Steins þáttr Skaptasunar
| Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Svensk | Færøysk |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Denne teksten finnes på følgende språk ► |  |
 |
||||
|
||||||
|
Trvfastr madr ok traustr uar hinn hæilagi Olafr konungr Haralldzson vit vine sina ok undirgefinn lyd suo alldri vmbreytti hann sinum ordum vtan stora naudsyn. hann var hardr ok vueginn þriozskum monnum ok þralatum j ollum stodum þar sem hann atti guds rettar at reka en þolinmodr um sinar motgerdir ok bidlundar godr vid alla goda menn. var þat iafnan ecki audfundit a konungi huersu honum likade. hellt hann ok kapsamliga ollu sinu riki ok krununnar rett huerir sem a uilldu sæilazst orettliga ok gerdi a þui ongann manna mun sem enn mun lysazst sidarr j sỏgunne. Ketill iamti het madr hann uer son Onundar jalls or Sparabui j Þrandheimi hann flyde firir Eystæine konungi hinum illrada austr vm Kiol. hann bygde þar sem nu hæitir Jamtaland. austr þangat flyde fiolde mannz or Þrandheimi firir ofriki Eysteins konungs. konungr skattgillde Þrandheim ok setti þar yfir konung er Saurr het. Sonarson Ketils het Helsingr ok Þorir odru nafnni. hann uar kendr uit Helsingialand. Þat bygde hann. En er Haralldr hinn harfagri ruddi riki firir ser þa stucku enn firir honum fiolde manna or lande Þrændir ok Naumdęlir ok gerdizst þa enn bygdin austar um Jamtalend ok foro sumir allt austan[1] j Helsingland ok uoru þar lydskylldir undir Suiakonunga. En er Hakon Adalstæinsfostri uar konungr yfir Noregi þa settizst fridr ok kaupferd ór Þrandheimi til Jamtalandz. en firir sakir vinsælda konunga þa sottu Jamtar austan a fund konungs ok iattudu þa hlydni sinni ok gulldu honum skatt. setti hann þeim lỏg ok landzrett uilldu þeir helldr luta undir hans konungdom en undir Suiakonung |[2] þuiat þeir voru komnir af Nordmanna ætt. suo gerdu Helsingiar aller þeir er ættadir voru nordan um Kiol. ok Helsingiar stadfestu þat med fullu ok hellz þat lenge sidan allt til þess er þeir Olafr konungr Haralldzson ok Olafr Suiakonungr dæilldu um landaskipte. þa hurfu Jamtar ok Helsingiar til Suiakonungs ok redu þa landaskipti austan Eidaskogr ok Kiolr nordr allt til Finnmerkr. tok Suiakonungr þa skatt af Jamtalande ok Helsingialande. en Olafi konungi þotti þat komit hafua j sattmal met[3] þeim Suiakonungi at annan ueg skyllde fara af Jamtalande en at fornnu hafde farit. en þo hafde þat lengi stadit at Jamtar hofdu Suiakonungi golldit skatt ok þadan hofdu syslumenn verit yfir landi. uilldu þa Suiar ecki annat heyra en undir Suiakonung hyrfui allt land þat er la firir austan Kiol. var þa suo sem oft eru dęmi til þott megsemd ok uinattu væri med konungunum at þo villdo huorirtueggiu hafa riki þat allt er þeir þottuzst tiltolu æiga. hafde Olafr konungr fara ord um þat latit til Jamtalandz at þat uar hans uile at Jamtar uæitti honum hlydni en het þeim afarkostum elligar. en[4] Jamtar hofdu gert rad sin at þeir villdu hlydne veita Suiakonungi.
Steinn drap aarman(n) Olafs konungs
Þoroddr son Snorra goda ok Stæinn Skaptason undu illa vid er þeir voru æigi sialfradir. Steinn Skaptason var manna fridazstr synum ok bezst at ser gerr vm jþrottir skalld gott ok skartzmadr mikill metnnadarfullr[5]. Skafti fadir hans hafdi orta drapu vm Olaf konung ok hafde kent Steini ok uar suo til ætlat at hann skyllde færa konungi kuædit. Stæinn batzst æigi orda ok amælis vid Olaf konung bæde j sundrlausum ordum ok samfostum. badir voru þeir Þoroddr ouarmælltir. sogdu suo at konungr uillde verr hafa en þeir er sonu sina hỏfdu sent honum j trunad en konungr lagde þa j ofrelse. konungr ræiddizst vid ord þeirra. Þat var æinnhuernn dag er Stæinn Skaptason var firir konungi at hann spurde hann ef hann villde hlyda kuædi þui er Skapti fadir hans hafde ort um hann. Konungr suarar. hitt mun fyst til vera Stæinn at þu kuedir þat er þu hefir um mig ort. Steinn sagde at þat uar ecki er hann hafde ort. em ek ecki skalld segir hann en þo at ek kynna at yrkia þa munde ydr þikia þat sem annat um mig helldr litiluęgiligt. Gek Steinn þa j brott ok fann huar for ok þottizst vita huar til mællt var. Þorgæirr het armadr konungs er red firir bui hans j Orkadal hann uar þa med konungi ok heyrde a uittal þeirra konungs ok Steins. for þa Þorgæirr heim. Litlu sidarr var þat a æinnehuerri nett er Stæinn hliop j brott ór bænum ok skosueinn hans med honum. foru þeir upp um Gaularas ok suo ut til þess er þeir komu vt j Horradal[6]. at kuellde koma þeir til konungsbus er Þorgeirr red firir. baud Þorgeirr þeim þar at vera um nattina ok spurde hueriu gegnndi[7] vm ferdir hans. Steinn bat hann fa ser hest ok sleda med. sa hann at þar var heim ekit kornni. Þorgæirr suarar. æigi uæit ek hueriu sætir um farar þinar huort þu ferr nockut j konungs leyfui. þotti mer hinn fyrra dag ecki miukt fara med yckr konungi. Steinn suarar. þo at ek se æigi sealfrade firir konungi þa skal ek æigi suo firir þrælum hans. Þa bra hann suerdi ok drap armanninn en tok hestinn ok bad sueininn hlaupa a bak. en Steinn settizst j sleda. foru þeir ueginn ok þa nott alla til þess er þeir komu ofan a Mære j Surnnadal. sidan fara þeir ok fa ser flutningar yfir fiordu ok foru sem akafligazst. Ecki sogdu þeir vig þetta þar sem þeir komu ok sogduzst vera konungsmenn. fengu þeir forbæina godan þar sem þeir komu. Þeir komu at kuellde dags j Gizska. for hann til bus Þorbergs Arnnasonar. var hann æigi hæima en kona hans var hæima Ragnnhilldr dottir Erlings Skialgssonar. færr Steinn þar allgodar vidtokur þuiat þar voru adr kunnlæikar myklir met[8] þeim. Sa atburdr hafde ordit adr þa er Steinn hafde farit af Jslande. atti hann þa sealfr skip þa er hann kom af hafui utan at Gizska ok lagu þar uit eyna. þa la Ragnnhilldr at golfui ok skyllde verda letteri ok uar allith halldin. en prestr uar æinge j eyiunum ok æigi þar nærr. uar þa komit til skipsins ok spurt ef þar væri prestr nockurr. þar uar æinn prestr a skipinu er Brandr het uestfirzskr ok ungr madr ok lærdr helldr litt. sendimenn badu prest fara med ser til hennar. honum þotti þat uandi mikill en uisse fakunnande sina ok uillde hann æigi fara. þa lagde Stæinn ord sin til vid prest ok bat hann fara. Prestr suarar. fara mun ek ef þu uill fara med mer þiki mer at þer mikit traust til umrada. Steinn sagdi at hann kuetzst fara mundu. Þeir foru til bæiarins ok þar til er Ragnhilldr uar. litlu sidar fæddi hon barnn var þat męr ok þotti helldr vmattulig. þa skirde prestr barnnit en Steinn hellt þui undir |[9] skirnn. Stæinn gaf meyinnne fingrgull. Ragnhilldr het Steini vinattu sinne fullkominne ok hann skyllde þangat koma a hennar fund ef hann þættizst nockurs vid þurfa. Steinn segir at hann mun æigi fleirum meyium til skirnar hallda ok skilduz at suo bunu. En nu uar þar komit er Stæinn heimti þessi vilmæli ath Ragnhilldi ok segir huat hann hefir hent ok suo þat at hann mun ordit hafua firir konungs ræide. Hon segir at magnni vm liduæitzsluna bat hann þar bida Þorbergs ok skipade Stæini hit næsta Eystæini horra[10] syni sinum. hann var .xij. vetra gamall. Steinn gaf giafir Ragnhilldi ok Eystæini.
Fundr þeirra konungs ok Þorberghs
Nv er fra þui at segia at Þorbergr kemr heim ok hefir adr spurt allt vm farer Stæins ok uar hann helldr ofrynn. Ragnnhilldr gek til mals vit hann ok sagde honum vm farar Stæins ok bat hann taka uit honum ok sea a mal hans. Þorbergr suarar. ek hefui spurt segir hann at konungr hefir latit æiga ỏruarþing eftir Þorgæir ok Stæinn uar utlægr gerr. suo þat at konungr er honom hinn ræidazsti ok kann ek mer mæiri suinnu en takazst a hendr vtlægan mann ok hafa þar firir konungs ræide. latt þu Stein brott fara sem skiotazst. Ragnhilldr suarar at þau skylldu bæde j brott fara edr vera þar bæde. Þorbergr bad hana fara huert er hon villde. uænti ek þess segir hann at þu komir skiott aftr þuiat ek ætla at her muni þin metord mest. Þa gek fram Eysteinn son þeirra. hann segir at hann mun æigi eftir vera ef Ragnhilldr ferr j brott. Þorbergr segir at þau lysti mikit þralynde uit sig j skaplynde a þessu male. ok er þat uænst at þit radit þessu er þo þikir yckr allmikit varda en of[11] miog er þer ættgengt Ragnhilldr at uirda allitils ord konungs. Ragnhilldr suarar. ef þer uex allmiog j augu at hallda Stæin þa far þu med hann a fund Erlings fodur mins edr fa honum þat foruneyti er hann komizst j fride. Þorbergr segir at ecki mundi hann þangat flytia hann ok mun þo Erlingi ærit mart til verda vit Olaf konung. Steinn uar þar vm uetrinn. en eftir jol komu til Þorbergs sendimenn konungs med þeim ordum at Þorbergr skal koma til konungs firir midea fỏstu ok er lagt rikt vid þessa ordsending. Þorbergr bar þetta firir vine sina ok læitade rads uid þa huort hann skyllde a þa hættu leggia at fara til Olafs konungs at suo felldu male. en flestir lottu ok kolludu þat rad at lata fyrr Stæin af hondum en fara a fund konungs. Þorbergr uar en fusari at leggiazst æigi þessa ferd undir hofut. Nockuru sidar for Þorbergr til motz vid Finn brodur sinn ok bar þetta mal firir hann ok bat hann fara med ser. Finnr suarar at honum þotti illt kuenriki sligt at þora æigi firir konu sinne at hallda æinord sinne vid lanardrottin sinn. kost muntu æiga segir Þorbergr at fara huergi en þo ætla ek at þu farir æigi minnr firir hrædzslu sakir en hollustu vid konung. Skilduzst þeir vid suo buith ok voru badir ræidir. Sidan for Þorbergr til Arnna brodur sins ok sagde honum þetta mal suo buit ok bat hann fara til konungs. Arni suarar. undarligt þiki mer um þig mann suo uitrann ok firirlæitinn er þu skallt rasat hafa j suo mykla vgiptu at hafua fæingit konungs ræide þar er æingi bar naudsyn til. þat uar nockurt uorkunnarbragd at madr helldi frænda sinn edr fostbrodr en þetta allz æinge at hafa tekizst a hendr mann islenzskann ok utlaga konungs ok hafa sealfan sig j uede ok alla frændr sina. Þorbergr suarar. satt er þat er mællt er at æinn er audkuise ættar huerrar. su ohamingia er mer nu audsæzst fodur mins huersu honum glaptizst sona æignin er hann atti þann sidazst er æingi likende hefuir uorrar ætter ok dadlaus er. mundi þat sannazst ef mer þætti æigi vid modur mina skom mællt at ek mundi æigi kalla þig uornn brodr. þa for Þorbergr j brott ok hæim ok uar helldr okatr. sidan sendi hann menn nordr til Þrandheims a fund Kalfs brodur sins ok bat hann koma til Agdanes a mot ser. ok er sendimenn komu til Kalfs þa het hann ferd sinne ok hafde æinge ord firir.
Vm ferd þeirra brædra. capitulum.
Þat er at segia fra Ragnhilldi at hon sendi ord austr a Jadar til Erlings fodir sins bat ham senda ser lid þadan. Sidan foru synir Erlings Sigurdr ok Þorir ok hafdi huorrtueggi þeirra tuitogsessu ok hafde .ix. tigu manna. en er þeir komu nordr til Þorbergs þa tok hann uel vid þeim. biozst hann þa til ferdar ok hafde Þorbergr tuitỏgsessu ok for nordr læidar sinnar. en er þeir komu nordr þa lagu þeir firir þeim brædr Þorbergr Finnr ok Arnni med .ij. tuitogsessur. fagnar Þorbergr uel brædrum sinum ok sagde at þa hefde (þeir) tekit bryningunne. Finnr quat þess sealldan hafa þurft vid sig. Sidan fara þeir med lide sinu ollu nordr til Þrandheims ok uar þar Stæinn j fỏr. ok er þeir komu til Agdanes þa uar þar Kalfr firir ok hafde hann tuitỏgesessu uel skipada. foru þeir lide sinu til Holms ok lagu þar um nott. en um morgininn attu þeir tal sin a |[12] mille. villdu þeir Kalfr ok synir Erlings at þeir færi med ollu lidenu hæim til bæiarins ok letu þa skæika at skopudu. en Þorbergr villde at fyst væri med uægd farit ok lata bod bioda. samþyktizst Finnr ok suo Arnni þessu rade. var þa þat af radit at þeir Finnr ok Arni foru til fundar vid Olaf konung ok voru fair menn saman. Konungr hafde spurt um fiolda þann er þeir hỏfdu ok uar þa helldr stirdr j vidrtali þeirra. Finnr baud bod firir Þorberg brodur sinn ok suo firir Stein. baud at hann skyllde greida suo mikit fe sem hann uillde en Þorbergr skyllde hafa landzuist ok uæitzslur sinar en Stæinn lifsgrid ok lima. Konungr suarar. suo litz mer sem þessi fỏr muni suo vera hæiman ger at þer munit þickiazst hafa haft rad vid mig edr meirr. en þess mundi oss sizst uara af ydr brædrum at þer mundit med her fara moti oss. kenni ek rad þessi at þeir Jadarbyggiarnir munu hafua upphafit en ecki þarf mer fe at bioda. Þa suarar Finnr. æigi hofum uær brædr firir þa sok lid suo mikit saman dregit at uær munum ydr ofrid bioda konungr. helldr berr hitt til at ver uilium ydr fyst bioda uora þionustu. en ef þer næitit ok ætlit Þorborgi nockura afarkosti þa munu ver fara med lid uort a fund Knutz hins rika. Þa læit konungr vit honum ok mællti. ef þer brædr vilit uæita mer suardaga til þess at fylgia mer utanlandz ok innan ok skiliazst æigi uit mig nema mitt se lof edr leyfui til. æigi skulu þer leyna mig ef þer vitit radin mer suikræde. þa uil ek sættazst vit ydr. Sidan ferr Finnr aftr til lidsins segir þessa kosti er konungr hefir gert. bera þeir nu saman rad sin. segir Þorbergr at hann vill þenna kost firir sina hond. er ek ofus at flyia af æignum minum ok sækia til vtlendra hofdingia ætla ek mer sæmd at Olafi konungi ok at uera þar sem hann er. Þa mællti Kalfr. onga æida mun ek uinna konungi en uera þa æina hrid j lande er ek helld uæitzslum minum ok odrum metordum ok konungr uill uera minn vin ok er þat minn uile at suo gerum ver aller. Finnr suarar. til þess mun ek hætta at lata konung rada skildaga med ockr. Arnni Arnnason suarar. ek er radinn Þorbergr brodir at fylgia þer þo at þu vilir beriazst vid konung. þa skal ek ok æigi skiliazst vid þig enn ef þu tekr betra rad ok mun ek fylgia yckr Finni ok taka þann kost er þit takit yckr til handa. Gæingu þeir a æitt skip brædr Þorbergr Finnr ok Arnni ok reru inn til bæiarins ok gengu allir a konungs fund. for þa fra(m) þetta sattmal at þeir brædr suordu konungi æida. þa læitade Þorbergr Stæini grida vid konung en konungr segir at Steinn skyllde fara huert er hann uillde firir honum. en ecki mun hann med mer vera sidan segir konungr. Þa foru þeir Þorbergr ut til Holms til lids sins. for þa Kalfr inn a Eggiu en Finnr for til konungs en Þorbergr ok annat lid þeirra for heim. Steinn for hæim med sonum Erlings ok vm uorit snemma for hann uestr til Æinglandz ok til fundar uit Knut konung ok var med honom lengi j godu yfirlæti.
Fotnoter:
