Laurentius Saga

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

For at alle norrøne tegn som blir brukt i denne artikkelen skal vises korrekt må du ha fonttypen OldNordicTimes installert på din PC eller Mac. OldNordicTimes skal lagres i Fonts i Windows eller installeres i fontboken i Mac OS.

Heilagra Manna Sögur

Laurentius Saga
(Cd. Holm. 2 folio, A; Cd. 235 folio, B)

C. R. UNGER

Christiania 1877

Her hefr upp sogu ens heilagha Laurencij erkidiakns

Decius konungr ok Valerianus greifi letu taka Sixtum pava ok leida fyrir domstol sinn med kennimInnum sinum. En er þeir voru hIndladir, þa mællti Sixtus vit sina menn: »Eigi skulu þer hrædaz, brædr, þviat allir helgir menn þoldu margar pislir ok þrautir, adr þeir kæmi [med sigri til ens sanna lifs. Drottinn vor Jesus Kristr gaf oss dæmi, þa er hann tok pisl fyrir heilsu vora, af þvi skal ok eingi vor hrædaz at taka pislir fyrir hans nafne.« Diakn hans Felicissinms ok Agapitus svara: »Hvert munum vær fara fra þer fadir?« Decius mællti vit Sixtum, er hann var leiddr fyrir domstol hans: »Veiztu fyrir hvi þu vart hingat leiddr?« Sixtus svarar: »Vist veit ek ok vel veit ek.« Decius mællti: »Ef þu veitz vel, gerdu svo, at lydr þinn fiolgizt ok vite ok vel life.« Sixtus svarar: »Verdi satt, at lydr minn fiolgiz ok vel life.« Decius mællti: »Blotadu godum odaudligum ok ver hofdingi kennimanna.« Sixtus svarar: »Ek hefi þionat ꜳvallt, ok svo man ek þiona, gudi almatkum fedr ok syni hans Jesu Kristo ok helgum anda, ok færi ek honum hvern dag hreina forn.« Decius mællti: »Vertu þer heilradr i elli þinni, svo sem vær erum oss heilradir.« Sixtus svarar: »Þat rad hefi ek kent mer hingat til ok minu lidi, at ek mætta leida alla med mer fra synda diupi ok dauda.« Decius mællti: »Blotadu ok þa, at eigi se þer daudi til giIrr til ognardæmis þeim, er eigi vilia blota.« Sixtus svarar: »Sagda ek þer um sinn, at ek fære hvern dagh forn gudi minum ok syni hans Jesu Kristo.« Decius mællti vit riddara sina: »Leidi þer hann til Freys hofs, ok setit hann i myrkvastofu, ef hann blotar eigi Frey.« Sixtus pafe mællti vit þa, er hann leiddu til hofsins: »Hvat giorit þer, vesalir menn, þer gIfgit handaverk manna, likneski blind ok dauf, er hvorki mega dugha ser ne Idrum; helldr hlydi þer mer, synir, ok leysit andir ydrar fra eilifre kvol, ok hrædizt eigi likams pislir helldr eilifar kvalir, þær sem bunar eru syndugum mInnum ok þeim er blota skurdgodum. Giorit þer idran synda yd(ar)ra ok hafnit rIngum bodordum konunga.« En er Sixtus villdi eigi blota, þa var hann leiddr til myrkvastofu med tveim diaknum sinum Felicissimo ok Agapito.

2. En er Laurencius diakn spurdi, at Sixtus pafe var i bondum, þa kom hann til hans ok mællti: »Hvert skyndir þu, fadir an syni, ok hvert ferdu, heilagr kennimadr an diakne? þu vart alldregi vanr at færa forn gudi, svo at eigi fylgdi diakn; hvat mislikar þer vit mik, fadir, eda reyndir þu mik i nIckuru þreklausan, svo at þu vilir nu neita samlagi minu i uthellingo blods þins? Reyndu vist, hvort þu hefir þer maklighan þion valit at selia i hInd guds þionustu, þviat þu selldir mer samlag helganar drottinligs holldz ok blods. Se þu, at eigi minkir þu veg þinn i mer, þviat skadi er lærifodur at bregda blodsuthelling lærisveins, þviat enir beztu menn dyrkaz eigi sidr af sigri lærisveinanna en af sinni dyrd sialfra. Abraham hIfutfadir gaf gudi son sinn, en Petrus sendi fyrir ser Stephanum diakn sinn; syndu ok krapt þinn, fadir, i syni, ok fær gudi þann er þu lærdir, at ek koma Iruggr til sigrs med þinne atfylgiu.« Sixtus svarar: »Eigi fyrirlæt ek þik, sonr, helldr attu meire þraut fyrir hendi; vær erum gamlir ok tIkum letta orrostu, en þu ert ungr ok skallt meiri orrostu þola ok hafa meira sigr, vertu eigi ogladr, þviat þu skallt mer fylgia eptir þria daga. Hvat leitar þu samneytis minnar pislar, svo sem þu þurfir fullting af lærifedr, attu megir sigr audlaz? Ek fel þer a hendi alla erfd mins kraptz. Hvat leitar þu navistu minnar? Helias skildi vit Eliseum ok tok þeygi krapt sinn fra honum, tak þu ok þa vit kirkiufe ok skipt þvi med þeim, sem þer þickir [þIrf vera.« Þa selldi Sixtus pafve oll kirkiufe Laurencio diakni sinum. En er hann tok vit fenu, þa for hann um herod ok leitadi, hvar folgnir væri lærdir menn eda uklæddir kristnir menn, ok skipti hann fenu med þeim, svo sem honum syndizt hverium þIrf vera. En er hann kom til fiallz þess er Seleus heitir, þa fann hann þar eckio eina, þa er Kiriacha het, hun hafdi .xxx. vetra halldit hreinlifi eptir dauda bonda sins, en þau hIfdu verit .xi. vetr saman. Hun hafdi marga kristna menn i husi sinu, þa er flyd hofdu fyrir ofridi heidinna manna. En er Laurencius kom um nott i hus eckiunnar, þa þo hann fætr allra kristinna manna, þeira sem þar voru, ok þionadi þeim litillatliga. En eckian fell til fota Laurencio ok mællti: »Ek særi þik fyrir tru Kristz, at þu leggir hendr þinar yfir hofut mer, þviat ek hefi hIfutverki mikla.« En er Laurencius gerdi krossmark yfir hIfde henne i nafne Jesus Kristz, þa bættiz henne allz hofutverkiar. En Laurencius for ena somu nott þadan ok leitadi enn, hvar kristnir menn væri folgnir i husum eda hellum. Þa kom hann a bæ, þann er Ciriacus heitir, ok fann þar sionlausan mann þann er Crescencianus het, ok bad sa med tarum, at Laurencius gerdi krossmark yfir augum hans ok gæfi honum syn. Heilagr Laurencius mællti med tarum: »Drottinn Jesus Kristr, er upplaukt augu þess, er blindr var borinn, lyss þu þenna enn blinda mann.« Þa lukuz upp augu hans ok sa hann lioss. En Laurencius for brItt þadan til bæiar þess, er Patritus heitir, ok fann þar þria menn ok .lx. i einu iardhusi, ok var med þeim Justinus prestr, sa er Sixtus pafe hafdi vigdan. Hvor þeira vard odrum feginn, er þeir funduz, ok fell hvor til fota odrum. Þa mællti Laurencius vit Justinum: »Lattu fyllaz vilia minn i þvi, at ek þvoi fætr ydra allra med minum hondum.« Justinus prestr svaradi: »Guds bodord er þat, verdi vili drottins Jesus Kristz.« Ok eptir þat þvo Laurencius allra þeira fætr, sem þar voru, ok kysti hann fætr Justini prestz. En er hann hafdi þvegit allra þeira fætr, þa fal hann sig undir bænir prestzins ok skipti med þurfamInnum fe þvi, sem hann hafdi med ser, ok for sidan i brItt.

3. En medan þessir lutir giorduz, þa var Sixtus pafi leiddr fyrir domstol keisarans med tveim diaknum sinum, ok mællti Decius vit hann med reidi: »Nyt þu gott rꜳd, þat er vær radum ber, ok blota.« Sixtus svaradi: »Rad þu þer sialfum heillt, vesall, ok lat af at lasta nafn drottins Jesus Kristz, ok idraz þess, er þu hellir ut blode heilagra manna.« »Ongum mun ogn at oss, sagdi Decius, ef þeim er eigi banat.« Walerianus svaradi: »Hoggvi haufut af haunum.« Felicissimus ok Agapitus mællto: »Ef þer, vesalir, villdut hlyda ordum fIdur vors, þa mætti þer fordaz eilifar kwaler, þær sem ydr eni bunar.« Walerianus mællti: «Til hvers skulu þeir menn lifa, er oss heita kvIlum? leidit þa til Freys hofs ok hoggvit þa, ef [þeir vilia eigi blota.« En er þeir voru leiddir a gItu þa, er Appia heitir, þa leit Sixtus standa skurdgodin a tvær hendr ser ok mællti: »Her standa likneski steinlig, blind ok dauf, er vesalir menn luta ok glata eilifu lifi, brioti þau Kristr son guds lifanda.« En er kristnir menn svorudu ok kvodu amen, þa fell ofan mikill hluti Freys hofs, ok brotnudu skurdgodin, er undir urdu. Þa kom Laurencius þar at ok mællti: »Fyrirlattu mik eigi nu, heilagr, þvi at ek sa fyrir fe þvi, er þu selldir mer.« En er riddarar heyrdu getit fiarens, þa gripo þeir Laurencium ok selldu hann domanda þeim, er Parthemius het. En þeir leiddu Sixtum pafa ok diakna hans Felicissimum ok Agapitum i Freys brecku hia hofinu, ok hiuggu þa þar alla enn setta dag manadar þess er Augustus heitir. En kristnir menn foru um nottina ok toku a brott likami þeira ok grofu Sixtum pava i kirkiugardi Calisti, en þeir grofu diaknana i kirkiugardi Pretextati.

4. Eptir þetta sagdi Parthemius Decio konungi, at Laurencius diakn Sixti pava var handtekinn, sa er fehirdzlur hans vissi. Decius vard þvi feginn ok bad færa ser Laurencium ok mællti vit hann: »Hvar ero kirkiufe þau, er menn segia þik vita?« Laurencius svaradi eingu ordi. Þa selldi Decius Laurencium Valerianum greifa ok mællti vit hann: »Spyrdu hann vandliga at kirkiufe, ok þreyt hann til blota, ok lat kvelia hann til bana, ef hann blotar eigi.« Walerianus selldi þeim manne Laurencium til vardveizlu, er Ypolitus het, en sa lokadi hann i þvi husi inni, er margir menn voru adrir inni byrgdir. Þar var inni einn heidinn madr sionlaus ok het Lucillus, en hann hafdi af akafligum grati mist synar sinnar. Laurencius mællti vit hann: »True þu a drottin Jesum Krist ok lat skiraz, ok muntu þa fa syn þina.« Lucillus svaradi: »Leingi hefir ek fuss verit til at lata skiraz i nafne Jesus Kristz.« Laurencius mællti: »True þu af ollu hiarta.« Lucillus svaradi med tꜳrum: »True ek ꜳ Jesum Krist ok neiti ek skurdgodum.« Ypolitus stod uti ok hlyddi til mals þeira. Þa primsigndi Laurencius Lucillum ok vigdi vatn ok skirdi hann sidan: »Truer þu, Lucille, a gud fodur almatkan ok a Jesum Krist son hans, þann er pindr var ok grafinn ok reis upp af dauda ꜳ þridia degi ok ste til himens ok sitr nu til hægri handar guds fIdur, ok mun þadan koma at dæma lifendr ok dauda, ok hann sialfr mun leysa Ind þina ok likama?« Lucillus svaradi: »True ek þesso ollu.« Þa lukuz upp aughu hans, ok kalladi hann ok mællti: »Lofadr se drottinn Jesus Kristr, sa er mer lysti fyrir bæn Laurencij, þviat ek se nu, en ek hefi leingi blindr verit.« Margir blindir menn komu til hus Ypoliti, þeir sem þetta spurdu, ok gerdi Laurencius krossmark yfir augum þeira, ok urdu þeir þegar heilir. En er Ypolitus sa þetta, þa mællti hann vit Laurencium: »Syndu mer kirkiufe.« Laurencius mællti: »Ef þu truir a gud fodur ok son hans Jesum Kristum drottin vorn, þa munda ek syna þer sannan gud ok heita þer eilifu lifi.« Ypolitus mællti: »Ef þu efnir þat, er þu heitr, þa mun ek giIra, þat er þu fysir.« Laurencius mællti: »Hlyd þu mer ok lat skiraz, þviat skurdgod ero ongu nyt.« Þa primsigndi hann Ypolitum ok skirdi sidan. En er Ypolitus ste upp or skirnarbrunni, þa kallade hann ok mællti: »Nu sa ek andir rettlatra fagna i dyrd, af þvi særi ek þik, Laurenti, fyrir drottin Jesum Kristum, at þu skirir oll hiu min.« Þa voru skirdir .xix. menn i husi Ypoliti bædi konur ok kallar.

5. Þa sendi Valerianus greifi ord Ypolito, at hann leiddi Laurencium til hallar sinnar. En er Ypolitus sagdi Laurencio þessa ordsending, þa mællti hann: »FIrum vit badir, þviat nalgazt dyrd ockur.« En er þeir komu badir til hallar, þa mællti Valerianus vit Laurencium: »Legg þu nidr þriotzku, ok sel oss kirkiufee, þau sem þu hefir hendr yfir.« Laurencius svaradi: »Gef þu mer tveggia daga frest eda þriggia, ok man ek syna þer feen.« Walerianus mællti vit Ypolitum: »Hafi hann tveggia daga frest i þinu vardhalldi.« Þa samnadi Laurencius i hus Ypoliti voludum mInnum, hIlltum ok blindum ok siukum. En Walerianus sagdi Decio, ath Laurencius hafdi heitit annan dag eda enn þridia at syna kirkiuféén. En er Laurencius kom enn þridia dagh til konungs hallar, þa mællti Decius vit hann: »Hvar ero þau fe, er þu hetz at syna oss?« Þa leiddi Laurencius inn i hollina med ser fiolda manna voladra, þeira er hann hafdi samnat [i hus Ypoliti, ok mællti: »Her ero kirkiufe, þau er alldregi þverra helldr vaxa til eilifrar dyrdar þeim, er þau vardveita.« Walerianus mællti: »Hvat þarf nu langmælis, blota þu godum ok lat af fiolkyngi þeire, sem þu treystir.« Laurencius svaradi: »Fyrir hvi fiflir þu diIfulsmadr fyrir hygnum mInnum, svo at þu þorir ath beida kristna menn, at þeir bloti skurdgodum? Syniz ydr þat rett, ath wær lutim likneskium diofla helldr en skapara allra hluta syniligra ok osyniligra, edr hvorn skal helldr gIfga, þann sem giordi edr þann sem ger er. [Decius mællti: »Hverr er gerr eda hverr gerdi?« Laurencius svarar: »Gud fadir drottins mins Jesus Kristz er skapari himins ok iardar, manna ok dyra, fiska ok fugla ok allrar skepnu, en þu bydr oss at [blota likneski blind ok dauf.« Þa reiddiz Decius ok let beria Laurencium svipum: »lat af þu at lasta god vor.« Laurencius svaradi: »Þackir geri ek gudi minum, er mik samteingir brædrum minum; en þu kvelst, vesall madr, nu i reidi þinni en ek i pislum minum.« Decius mællti: »Synit þer honum oll pislakyn, ath hann hrædiz ok bloti.« Þa voru þangat bornar gloandi steingr, iarnsvipur ok reckia gior af blyi. »Þessar allar pislir munu snuaz ꜳ þik ok þinn likama, nema þu blotir.« Guds kappi svaradi: »Þessa krasa hefir ek avallt fuss verit, þviat þat eru þer kvalir en oss eilif dyrd.« Decius mællti: »Ef ydr er þetta dyrd, þa segdu, hvar folgnir ero fleiri þinir iafningiar, ath þer komit allir saman til dyrdar.« Laurencius svaradi: »Ritud ero nofn þeira a himne, en þu ert eigi verdr at koma i augsyn þeim.« Decius mællti: »Syndu oss alla kristna menn, at hreinsaz megi borg vor, ok blotadu sialfr ok lat af at treystaz i fe þvi, er þu hefir ath vardveita.« Laurencius svaradi: »AurIggr em ek af fehirdzlum þeim, sem ek hefi.« Decius mællti: »Ætlar þu, at feit muni leysa þik fra pislum?« Laurencius svaradi: »Auruggr em ek þræll Kristz, ok helld ek traust Jesus Cristz ath audæfum.« Þa reiddizt Decius ok let beria hann stongum. En heilagr Laurencius mællti vit Decium: »Skildu, vesall madr, at audæfi Kristz gefa mer sigr, ok kenni ek eigi kvala þinna.« Decius mællti vit kveliarana: »Aukit þer kvalirnar ok halldit at sidum honum gloIndum iarnspaudum.« Þa leit heilagr Laurencius til himins ok mællti: »Drottinn Jesus Kristus gud af gude, miskunnadu mer þræli þinum, þviat ek neitta þer eigi, þa er ek var rægdr, ok iatta ek þer, drottinn, þa er ek var spurdr.« Decius mællti vit hann: »Se ek, at þu matt deyfa kvalir med fiolkyngi þinni, en þeygi mantu mik um tæla; sver ek vit gud ok gydior, annattveggia at þu skallt blota eda elligar pindr vera fleirum pislum en hverr madr annarra.« Laurencius svaradi: »I nafni drottins mins hrædumzt ek eigi kvalar þinar, gior þu þat er þu girnizt, ok lat eigi af.« Þa let Decius beria hann langa stund med blyknappa svipum. Þa mællti heilagr Laurencius: »Drottinn Jesus Kristr, er a þik tokt þræls likama fyrir heilsu vora, at þu leystir oss fra þrælkan diofla, tak þu nu anda minn.« Þa kom rodd af himni, su er Decius heyrdi, ok allir þeir er hia stodu: »enn attu fyrir hondum margar pislir til sigrs þer.« Þa fylltiz Decius reidi mikillar ok mællti: »Heyrdut þer, Romaborgar spekingar, hverr fianda fagnadr er yfir þessum manne, er hvorki hrædiz god ne hofdingia ne kvalir eda dauda. Af þvi pinit þer hann enn ok berit med iarnsvipum ok festit i stagll.« Þa brosti Laurencius ok mællti: »Lofadr ertu drottinn gud fadir drottins mins Jesus Cristz, er oss gaft miskunn overdum. Gef þu oss þann krapt fyrir milldi þina, at allir, þeir sem hia standa, viti at þu huggar þræla þina.« 

6. A þeiri stundu tok tru einn af riddorum konungs, en sa het Romanus, ok mællti vit Laurencium: »Se ek yfir þer enn biartazta mann, þann er med hreinum duki fægir sar þin; af þvi særi ek þik fyrir Krist, þann er sendi eingil sinn til þin, at þu fyrirlatir mik eigi.« Decius mællti vit Valerianum: »Yfir erum vær stignir af fiolkyngi þessa manz.« Þa leitadi Romanus færis, ef hann mætti skiraz af Laurencio. En er Laurencius var selldr Ypolito til vardveizlu, medan þeir Decius ok Valerianus redu um, a hveria lund þeir skylldu pina, þa kom Romanus med sa fullan vatz ok fell til fota Laurencio ok bad hann skira sik. Þa vigdi Laurencius vatn ok skirdi Romanum. En er Decius spurdi þat, þa let hann þegar taka Romanum ok leida fyrir domstol sinn. Hann kalladi þegar, er hann kom i augsyn konunginum, ok mællti: »Kristinn em ek.« Decius let þegar leida hann ut or borginni ok hoggva ꜳ stræti þvi, er Salaria heitir. En Justinus prestr tok likama hans um nottina eptir ok grof i akre þeim er Veranus heitir. En ena somu nott sendu þeir Decius ok Valerianus ord Ypolito, at hann leiddi Laurencium til þeira. Þa vard hann ogladr ok felldi tar. Laurencius mællti vit hann: »Eigi skalltu grata helldr fagna, þviat ek fer til dyrdar guds.« Ypolitus mællti: »Fyrir hvi skal ek eigi fara ok segiaz kristinn ok deyia med þer?« Laurencius mællti: »Fel þu Krist i hirdzlu ens idra manz um stund, en ek man þik kalla litlu sidarr, ok heyrdu þa ok kom.« 

7. En er heilagr Laurencius var leiddr fyrir Decium, þa let keisarinn bera fyrir domstol sinn Ill pislakyn, blysvipur ok stangir ok iarnkroka ok brandreid ok gloandi iarnspada, ok sidan mællti hann vid Laurencium: »Legg nidr þu fiolkyngi þina ok seg, hvers kyns þu ert.« Laurencius svaradi: »Af Ispanialandi em ek at kyni, en fæddr i Romaborg, verit alla æfi kristinn ok numit Ill gudligh laug.« Decius mællti: »Hvat kantu god log, er þu gIfgar eigi godin? Blotadu godunum, eda ella man siꜳ nott yfir þik stiga i pislum.« Laurencins svaradi: »I nafne drottins mins Jesus Kristz [man ek eigi ugga pislir þinar; nott min hefir eigi myrkr, helldr birtir hon allt i liosi.« Þa let Decius beria grioti i andlit honum. Laurencius styrktiz ath meir ok mællti: »Þackir geri ek þer, drottinn, þviat þu ert einn almattigr gud.« Decius mællti: »Buit þer reckiu þessa ens þragiarna manz, sem ydr er bodit.« Þa var þangat borin iarnreckia, er gior var ꜳ brandreidar mynd, ok stig undir, ok var hun sett yfir glædr. [En Laurencius var lagdr ꜳ brandreidina i augliti Decij ok Valeriani, ok þrystu kveliarar honum med iarnspǫdum upp ꜳ brandreidina ok baro glædr undir. Þa mællti Laurencius vit Decium: »Nu hefi ek mik sialfan fært i forn gudi, þviat pindr andi er þeck forn gudi, en þu, vesall madr, vit þat, at glædr þessar vinna mer hægindi en þer eilifa kvol, þviat drottinn veit, at ek neitta honum eigi, þa er ek var rægdr, ok iatta ek honum, þa er ek var spurdr, ok nu geri ek honum þackir, er ek em steiktr.« Valerianus mællti: »Hvar er elldr sa, er þu heitr oss ok godum vorum, man hann eigi þik brenna helldr en goden?« Laurencius svaradi: »Fyrir hvi skilit þer eigi, vesalir menn, at glædr þessar gera mer hvilld en eigi bruna.« Allir undroduz styrk Laurencij en grimmleik Decij, er hann let steikia kvikan mann. Heilagr Laurencius mællti: »Þackir geri ek þer, drottinn Jesus Kristr, þviat þu styrktir mik.« Þa leit hann i gegn konunginum ok mællti: »Nu em ek steiktr odrum megin, snudu nu a adra hlid, ok et.« Þa leit hann enn til himins ok mællti: »Þackir geri ek þer, drottinn minn Jesus Kristr, þviat ek nada inn at ganga i þina hIll.« Þa kom rIdd af himni svo mælandi: »Kom þu, enn trausti vin, ok taki þik einglar minir.« Eptir þat for su en blezada sala ut af likama hans. En er Laurencius var andadr, þa gengu þeir Decius ok Valerianus til hallar ok letu liggia likama hans a brandreid yfir glodum. En Ypolitus tok þadan likamann ok bio um vandliga med hreinum dukum ok ilmondum smyrslum, ok gerdi hann ord Justino presti ok sagdi, hversu dyrliga Laurencius for af þessum heimi, ok sva hversu grimliga þeir Decius ok Valerianus luko vit hann ok letu liggia likama hans yfir glodum. En þeir Justinus ok Ypolitus færdu likama heilags Laurencij til bæiar eckiu þeirar, er Kiriaka het ok Laurencius hafdi grædda fyrrum af hofutverkium. En at kvelldi grofu þeir likama hans hia gItu þeiri, er Tiburtina heitir, ok fostudu þria daga med miklum fiolda kristinna manna ok helldu med miklum hryggleik minning pislar heilags Laurencij. Sidan sIng Justinus prestr messu, ok toku allir corpus domini, þeir sem at þeiri messu stodu.

8. Eptir þetta for Ypolitus heim ok gaf frelsi ollum þrælum sinum ok ambattum. En er bord voru sett, ok fyrr en hann tok til matar, þa komu riddarar ok toku hann hondum ok leiddu fyrir Decium keisara. En er Decius sa hann, þa brosti hann ok mællti: »Ertu eigi ordinn fiolkunnigr af Laurencio, þar sem þu groft likama hans?« Ypolitus svaradi: »Þat gerda ek eigi svo sem fiolkunnigr, helldr svo sem kristinn.« Decius reiddiz þegar, ok let beria grioti i andlit honum ok let færa hann or klædum ok mællti: »Lattu at bodordi minu ok blota godum, ok lifi ok haf syslu.« Ypolitus svaradi: »Eigi nauktir þu mik, helldr klæddir þu mik.« Decius mællti: »Heimskr madr ertu ordinn, er þu skammazt eigi, at þu ert berr.« Ypolitus svaradi: »Spakr em ek nu ok kristinn, en þa var ek ovitr, er ek truda skurdgodum.« Decius mællti: »Blotadu ok life, ef þu vill eigi fyrirfaraz i kvIl sem Laurencius.« Ypolitus svaradi: »Verdi sva vel, at ek fara eptir hans dæmum; en þer er diarflikt at nefna guds vin med saurgum munni.« Þa reiddiz Decius ok let stIngum beria Ypolitum. Ypolitus hlo at þeim, er hann bordu. Þa mællti Decius, at þeir skylldi beria hann med iarnsvipum. Kveliararnir mædduz, er þeir bordu Ypolitum. En Ypolitus styrktiz at meir ok mællti: »Kristinn em ek.« Þa let Decius skryda hann riddarabuningi, þeim er hann hafdi, þa er hann var heidinn, ok mællti vit hann: »Minztu riddarasyslu þinnar, þeirar sem þu hafdir, ok ver vinr vor sem fyrr ok blota.« Ypolitus svaradi: »Kristz riddari em ek, ok mun ek honum avallt þiona, ok fysumzt ek ath fara til hans med sigri.« Þa mællti Decius vid Valerianum: »Tak þu vit aurum hans ollum ok bana honum med grimmum dauda.« Þa let Valerianus leida Ypolitum fyrir domstol sinn ok oll hiu hans, er kristin voru vordin. I þvi lidi var fostra Ypoliti, en hun het Concordia. Þa mællti Valerianus vit þau: »Hyggit þer ath kosti ydrum, at eigi farizt þer med Ypolito drotne ydrum.« Concordia svaradi: »Vær fysumzt at deyia hreinliga med drotni vorum helldr en lifa uhreinliga med þer.« Valerianus mællti: »Þrælakyn ma eigi odruviss heima en med bardaga ok kvolum.« Þa let hann beria Concordiam med blysvipum til bana. Ypolitus stod hia ok mællti med fagnadi: »Þackir geri ek þer, drottinn, þviat þu sendir fostru mina fyrir mer i sveit heilagra manna þinna.« Walerianus mællti vit Ypolitum: »Treystiz þu enn fiolkyngi þinni ok hlydir eigi bodordum hofdingia ok gaufgar eighi godin.« Þa let Valerianus ut leida Ypolitum med ollum hium sinum a gItu þa, er Tiburtina heitir. Þa mællti Ypolitus vit hiu sin: »Hrædizt eigi þer brædr, þviat vær hIfum oll [einn drottin.« Þa let Walerianus hoggva oll hiun Ypoliti fyrir augum honum, ok voru þar hIgnir allz .xviii. menn bædi karlar ok konur. En hann let binda fætr Ypoliti wit hals otImdum hestum ok let reka þa sidan i klungr ok þyrni. En er heilagr Ypolitus var svo dreginn, þa let hann ond sina þrim nottum sidar en Laurencius. En Justinus prestr kom ena somu nott ok grof likame þeira, sem haugnir voru, ꜳ þeim enum sama velli, sem þeir voru hIgnir. En þeir Decius ok Valerianus letu kvedia þings, til þess at þeir mætti taca alla kristna menn, þa er til spyrdiz. En er þeir stigu or kerrum sinum, adr þeir gengu til motz, þa vard Decius gripinn af diofli, ok kalladi hann: »Þu Ypolite, bundit hefir þu mik elldligum rekendum ok herleiddan.« Valerianus kalladi ok mællti: »Ek særi þik, Laurenti, at þu lettir kvol minni nockura stund.« Þa giIrdiz gratr mikill i konungs holl. En Triphonia kona Decij var heidin, en er hun sa Decium kveliaz af diofli, þa let hun leysa alla kristna menn, þa sem i hIftum woru. Ok er Decius var daudr, þa for Triphonia kona hans ok Cirilla dottir þeira, ok fellu þær til fota Justino presti ok badu hann skira sig. Hann tok feginn vit þeim ok baud þeim .vi. dægra fostu ok skirdi þær sidan. Enn næsta dag eptir var Triphonia ꜳ bænum ok andadiz, en Justinus prestr grof likama hennar i þvi iardhusi, sem hann hafdi grafit Ypolitum. Ok er riddarar spurdu, ath þær Triphonia ok Cirilla hIfdu tekit vit tru, þa komu þeir .vi. ok .xl. med konum sinum ok fellu til fota Justino presti ok beiddu skirnar. En hann færdi riddarana Dionisio pafa, er þa var kosinn eptir Sixtum, ok skirdi hann þa. En Klaudius konungr let taka Cirillam dottur Decij ok þessa riddara .vi. ens fimta tigar ok let hIggva þau oll, er þau hofnudu blotum. En Justinus tok likame þeira ok grof Cirillam hia modur sinni Triphonia, en riddarana a gItu þeiri, er Salaria heitir. Ok þar, sem þeir voru hIgner, verda margar iarteinir af bænum þeira allt til þessa dags i nafni drottins vors Jesu Kristi, þess er med fedr ok helgum anda lifer ok riker [einn gud i algiorri þrenningu um allar allder allda. Amen.

---

Fotnoter