorgeirr norðr til skipsins á Sléttu, en Illugi bjóst til þings. Steinólfr ok Kálfr ok Helgi selseista váru í ferð með Þorgeiri, en vara þeira hafði fyrr farit. Þorgils Arason ok Ari, sonr hans, ok Illugi, bróðir hans, riðu með flokki til þings ór Breiðafirði.

Þá er Þorgeirr kom norðr í höfnina, setti hann fram skipit ok bjó. Gautr Sleituson var til skips kominn ok hafði annat mötuneyti en Þorgeirr. Þar var illt til eldiviðar, ok fóru sinn dag hvárir at afla eldibranda, Þorgeirr ok hans förunautar, Gautr ok hans förunautar.

Einn dag fór Þorgeirr at afla eldibranda, en Gautr var heima. Matsveinar Gauts höfðu ketil uppi, ok er vella var komin á ketil þeira, þá var lokit eldiviði þeira. Sögðu þeir Gauti til sinna vandræða. Gautr gengr til búðar Þorgeirs ok tekr ofan spjót hans ok höggr af skafti spjótit ok kastar í rúm hans ok hefir með sér skaftit. Hann tekr ok skjöld Þorgeirs ok hefir með sér, gengr síðan til eldsstóarinnar. Hann klýfr í sundr skjöldinn ok spjótskaftit ok eldir undir katlinum. Verðr þá vel matbúit.

Þorgeirr kom hefm um kveldit. Hann saknar skjótt vápna sinna. Hann spyrr, hverr sveina hafi á brott borit — „skjöld minn ok spjót.“

Gautr segir: „Ek tók skjöld þinn ok spjótskefti, ok klauf ek undir ketil várn, en áðr mátti eigi vel matbúa, því at lokit var eldiviði várum, en oss þótti illt hrátt at eta.“

Nú fann ekki á Þorgeiri, at honum mislíkaði sjá tiltekja Gauts.

Annan dag fór Gautr ok hans förunaútar at fá eldibranda, en Þorgeirr var heima ok bjó skip. Matsveinar Þorgeirs höfðu eldiviðarfátt. Ok er þeir skyldu matbúa, fóru þeir til Þorgeirs ok sögðu honum. Hann gekk til tjalds Gauts ok tók spjót hans ok skjöld ok hjó af skafti spjótit, en klauf skjöldinn undir ketil. Þá skorti eigi eldivið til þess at vella mat þeira.

Gautr kom heim um kveldit ok spurði, hvat menn vissi til skjaldar hans eða spjótskeftis.

Þorgeirr svarar: „Skjöld þinn ok spjótskefti klauf ek undir ketil í dag, því at matsveinum varð eldiviðarfátt.“

Gautr segir: „Seint lætr þú af at auka oss skapraunir.“

Þorgeirr svarar: „Svá er leikr hverr sem heiman er gerr.“

Gautr hjó þá til Þorgeirs, en hann laust við öxi sinni ok bar af sér höggit, skeindist þó lítt á fæti. Þá hljópu menn milli þeira ok tóku þá ok heldu.

Þorgeirr mælti: „Eigi þurfið þér at halda mér, því at ek mun mik nú til engis ófriðar líkligan gera.“

Nú váru þeir skilðir, ok ferr hvárrtveggi til síns tjalds, hafa síðan náttverð ok leggjast síðan til svefns. Ok er menn váru sofnaðir, þá ríss Þorgeirr upp ok tekr öxi sína í hönd sér ok gengr til tjalds þess, er Gautr var í, ok sprettir tjaldskörum, gengr inn í tjaldit ok at rúmi Gauts ok vekr hann. Gautr vaknar ok spratt upp ok vildi taka til vápna. Ok í því bili höggr Þorgeirr til Gauts ok klýfr hann í herðar niðr. Fekk Gautr af því sári bana. Þorgeirr gengr í brott ok til búðar sinnar.

Búðunautar Gauts vakna við brestinn, er hann var veginn. Styrmðu þeir yfir líki hans ok bjuggu um. Um þenna atburð orti Þormóðr vísu þessa:

Gaut veitk at son Sleitu

snarfengr með lið drengja

hölðr við harðar deildir

hjördjarfan nam fjörvi.

Ófeigum varð eigi

almþings í gný malma,

oft verðr rík, þeims rækir,

raun, stynfullu launat.

16. Af Þorgrími trölla ok Þórarni ofsa

Eftir þenna atburð sá Þorgeirr einn dag, hvar skip sigidi af hafi þangat til hafnar. Þat skip tók þar höfn, ok lágu um akkeri eigi allnær skipi Þorgeirs. Hann fór á báti með skipverjum sínum til kaupskipsins ok spyrr, hverr fyrir skipinu réði. Honum var sagt, at Þorgrímr Einarsson réði fyrir skipinu, er kallaðr var trölli, grænlenzkr maðr, ok annarr maðr, Þórarinn ofsi Þorvaldsson, norðlenzkr maðr. Þeir spyrja, hverr fyrir því skipi réði, er þar var fyrir í höfninni. Þeim var sagt, at Illugi Arason ætti skipit, en þá réð fyrir skipinu Þorgeirr Hávarsson. Þorgeirr spyrr, hversu fjölmennt þeir hefði á skipinu. Honum var sagt, at þar væri fjórir tigir karla innanborðs.

Nú sá Þorgeirr, at þar var mikill liðsmunr, ef þá skilði nökkut á, því at þeir Þorgeirr váru eigi fleiri en þrír tigir vígra manna.

Þorgeirr mælti: „Yðr kveð ek at þessu, stýrimennina. Þat er mælt af mörgum mönnum, at vér sém hvárirtveggju nökkurir ójafnaðarmenn ok ekki óágjarnir við aðra. Nú vil ek þess biðja, at vér gerim eigi vára hreysti ok harðfengi at fólsku ok ófriði. Sýnist mér þat ráð, at vér setim grið meðal vár til varúðar.“

Þeir Þorgrímr ok Þórarinn tóku því vel, ok fór þat fram, at grið váru sett, sem Þormóðr orti um:

Golls réð Þórgeirr þolla

því næst griða æsta,

sér es hann sáat færi

svinngeðr með lið minna.

Öll tók seggr enn snjalli

sannleiks friðar mönnum

fljótt, þás fyrðar nýtan,

fullmæli, réð tæla.

Nú er grið váru sett meðal þeira, þá fór Þorgeirr til skips. Hann flutti þá út á skip allt fé skipverja sinna ok lét skipit liggja um akkeri eigi allnær landi, ok váru þá menn hans allir á skipi, því at hann trúði eigi til fulls þeim Þorgrími ok Þórarni, þó at grið væri sett meðal þeira.

Menn koma af landi ofan til þeira Þorgríms ok segja þeim víg Gauts Sleitusonar, þat er þar hafði orðit í höfninni, því at Þorgeirr hafði eigi sagt þeim vígit.

Ok er Þórarinn heyrir þessi tíðendi sögð, þá heimtir hann Þorgrím á tal einn saman ok mælti svá: „Eigi mynda ek grið hafa sett við Þorgeir, ef ek hefða vitat þessi tíðendi, víg Gauts, frænda míns. Nú vil ek vita af yðr, hvers ek skal þar ván eiga um liðveizlu, ef ek vil hefna Gauts.“

Þorgrímr svarar: „Eigi mun ek skiljast við yðr í þessu máli, en torsóttligr sýnist mér Þorgeirr vera.“

Þórarinn mælti: „Vér munum bera á land upp einnhvern dag skrúð vár ok léreft ok aðra góða gripi ok breiða til þerris, ok kann vera, at nökkurir menn Þorgeirs fari út at undrast gripina, ok munum vér fyrst drepa þá ok fækka svá liði þeira.“

Þorgrímr mælti: „Freista máttu þess, ef þú vill.“

Þeir Þorgrímr ok Þórarinn höfðu ætlat at fara til Grænlands ok áttu félag saman, bæði skip ok áhöfn, ok bera þeir fyrir því eigi fé sitt af skipi.

Einn veðrdag góðan báru þeir Þórarinn á land upp skrúð ok léreft ok góða gripi ok breiddu við þerri. Þann dag fóru þeir Kálfr ok Steinólfr tólf á báti til lands eftir vatni. Ok er þeir sá varning á land breiddan, þá hljópu þrír menn af liði þeira þangat, sem þeir sá varninginn. Ok þegar er þeir kómu þangat, þá váru þeir drepnir. Ok eftir þat fóru þeir Þórarinn ok Þorgrímr með liði sínu at þeim Kálfi. Þeir gerðu þá handtekna, Kálf ok Steinólf, ok settu í fjötur, en þeir drápu þar þrjá menn hjá vatninu. Helgi selseista hjó í fyrstu mann þeira Þórarins banahögg, ok eftir þat hljóp hann á brott. Menn runnu eftir honum ok fengu eigi tekit hann. Hljóp hann it efra um fjall daga ok nætr ok nam eigi fyrr staðar en hann kom á Þingvöll. Hann sagði þeim Þorgísli ok Illuga þau tíðendi, er gerzt höfðu í Hraunhöfn, þá er hann fór í brott.

17. Fall Þorgeirs Hávarssonar

Eftir þessi tíðendi, er nú var frá sagt, tóku þeir Þorgrímr kaupskipsbátinn, þann er þeir Kálfr höfðu til lands haft, ok fóru þá til skips síns. Þorgeirr var á skipi út ok þeir níu saman, ok vissu þeir eigi þau tíðendi, er á landi höfðu gerzt, því at leiti bar á milli, þar sem vatnit var ok skipit. Finnr Þorgeirr eigi fyrr en þeir Þórarinn flytja kaupskipit með tveim bátum þangat til skips þeira Þorgeirs ok allir herklæddir.

Þeir Þorgeirr grípa vápn sín ok verjast vel. Þeir Þorgrímr flytja þá skip sitt at skipi Þorgeirs ok leggja borð við borð. Tekst þá skjótt harðr bardagi. Ná þeir brátt uppgöngu á skip Þorgeirs ok láta skammt stórra höggva í milli. Þorgeirr hjó jafnan tveim höndum með öxinni, ok var lengi þat, at þeir kómu eigi höggi á hann, því at engum þótti girniligt gistingarból undir öxi hans, en þó hlutu þat margir. Menn Þorgeirs fellu brátt. Hljóp hann þá aftr í stafninn ok varðist þaðan, því at við mikinn liðsmun var at etja, svá sem Þormóðr orti um:

Stirðr réð stafn at varða

strenghreins tögum drengja,

ítr þvít ár vas heitinn

auðstjóri þrek, fjórum,

áðr sigreynir sínum,

sár hlutu meðr at hváru,

út við eigi lítla

erring fell á knerri.

Kennt hefr fjörr, hvé frændum

folkhneitir skal veita

dýrr, þó at drengi væri

dylgjusamt at fylgja.

Þreks frák Þórgeir eiga,

þau eru orð komin norðan

handargrjóts frá hreyti,

hug, þanns við mun brugðit.

Allir ágættu hans vörn, þeir er vissu, hversu hraustliga hann varðist, ok mæltu allir eitt um hans vörn ok fræknleik, at menn þóttust eigi hans jafningja fundit hafa. Þorgeirr hjó hart ok tíðum af miklu afli ok öruggum hug, ok var honum sjálfum hugr sinn bæði fyrir skjöld ok brynju, ok þykkjast menn eigi vita þvílíka vörn sem Þorgeirr hafði. Almáttigr er sá, sem svá snart hjarta ok óhrætt gaf í brjóst Þorgeiri. Ok eigi var hans hugprýði af mönnum ger né honum í brjóst borin, heldr af inum hæsta höfuðsmið. Nú fyrir því at þeim Þorgrími reyndist meiri mannraun at sækja Þorgeir heldr en klappa um maga konum sínum, þá sóttist þeim seint, ok varð þeim hann dýrkeyptr, því at Þormóðr hefir svá um ort, at Þorgeirr yrði fjórtán manna bani, áðr hann fell, en tveir eru nefndir í Þorgeirsdrápu, þeir er hann vá þar.

Már hét Austmaðr, sá er fyrst kom sári á Þorgeir. Hann hjó á hönd Þorgeiri, ok er hann hafði þat sár fengit, þá hjó hann Má banahögg. Sá maðr er annarr nefndr, er Þorgeirr vá síðar, er Þórir hét, Austmaðr, er lagði spjóti í gegnum Þorgeir, en Þorgeirr gekk á lagit, þar til er hann hjó hann banahögg. Um þenna atburð orti Þormóðr vísur þessar:

Hauks frák hræva lækja

harðræðis þrot bræði

við sviprunna sennu

sverðs aldrigi verða.

Már hét maðr ok Þórir,

málsnjallr es lét falla,

áðr frágum þá þeira,

Þórgeirr, lokit eirum.

Olli fjörr, áðr felli,

flugtrauðr hjarar dauða,

sá vas rækjandi enn ríki

reggs, þrétían seggja.

Þar lætk hjaldrs fyr hölðum

hins, es þrek gat vinna,

mál téa mín at deilask

mjúk, vígatal lúkask.

Nú er Þórir var fallinn, en spjótit stóð í gegnum Þorgeir, þá fell hann eigi. En þá var skammt höggva á meðal, því at þeir Þórarinn ok Þorgrímr stóðu nær, ok unnu þeir þá á Þorgeiri, ok við þat fell hann ok lét líf sitt. Þórarinn ofsi hjó höfuð af Þorgeiri ok hafði í brott með sér.

Svá segja sumir menn, at þeir klyfði hann til hjarta ok vildu sjá, hvílíkt væri, svá hugprúðr sem hann var, en menn segja, at hjartat væri harla lítit, ok höfðu sumir menn þat fyrir satt, at minni sé hugprúðra manna hjörtu en huglaussa, því at menn kalla minna blóð í litlu hjarta en miklu, en kalla hjartablóði hræðslu fylgja, ok segja menn því detta hjarta manna í brjóstinu, at þá hræðist hjartablóðit ok hjartat í manninum.

18. Þormóðr gerðist hirðmaðr Óláfs konungs

Eftir þenna bardaga skilðu þeir Þorgrímr ok Þórarinn félag sitt, því at Þórarinn þóttist mikinn sigr unnit hafa. Vænti hann sér virðingar hér á landi fyrir sigrinn. Þorgrímr hafði skip ór félagi þeira, en Þórarinn lausafé. Helt Þorgrímr skipinu til Grænlands, ok fórst honum vel.

Þórarinn aflar sér hesta ok manna ok reið norðan ór höfninni við tólfta mann. Hann hafði höfuð Þorgeirs í belg við slagálar sér til ágætis sigrs síns. Þat var skemmtan þeira á áföngum, at þeir tóku höfuð Þorgeirs ór belgnum ok settu þar á þúfur upp ok hlógu at. En er þeir kómu í Eyjafjörð, þá áðu þeir þar skammt frá Naustum. Þeir tóku þá höfuð Þorgeirs ok settu þat upp á þúfu eina, sem þeir váru vanir. Þeim sýndist þá höfuðit ógurligt, augun opin ok muðrinn, en úti tungan. Við þá sýn urðu þeir allhræddir ok felmtsfullir. Þeir grófu þá með öxum sínum hjá höfðinu ok hrundu þar í ofan höfðinu ok grófu á ofan torf.

Sléttukarlar ruddu kaupskipit ok fluttu til lands ok jörðuðu þar í höfninni allra manna lík, þeira er þar höfðu fallit á skipi ok á landi, því at þeir nenntu eigi til kirkju at færa líkin, því at í þenna tíma váru engar kirkjur í nánd höfninni. Kálfr ok Steinólfr váru ór fjötrum leystir eftir bardagann, ok ruddu þeir til líkagraftarins við Sléttukarla. Þeir varðveittu varning þann, er á skipinu var, þar til er Illugi kom til skips. Nú þó at kristni væri ung í þenna tíma hér á landi, þá var þar þó eigi siðr til þess at taka fé veginna manna. Illugi fór útan þat sumar norðr á Sléttu.

Þormóðr Kolbrúnarskáld unði löngum illa eftir líflát Þorgeirs, ok þat sumar fór hann útan í Vaðli. Eyjólfr í Óláfsdal ok Þorgeirr hófleysa, fóstbróðir hans, fóru útan í Grímsárósi. Þat skip kom í ey þá, er Lófót heitir.

Þormóðr Kolbrúnarskáld fór á fund Óláfs konungs ins helga. Þormóðr kvaddi konunginn, ok tók konungr vel kveðju hans ok spurði, hvat manna hann væri eða hvers sonr hann væri. Þormóðr segir: „Ek em íslenzkr maðr, ok heiti ek Þormóðr, en Bersi heitir faðir minn.“

Konungr mælti: „Hvárt ertu kallaðr Þormóðr Kolbrúnarskáld ok ert svarabróðir Þorgeirs Hávarssonar?“

„Já,“ segir Þormóðr, „sá er maðr inn sami.“

Konungr mælti: „Njóta skaltu hans frá oss, ok vel ertu hér kominn, ok víst máttu vita þat, at ek tel mér misboðit í vígi Þorgeirs, hirðmanns míns, ok þökk kynna ek þess, at hans yrði hefnt.“

Þá kvað Þormóðr vísu:

Þarf sás þér skal hvarfa,

þengill, fyr kné lengi,

svarar hógliga hverju,

hugborð, konungr orði.

Fáir erum vér, né frýju,

frændr, órum þó vændir,

minnumk meir á annat

mítt starf, konungdjarfir.

Konungr mælti: „Gaman má vera at skáldskap þínum.“

Þormóðr gerðist þá hirðmaðr Óláfs konungs.

Þat skip kom um sumarit til Nóregs, er var af Grænlandi. Því skipi stýrði sá maðr, er Skúfr hét. Hann var grænlenzkr maðr at kyni, farmaðr mikill ok vitr maðr ok vinsæll. Hann var vinr Óláfs konungs ok honum handgenginn. Skúfr fór til hirðar konungs ok var þar um vetrinn. Þann vetr váru þeir í Nóregi, Illugi Arason, Steinólfr ok Kálfr, Eyjólfr ok Þorgeirr hófleysa.

Um várit eftir, er einn vetr var liðinn frá falli Þorgeirs Hávarssonar, Þorgils Arason ok Ari, sonr hans, bjuggu til mál á hönd Þórarni um víg Þorgeirs ok öðrum mönnum, þeim sem at víginu höfðu verit, gerðu mikinn reka at þeim verkum, er þar váru ger. Á þau mál var sætzt á þingi, ok gerði Þorgils um málin öll tvau hundruð silfrs ok guldust þar á þinginu um víg Þorgeirs, ok hafði Guðmundr inn ríki hundrað at ráði Þorgils. Þat sumar var Þórarinn veginn á mannamóti í Eyjafirði.

Á því sumri fóru þeir Kálfr ok Steinólfr út til Íslands. Þeir kómu út í Vaðli á Barðaströnd ok fóru heim í Garpsdal til bús síns.

Eyjólfr ok Þorgeirr hófleysa keyptu skip í Nóregi ok heldu því til Íslands, þá er þeir váru búnir. Þá velkði lengi úti ok kómu síð um haustit á Borgarfjörð. Ok er þeir kómu þar, þá skilði þá á um landtöku. Vildi Eyjólfr halda skipinu til Straumfjarðar, því at þangat var byrr, en Þorgeirr hófleysa vildi halda skipinu til réttar ok vita, ef byr gæfi fyrir jökulinn, ok vildu halda skipinu í Dögurðarnes. Þá var gengit til siglu ok eftir leitat, hvárir fleiri væri skipverjar, þeir er sigla vildu, eða hinir, er í rétt vildu leggja skipit. En fyrir því at mönnum hafði leiðzt í hafinu, þá váru þeir fleiri, er sigla vildu til lands. Þeir fóstbræðr váru svá reiðir, at þeir tóku til vápna, en menn gættu þeira, svá at ekki varð at. Þeir tóku Straumfjörð.

Ok þegar er skipit var landfast orðit, þá fekk Þorgeirr hófleysa sér hest, ok reið hann frá skipi ok fór til þess, er hann kom vestr í Garpsdal. Hann tók sér vist með þeim bræðrum, Steinólfi ok Kálfi. Eyjólfr var við skip, þar til er hann hafði um skip búit, fór þá heim í Óláfsdal til móður sinnar ok var með henni um vetrinn.

19. Af Eyjólfi ok Þorgeiri hófleysu

Spákerling sú, er fyrr var getit, tók sótt um vetrinn ok lá lengi. Hon andaðist næstu nótt eftir pálmsunnudag. Lík hennar var flutt á skipi til Reykjaness, því at engi kirkja var nær Óláfsdal en sú, er á Hólum var. Eyjólfr ok húskarlar hans fluttu lík spákerlingar til kirkju. Ok er líkit var niðr sett, versnaði veðrit, gerði kófviðri ok frostviðri. Lagði fjörðinn út langt, ok mátti eigi skipum koma inn til dalsins.

Þorgils mælti þá til Eyjólfs: „Þat sýnist mér ráð, at þú farir eigi fyrr heim en liðin er páskavika. Mun ek þá fá þér menn með skip þitt heim, ef þá má komast fyrir ísum, en ef þá er eigi með skip fært, þá mun ek ljá þér hest heim at ríða. En ef nauðsyn berr til, þá megu húskarlar þínir fara heim fyrir, ef þú vill.“

Eyjólfr svarar: „Þetta þitt boð mun ek þiggja.“

Nú fóru húskarlar Eyjólfs heim, ok gengu þeir it innra um Króksfjörð. Eyjólfr var á Hólum, þar til er leið páskavika mjök. Fimmta dag í páskaviku segir Eyjólfr Þorgísli, at hann vill heim fara. Þorgils segir svá vera skyldu sem hann vildi. Þá lætr Þorgils búa honum hest skúaðan til ferðar ok býðr honum mann til föruneytis, ef hann þurfti. Hann kvaðst einn saman ríða vilja. Nú ríðr hann útan af Reykjanesi ok inn um Berufjörð ok Króksfjörð.

Ok er hann átti skammt útan til Garpsdals, þá váru þeir Kálfr ok Steinólfr úti staddir undir einum húsvegg ok töluðust við, ok þá geta þeir at líta, hvar menn gengu útan eftir vellinum. Þeir þóttust kenna mennina ok sýndist þar vera Þorgeirr Hávarsson ok þeir níu menn, er þar fellu á skipinu með Þorgeiri. Váru allir alblóðgir ok gengu inn eftir vellinum ok ór garðinum, ok er þeir kómu at á þeiri, er fellr fyrir innan bæinn, þá hurfu þeir. Þeim bræðrum varð ósvipt við þessa sýn. Ganga þeir inn í skálann.

Önundr hét maðr, er gætti nauta í Garpsdal. Hann gekk ór fjósi, er þeir váru inn komnir bræðr. Hann sér, hvar maðr ríðr útan eftir vellinum allvænum hesti. Sá maðr var gyrðr sverði ok hefir spjót í hendi, hjálm á höfði. Ok er hann nálgaðist bæinn, þá kennir hann manninn, ok var þar Eyjólfr. Önundr gengr til stufu, ok er þar fátt manna. Þar var Þorgeirr hófleysa ok konur nökkurar.

Önundr tekr til orða: „Nú ríðr Eyjólfr hér um garð.“

Ok er Þorgeirr heyrði þessa sögn, hljóp hahn út ok tók spjót í hönd sér. Þá var Eyjólfr kominn á innanverðan völlinn. Þorgeirr hljóp eftir honum. En Eyjólfr reið leið sína ok sér eigi, er maðririn rennir eftir honum. Hann kom at Garpsdalsá. Hon var upp gengin, ok leitaðist hann fyrir. Þorgeirr kallar á hann, at hann skuli bíða hans, ef hann þyrði. Eyjólfr heyrir kallit ok lítr við ok sér, hvar Þorgeirr hleypr. Eyjólfr hleypr af baki ok rennr í mót honum. Ok er þeir finnast, leggr hvárr þeira í gegnum annan ok falla jafnsnemma. Nú kom þat fram, er spákerling hafði fyrir sagt.

Þeir bræðr gengu til stufu, þá er af þeim leið þat ómegin, er yfir þá hafði liðit.

„Hvar er Þorgeirr?“ segja þeir.

Þeim var sagt, at hann hefði út gengit ok tekit spjót í hönd sér, þá er Önundr nautamaðr sagði för Eyjólfs. Þeir bræðr gengu út snúðigt ok inn ór garði til árinnar, ok váru þeir þá fallnir, en eigi örendir. Sátu þeir bræðr þar yfir þeim, til þess er þeir váru örendir, ok síðan færa þeir lík þeira til kirkju.

20. Þormóðr ferr til Grænlands

Þá er Þormóðr Kolbrúnarskáld hafði verit einn vetr með Óláfi konungi, þá bjó Skúfr skip sitt til Grænlands.

Þormóðr gengr þá fyrir konunginn ok mælti: „Þat vilda ek, konungr, at þú leyfðir mér at fara til Grænlands í sumar með Skúfi.“

Konungr mælti: „Hvert erendi áttu til Grænlands, hvárt ætlar þú at hefna Þorgeirs, svarabróður þíns?“

Þormóðr svarar: „Ekki veit ek, hvers auðit verðr um þat.“

Konungr mælti: „Eigi mun ek banna þér förina, því at ek þykkjumst vita, hvat þú vill.“

Nú skilja þeir talit. Þormóðr tók sér fari með Skúfi. Ok er þeir váru mjök búnir, þá fara þeir á konungs fund ok þakka alla vingan, þá er hann hafði þeim veitt. Konungr bað þá vel fara. Konungr gaf Þormóði gullhring ok sverð, þá er þeir skilðu. Ganga þeir Skúfr á skip út.

Ok er þeir váru komnir á skip, þá gengr maðr út á skipsbryggjuna. Sá hefir síðan hatt, mikill maðr vexti, herðibreiðr ok þykkr, ok máttu þeir eigi sjá hans ásjánu. Sá maðr kvaddi Skúf. Hann tók kveðju hans ok spurði hann at nafni. Hann kveðst Gestr heita.

Skúfr mælti: „Hvar er kyn þitt?“

Gestr mælti: „Víða stendr kyn mitt fótum. En þat er erendi mitt hingat, at ek vil vita, ef þú vill veita mér far til Grænlands í sumar?“

Skúfr segir: „Ókunnigr ertu mér, ok mun ek vita við skipverja mína, hvat þeim sýnist ráð, hvárt ek taka við þér eða eigi.“

Gestr mælti: „Þat ætlaða ek, at stýrimaðr ætti at ráða skipi, en eigi hásetar, ok er þat líkast, at ek vinna hlutverk mín at mínum hluta, svá at eigi munu hásetar þínir þurfa at vinna fyrir mik.“

Nú lýkr svá þeira tali, at Skúfr hét farinu. Gengr Gestr upp í bæinn ok kemr aftr litlu síðar með mikla byrði ok þunga, svá at varla máttu tveir menn upp taka. Gestr tók sér rúm aftr á búlkabrún. Hann átti fátt við aðra menn ok lét fátt til sín taka. Skúfr lét þá í haf. Þeir fengu stór áföll ok hvöss veðr. Því liðbetri var Gestr er meir kom í raun um. Svá sýndist mörgum mönnum, sem Gestr myndi hafa tveggja manna megn í sínum tiltökum. Heldr stóðst allt í odda með þeim Gesti ok Þormóði, þat sem við bar.

Svá bar at einn dag, at þeir Þormóðr ok Gestr áttu austrmál at halda báðir saman. Í þat mund var byttuaustr á skipum, en eigi dæluaustr. Nú var Þormóðr niðri í kili ok sökkði byttunum, en Gestr tók við á þiljunum ok bar út fyrir borð. Þormóðr var ekki sterkr maðr ok seldi oft ekki langt upp bytturnar. Gestr ræddi um, at hann skyldi lengra upp selja bytturnar. Þormóðr svarar engu, en gerði rétt sem áðr. Nú er minnstar vánir váru, þá lætr Gestr falla ofan byttuna fulla af sjó í fang Þormóði. Varð hann alvátr ok hleypr upp ór austrinum ok þrífr vápn. Gestr tekr þá ok sín vápn. Vilja þeir þá á berjast. [Skúfr biðr þá menn standa í milli þeira. Eru þeir þá skilðir.]

Skúfr mælti: „Þat er eigi sami, at menn sé ósáttir á kaupskipum í hafi, því at þar fylgir margt til meins, ok sjaldan mun þeim skipum vel farast, er menn eru ósáttir innan borðs. Nú viljum vér beiða ykkr, at þit setið grið meðal ykkar, meðan þit eruð í hafi á skipi, [en gerið sem ykkr líkar, þá er þit komið á land].“

Nú var svá gert. Skip velkir úti lengi. Fá þeir veðr stór. Ok í einum stormi gengr í sundr skiprá þeira. Fór þá seglit útan borðs. Taka menn seglit ok heimta at sér innan borðs, ok váru tiltök Gests harðfengligust. Skúfr vissi, at þeir menn váru lítt hagir, er farit höfðu af Grænlandi með honum, en hann hafði sét þá Þormóð ok Gest margt hagliga telgja.

Skúfr mælti þá við Þormóð: „Vill þú skeyta rá vára saman?“

Þormóðr svarar: „Ekki em ek hagr. Bið þú Gest gera at ránni. Hann er svá sterkr, at hann mun stinga mega saman rárendunum.“

Skúfr gekk þá til Gests ok bað hann bæta rána.

Gestr svaraði: „Ekki em ek hagr. Mæl þú, at Þormóðr geri at, því at hann er svá orðhagr, at hann mun yrkja saman rárendana, svá at fastir sé. En fyrir nauðsynja sakar þá mun ek telgja annan hlutinn rárinnar, en Þormóðr telgi annan.“

Nú er fengin sín öx hvárum þeira, ok telgir sinn hlut hvárr þeira. Gestr lítr nökkut um öxl til Þormóðar. Þá er harm hafði telgt sinn hlut rárinnar, sezt hann niðr á búlkann, en Gestr telgir nökkuru lengr þat tré, er hann var at. Ok er lokit var at telgja, þá bar hann saman hlutina, ok þurfti þá af hvárigum hlut at taka. Nú festi Gestr saman rána. Ok eftir þetta festa þeir segl við rá, ok síðan sigla þeir.

Síð um haustit tóku þeir Grænland. Skip kom í Eiríksfjörð. Þorkell Leifsson var þá höfðingi yfir Eiríksfirði. Þorkell var mikill höfðingi, ríkr ok vinsæll. Hann var vinr mikill ins helga Óláfs konungs. Þorkell kom brátt til skips, þá er þat var landfast orðit, ok keypti at stýrimönnum ok at hásetum þá hluti, er hann þurfti at hafa. [Hann keypti mölt þau, sem þar váru til, ok aðra hluti, þá sem torugætastir váru á Grænlandi.] Skúfr gerði Þorkatli í kunnleika, at hirðmaðr Óláfs konungs var þar á skipi, sá er Þormóðr hét, sagði, at konungr hafði Þormóð honum til handa sent til trausts ok halds, ef hann þyrfti meira við. Nú af þessum orðum Skúfs fór Þormóðr til vistar í Brattahlíð.

[Skúfr var við skip, til þess er þat var upp sett ok um búit. Eftir þat réðst hann heim til bús síns.] Skúfr átti bú á Stokkanesi. Þat var í Eiríksfirði öðrum megum en Brattahlíð var. Við Skúf bjó sá maðr, er Bjarni hét, vitr maðr ok vinsæll, gerr at sér í mörgu, hagr vel. Hann varðveitti bú þeira beggja, þá er hann var í förum. Þeir áttu félag saman, ok fór vel með þeim. Þormóðr fór til vistar í Brattahlíð. Gestr vistaðist í Einarsfirði á þeim bæ, er heitir í Vík. Þar bjó sá maðr, er Þorgrímr hét.

21. Af frændum Þorgríms ok Loðni í Brattahlíð

Þorgrímr trölli Einarsson bjó í Einarsfirði á Löngunesi. Þorgrímr var goðorðsmaðr, mikill höfðingi, ríkr ok fjölmennr, garpr inn mesti í skaplyndi.

Við Þorgrím bjó systir hans, er Þórdís hét. Hana hafði átta sá maðr, er Hámundr hét. Synir Þórdísar fjórir váru á vist með Þorgrími. Einn þeira hét Böðvarr, annarr Falgeirr, þriði Þorkell, fjórði Þórðr. Þeir váru allir garpar miklir ok fráligir menn.

Þórunn hét önnur systir Þorgríms trölla. Hon bjó í Einarsfirði á þeim bæ, sem heitir á Langanesi. Hon átti son þann, er Ljótr hét. Hann var mikill maðr vexti. Allir frændr Þorgríms váru miklir hávaðamenn ok ójafnaðarfullir.

Sigríðr hét kona, er bjó á þeim bæ, er at Hamri hét. Sigríðr átti gott bú ok gagnsamt. Sigurðr hét sonr hennar, er at búi var með henni. Sigurðr var fráligr maðr, vinsæll ok lítill hávaðamaðr ok þótti eigi alla vega jafnt.

Loðinn hét verkþræll í Brattahlíð. Hann var verkmaðr góðr. Honum fylgði at lagi kona sú, er Sigríðr hét. Hon var fengin til at vinna Þormóði. Skemma var í Brattahlíð, eigi áföst húsum, er Þorkell svaf í einn ok setumenn hans. Þar brann ljós í skemmunni hverja nótt eftir aðra, en annat fólk svaf inni. Nú þótti Loðni Sigríðr helzti löngum dveljast í skemmunni á kveldum. Þótti honum hon gá sín minnr en verit hafði. Kom honum þá í hug kviðlingr sá, er kveðinn hafði verit um lausungarkonur:

Á hverfanda hvéli

váru þeim hjörtu sköpuð,

brigð í brjóst lagið.

Hann ræddi um við Sigríði, at hann vill eigi vistir hennar langar í skemmunni á kveldum. Hon svarar honum, sem henni var í skapi til. [Þykkir honum hon leggja sjaldnar tíu fingr upp sér um háls en verit hafði. Lyftist þá lítt þat reiði í sínu rúmi, en reiði hvers manns er í galli, en líf í hjarta, minni í heila, metnaðr í lungum, hlátr í milti, lystisemi í lifr.]

Þat barst at einn aftan, þá er Þorkell ok Þormóðr vildu ganga út til skemmu ok Sigríðr með þeim, þá tók Loðinn til Sigríðar ok helt henni, en hon togast ór höndum honum. Ok er Þormóðr sér þetta, þá tekr hann í hönd Sigríði ok vill kippa henni ór höndum Loðni, en þat gengr eigi skjótt. Þorkell sér á þrætu þeira.

Hann mælir við Loðin: „Lát Sigríði fara leiðar sinnar. Óskuggasamligt er allt um vistir hennar á kveldunum í skemmunni. Mun ek gæta hennar, svá at þér sé skammlaust, úti þar, ok svá henni, en þú gæt hennar þess á milli.“

[Nú við þessi orð Þorkels þá lætr Loðinn rakna hendr af Sigríði, ok ferr hon leiðar sinnar með þeim Þorkatli ok Þormóði. Ok var nú kyrrt um hríð.]

22. Þormóðr vá Loðin

Þá er at jólum dregr, lætr Þorkell mungát heita, því at hann vill jóladrykkju hafa ok gera sér þat til ágætis, því at sjaldan váru drykkjur á Grænlandi. Þorkell bauð þangat vinum sínum at jólum, ok var þar fjölmennt. Skúfr af Stokkanesi ok Bjarni váru þar um jólin. Þaðan var hafðr húsbúnaðr ok ker ok klæði um jólin. Nú drukku menn um jólin með mikilli gleði ok skemmtan.

Affaradag jólanna bjuggust menn á brott. Loðinn greiddi mönnum klæði, sverð ok handagervi, er hann hafði varðveitt. Hann setti ok fram skip þeira Skúfs ok Bjarna. Húskarlar báru ofan ker ok klæði. Loðinn var í selskinnsstakki ok selskinnsbrókum.

Þá kemr Loðinn í stufu við inn fjórða mann. Þar váru áðr eigi fleiri menn en þeir Þormóðr ok Bjarni. Þormóðr lá í bekkinum á framanverðum stokki. Nú er þeir koma í stufuna, þá greip Loðinn í fætr Þormóði ok kippði honum fram á gólfit ok dró hann útar eftir gólfinu. Þá hleypr Bjarni upp ok grípr um Loðin miðjan, tekr hann upp ok rekr við gólfinu hart ok bölvar þeim, er Þormóð drógu, ok bað þá láta hann lausan, ok þeir gera svá.

Nú stendr Þormóðr upp ok mælti til Bjarna: „Engi tilkvárna þykkir oss Íslendingum um slík brögð, því at vér erum oft slíku vanir í skinnleikum.“

Þeir ganga út ok láta sem ekki hafi í orðit. Nú er þeir Skúfr váru albúnir til ferðar, þá gengr Þorkell til skips með þeim ok heimamenn hans. Þeir höfðu eina ferju, ok lá ein bryggja á land upp af ferjunni. Bjarni stóð hjá ferjunni ok beið Skúfs, er hann hjalaði við Þorkel. Loðinn var uppi skammt frá skipinu ok hafði af hendi greitt farangr búimanna. Þormóðr var þaðan skammt.

Ok er minnstar vánir váru, bregðr Þormóðr höggöxi undan skikkju sinni ok höggr í höfuð Loðni, svá at hann fell þegar dauðr til jarðar.

Þorkell heyrir brestinn ok lítr til, sér, hvar Loðinn var fallinn. Hann mælir þá við sína menn, at þeir gangi ok drepi Þormóð, en þeim varð bilt. Bjarni mælti, at Þormóðr skyldi ganga út á skip. Hann gerði svá. Bjarni gekk eftir honum ok svá Skúfr. Ok er þeir kómu á skipit, þá heimta þeir bryggjuna út. Þorkell eggjar þá atgöngu ok vildi berjast við þá Skúf ok Bjarna, ef þeir vildi eigi Þormóð fram selja.

Skúfr mælti þá: „Bráðlitit gerir þú á þetta, Þorkell bóndi, ef þú vill drepa Þormóð, heimamann þinn, en hirðmann ok skáld Óláfs konungs. Mun yðr maðrinn dýrkeyptr verða, ef Óláfr konungr spyrr, at þér látið drepa hann, allra helzt er hann hafði sent hann þér til trausts, ef hann þyrfti nökkurs við. Sýnist þat í þessu máli sem oft, at reiðni lítr eigi it sanna. Nú viljum vér bjóða yðr fébætr fyrir Þormóð um víg þetta ok vansa þann, er yðr hefir gert verit í víginu.“

Nú af þessum orðum Skúfs þá sefast Þorkell. Áttu þá margir hlut í um sættir þeira. Fór þat ok fram, at Skúfr handsalaði Þorkatli sjálfdæmi fyrir víg Loðins. Fór Þormóðr þá til vistar á Stokkanes.

23. Af athöfnum Þormóðar á Grænlandi

Egill hét húskarl þeira Skúfs. Hann var mikill maðr vexti ok sterkr, ljótr yfirlits, ófimr ok óvitr. Hann átti kenningarnafn ok var kallaðr Fífl-Egill.

Þormóðr var löngum ókátr. Þeir spurðu Þormóð eftir, Bjarni ok Skúfr, ef þeir mættu nökkut bætr ráða á hljóðleikum hans.

Þormóðr svarar: „Þat vilda ek, at þit fengið mér fylgðarmann, þann er mér fylgði, hvert er ek vilda fara.“

Þeir sögðu svá vera skyldu, báðu hann kjósa þann mann af húskörlum sínum, sem hann vildi.

Þormóðr mælti: „Fífl-Egill, hann er mikill vexti ok sterkr, hann kýs ek, ok mun eigi of hygginn at gera slíkt sem fyrir hann er lagt.“

Þeir kváðu svá vera skyldu. Menn undruðust þó, hví hann kaus Egil. [Nú gerðist hann fylgðarmaðr Þormóðar, ok léku oft at honum dætr heimskunnar, þær dul ok rangvirðing, svá at hann vissi eigi gerla, hverr hann var.] Bjarni smíðaði Þormóði öxi breiða at Þormóðar fyrirsögn. Hon var slegin ofan öll af ok fram til eggjar. Eigi var eggvölr fyrir henni. Helzti var hon bitrlig.

Um sumarit eftir þessa atburði fóru menn til þings í Garða í Einarsfjörð. Þeir ór Eiríksfirði höfðu tjaldat búðir sínar, ok var leiti á meðal ok þess, er þeir höfðu tjaldat ór Einarsfirði. Nú er menn höfðu flestir tjaldat búðir, þá var Þorgrímr eigi kominn. Litlu síðar var sén för hans. Hann hafði skrautligt skip ok svá liðskost vaskligan ok vel búinn. Svá var ofsi Þorgríms mikill, at menn þorðu varla at mæla við hann. Veiðarfæri höfðu þeir Grænlendingar jafnan á skipi sínu.

Nú er skip Þorgríms renndi at landi, þá gengu menn til strandar at sjá skraut þeira ok vápnabúnað. Þormóðr var þar við staddr ok tók upp selskutil einn, er þeir höfðu á land kastat, ok lítr á.

En förunautr Þorgríms tekr til skutilsins ok mælti: „Lumi af skutlinum, maðr,“ segir hann, „því at þér mun til lítils koma, þótt þú haldir á, ok þat ætla ek, at þú munir lítit kunna at beita skutlinum.“

Hann svarar svá: „Óvíst þykkir mér, hvárt þú beitir betr en ek.“

„Ifalaust mun þat,“ sagði hinn.

Þá kvað Þormóðr vísu þessa:

Betr lézk beita skutli,

Baldr hælir því skjaldar,

þollr hleypr hart of hellur

hlunnjós, an vér kunna.

Gerr mank hitt, hveim harri

hugdýrstr skipar fyrstum,

veitti oss, sás átti,

ormstorg, í skjaldborgu.

Þormóðr gengr þá heim til búðar [sinnar eftir þat. Þeir förunautar Þorgríms tjalda þá búð hans með miklum snöfurleik] ok búast um vel.

Þat barst at einn góðan veðrdag á þinginu, at allir menn váru gengnir í brott frá búð Skúfs ok Bjarna nema Þormóðr. Hann lá heima í búð ok svaf. Hann hafði breitt á sik feld tvíloðinn, er hann átti. Feldrinn var öðrum megin svartr, en öðrum megin hvítr. Nú er Þormóðr hafði sofit nökkura stund, þá vaknar hann ok sér, at allir menn váru í brottu. Hann undraðist þat, því at þá var margt manna í búðinni, er hann sofnaði.

Ok í því kemr Egill farandi í búðina ok mælti: „Of fjarri ertu mikilli skemmtan.“

Þormóðr spurði: „Hvaðan komtu at, eða hvat er nú í leikum til skemmtanar?“

Egill svarar: „Ek var at búð Þorgríms Einarssonar, ok þar er nú mestr hluti þingheimsins.“

Þormóðr mælti: „Hvat er þar til skemmtanar?“

Egill rnælti: „Þorgrímr segir þar sögu.“

Þormóðr mælti: „Frá hverjum er saga sú, er hann segir?“

Egill svarar: „Eigi veit ek gerla, frá hverjum sagan er, en hitt veit ek, at hann segir vel frá ok skemmtiliga, ok er stóll settr undir hann úti hjá búðinni, ok sitja menn þar umhverfis ok hlýða til sögunnar.“

Þormóðr mælti: „Kunna muntu nökkurn mann at nefna, þann sem í er sögunni, allra helzt er þú segir svá mikit frá, at gaman sé at.“

Egill mælti: „Þorgeirr nökkurr var mikill kappi í sögunni, ok svá virðist mér sem hann Þorgrímr myndi verit hafa nökkut við söguna ok gengit mjök vel fram, sem líkligt er. Vilda ek, at þú gengir þangat ok hlýddir til skemmtanar.“

„Vera má þat,“ sagði Þormóðr.

Ríss hann nú upp ok tekr yfir sik feld sinn ok snýr út inu svarta á feldinum. Hann tekr öxi sína í hönd sér ok setr hött á höfuð sér, gengr til búðar Þorgríms ok Egill með honum. Nema þeir stað undir búðarvegginum ok hlýðast þaðan um, ok mátti þaðan gerla heyra þat, er sagt var. Veðr hafði á verit bjart ok sólskin mikit. En er Þormóðr var kominn undir búðina, þá tók veðrit at þykkna. Þormóðr gerði ýmisst, at hann horfði í himininn upp eða niðr í jörðina fyrir sik.

Egill mælti: „Hví lætr þú þann veg?“

Þormóðr svarar: „Þanninn er himinninn í at sjá ok svá jörðin sem þá, er vábrestir verða.“

Egill mælti: „Fyrir hverju er vant at verða vábrestir?“

Þormóðr svarar: „Fyrir tíðendum verða vábrestir ávallt. Nú ef svá kann at berast, at þú heyrir vábrestinn, þá forða þú þér, sem þú mátt, ok hlaup heim til búðar sem skjótast ok gæt þín þar.“

Nú er þeir hjalast þetta við, þá gerir á skúr mikla ok mikit vátviðri. Hlaupa menn í brott, hverr til sinnar búðar, því at menn höfðu ekki við vatni búizt. Sumir fóru inn í búð Þorgríms, ok var mikil þröng í búðardurunum. [Horfðu allir menn at búðinni.] Þorgrímr sat eftir á stólinum ok beið, ef nökkut ryddist í búðardurunum.

Þormóðr mælti þá við Egil: „Bíð þú hér, en ek mun ganga fram fyrir búðina ok vita, hvat þar sé til tíðenda. En ef þú heyrir vábrestinn, þá hlaup þú heim til búðar sem skjótast.“

Nú gengr Þormóðr fram fyrir búðina ok þar at, sem Þorgrímr sat. Hann mælti: „Hvat sögu var þat, er þú sagðir áðan?“

Þorgrímr svarar: „Eigi getr þat í fám orðum sagt, stórmerki þeirar sögu. Eða hvert er nafn þitt?“

Hann svarar: „Ótryggr heiti ek.“

„Hvefs son ertu?“ sagði Þorgrímr.

„Ek em Tortryggsson.“

Þá vildi Þorgrímr upp rísa af stólnum. Þormóðr höggr þá í höfuð honum ok klýfr hann í herðar niðr, brá síðan öxinni undir feld sinn ok sezt undir herðar Þorgrími ok kallar: „Farið þér hingat, á er unnit á Þorgrími.“

Nú snúast margir þangat ok sjá áverkann. Þeir frétta, hvat hann veit til þess manns, er á Þorgrími vann.

Þormóðr svarar: „Hér sá ek hann fyrir skemmstu. En ek hljóp þegar undir herðar honum, er áverkinn var orðinn. Sá ek þá eigi, hvert sá fór, er á hafði unnit. Nú taki hér nökkurir til ok styði Þorgrím, en sumir fari at leita þess, sem á honum hefir unnit.“

Þá settust þeir undir herðar Þorgrími, en Þormóðr fór í brott. Hann gengr þá fram með sjónum fyrir nes nökkurt. Hann snýr þá feldinum ok lét þá horfa út it hvíta.

En er Egill heyrir brestinn, er Þormóðr vann á Þorgrími, hljóp hann þá heim til búðar Skúfs. Menn geta at líta, hvar maðr hljóp, ok ætluðu, at sá myndi valda áverkum við Þorgrím. Egill varð stórum hræddr, er hann sá manna för eftir sér ok með vápnum. Ok er hann var handtekinn, þá skalf á honum leggr ok liðr sakar hræðslu. [Öll bein hans skulfu, þau sem í váru hans líkama, en þat váru tvau hundruð beina ok fjórtán bein. Tennr hans nötruðu, þær váru þrír tigir. Allar æðar í hans hörundi pipruðu fyrir hræðslu sakar, þær váru fjögur hundruð ok fimmtán.]

En þegar er þeir kenndu Egil, þá þóttust þeir vita, at hann myndi eigi hafa unnit á Þorgrími. Rann hræðsla af honum sem hita af járni.

Nú fara þeir í búðirnar ok leita mannsins ok finna eigi. Þeir fara fram til sjóvarins ok fram fyrir nesit, þat sem fram gekk í sjóinn. Þar mæta þeir manni í hvítum feldi ok spyrja hann at nafni. Hann nefndist Vígfúss. Þeir spurðu, hvert hann ætlaði at fara.

Hann svarar: „Ek leita þess manns, er á Þorgrími hefir unnit.“

Þeir gengust at móti, ok fóru hvárirtveggju hart mjök. Skilr nú skjótt með þeim.

Þeir Skúfr ok Bjarni sakna Þormóðar, ok þykkir þeim eigi örvænt, at hann muni vera valdr áverkans, því at Skúfr hafði heyrt í Nóregi konungs átekjur um hefnd eftir Þorgeir Hávarsson. Nú er af líðr it mesta hlaupit mannanna, þá tóku þeir Skúfr ok Bjarni bát einn á laun ok létu í nökkurar vistir. Þeir reru fram fyrir nesit, því at sagt var, at þar hefði sézt maðr í hvítum feldi, sá er nefndist Vígfúss. En er þeir koma fyrir nesit, þá sá þeir, hvar Þormóðr var. Reru þeir þá at landi ok mæla, at Þormóðr skuli ganga á skipit út. Hann gerði svá. Þeir spyrja, hvárt hann hefði unnit á Þorgrími. Hann kvað þat satt vera. Þeir spurðu hann tíðenda eða hversu mikill vera myndi áverkinn. Þormóðr kvað þá vísu:

Örvendi trezk undir,

oft finnumk þess minni,

öll es fremð of fallin,

fjörnepps, í strá greppi,

ef hreggboða höggvit

hefk vart í skör svarta

nadda borðs, þvít Nirði

nættings bana vættak.

„Vera má,“ segir Þormóðr, „at eigi hafi mikit orðit höggit, því at örvendr maðr hjó. En því hjó ek eigi fleiri, at ek hugða, at þetta skyldi at fullu vinna.“

Skúfr mælti þá: „Gæfu hafðir þú á, er þeir kenndu þik eigi, er þú sazt undir höfði honum Þorgrími eða þá er þeir fundu þik uppi á nesinu.“

Þá kvað Þormóðr vísu:

Undr ’s, hví eigi kenndu

élbörvar mik görva stáls,

hefk mark á máli mart,

ok skoft et svarta.

Burgumk langt, þvít lengra

líf vas Tý skapat drífu

þremja svells, en þollum

þeim aldrtili seima.

„Auðkenndr maðr em ek,“ segir Þormóðr, „svartr maðr ok hrokkinhærðr ok málhaltr. En ek var eigi í því sinni feigr, ok má vera, at ek hafa til nökkurs undan rekit ok lúti enn fyrri í gras nökkurir frændr Þorgríms en ek.“

[Skúfr mælti: „Svá má vera, en hvárt var Falgeirr þar hjá Þórdísarson, kappinn?“

Þormóðr svarar: „Þar var hann.“

Skúfr mælti: „Þó myndi hann nú óðr verða við víg Þorgríms, frænda síns?“

Þormóðr kvað vísu:

Strengði þess á þingi

þarflyndr, ef mik fyndi,

hölðr, at höggva skyldi

heit, lofgerðar veiti.

Nær stóðk randa rýri.

Rekkr lézkat mik þekkja.

Gótt’s þats hulðar hetti

hefr faldit smiðr stefja.]

Bjarni mælti þá: „Þú munt nú vera láta svá búit um hefndir eftir Þorgeir, ok hefir þú þó leyst þínar hendr.“

Þá kvað Þormóðr vísu:

Matkak hefnð, en hrafni

hrings fekk bráð á þingi,

Baldrs létk vígi valdit

varga setrs, við marga.

Gnýþolli létk gjalla.

Gört hefk fyr mik svartan.

Meir hefni þó þeira

Þórgeirs vinir fleiri.

„Svá sýnist mér,“ segir Bjarni, „sem þú þurfir eigi meira at at gera um hefndina eftir Þorgeir, því at mikit stórvirki hefir þú gert, einn útlendr maðr ok einmani, sem þú ert hér, drepit þann höfðingja, sem annarr er mestr á öllu Grænlandi, ok eigi sýnt, hvárt þú kemst í brott, því at Þorgrímr á marga frændr þrifliga eftir ok mikla kappsmenn.“

[Þormóðr svarar: „Eigi má þat víst vita enn, hverjum feigð er næst.“]

Nú flytja þeir Þormóð til Eiríksfjarðar ok fylgja honum í helli þann, er nú er kallaðr Þormóðarhellir. Sá hellir er í sævarhömrunum öðrum megin fjarðarins en Stokkanes. Hamrar eru upp ok niðr frá hellinum ok hvárttveggja illt at fara.

Þeir Skúfr ok Bjarni mæla þá við Þormóð: „Vertu nú hér í hellinum, en vit munum koma til móts við þik, þegar lokit er þinginu.“

Síðan fara þeir brott ok aftr til þingsins. Þormóðar var saknat á þinginu. Þykkjast menn nú vita, at hann mun vegit hafa Þorgrím. Böðvarr ok Falgeirr bjuggu mál til á hendr Þormóði, ok varð Þormóðr sekr skógarmaðr um vígit. Nú er lokit var þinginu, fór hverr heim til síns heimilis.

Þeir Skúfr ok Bjarni kómu til fundar við Þormóð ok færðu honum vistir ok þat annat, er hann þurfti, ok sögðu honum sekð hans, mæltu, at hann skyldi þar við hafast í hellinum, sögðu, at hann myndi hvergi frið hafa, ef menn vissi, hvar hann var. Sögðust þeir mundu koma endr ok sinnum til fundar við hann. Fyrir hellisdurunum var grastó mikil, ok máttu nauðuliga þeir menn, er færir váru, hlaupa af hamrinum ok í grastóna.

Þormóði þótti daufligt í hellinum, því at þar var fátt til skemmtanar.

Einn góðan veðrdag ræðst Þormóðr brott frá hellinum. Hann klífr upp hamrana ok hafði öxi sína með sér. Ok er hann er skammt kominn frá hellinum, þá mætti hann manni á leið. Sá var mikill vexti ok ósinniligr, ljótr ok eigi góðr yfirbragðs. Hann hafði yfir sér verju saumaða saman af mörgum tötrum. Hon var feljótt sem laki ok höttr á upp með slíkri gerð. Hon var öll lúsug, [því at þá er sólskin var heitt, þá gengu verkfákar fullir frá fóðri hans hörunds á inar yztu trefr sinna herbergja ok létu þar þá við sólu síður við blika]. Þormóðr spyrr þenna mann at nafni.

Hann svarar: „Ek heiti Oddi.“

Þormóðr spyrr: „Hvat manna ertu, Oddi?“

Hann svarar: „Ek em einn göngumaðr, fastr á fótum, ok em ek kallaðr Lúsa-Oddi, nenningarlauss maðr ok eigi alllyginn, fróðr nökkut, ok hefi jafnan gott af góðum mönnum, eða hvat heitir þú?“

Þormóðr svarar: „Ek heiti Torráðr.“

Oddi spurði: „Hvat manna ertu, Torráðr?“

Hann svarar: „Ek em einn kaupmaðr, eða hvárt villtu, Oddi, eiga kaup við mik?“

Oddi segir: „Ek hefi fátt til kaupa, eða hverju villtu við mik kaupa?“

„Ek vil kaupa at þér yfirhöfn þá, er þú átt.“

Oddi svarar: „Eigi þarftu at spotta at mér.“

Þormóðr segir: „Eigi er þetta spott. Ek mun selja þér kápuna, er ek em í, en þú skalt gefa mér við verjuna, er þú ert í, ok fara sendiför mína á Stokkanes ok koma þar í aftan ok seg þeim Skúf ok Bjarna, at þú hefir hitt mann í dag, er Torráðr nefndist, ok skipti hann yfirhöfnum við þik. Eigi býð ek þér fleiri erendi. Skaltu þá eignast kápuna, ef þú kemr þessu erendi fram.“

Oddi svarar: „Eigi er auðveldligt at komast yfir fjörðinn, þar þarf skip at hafa, en þó má vera, at ek koma þessu til leiðar, ef ek vil, at koma á Stokkanes í kveld.“

Nú skipta þeir skikkjunum. Tekr Oddi við blári kápu, en fær Torráði verjuna, ok ferr hann í. Þá fór Þormóðr til Einarsfjarðar, þar til er hann hittir smalamann Þórdísar á Löngunesi. Hann spurði, hvárt synir Þórdísar væri heima.

Smalamaðrinn svarar: „Eigi er Böðvarr heima, en bræðr hans váru heima í nótt, en nú eru þeir rónir á fiski.“

Þormóðr svarar: „Svá má vera.“

Nú hugði smalamaðr, at hann væri Lúsa-Oddi. Nú skiljast þeir Þormóðr ok smalamaðr. Ferr Þormóðr til nausta Þórdísar ok hefst þar við. Ok er kvelda tók, þá sá Þormóðr, at þeir bræðr reru at landi. Þorkell reri í hálsi, Þórðr í miðju skipi, Falgeirr í austrrúmi. Nú er skipit rennir at landi, þá stendr Þorkell upp ok fór fram í stafninn ok ætlaði at taka við skipinu. Þormóðr gengr þá út ór naustinu, ok þykkjast þeir þar kenna Lúsa-Odda. Þá snarar Þormóðr at Þorkatli ok höggr báðum höndum í höfuð Þorkatli ok klýfr hausinn. Fekk hann þegar bana.

Þá snýr Þormóðr í brott ok steypir af sér verjunni. Þórðr ok Falgeirr hlaupa eftir honum. Hann tekr undan fast ok fram á sjóvarhamrana yfir hellinn, ok hleypr Þormóðr fyrr ofan í tóna, þá er fyrir hellisdurunum var. Ok er hann kom niðr, þá hleypr Þórðr eftir honum ok lyknar í knésbótum, er hann kom niðr í tóna, ok lýtr áfram. Þá hjó Þormóðr meðal herða honum, svá at öxin sökk at skafti.

Ok fyrr en hann gæti öxina ór tekit sárinu, þá hljóp Falgeirr ofan í tóna ok hjó þegar til Þormóðar. Þat högg kom meðal herða Þormóði, ok varð þat mikit sár. Þá rann Þormóðr undir hendr Falgeiri, því at hann var vápnlauss. Þormóðr finnr þat, at hann verðr aflvani fyrir Falgeiri. Þykkist hann þá vera miðlung staddr, slyppr maðr ok sárr mjök, rennir þá hugnum þangat, er var Óláfr konungr, ok vætti hans hamingju, at honum myndi duga. Fellr þá öxin ór hendi Falgeiri niðr fyrir hamrana ofan á sjóinn. Þykkir honum þá nökkuru vænna, er hvárrtveggi var slyppr. Ok því næst falla þeir báðir fyrir hamrana ofan á sjóinn. Reyna þeir þá sundit með sér, ok færast niðr ýmsir. Finnr Þormóðr, at hann mæddist af miklu sári ok blóðrás. En fyrir því at Þormóði varð eigi dauði ætlaðr, þá slitnaði bróklindi Falgeirs.

Rak Þormóðr þá ofan um hann brækrnar. Falgeiri daprast þá sundit. Ferr hann þá í kaf at öðru hverju ok drekkr nú ómælt. Skýtr þá upp þjónum ok herðunum, ok við andlátit skaut upp andlitinu. Var þá opinn muðrinn ok augun, ok var þá því líkast at sjá í andlitit, sem þá er maðr glottir at nökkuru. Svá lýkr með þeim, at Falgeirr drukknar þar.

Þormóðr var þá mjök farinn. Hann lagðist þá í eitt sker ok skreið þar upp á grjótit ok lá þar ok vætti þá einskis annars en hann myndi þar líf láta, því at hann var mjök móðr ok sárr, en langt til lands.

Nú er at segja frá Lúsa-Odda. Hann fór sem mælt var með þeim Þormóði ok segir þeim Skúf ok Bjarna, at hann hafði fundit mann á leið sinni of daginn, þann er Torráðr nefndist ok skipti við hann yfirhöfnum ok mælti, at hann skyldi fara á Stokkanes ok segja þeim Skúf ok Bjarna fund þeira ok klæðakaup. Þeir kenna kápuna ok þykkjast vita, at Þormóðr mun því sent hafa Lúsa-Odda til fundar við þá, at hann mun ætlast fyrir nökkut stórvirki at gera.

Þeir tóku þá einn bát á laun um kveldit ok róa um nóttina yfir fjörðinn. Ok er þeir nálgast hellinum, þá sjá þeir kvikt nökkut í einu skeri ok ræða um, hvárt þat muni vera selr eða annat, róa nú at skerinu, ganga upp á skerit, sjá þar mann liggja ok kenna, at þar er Þormóðr, spyrja hann tíðenda, en hann segir þau tíðendi, sem gerzt höfðu um nóttina.

Skúfr mælti: „Víst hefir þik eigi til einskis undan rekit á Garðaþingi, er þú hefir orðit á einu kveldi bani þriggja kappa ok kynstórra manna.“

Þormóðr mælti: „Þat eitt kom mér í hug, áðr þit kómuð hingat, at ek mynda hér líf mitt láta í skerinu. En nú þykkir mér eigi örvænt, at ek verða græddr, ok má þá enn vera, at ek hafa undan rekit til nökkurs.“

Þeir spyrja at um samaneign þeira Falgeirs. Þormóðr kvað þá vísu:

Skoptak enn, þás uppi

undarligt á sundi,

hrókr dó heimskr við klæki,

hans razaklof ganði.

Alla leitk á Ulli

eggveðrs hugar gleggum,

setti gaurr ok glotti,

goðfjón, við mér sjónir.

Þeir Skúfr ok Bjarni bera Þormóð á skip út í fjórum skautum, því at hann mátti eigi ganga. Þá sækja þeir í hellinn klæði hans ok vist, því at þeim sýndist hann ekki þar mega vera. Þeir reru þá inn eftir Eiríksfirði.

Gamli hét maðr, er bjó í Eiríksfjarðarbotni uppi undir jöklunum. Hann var félítill maðr ok einrænn, veiðimaðr mikill. Gamli var kvángaðr, ok hét Gríma kona hans. Hon var svarkr mikill, ger at sér um margt, læknir góðr ok nökkut fornfróð. Ekki váru þar fleiri hjón en þau tvau. Þau kómu sjaldan til annarra manna, ok sjaldan kómu menn til þeira.

Þeir Skúfr ok Bjarni lendu báti sínum skammt frá byggð Gamla. Gengr Skúfr upp til húss, en Bjarni sitr yfir Þormóði. Skúfi var þar vel fagnat ok boðinn greiði.

[Skúfr mælti: „Er sá greiði, at vér vildim at þér þiggja.“

Gríma svarar: „Hverr er sá greiði?“

Skúfr svarar:] „Sáran mann höfum vér með at fara, er ek vilda, at þér læknaðið.“

Gríma segir: „Hverr er sá maðr?“

Skúfr svarar: „Þormóðr, skáld ok hirðmaðr Óláfs konungs, er orðinn fyrir áverkum.“

„Hverr hefir á honum unnit?“ segir hon.

Skúfr segir henni tíðendin, þau sem gerzt höfðu.

„Mikill atburðr er sjá orðinn, ok mikil vandkvæði hefir þessi maðr ráðit sér, ok mikit er at takast á hendr skógarmann frænda Þorgríms, ok allra helzt er hann hefir nú unnit svá mikit stórvirki í sekð sinni.“

Skúfr mælti: „Ek skal fé fyrir hann bæta eftir því, sem vert er, ef þér eru sakar gefnar of þetta mál, ok hvergi skal þik skaða í um kostnað þann, er þú hefir fyrir honum.“

Nú lýkr þeira viðræðu, ok tekr Gríma við Þormóði. Er hann þá færðr upp til bæjar, ok fægir Gríma sár hans ok bindr. Er honum þegar nökkuru hægra. Skúfr ok Bjarni fara heim á Stokkanes.

Þessi tíðendi þótti öllum mönnum mikil vera, ok varð eigi skjótt spurt it sanna um þetta, því at margir höfðu þat fyrir satt í fyrstu, at Þormóðr myndi þar drukknat hafa, þá er lík Falgeirs fannst. Sár Þormóðar höfðust illa, ok lá hann tólf mánuði í sárum. Þá er einn vetr var liðinn frá þessum atburðum, þá gengr Þormóðr milli stufu ok eldhúss, ok var þó eigi gróit sár hans.

Um várit varð sá atburðr, at Þórdís á Löngunesi lét illa í svefni um nótt, ok ræddu menn um, at hana skyldi vekja.

Böðvarr, sonr hennar, mælti: „Látið þér móður mína njóta draums síns, því at vera má, at þat nökkut beri fyrir kerlingu, er hon vill vita.“

Ok er hon eigi vakið. En er hon vaknar, hratt hon mæðiliga öndinni.

Böðvarr, sonr hennar, mælti þá: „Þú létt illa í svefni, móðir, eða hefir nökkut fyrir þik borit?“

Þórdís svarar: „Víða hefi ek göndum rennt í nótt, ok em ek nú vís orðin þeira hluta, er ek vissa eigi áðr.“

Böðvarr mælti: „Hvat er þat?“

Þórdís svarar: „Þormóðr, sonabani minn, en bróðurbani þinn, er á lífi, ok er hann á vist með þeim Gamla ok Grímu inn í Eiríksfjarðarbotni. Nú vil ek fara á fund þeira ok taka Þormóð ok launa honum með ljótum dauða þann mikla skaða, er hann hefir oss gert. Munum vér koma í Brattahlíð ok biðja Þorkel fara með oss, því at hann mun illa kunna, ef þeim Gamla ok Grímu er gert nökkut til meins, því at Þorkell heldr mjök hendi yfir þeim.“

Böðvarr kveðst búinn til ferðar, þegar vildi. Nú standa þau upp um nóttina ok taka eina skútu, er þau áttu, ok stíga þar á skip við fimmtánda mann, róa um nóttina til Eiríksfjarðar. Þá var svá misserum komit, at nótt var farljós.

Nú er Þórdís var á leið komin við sínu föruneyti, er þat sagt, at Gríma lætr þessa sömu nótt illa í svefni. Þormóðr mælti, at Gamli skyldi vekja hana.

Gamli svaraði: „Ekki vill Gríma, at hon sé vökð, því at jafnan verðr hon í svefni þeira hluta vís, er henni þykkir varða.“

Nú hætta þeir hjalinu, en Gríma vaknar skjótt. Gamli mælti þá: „Illa létt þú í svefni, Gríma, eða hvat bar fyrir þik?“

Gríma svarar: „Þat bar fyrir mik, at ek veit, at Þórdís af Löngunesi er á leið komin með fimmtán húskarla sína ok ætlar inn hingat til vár, því at hon er nú vís orðin af tröllskap sínum, at Þormóðr er hér á vist með okkr, ok ætlar hon at drepa hann. Nú vil ek, at þú sér at húsi í dag ok farir ekki at veiðum, því at eigi eruð þit of margir, þótt þit séð tveir fyrir, en fimmtán menn sæki ykkr heim, allra helzt er Þormóðr er eigi vápnfærr. En þó nenni ek eigi at senda ykkr á jökla í brott, heldr munuð þit heima við hafast.“

Nú fór Þórdís um nóttina, til þess er hon kom í Brattahlíð. Þorkell fagnar þeim vel ok býðr þeim greiða.

Þórdís segir: „Sá er málavöxtr, at ek ætla at fara á fund þeira Gamla ok Grímu, þingmanna þinna, því at ek þykkjumst þess vís orðin, at þar er kominn Þormóðr, skógarmaðr várr, er margir menn hyggja, at drukknaðr sé. Nú vilda ek, at þú færir með oss, ok halt til þess, at vér náim lögum af þeim Gamla ok Grímu. Veiztu þá gerla, hvat vér eigumst við, ef þú heyrir ræður várar.“

Þorkell svarar: „Ólíkligt sýnist mér vera, at Gríma muni varðveita skógarmann þinn, en þó mun ek fara, ef þér vilið.“

Nú eta þau Þórdís þar dagverð. En Þorkell sópast at mönnum, því at hann vildi ekki undir þeim Þórdísi ok Böðvari eiga, ef þau yrði eigi á eitt sátt. Ok er menn váru mettir, þá stígr Þorkell á skip við tuttugu menn, ok fara þá hvárirtveggju við svá búit. En Gríma, kona Gamla, átti stól einn mikinn, en á brúðum stólsins var skorinn Þórr, ok var þat mikit líkneski.

Gríma mælti um myrgininn: „Nú vil ek skipa til verka í dag. Stól minn mun ek setja á stufugólf mitt. Þar vil ek, Þormóðr, at þú sitir á, þá er menn koma. Vil ek ekki, at þú rísir upp af stólnum, meðan Þórdís er á bænum. Nú þó at þér þykki nökkurar nýlundur í gerast eða þér sýnist ófriðr at þér borinn, þá rís þú ekki upp af stólinum, því at ekki mun stoða at hrökkva í hyrningar undan, ef þér verðr bana auðit. Gamli skal festa upp ketil ok sjóða sel. Þú skalt bera sorp á eldinn ok lát verða mikinn reyk í húsunum. Ek mun sitja í durum ok spinna garn ok taka við komöndum.“

Nú er svá gert sem Gríma sagði fyrir. Ok er skip þeira Þorkels ok Þórdísar sjást at landi fara, sezt Þormóðr á stólinn. Gamli hafði uppi ketilinn ok bar á sorpit á eldinn. Varð mjök reykfast í húsunum. Þar fylgði ok myrkr mikit, svá at ekki mátti sjá. Gríma sat á þreskeldi ok spann garn ok kvað nökkut fyrir sér, þat er aðrir skilðu ekki.

Nú renna skip at landi, ok ganga menn upp til bæjarins. Gengr Þorkell upp. Gríma heilsar honum vel ok bauð honum þar at vera.

Þorkell mælti: „Þórdís af Löngunesi er hér í för, ok hefir hon þat fyrir satt, at Þormóðr, skógarmaðr hennar, sé hér með þér. Viljum vér, at þú selir Þormóð fram, ef þú veizt, hvar hann er, því at þér mun þat ofráð verða at halda skógarmann fyrir þeim Þórdísi ok Böðvari, syni hennar.“

Gríma svarar: „Undarligt sýnist mér vera, at Þórdís ætlar, at ek muna halda skógarmann fyrir svá ríkum mönnum sem þau eru á Löngunesi, þar sem ek sit við annan mann í húsi.“

„Víst er þat undarligt, en þó viljum vér rannsaka herbergi þín.“

Gríma mælti: „Þess munuð þér kost eiga at rannsaka bæ minn, þó at þér hefðið eigi svá mikit fjölmenni. Nú þykkir mér ávallt gott, er þú kemr í mín hús, en illt mun mér þykkja geis þeira Einarsfirðinga ok spellvirkni um herbergi mín.“

Þorkell mælti: „Við Þórdís munum ganga inn tvau ok rannsaka.“

Nú gera þau svá. Fóru þau inn ok rannsökuðu, ok var þat ekki löng dvöl, því at húsin váru einkar lítil. Þau luku þá upp stufunni, ok var þar fullt allt af reyk, ok sá þau ekki til tíðenda. Rammt var í húsunum af reyk, ok váru þau heldr skemr inni en þau myndi, ef reyklaust hefði verit. Nú koma þau út, ok var þá rannsakaðr bærinn úti.

Þá mælti Þórdís: „Eigi þóttumst ek mega sjá gerla fyrir reykinum, hvat í stofunni var títt. Nú munum vit fara upp á stofuna ok taka af skjána ok láta leggja út reykinn ok sjá þaðan, hvat í stofunni er til tíðenda.“

Nú fara þau Böðvarr ok Þórdís á stofuna upp ok taka af skjána. Leggr þá út reykinn. Má þá sjá um alla stofuna, geta þá at líta stól Grímu, þar er hann stóð á miðju gólfi. Þau sá Þór með hamri sínum skorinn á stólsbrúðunum, en þau sá ekki Þormóð. Fara þau af stufunni ok ganga til duranna.

Þá mælti Þórdís: „Eftir er enn nökkut fyrnsku Grímu, er Þórs líkneski er skorit á stólsbrúðum hennar.“

Gríma svarar: „Ek kem sjaldan til kirkju at heyra kenningar lærðra manna, því at ek á langt at fara, en fámennt heima. Nú kemr mér þá heldr í hug, er ek sé líkneski Þórs af tré gert, þat er ek má brjóta ok brenna, þegar ek vil, hversu miklu sá er meiri, er skapat hefir himin ok jörð ok alla hluti sýniliga ok ósýniliga ok öllum hlutum gefr líf ok engi maðr má yfir stíga.“

Þórdís svarar: „Vera má, at þú hugsir slíkt, en nökkut ætla ek, at vér myndim nú nauðga þér meir til sagna, ef Þorkell væri eigi hér með sitt fjölmenni, því at svá segir mér hugr, at þú vitir nökkut til, hvar Þormóðr er.“

Gríma svarar: „Nú kemr at því, sem mælt er: Oft verðr villr, er geta skal, ok hitt annars, at hverjum bergr nökkut, er eigi er feigr. En þér er nauðsyn, þat er heilög gæzla er svá yfir þér, at fjandinn á ekki þik svá heimila til illra hluta sem þú vildir gert hafa. Því at þat er várkunn, at menn geti stundum annars en er, en þat er engi várkunn, at hann trúi eigi því, er satt er, þá hann reynir sannleikinn.“

Nú skilja þau at svá mæltu. Ferr Þorkell heim í Brattahlíð. Þórdís ferr ok heim. Þeir Skúfr ok Bjarni koma á laun til fundar við þau Gamla ok Grímu, færa þeim þá hluti, er þeim bar nauðsyn til, ok launa þeim mörgu þann kostnað, er þau höfðu fyrir Þormóði.

24. Fall Þormóðar á Stiklastöðum

Þá er Þormóðr var orðinn heill maðr þess, er Falgeirr hafði á honum unnit, þá fluttu þeir Skúfr ok Bjarni Þormóð heim á Stokkanes ok varðveittu hann þar á laun í einu búri. Þar var Þormóðr inn þriðja vetr. Þann vetr seldu þeir Skúfr ok Bjarni bæinn á Stokkanesi ok aðrar jarðir þær, sem þeir áttu, ok svá kvikfé ok ætluðu at ráðast í brott af Grænlandi.

Snemmendis um várit bjuggu þeir skip sitt ok settu fram. Þá fýstist Þormóðr ór útibúrinu. Hann sagðist eiga erendi norðr í fjörðinn. Hann fær sér þá einn bát. Fífl-Egill réðst til ferðar með honum. Sezt Egill til ára, en Þormóðr stýrir. Egill var góðr ræði ok vel syndr. Veðr var bjart ok gott, sólskin ok vindr lítill. Þeir fara inn eftir Einarsfirði. Ok er þeir váru komnir inn í fjörðinn, þá ókyrrist Þormóðr mjök ok róast um ok hallar skipinu ýmsa vega.

Egill mælti: „Hví lætr þú svá heimskliga ok ferr sem ærir menn, eða hvárt vill þú hvelfa undir okkr skipinu?“

Þormóðr svarar: „Óvært er mér.“

Egill mælti: „Eigi má ek róa fyrir látum þínum, ok er nauðsyn á, at þú látir eigi svá ferliga, at þú hafir okkr á kafi.“

En hvat sem Egill ræðir um þetta, þá lýkr svá, at Þormóðr hvelfir bátinum undir þeim. Kafar Þormóðr undan skipinu, ok þegar eftir tekr hann annat kaf at öðru, til þess er hann kemr á land. Hann hefir öxi sína með sér.

Egill kemr upp hjá skipinu ok kemst á kjöl, tekr þar hvíld ok litast um ok hyggr at, ef hann sjái Þormóð nökkut, ok fær eigi sét hann. Réttir Egill þá bátinn, ok eftir þat sezt hann til ára ok rær út eftir firði ok þar til, er hann kemr heim á Stokkanes, segir þeim Skúfi ok Bjarna it sanna frá sínum ferðum, lét þat fylgja sögunni, at hann hugði Þormóð dauðan mundu vera. Þeim sýnist sjá atburðr undarligr ok þykkjast eigi svá búit mega hafa at, en renna nökkut grunum á, hvárt Þormóðr mun týndr vera.

Nú er at segja frá Þormóði, hvat hann hafðist at, þá er hann kom á land. Hann vatt fyrst klæði sín, ok eftir þat tók hann á sik göngu ok fór til þess, er hann kom á Hamar til Sigríðar. Þat var síð dags. Hann barði þar á dyrr, ok gengr út kona ein ok heilsar honum ok snýr inn aftr ok gengr til stufu. Þormóðr gengr eftir henni til stufu ok sezt útarliga á óæðra bekk.

Sigríðr tók til orða ok mælti: „Hverr kom þar?“

Hann svarar: „Ósvífr heiti ek.“

Sigríðr mælti: „Svá er hverr sem heitir. Vill Ósvífr vera hér í nótt?“

Hann svarar, kveðst þat vilja. Um myrgininn kom Sigríðr at máli við hann ok spurði, hvern veg af stæðist um ferðir hans.

Þormóðr mælti: „Satt var þat, at ek nefndumst Ósvífr í gær.“ Hon svarar: „Kenna þóttumst ek þik, þó at ek hefða ekki fyrri sét þik, at þú ert Þormóðr Kolbrúnarskáld.“

Hann svarar: „Eigi gerir at dylja, því at rétt kenndan hefir þú manninn. En ek ætla at fara á Langanes til Þórunnar Einarsdóttur ok hitta Ljót, son hennar. Þau hafa oft ljótliga til mín lagt.“

Sigríðr mælti: „Þá skal Sigurðr, sonr minn, fylgja þér. Lengi hafa þau Ljótr ok Þórunn þung verit til vár.“

Þormóðr mælti: „Óráðligt sýnist mér, at Sigurðr fari með mér, því at þit munuð eigi halda mega bústað ykkrum hér, ef nökkut skerst í með okkr Ljóti.“

„Gjarna vil ek láta bústað til þess,“ sagði Sigríðr, „at Ljótr fengi nökkura svívirðing.“

Nú ferr Sigurðr með Þormóði á Langanes til Þórunnar. Þeir drepa þar á dyrr, ok gengr út ein kona ok heilsar þeim. Sigurðr spurði, hvárt Ljótr væri heima.

Hon svarar: „Hann er í stufu.“

Sigurðr mælti: „Bið þú hann út koma.“

Griðkona gengr inn ok mælti Ljótr skyldi út koma.

Hann svarar: „Hverr mælti þat?“

„Sigurðr af Hamri,“ segir hon, „ok annarr maðr, sá er ek kennda eigi.“

„Hvern veg var sá maðr sjónum, er þú kenndir eigi?“

Hon svarar: „Svartr maðr ok hrokkinhærðr.“

Ljótr mælti: „Líkan segir þú hann Þormóði, sakadólgi várum.“

Nú gengr Ljótr fram ok konur með honum, þær sem þar váru. Ljótr tekr eitt spjót í hönd sér ok gengr í dyrrin ok kennir Þormóð ok leggr þegar á honum miðjum. Þormóðr laust við laginu öxinni, er hann hafði, ok berr niðr spjótit. Kemr lagit í fót honum fyrir neðan kné, ok verðr þat mikit sár. Ljótr lýtr eftir, er hann lagði til Þormóðar, ok þá höggr Sigurðr meðal herða Ljóti ok særir hann miklu sári. Hann hljóp inn í dyrrnar. [Þormóðr hjó eftir honum, ok kom höggit á lærit ok reist ofan lærit ok kálfann. Hljóp öxin niðr í þreskjöldinn. Ljótr fell inn í dyrrin. Konurnar hljópu yfir hann fram ok ráku aftr hurðina.] Snúa þeir þá í brott.

Mælir Þormóðr, at Sigurðr skyli fara heim á Hamar, — „ok seg móður þinni tíðendin, en ek mun leita fyrir mér,“ segir Þormóðr.

Nú skiljast þeir. Ferr Sigurðr heim á Hamar ok segir móður sinni þau tíðendi, sem í höfðu gerzt.

Sigríðr mælti: „Þat er mitt ráð, at þú farir á fund Skúfs ok skorir á hann til viðtöku. Seg honum, at ek vilda selja land mitt ok ráðast með honum brott af Grænlandi.“

Nú ferr Sigurðr á fund Skúfs ok berr upp erendi sín fyrir hann. Skúfr tekr við Sigurði ok selr land Sigríðar ok tekr upp bú hennar ok flytr til skips.

Þormóðr bindr sár sitt ok ferr ofan til nausts þess, er Þórunn átti. Sér hann, at skip hafði verit dregit fram ór nausti, ok þykkist vita, at húskarlar Þórunnar munu vera rónir. Gengr Þormóðr þá til sjóvar ok gerir sér rúm í einu þarabrúki, liggr þar um daginn. Ok er aftnast tók, þá heyrir hann áraglamm, verðr þess varr, at húskarlar Þórunnar eru komnir at landi.

Þeir mæla svá: „Gott veðr mun á myrgin, ok munum vér þá róa, munum ekki brýna upp skipi váru ok láta fljóta hér í höfninni í nótt.“

Þeir gera svá, fara heim síðan. Þá var mjök kveldat. Nú er þeir eru heim farnir, þá ríss Þormóðr upp ok ferr þangat, sem skipit flaut, leysir festar ok sezt til ára, rær á fjörðinn ok stefnir til bæjarins í Vík.

Á því kveldi lagðist Þórdís niðr á Löngunesi til svefns. Hon lét illa í svefni. Ok er hon vaknaði, mælti hon: „Hvar er Böðvarr, sonr minn?“

Hann svarar: „Hér em ek, móðir, eða hvat vill þú?“

Hon svarar: „Ek vil, at vér róim á fjörðinn, því at þar eru veiðarefni.“

Böðvarr svaraði: „Hvern veg er veiðarefni þat?“

Þórdís mælti: „Þormóðr, skógarmaðr várr, er á firðinum einn á skipi, ok skulum vér fara til fundar við hann.“

Þá fóru fimm húskarlar með Þórdísi. Þau róa á fjörðinn um nóttina. Þormóðr heyrir róðrinn ok mannamálit ok grunar, at Þórdís sé á för komin með húskörlum sínum. Sýnist honum þvígit vænni sinn kostr, ef hann verðr fundinn. Hólmr einn lítill var skammt frá Þormóði. Þat var land lágt, ok gengu þar yfir háflæðar, en eigi gekk þar sjór yfir at meðalsdögum. Þat varð Þormóði fyrir, at hann hvelfði skipinu, en hann leggst til hólmsins. Þarabrúk var um hólminn allan. Grefst Þormóðr niðr milli tveggja steina ok berr á sik ofan þarann.

Þau Þórdís fara um nóttina ok sjá um nóttina sorta nökkurn á sjónum ok vita eigi, hvat þat er, róa at þangat ok sjá, at þar hvelfir skip á sjónum, ok eru árar í hömluböndum.

Húskarlar Þórdísar mæla þá: „Hér mun Þormóðr hafa róit á stein upp, ok meiri ván, at hann sé drukknaðr.“

Þórdís segir: „Eigi mun Þormóðr hér drukknat hafa, heldr mun hann hafa orðit varr við för vára, ok mun hann sjálfr hvelft hafa skipinu ok gert þat til þess, at vér skulim hann ætla dauðan. En hann mun hafa svimit í hólminn, ok mun hann fólgizt hafa. Nú skulum vér leggja skipit við hólminn ok leita hér í hólminum. Nú skuluð þér stanga með spjótsoddum allan þenna hólma oftar en eitt sinn.“

Þeir gerðu sem hon mælti ok fundu hann eigi. [Þormóðr renndi þá hugnum til Óláfs konungs, ef hans gæfa mætti nökkut duga honum. Þormóðr skeindist víða af spjótum þeira. En er þeir höfðu farit um hólminn allan ok stangat spjótunum þarann allan,] þá sýndist þeim örvænt vera, at þeir fyndi hann.

Þórdís mælti: „Þat hygg ek, at hann sé hér í hólminum, þótt þér finnið hann eigi. Nú ef Þormóðr má heyra mál mitt, þá svari hann mér, ef hann hefir heldr manns hug en merar.“

Þormóðr heyrði, hvat Þórdís mælti ok vildi svara henni, en hann mátti ekki mæla, því at honum þótti sem tekit væri fyrir munn honum.

Nú fara þau Þórdís á brott við svá búit, taka skip þat, er hann hafði þangat haft, ok hafa þat með sér. Nú er þau váru brottu, stendr Þormóðr upp ór brúkinu. Hann svimr þá þangat á leið, sem honum þótti skemmst til lands. Hann hendir sker þau, er á leiðinni váru, ok tók þar hvíldir. Ok er skammt var til meginlands, þá komst Þormóðr á eitt sker ok var þá orðinn [bæði stirðr ok móðr], svá at hann mátti hvergi þaðan komast.

Á þessi nótt dreymði Grím bónda í Vík, at maðr kom at honum, vænn ok merkiligr, meðalmaðr vexti, riðvaxinn ok herðimikill. Sá maðr spurði Grím, hvárt hann vekði eða svæfi.

Hann svarar: „Ek vaki, en hverr ert þú?“

Draummaðr segir: „Ek em Óláfr konungr Haraldsson, ok er þat erendi mitt hingat, at ek vil, at þú farir eftir Þormóði, hirðmanni mínum ok skáldi, ok veitir honum björg, svá at hann megi þaðan komast, sem hann liggr í einu skeri skammt frá landi. Nú segi ek þér þetta til merkja, at þat er satt, er fyrir þik berr, at sá maðr útlendr, er verit hefir á vist með þér í vetr ok Gestr nefndist, hann heitir Steinarr ok er kallaðr Helgu-Steinarr. Hann er íslenzkr maðr ok fór því hingat til Grænlands, at hann ætlaði at hefna Þorgeirs Hávarssonar. En þó at Steinarr sé garpr mikill ok harðfengr, þá mun honum verða lítils af auðit um hefnd eftir Þorgeir, ok mun hans harðræði annars staðar meiri fram koma.“

Nú er Óláfr konungr hafði svá mælt, þá vaknar Grímr. Hann vekr Gest ok bað hann upp standa. Hann gerir svá ok tekr vápn í hönd sér, gengr út með Grími. Setjast þeir niðr, ok mælti Grímr: „Hvat segir þú til þess, hvat þú heitir?“

Gestr segir: „Mantu þat, Grímr, hvat ek sagða til þess?“

Grímr svaraði: „Man ek þat víst, hvat þú nefndist, en at því spyr ek, hvárt þú heitir svá sem þú nefndist.“

Gestr svarar: „Hví eigi?“

Grímr mælti: „Því, ef þú heitir Steinarr ok ert kallaðr Helgu-Steinarr á þínu landi.“

Gestr mælti: „Hverr sagði þér, at svá væri?“

Grímr svaraði: „Óláfr konungr.“

Gestr mælti: „Hvenær fannt þú hann Óláf konung?“

Þá svaraði Grímr ok sagði honum drauminn.

Hann svarar: „Satt er þat í drauminum, er til mín kemr.“

Nú fara þeir Steinarr at leita Þormóðar ok finna hann þar, sem Óláfr konungr hafði til vísat, færa hann heim í Vík ok varðveita hann þar á laun ok græða hann. Ok er hann var heill maðr orðinn þeira áverka, er Ljótr hafði á honum unnit, þá flytr Steinarr Þormóð til skips þeira. Skúfr var þá eigi við skip. Réðst Steinarr þá brott ór Vík ok er þá við skip ok svá Þormóðr. Skúfi frestast mjök allt þar til, er lokit var þinginu. Böðvarr Þórdísarson gerði sekjan Sigurð Sigríðarson um áverka við Ljót.

Eftir þingit var Skúfr albúinn til brottferðar. Ok þann morgin, er Skúfr ætlaði út at sigla, fóru þeir Þormóðr ok Gestr í óleyfi Skúfs frá skipi á einum báti. Þeir fóru til Einarsfjarðar ok inn eftir firðinum fyrir bæ Þórunnar. Þar sjá þeir fjóra menn á skipi sitja á fiski. Þeir kenna þar Ljót Þórunnarson. Þeir leggja þegar at Ljóti ok berjast. Lýkr svá þessum fundi, at Ljótr fellr ok þeir menn þrír, sem með honum váru á skipi.

Fara þeir Þormóðr þá aftr til skips, ok var Skúfr þá búinn til siglingar. Stíga þeir þá á skip, Þormóðr ok Skúfr. En Steinarr sezt eftir. Ferr hann þá til vistar í Brattahlíð til Þorkels. Skúfr ok Bjarni láta í haf. Þeir fá góða byri. Ferst þeim vel, taka Nóreg. Ok er þeir váru landfastir, þá skiptu þeir fé sínu. Hafði Bjarni skip ór félagi þeira, en Skúfr lausafé. Heldr Bjarni suðr til Danmerkr ok gengr út til Róms ok sækir heim inn heilaga Pétr postula ok Pál postula, ok í þeiri för andast Bjarni. Sigríðr ok Sigurðr, sonr hennar, keyptu jarðir í Nóregi ok bjuggu þar til dauðadags. Skúfr ok Þormóðr fóru á fund konungs ok váru með honum til dauðadags.

Konungrinn var ekki margr til Þormóðar í fyrstunni. Maðr sá kom til konungs, er Grímr nefndist. Hann var íslenzkr maðr. Hann kallaðist hafa hefnt Þorgeirs Hávarssonar fyrr en Þormóðr. Konungr lagði á hann virðing ok gaf honum gjafar. En Þormóðr vissi deild á Grími, at hann var illr maðr ok hafði myrt mann á Íslandi. Þá gengr Þormóðr fyrir konung ok kvað vísu:

Ér fenguð fé fleira,

flím ’s oft kveðit, Grími

mér ok miklu færa,

mæringr, an þörf væri.

Hann hefr hunds verk unnit,

hvinn gerir slíkt at vinna,

mætr, en mennsku bættak

mína, gramr, ok þína.

Konungr mælti: „Þykkist þú, Þormóðr, meiri fremð hafa unnit á Grænlandi en Grímr á Íslandi?“

Þormóðr svarar: „Ráðit er þat.“

Óláfr konungr mælti: „Hvat vannt þú til frægðar á Grænlandi?“

Þormóðr svaraði:

Þollr, vák Þórgrím trölla,

þar laut harðr til jarðar,

áðr réðk, odda hríðar,

ótrauðr Loðins dauða.

Þar namk Þórkel fjörvi.

Þórðr lét önd enn fjórði.

Felldr vas frægr til moldar

Falgeirr, skörungr þeira.

Óláfr konungr mælti: „Framar hefir þú þá gert um vígin á Grænlandi en fiskimaðrinn kallar aflausn vera fiskinnar, því at hann kallast leysa sik, ef hann dregr fisk fyrir sik, en annan fyrir skip sitt, þriðja fyrir öngul, fjórða fyrir vað. Nú hefir þú framar gert.“

[Þormóðr svarar: „Vá ek þó enn tvá menn um daginn, áðr vér sigldum af Grænlandi, en Helgu-Steinarr drap einn.“

Óláfr konungr mælti: „Hverir váru þeir menn?“

Þormóðr svarar: „Ljót vá ek ok húskarl hans, systurson Þorgríms trölla.“

Óláfr konungr mælti:] „Hví draptu svá marga menn?“

Þormóðr svaraði: „Illr þótti mér jafnaðr þeira vera við mik, því at þeir jöfnuðu mér til merar, tölðu mik svá vera með mönnum sem meri með hestum.“

Konungr mælti: „Várkunn var þat, at þér mislíkaði þeira umræða. Hefir þú ok stórt at gert.“

Þá kvað Þormóðr vísu:

Éls, hefk illan díla,

Ekkils, þeims mik sekðu,

geig vannk gervidraugum,

Grænlendingum brenndan.

Sá munat sækitívum

sverðéls frömum verða

hrings á hryggjar tanga

hóggræddr, nema mér lógi.

„Svá mun vera,“ segir konungr. „Seint mun sá díli gróa, er þú hefir þar brennt.“

Nú var Þormóðr með Óláfi konungi í góðri virðingu ok þótti inn röskvasti maðr í öllum mannraunum. Þormóðr fór ór landi með Óláfi konungi ok þolði með honum alla útlegð. Hann fór ok aftr með honum til Nóregs, því at honum þótti betra at deyja með honum en lifa eftir hann.

En er konungr kom í Þrándheim í dal þann, er Veradalr heitir, ok hann vissi umsátir Þrænda um sik, þá spurði konungr Þormóð í gamni ok mælti svá: „Hvert myndi nú vera ráð þitt, ef þú værir höfðingi fyrir liði því, er vér höfum nú?“

Þormóðr kvað þá vísu:

Brennum öll fyr innan

innin, þaus vér finnum,

land skal herr með hjörvi

Hverbjörg, fyr gram verja.

Ýs, taki allra húsa

Inn-Þrændir kol sinna,

angr mun kveykt í klungri,

köld, ef ek má valda.

Óláfr konungr mælti: „Vera má, at þat hlýddi, at væri gert sem þú mælir. En annat ráð munum vér taka en brenna land várt sjálfra, en þó grunum vér ekki þik um, at þú myndir svá gera sem þú mælir.“

Þann dag, er bardagi var á Stiklastöðum, mælti Óláfr konungr, bað Þormóð skemmta nökkuru. En hann kvað Bjarkamál in fornu.

Konungr mælti: „Vel er til kvæðis tekit fyrir sakar þeira hluta, er hér munu at berast í dag, ok kalla ek kvæðit Húskarlahvöt.“

Þat er sagt, at Þormóðr var heldr ókátr um daginn fyrir bardagann.

Konungr fann þat ok mælti: „Hví ertu svá hljóðr, Þormóðr?“

Hann svarar: „Því, herra, at mér þykkir eigi víst vera, at vit munim til einnar gistingar í kveld. Nú ef þú heitr mér því, at vit munim til einnar gistingar báðir, þá mun ek glaðr.“

Óláfr konungr mælti: „Eigi veit ek, hvárt mín ráð megu um þat til leiðar koma, en ef ek má nökkuru um ráða, þá muntu þangat fara í kveld, sem ek fer.“

Þá gladdist Þormóðr ok kvað vísu:

Ála þryngr at éli,

örstiklandi, miklu,

skyldut skelknir hölðar,

skalmöld vex nú, falma.

Brott komumk vér, en veitum

valtafn frekum hrafni,

víksk eigi þat, vága

viggruðr, eða hér liggjum.

Konungr svaraði: „Svá mun vera, skáld, sem þú segir, at annathvárt munu þeir menn, er nú eru hér komnir, komast brott eða liggja hér eftir.“

Þá kvað Þormóðr vísu:

Þér munk eðr, unz öðrum,

allvaldr, náir sköldum,

nær vættir þú þeira?

þingdjarfr, fyr kné hvarfa.

Ríkr, vilk með þér, rækir

randar linns enn svinni,

stöndum ár á öndrum

eybaugs, lifa ok deyja.

Óláfr konungr mælti: „Sighvati skáldi þykkist þú nú sneiða, ok þarftu þess eigi, því at hann myndi sik nú hér kjósa, ef hann vissi, hvat hér væri títt, ok má svá vera, at hann komi oss at mestu gagni.“

Þormóðr svarar: „Vera má, at svá sé, en þat hygg ek, at þunnskipat væri þá um merkisstöngina í dag, ef þann veg hefði margir farit.“

Þat hafa menn at ágætum gert, hversu röskliga Þormóðr barðist á Stiklastöðum, þá er Óláfr konungr fell, því at hann hafði hvárki skjöld né brynju. Hann hjó ávallt tveim höndum með breiðöxi ok gekk í gegnum fylkingar, ok þótti engum gott, þeim er fyrir, honum urðu, at eiga náttból undir öxi hans.

Svá er sagt, þá er lokit var bardaganum, at Þormóðr væri ekki sárr. Hann harmaði þat mjök ok mælti: „Þat ætla ek nú, at eigi muna ek til þeirar gistingar sem konungr í kveld, en verra þykkir mér nú at lifa en deyja.“

Ok í því bili, er hann mælti þetta, þá fló ör at Þormóði ok kom fyrir brjóst honum, ok vissi hann eigi, hvaðan at kom. Því sári varð hann feginn, því at hann þóttist vita, at þetta sár mun honum at bana verða. Hann gengr til einnar bygghlöðu, þar er margir konungsmenn váru inni sárir. Kona ein vermði vatn í katli til þess at þvá sár manna. Þormóðr gengr at einum vandbálk ok styðst þar við.

Konan mælti við Þormóð: „Hvárt ertu konungsmaðr, eða ertu af bóndaliði?“

Þormóðr kvað vísu:

Á sér, at vér várum

vígreifr með Áleifi.

Sár fekk heldr at hváru

hvítings ok frið lítinn.

Skínn á skildi mínum.

Skald fekk hríð til kalda.

Nær hafa eskiaskar

örvendan mik görvan.

Konan mælti: „Hví lætr þú eigi binda sár þín, ef þú ert nökkut sárr?“

Þormóðr svarar: „Þau ein hefi ek sár, at eigi þarf at binda.“

Konan mælti: „Hverir gengu bezt fram með konunginum í dag?“

Þormóðr segir:

Haraldr vas bitr at berjask

böðreifr með Áleifi.

Þar gekk harðra hjörva

Hringr ok Dagr at þingi.

Réåusk þeir und rauðar

randar prútt at standa,

fekk benþiðurr blakkan

bjór, döglingar fjórir.

Konan spurði þá enn Þormóð: „Hversu gekk konungrinn fram?“

Þormóðr kvað vísu:

Ört vas Áleifs hjarta.

Óð fram konungr blóði,

rekin bitu stál, á Stiklar

stöðum, kvaddi lið böðvar.

Élþolla sák alla

Jalfaðs, nema gram sjalfan,

reyndr vas flestr, í fastri

fleindrífu sér hlífa.

Margir menn váru í hlöðunni, þeir er mjök váru sárir, ok lét hátt í holsárum, sem náttúra er til sáranna. Nú er Þormóðr hafði kveðit þessar vísur, þá kom maðr einn af bóndaliðinu í hlöðuna inn.

Ok er hann heyrir, at hátt lætr í sárum manna, mælti hann: „Eigi er þó undarligt, at konunginum hafi eigi vel gengit bardaginn við bændr, svá þróttlaust fólk sem þetta er, sem konunginum hefir fylgt, því at mér þykkir svá mega at kveða, at þeir menn, sem hér eru inni, þoli varla óæpandi sár sín.“

Þormóðr segir: „Sýnist þér svá sem eigi sé þróttigir þeir menn, sem hér eru inni?“

Hann svarar: „Svá sýnist mér víst, at hér sé margir menn þreklausir saman komnir.“

Þormóðr mælti: „Svá má vera sá sé hér nökkurr maðr í hlöðunni inni, er eigi sé þrekmikill, ok eigi mun þér sýnast sár mitt mikit.“

Bóndi gengr at Þormóði ok vildi sjá sár hans. En Þormóðr sveipar öxinni til hans ok særir hann miklu sári. Sá kvað við hátt ok stundi fast.

Þormóðr mælti þá: „Þat vissa ek, at vera mundi nökkurr sá maðr inni, er þreklauss myndi vera. Er þér illa saman farit, leitar á þrek annarra manna, því at þú ert þreklauss sjálfr. Eru hér margir menn mjök sárir, ok stynr engi þeira, en þeim er ósjálfrátt, þótt hátt láti í sárum þeira. En þú stynr ok veinar, þó at þú hafir fengit eitt lítit sár.“

Nú er Þormóðr mælti þetta, stóð hann við vandbálkinn, þann er í bygghlöðunni var.

Ok er lokit var ræðu þeira, þá mælti konan, sú er vatnit vermði, við Þormóð: „Hví ertu svá fölr, maðr, ok litlauss sem nár, eða hví lætr þú eigi binda sár þín?“

Þormóðr kvað vísu:

Emkak rauðr, en rjóðum

ræðr grönn kona manni.

Jarn stendr fast et forna

fenstígi mér benja.

Þat veldr mér, en mæra

marglóðar nú tróða,

djúp ok danskra vápna

Dagshríðar spor svíða.

Ok er hann hafði þetta mælt, þá dó hann standandi við bálkinn ok fell til jarðar dauðr. Haraldr Sigurðarson fylldi vísu þá, er Þormóðr hafði kveðit. Hann lagði þetta við: „svíða, — svá mundi hann vilja kveða: „Dagshríðar spor svíða“.“

Nú lauk svá sem sagt var ævi Þormóðar Kolbrúnarskálds. Ok lýkr hér frásögn þeiri, er vér kunnum at segja frá Þormóði, kappa ins helga Óláfs konungs.

Viðaukar úr Flateyjarbók

1. Skilnaðr fóstbræðra ok víg Böggul-Torfa

Þeir Þorgeirr ok Þormóðr váru þat sumar norðr á Ströndum, ok váru þar allir menn hræddir við þá. Um haustit fóru þeir á Reykjahóla til Þorgils Arasonar ok váru þar um vetrinn. Illugi svarti reið sunnan um várit með þrjá tigu manna. Honum var þar vel fagnat. Hann sagði Þorgeiri, frænda sínum, at hann hefði honum fari tekit suðr í Flóa á laun ok keypt honum þar part í skipi. Létu þeir Þorgils ok Illugi nú flytja fararefni Þorgeirs til skips, en þeir vildu eigi fylgja Þorgeiri fyrr til skips en Þorsteinn Kuggason var til þings riðinn, ok því sátu þeir öndvert þingit heima á Reykjahólum.

Nú fréttu þeir Þorgísl ok Illugi, at Þorsteinn var til þings riðinn, ríða nú heiman með sex tigu manna. Þeir váru þar í för fóstbræðr, Þorgeirr ok Þormóðr. Ríða nú undan flokkarnir.

En er þeir fóstbræðr riðu inn at á þeiri, er heitir Drífandi, — hon er í Gilsfirði, — þá mælti Þorgeirr: „Hvar veiztu aðra tvá fóstbræðr, þá at okkr sé jafnir at hraustleika ok framgöngu?“

Þormóðr mælti: „Finnast ætla ek munu, ef víða er leitat.“

Þorgeirr mælti: „Þat ætla ek, at hvergi finnist á Íslandi En hvat ætlar þú, hvárr okkarr muni af öðrum bera, ef vit reynum með okkr?“

„Þat veit ek eigi,“ segir Þormóðr, „en hitt veit ek, at sjá spurning þín mun skilja félag með okkr ok föruneyti.“

Í þessu bili ríðr Þorgeirr fram fyrir hamarinn. Sjórinn var at fallinn, svá at hestrinn var nær á sundi undir honum, ok er hann kom fyrir forvaðann, þá hleypr hann af baki. Hann sá þá, at Þormóðr sneri hesti sínum út með firðinum. Þorgeirr kallaði þá, at Þormóðr skyldi ríða fyrir hamarinn.

Þormóðr svarar: „Skilja mun með okkr fyrst at sinni, ok far þú heill ok vel!"

Eftir þat reið Þormóðr út aftr með Gilsfirði ok létti eigi fyrr ferð sinni en hann kom heim á Laugaból til Bersa, föður síns.

Eftir skilnað þenna stígr Þorgeirr á hest sinn ok ríðr eftir flokkinum, ok er hann kemr í Saurbæ, þá var flokkrinn riðinn upp til Svínadals. Þorgeirr reið snúðigt mjök.

Sá maðr bjó at Máskeklu, er Hlenni hét. Sá maðr var á vist með honum, er Torfi hét. Hann var kallaðr böggull. Hann var farinn ofan til árinnar at höggva hrísbyrði á bak sér. Hann hafði lagt hana upp á bak sér, en Þorgeirr reið neðan eftir bökkunum. Ok er Þorgeirr kom gegnt honum, þá kallaði hann á hann ok spurði, hvat er hann héti, en Torfi heyrði eigi, at hann kallaði á hann, í því at veðrinu laust í byrðina. En Þorgeirr vildi spyrja at flokkinum ok kallaði á hann nökkurum sinnum, en Torfi heyrði aldri. En er Þorgeiri leiddist á hann at kalla, reiddist hann við, er honum var áðr skapþungt. Hann ríðr þá yfir ána at Torfa ok leggr spjóti í gegnum hann. Torfi var þegar dauðr. Þar var síðan kallaðr Böggullækr.

Þorgeirr reið þá leið sína, þar til er hann náði þeim Illuga suðr í Mjósundi. Segir hann þeim þá víg Torfa. Þeir láta lítt yfir verki þessu.

2. Þorgeirr vá sauðamann at Hvassafelli

Þorgeirr hafði riðit undan suðr, ok er hann kom til Hvassafells, stóðu þar menn úti. Sauðamaðr var þá heim kominn frá fé sínu ok stóð þar í túninu ok studdist fram á staf sinn ok talaði við aðra menn. Stafrinn var lágr, en maðrinn móðr, ok var hann nökkut bjúgr, steyldr á hæli ok lengði hálsinn. En er Þorgeirr sá þat, reiddi hann upp öxina ok lét detta á hálsinn. Öxin beit vel, ok fauk af höfuðit ok kom víðs fjarri niðr. Þorgeirr reið síðan í brott, en þeim fellust öllum hendr, er í túninu höfðu verit.

Litlu síðar kómu þeir frændr eftir. Váru þeim þá sögð þessi tíðendi, ok þótti þeim þetta eigi hafa vel til borit. Er svá sagt, at þeir frændr bættu víg þetta fyrir Þorgeir. Riðu þeir síðan til móts við Þorgeir. Hann fagnar þeim vel. Þeir spurðu, hví Þorgeirr hefði þetta víg vegit eða hvat Þorgeirr fyndi til um mann þenna.

Þorgeirr svarar: „Eigi hafði hann nökkurar sakar til móts við mik, en hitt var satt, at ek mátta eigi við bindast, er hann stóð svá vel til höggsins.“

„Þat mun sýnast í því,“ sagði Þorgísl, „at þú munt óhandlatr reynast, en bætt höfum vit nú víg þessi.“

Síðan ríða þeir allir saman til skipsins.

3. Af bjargsigi ok ummælum Þorgils Arasonar

Þat bar til um várit eftir, at þeir Þorgeirr ok Þormóðr fóru norðr á Strandir ok allt norðr til Horns.

Ok einn dag fóru þeir í bjarg at sækja sér hvannir, ok í einni tó, er síðan er kölluð Þorgeirstó, skáru þeir miklar hvannir. Skyldi Þormóðr þá upp bera, en Þorgeirr var eftir. Þá brast aurskriða undan fótum hans. Honum varð þá þat fyrir, at hann greip um einn hvannnjóla með grasinu ok helt þar niðri allt við rótina, ella hefði hann ofan fallit. Þar var sextögt ofan á fjörugrjót. Hann gat þó eigi upp komizt ok hekk þar þann veg ok vildi þó með engu móti kalla á Þormóð sér til bjargar, þó at hann felli ofan á annat borð, ok var þá bani víss, sem vita mátti. Þormóðr beið uppi á hömrunum, því at hann ætlaði, at Þorgeirr myndi upp koma, en er honum þótti Þorgeirr dveljast svá miklu lengr en ván var at, þá gengr hann ofan í skriðuhjallana. Hann kallar þá ok spyrr, hví hann komist aldri eða hvárt hann hefir enn eigi nógar hvannirnar.

Þorgeirr svarar þá með óskelfri röddu ok óttalausu brjósti: „Ek ætla,“ segir hann, „at ek hafa þá nógar, at þessi er uppi, er ek held um.“

Þormóðr grunar þá, at honum muni eigi sjálfrátt um, ferr þá ofan í tóna ok sér vegs ummerki, at Þorgeirr er kominn at ofanfalli. Tekr hann þá til hans ok kippir honum upp, enda var þá hvönnin nær öll upp tognuð. Fara þeir þá til fanga sinna. En þat má skilja í þessum hlut, at Þorgeirr var óskelfr ok ólífhræddr, ok flestir hlutir hafa honum verit karlmannliga gefnir sakar afls ok hreysti ok allrar atgervi.

Segja menn, at þeir hafi verit allir þrír á einni vist á Reykjahólum, Þorgeirr, Þormóðr ok Grettir inn sterki Ásmundsson, ok hafi verit nær um afl þeira tveggja ok Grettis eins.

Segja menn ok, at Þorgísl hafi svá sagt at Lögbergi á alþingi, er hann var spurðr at vetrtaksmönnum sínum, hvárt þeir mundu eigi röskvastir menn á öllu Íslandi ok sízt kunna nökkut at hræðast, en hann svarar því svá, at þat væri eigi svá, — „því at Grettir er myrkhræddr, en Þormóðr guðhræddr,“ en Þorgeir sagði hann ekki vætta hræðast kunna ok sízt bregða sér við nökkurn váveifligan háska.

Síðan fóru þeir norðan af Ströndum með feng þann, er þeir höfðu fengit. Fór Þorgeirr heim á Reykjahóla, en Þormóðr á Laugaból. Um sumarit eftir bjó Þorgeirr skip sitt.

4. Af Þormóði ok Kár verkstjóra

Nú fór Sigurðr leiðar sinnar, ok er hann var skammt kominn frá garði, þá hittir hann Þormóð, ok hafði hann þar beðit Sigurðar. Fara þeir nú báðir saman á fund þeira Skúfs ok Bjarna ok segja þeim slíkt sem í hafði gerzt. Ferr Skúfr þá ok selr land Sigríðar ok flytr í brott með sér allt búferli hennar, ferr aftr til skips síns.

Einn aftan réðst Þormóðr heiman. Hann tekr bát ok reri yfir Eiríksfjörð um nóttina. Hann gengr frá skipi, þar til er hann kemr á Löngunes. Hann ferr til nausts Þórdísar ok leggst þá niðr ok felst, því at hann ætlaði, at Böðvarr myndi róa á sjá um daginn, sem hann var vanr. Ok er á leið morguninn, þá sér hann, at þrír menn gengu frá bænum til skipsins. Þeir ræddu um þat, hvárt Böðvarr myndi heim koma um daginn, því at hann hafði farit at binda um sár Ljóts á Langanes. Þormóðr liggr sem áðr, þar sem hann var kominn, því at hann var lítt gengr fyrir sárinu. Þeir húskarlarnir reru nú á fiski, sem fyrir þá var lagt, ok er leið á daginn, sér Þormóðr, at húskarlarnir róa at landi. Þormóði gerðist verkmikill fótrinn.

Maðr hét Kárr. Hann var verkstjóri Þórdísar. Hann var nú róinn með húskörlum. Hann var ok frændi Böðvars. Nú vinna þeir at fangi sínu ok setja upp skip sitt ok búa um. Veðri var þann veg farit, at þoka var ok úrvæta. Ganga þeir heim, er þeir váru búnir. Þormóðr heyrir, at þeir ræða um, at Böðvarr væri heim kominn. Þormóðr vildi hafa skipit yfir fjörðinn til Víkr.

Ok er þeir Kárr váru nær at túngarði komnir, þá mælti Kárr: „Mér hefir eftir legit bolöx mín, ok mun ek ganga eftir.“

Þeir buðu at fara með honum, en hann vildi þat eigi, ferr nú ofan snúðigt. Þormóðr var þá kominn til skipsins ok hefir þá fram sett. Kárr lítr manninn ok kennir Þormóð. Snýr hann heim ok ætlar at segja Böðvari, hvat títt er. Þormóðr sér Kár, at hann snýr heim, ok vill Þormóðr snúa eftir honum, en honum var svá stirðr fótrinn, at hann mátti hvergi komast. Hann kastar þá öxinni eftir Kár, ok kom á fótinn fyrir neðan knésbótina ok beit ór kálfann ór fætinum. Kárr haltrar heim, ok verðr för hans sein. Þormóðr tekr öxi sína ok hleypr á skipit ok rær frá landi ok stefnir til bæjarins í Vík.

Þórdís hafði sofit um kveldit, ok er hon vaknar, varpar hon mæðiliga öndinni ok mælti: „Hvárt er Böðvarr heim kominn eða eigi?“

Hann svarar: „Hér em ek, móðir, eða hvat vildir þú nú?“

Hon svarar: „Bíta mætti nú beitfiskr, ef at borði væri dreginn,“ segir hon, „því at hér hefir verit Þormóðr, skógarmaðr þinn, í allan dag í nausti váru, ok hefir hann nú unnit á Kár, frænda þínum, ok tekit bát þinn ok rær nú yfir á fjörð, ok hygg ek, at honum sé verkr í sári því, er Ljótr veitti honum. Get ek ok, at honum verði eigi greiðfært yfir fjörðinn fyrir þoku sakar. Þætti mér eigi fjarri, at vér færim til fundar við hann.“

Böðvarr sprettr þegar upp ok mælti: „Búinn em ek þessarar ferðar,“ segir hann.

En er þau koma út fyrir dyrr, þá sjá þau, hvar Kárr haltrar, ok var hann þá kominn heim at húsunum, en Þormóð sjá þau hvergi, því at þokan var svá myrk.

5. Fall Þormóðar á Stiklastöðum

Þá nátt, er Óláfr konungr lá í safnaðinum ok áðr er frá sagt, vakði hann löngum ok bað til guðs fyrir sér ok öðru liði sínu ok sofnaði lítt, ok rann höfgi á hann í mót deginum. En er hann vaknaði, þá rann dagr upp. Konungi þótti heldr snemmt at vekja herinn. Þá spurði hann, hvárt Þormóðr skáld vekði. Hann var þar nær ok spurði, hvat hann vildi honum.

Konungr sagði: „Tel þú oss kvæði nökkut.“

Þormóðr settist upp ok kvað svá hátt, ok mjök svá heyrði um allan herinn, en hann kvað Bjarkamál in fornu.

En áðr en hann tók til, spurði Þormóðr, hví Sighvatr skáld skyldi eigi skemmta ok launagullinhjaltann, — „er þú, konungr, gaft honum í jólagjöf í fyrra vetr.“

Konungr mælti: „Veiztu eigi, at Sighvatr er nú eigi hér? Engi mun oss nú þarfari en hann, er hann biðr fyrir oss á suðrvegum.“

Þormóðr svarar: „Þá mun þat nú gera hvárr okkar, sem til færr er. Ek mun drýgja karlmennsku ok skemmtan í dag, en hann spilar fingrum sínum at Rómi.“

Þetta er upphaf at kvæðinu:

Dagr es upp kominn,

dynja hana fjaðrar.

Mál es vílmögum

at vinna erfiði.

Vaki ok æ vaki

vina höfuð,

allir enir æztu

Aðils of sinnar.

Hárr enn harðgreipi,

Hrólfr skjótandi,

ættgóðir menn,

þeirs ekki flýja,

vekkat yðr at víni

né at vífs rúnum,

heldr vekk yðr at hörðum

Hildar leiki.

Þá vaknaði lýðrinn. Ok er lokit var kvæðinu, þá þökkuðu menn honum, ok fannst mönnum mikit um ok þótti vel til fundit ok kölluðu Húskarlahvöt. Konungr þakkaði honum skemmtan sína. Síðan tók hann gullhring ok gaf honum.

Þormóðr þakkaði honum gjöfina ok mælti: „Góðan eigum vér konunginn, en vant er at sjá, hversu langlífr verðr, en sú er bæn mín, konungr, at þér látið okkr hvárki skilja lífs né dauða, því at ek vilda fara til einnar gistingar ok þér í kveld.“

„Þat skal ok vera,“ kvað konungr, „ef vit förum báðir lífs af Stiklastöðum.“

„Ekki þykkir mér þá jafnmikit á liggja,“ kvað Þormóðr, „en hitt er satt, at ek vil ekki lifa eftir þik, því at ek hefi rannsakat ráð mitt, ok sýnist mér svá, at síðan ek var sjau vetrum ellri, hafi sá einn hlutr verit mér til hjálpar framleiðis, er ek hefi fylgt þér ok þínu föruneyti, ok þykkjumst ek þat ekki með ódyggð gert hafa.“

„Veit ek, at þú munt ekki hirða at lifa eftir mik,“ kvað konungr, „en eigi veit ek, hvárt vit erum jafnbúnir til at fara til einnar gistingar, eða hversu gamall maðr ertu, eða hversu marga menn hefir þú drepit í einvígi?“

Þormóðr svarar: „Ek em nú nökkuru meir en hálffertögr, en mér þykkir ván, at ek muna fjórtán mönnum hafa at bana orðit.“

„Ekki þykkir mér þú mjök gamall,“ kvað konungr, „en þó mun ek því heita þér, at þú komir til nökkurrar hvíldar eftir sjaund þína, ok munt þú eigi mega minna við koma en dægr komi fyrir hvern mann, er þú hefir vegit.“

„Hins beidda ek þik, herra, at skilja aldri við yðr.“

Konungr svarar: „Allir munum vér ok saman fara, ef ek má ráða, meðan þér vilið eigi við mik skiljast.“

Þá mælti Þormóðr: „Þess vænti ek, herra, hvárt sem friðr er verri eða betri, at ek sé nær yðr staddr, meðan ek á þess kost, hvárir sem sigr kunna at hafa.“

Síðan kvað Þormóðr vísu:

Þér munk eðr, unz öðrum o. s. frv.

− − Þat hafa menn ok sagt, at Þormóðr Kolbrúnarskáld var þann dag í kyrtli rauðum, er hann bjóst til bardaga, ok drap upp blöðunum fyrir, en kyrtillinn var síðr mjök á bakit. Einn hirðmaðr spurði, hví hann byggist svá.

Þormóðr svarar: „Því, at ek ætla mér lengrum á fram en á bak aftr.“

Hann var gyrðr sverði því, er Óláfr konungr gaf honum. Hann hafði öxi sína í hendi, en enga hlíf.

Konungr spurði Þormóð, hví hann byggist eigi til bardaga sem aðrir menn ok hefði enga hlíf, − „eða ætlar þú, at bændr munu eigi kunna at berjast?“

Þormóðr svarar: „Þat skulu búkarlar finna í dag, at öx mín skal mér bæði skjöldr ok brynja.“

Þat hafa menn at minnum haft ok ágætum, hversu röskliga Þormóðr barðist um daginn, því at hann hjó tveim höndum með öxi sinni inn fyrra bardagann, en með sverðinu alla Dagshríð, því at þá gekk öxin af skaftinu. Fellu margir menn fyrir honum, svá at seint er þeira nöfn allra at skrá.

− − Þá var Þormóðr Kolbrúnarskáld ekki mjök sárr, en óvígr sakar mæði, ok vildi hann þó standa hjá sveitungum sínum. Eigi var hann því ekki sárr eða lítt, at hann hefði sér hlíft meir en aðrir, heldr hitt, at mönnum þótti annars staðar auðveldara til at sækja en þar, sem hann var.

Einn maðr spurði Þormóð: „Sáttu nökkut skjöld minn, er ek kastaða áðan?“

„Hvat skal þér rögum skjöldr?“ kvað Þormóðr. „Geta munda ek mér slíkan skjöld, ef ek vilda, en eigi gjafvin þann, er ek hefi misst.“

− − Svá er sagt, þá er lokit var bardaganum, at Þormóðr gekk þar at, er Dagr ok hans menn höfðu staðar numit eftir bardagann, því at þá var eigi vígljóst fyrir nætr sakar. Bændr sátu um þá Dag, at þeir skyldu eigi á burt komast um nóttina, ok ætluðu þegar at þeim at ganga, er lýst var orðit.

Dagr mælti: „Er nökkurr sá maðr í mínu liði, er ráð kunni til þess at leggja, at vér komimst á burt, svá at bændr eigi engan kost á oss, því at ek veit, at þeir munu þegar at oss leggja, er lýsir, ef vér bíðum hér?“

Engi maðr veitti svör máli hans, ok er Þormóðr sá, at engi fengust ráð af þeira hendi, þá mælti hann: „Hví munu eigi finnast ráð til þess?“ segir hann.

Dagr spurði: „Hverr er sá maðr, er svá talar um hreystiliga?“

Hann svarar: „Sjá heitir Þormóðr.“

Dagr mælti: „Ertu Þormóðr Kolbrúnarskáld?“

„Sá er maðr inn sami,“ segir Þormóðr.

Dagr mælti: „Hvat ráð er þat, at þú sér til þess, at vér komimst í brott með lið várt?“

Þormóðr svarar: „Þér skuluð fella mörkina ok gera elda stóra af hrísinu, en færa stofna sem flesta fram at eldinum, ok skulu fjórir menn vera við hvern eld, en þrír menn skulu ganga um eldana jafnan, en einn skal kynda hvern eld. En þá er þér hafið svá gert nökkura hríð, þá slökkvið þér alla senn eldana ok farið þá leið yðra ok gefið hvárki staði dag né á morgin, en bændum mun þykkja sem kominn sé at múgr manns, er þeir sjá kvikt allt við eldana. En er morgnar, þá munu þeir sjá þetta ráð, ok er mér þá ván, at þeir fari eftir yðr, en þó mun þá svá mikill verða yðvarr misfari, at mik væntir, at ekki saki til.“

Dagr mælti: „Ertu nökkut sárr, Þormóðr?“

Hann svarar: „Fjarri ferr þat.“

Dagr mælti: „Farðu þá austr í Svíþjóð með mér, ok mun ek þá gera vel til þín, en þú átt hér nú einskis góðs at bíða.“

Þormóðr svarar: „Ekki mun þess auðit verða, at ek þjóna öðrum konungi, er Óláfr konungr er fallinn.“

Snýr Þormóðr þá í brott, en þeir Dagr höfðu þetta ráð ok komast við þat undan.

− − Nú er at segja frá Þormóði, at honum fekkst mikils, er hann var lítt sárr, ok harmaði þat mjök ok þóttist vita, at hann myndi eigi verðr vera fyrir illra gerða sinna sakar at falla með konungi. Nú biðr hann þá Óláf konung með góðfýsi, at hann sjái á með honum.

Hann mæltist þá við einn saman ok talaði: „Hvárt muntu nú, inn heilagi Óláfr konungr, eigi ætla at enda við mik þat, sem þú hézt mér, at þú myndir mik eigi fyrir róða láta, ef þín ráð mætti standa?“

Ok því næst heyrir hann, at strengr gellr, ok er skotit öru, ok kemr hon undir vinstri hönd Þormóði ok þar á hol.

Verðr hann þessu sári feginn harla mjök ok mælti: „Þat hygg ek, at þessi maðr hafi beztu heilli boga upp dregit, enda veit ek, at nú skall þeim, er skyldi.“

Gengr Þormóðr þangat at, sem var lík konungsins, ok settist þar niðr ok brýtr skefti af öxinni.

− − Þormóði óhægðist mjök sárit, sem ván var. Þormóðr gengr þá heim til húsanna ok at einni bygghlöðu, er menn Óláfs konungs höfðu inn verit færðir, þeir er sárir váru. Þormóðr hafði bert sverð í hendi. Ok er hann gekk inn, þá kom maðr í mót honum. Þormóðr spurði hann at nafni, en hann kveðst Kimbi heita.

Þormóðr spurði: „Vartu í bardaganum?“

„Var ek,“ segir hann, „með bændum, er betr var.“

„Ertu nökkut sárr?“ segir Þormóðr.

„Lítt,“ segir Kimbi, „eða hvárt vartu nökkut í bardaganum?“

Þormóðr svarar: „Var ek með þeim, er betr höfðu.“

Kimbi sá, at Þormóðr hafði gullhring á hendi. Hann mælti: „Þú munt vera konungsmaðr. Fá þú mér gullhringinn, en ek mun leyna þér. Bændr munu launa þér óspekð, ef þú verðr á vegi þeira, eða ertu nökkut sárr?“

Þormóðr svarar: „Ekki em ek sárr, svá at lækningar þurfi, enda hafðu hringinn, ef þú vill. Látit hefi ek nú meira, því at mér tekr nú at þykkja minna gaman at gulli en var.“

Kimbi rétti fram höndina ok vildi taka hringinn. Þormóðr sveiflaði til sverðinu ok hjó af Kimba höndina ok kvað hann eigi þeiri mundu stela síðan. Kimbi þolði illa. Þormóðr kvað hann reyna skyldu, hversu sárin væri at þola. Síðan fór Kimbi á brott, en Þormóðr stóð eftir.

Þá hleypr maðr innan ór hlöðunni ok sækir viðarfang. Kona ein vermði vatn í katli til þess at fægja sár manna. Þormóðr gekk at einum vandbálk ok studdist þar við.

Þá mælti konan við Þormóð: „Hvat manna ertu, hvárt ertu konungsmaðr, eða ertu af bóndaliði?“

Þormóðr svarar ok kvað vísu:

Á sér, at vér várum o. s. frv.

Konan mælti: „Hví lætr þú eigi binda sár þín, ef þú ert mjök sárr?“

Þormóðr svarar: „Þau ein hefi ek sár, at ekki þarf at binda.“

Konan mælti: „Þú munt þat kunna at segja mér, er vér höfum lengi um rætt í kveld, hverr bezt hefir fram gengit í bardaganum eða minnst hlíft sér?“

Þormóðr kvað þá vísu:

Ört vas Áleifs hjarta o. s. frv.

Bóndi einn kom þá í kornhlöðuna, er þau töluðu þetta. Hann fór at forvitnast, hvat títt væri um konungsmennina. Þar váru margir menn mjök sárir, ok lét hátt í holsárum manna eða höfuðsárum, sem náttúra er til stórsára. Bóndi nam staðar í hlöðunni ok hlýddist þaðan um.

Ok er hann heyrði, at hátt lét í holsárum manna, þá mælti hann: „Þat er ván, at konunginum hafi lítt gengit bardaginn við bændr, svá þróttlaust lið sem þetta er, at honum hefir fylgt, því at mér þykkir svá mega at kveða, at þeir þoli eigi óæpandi sár sín, ok eru þetta fýlur, en ekki dugandi menn.“

Þormóðr svarar: „Sýnist þér svá, félagi, sem þeir sé eigi þróttmiklir, er hér eru inni?“

„Já,“ segir hann, „svá sýnist mér sem hér sé flestir menn of þreklausastir saman komnir.“

Þormóðr svarar: „Vera kann þat, at nökkurr sé sá hér inni, at eigi sé þrekmikill, ef til er reynt, ok eigi mun þér mitt sár mikit þykkja, þótt þú hyggir at því.“

Bóndi svarar: „Ek ætla þá væri betr, at þú hefðir bæði mörg ok stór.“

Snýr bóndi þá útar eftir hlöðunni ok ætlaði út at ganga. Í því höggr Þormóðr eftir honum. Þat högg kom á bakit, ok hjó hann af honum báða þjóhnappana.

„Styn þú eigi nú,“ kvað Þormóðr.

Bóndi kvað við hátt með miklum skræk ok þreif til þjóhnappanna báðum höndum.

Þormóðr mælti: „Þat vissa ek, at vera myndi hér inni nökkurr maðr, sá er eigi myndi þróttigr reynast. Er þér illa saman farit, er þú finnr at þrek manna, þar er þú ert þróttlauss sjálfr. Eru hér margir menn mjök sárir, ok vælar engi þeira, en þú bræktir sem geit blæsma ok veinar sem merr, þó at þú hafir eina vöðvaskeinu litla.“

Eftir þenna atburð kom í hlöðuna kona með mjólkskjólur tvær, sú er færa ætlaði drykk sárum mönnum.

Hon mælti við Þormóð: „Hverr er þessi maðr, er hér stendr við bálkinn?“

Hann svarar: „Þormóðr heiti ek.“

Hon mælti: „Hefir þú nökkut verit við bardagann í dag?“

Þormóðr svarar: „Þat vilda ek ætla, at þat skyldi nökkurir bændr eiga at segja heim konum sínum í kveld, at Þormóðr Kolbrúnarskáld hafi komit til bardagans í dag, en þó vilnumst ek hins, at nökkurir megi ekki frá segja.“

Konan mælti: „Hverir gengu bezt fram með konunginum?“

Þormóðr kvað vísu:

Haraldr vas bitr at berjask o. s. frv.

Konan mælti: „Þú munt vera sárr mjök, eða villtu drekka mjólk? Þat er sárum mönnum gott til styrkðar.“

Þormóðr svarar: „Eigi þarf ek mjólk at drekka, því at ek em nú svá fullr sem ek hafa nýsopit skyr út á Íslandi, en ek em þó lítt sárr.“

Konan mælti: „Hví ertu svá litlauss, ef þú ert sárr þó lítt?“

Þormóðr kvað þá vísu:

Undrask öglis landa

eik, hví vér erum bleikir.

Fár verðr fagr af sárum.

Fannk örva drif, svanni.

Mik fló malmr enn dökkvi

magni keyrðr í gögnum.

Hvasst beit hjarta et næsta

hættligt járn, es vættik.

Konan mælti: „Þat þóttumst ek sjá á þér, at þú myndir mjök sárr vera, er þú vart svá litlauss, ok láttu binda sár þín sem aðrir menn ok lát mik sjá.“

Síðan settist hann niðr ok kastaði klæðum af sér, en er læknir sá sár hans, þat er hann hafði á síðunni, hon kenndi þess, at þar stóð ör í, en þat vissi hon eigi víst, hvert járnit hafði snúit. Hon hafði þar gert í steinkatli af lauk ok önnur grös ok vellt þat saman ok gaf at eta þeim inum sárum mönnum ok reyndi svá, hvárt þeir höfðu holsár, því at þá kenndi af laukinum ór sárinu. Hon bar þat at Þormóði ok bað hann eta.

Hann svarar: „Ber í brott. Ekki hefi ek grassótt.“

Síðan tók hon spennitöng ok vildi draga út járnit, en þat var fast ok gekk hvergi, stóð ok lítit út, því at sárit var sollit.

Þá mælti Þormóðr: „Sker þú til járnsins, svá at vel megi ná með tönginni, fá mér síðan ok lát mik kippa.“ Hon gerði svá.

Þá tók Þormóðr gullhring af hendi sér ok gaf lækninum, bað hana slíkt af gera sem hon vildi, — „en góðr er nautrinn,“ segir hann. „Óláfr konungr gaf mér hring þenna í morgin.“

Síðan tók Þormóðr töngina ok kippði á burt örinni, en á örinni váru krókar, ok lágu þar á tágar af hjartanu, sumar rauðar, en sumar hvítar, gular ok grænar.

Ok er þat sá Þormóðr, þá mælti hann: „Vel hefir konungrinn alit oss, hvítt er þessum karli um hjartarætr.“ Þá kvað Þormóðr vísu:

Emkak rauðr, en rjóðum

ræðr grönn Skögul manni

haukasetrs en hvíta.

Hyggr fár of mik sáran.

Hitt veldr mér, at meldrar

morðvenjanda Fenju

djúp ok danskra vápna

Dagshríðar spor svíða.

Ok er hann hafði þetta kveðit, þá andaðist hann standandi við vandbálkinn ok fell eigi fyrr til jarðar en hann var dauðr. Haraldr konungr Sigurðarson fylldi vísuna, er Þormóðr hafði ort. „Dagshríðar spor svíða,“ sagði hann, „svá myndi skáldit vilja kveðit hafa.“

Nú lýkr þar ævi Þormóðar með þessum atburðum, sem nú váru sagðir.

---

Vísnaskýringar: