Völsungakviða in forna

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes i flere utgaver på følgende språk ►

Eddukvæði
Sæmundar-Edda

GUÐNI JÓNSSON
bjó til prentunar

Völsungakviða in forna
(Helgakviða Hundingsbana II)

Sigmundr konungr Völsungsson átti Borghildi af Brálundi. Þau hétu son sinn Helga ok eftir Helga Hjörvarðssyni. Helga fóstraði Hagall. Hundingr hét ríkr konungr. Við hann er Hundland kennt. Hann var hermaðr mikill ok átti marga sonu, þá er í hernaði váru. Ófriðr ok dylgjur váru á milli þeira Hundings konungs ok Sigmundar konungs. Drápu hvárir annarra frændr. Sigmundr konungr ok hans ættmenn hétu Völsungar ok Ylfingar. Helgi fór ok njósnaði til hirðar Hundings konungs á laun. Hemingr, son Hundings konungs, var heima. En er Helgi fór í brott, þá hitti hann hjarðarsvein ok kvað:

1.

"Segðu Hemingi

at Helgi man,

hvern i brynju

bragnar felldu;

ér ulf gráan

inni höfðuð,

þar er Hamal hugði

Hundingr konungr."

Hamall hét son Hagals. Hundingr konungr sendi menn til Hagals at leita Helga, en Helgi mátti eigi forðast annan veg en tók klæði ambáttar ok gekk at mala. Þeir leituðu ok fundu eigi Helga. Þá kvað Blindr inn bölvísi:

2.

"Hvöss eru augu

í Hagals þýju;

er-a þat karls ætt,

er á kvernum stendr;

steinar rifna

stökk lúðr fyrir.

 

3.

Nú hefir hörð dæmi

hildingr þegit,

er vísi skal

valbygg mala;

heldr er sæmri

hendi þeiri

meðalkafli

en möndultré."

 

Hagall svaraði ok kvað:

4.

"Þat er lítil vá,

þótt lúðr þrumi

er mær konungs

möndul hrærir;

hon skævaði

skýjum efri

ok vega þorði

sem víkingar,

áðr hana Helgi

höftu gerði;

systir er hon þeira

Sigars ok Högna;

því hefir ötul augu

Ylfinga man."

Undan komst Helgi ok fór á herskip. Hann felldi Hunding konung ok var síðan kallaðr Helgi Hundingsbani. Hann lá með her sinn í Brunavágum ok hafði þar strandhögg ok átu þar hrátt. Högni hét konungr. Hans dóttir var Sigrún. Hon var valkyrja ok reið loft ok lög. Hon var Sváfa endrborin. Sigrún reið at skipum Helga ok kvað:

5.

"Hverir láta fljóta

fley við bakka?

Hvar, hermegir,

heima eiguð?

Hvers bíðið ér

í Brunavágum?

Hvert lystir yðr

leið at kanna?"

 

Helgi kvað:

6.

"Hagall lætr fljóta

fley við bakka,

eigum heima

í Hléseyju,

bíðum byrjar

í Brunavágum,

austr lystir oss

leið at kanna."

 

Sigrún kvað:

7.

"Hvar hefir þú, hilmir,

hildi vakða

eða gögl alin

Gunnar systra?

Hví er brynja þín

blóði stokkin?

Hví skal und hjalmum

hrátt kjöt eta?"

 

Helgi kvað:

8.

"Þat vann næst nýs

niðr Ylfinga

fyr vestan ver,

ef þik vita lystir,

er ek björnu tók

í Bragalundi

ok ætt ara

oddum saddak.

 

9.

Nú er sagt, mær,

hvaðan sakar gerðusk,

því var á legi mér

lítt steikt etit."

 

Sigrún kvað:

10.

"Víg lýsir þú,

varð fyr Helga

Hundingr konungr

hníga at velli;

bar sókn saman,

er sefa hefnduð

ok busti blóð

á brimis eggjar."

 

Helgi kvað:

11.

"Hvat vissir þú,

at þeir séim,

snót svinnhuguð,

er sefa hefndum?

Margir ro hvassir

hildings synir

ok ámunir

ossum niðjum."

 

Sigrún kvað:

12.

"Vark-a ek fjarri,

folks oddviti,

gær á morgun

grams aldrlokum,

þó tel ek slægjan

Sigmundar bur,

er í valrúnum

vígspjöll segir.

 

13.

Leit ek þik um sinn

fyrr á langskipum,

þá er þú byggðir

blóðga stafna

ok úrsvalar

unnir léku;

nú vill dyljask

döglingr fyr mér,

en Högna mær

Helga kennir."

Granmarr hét ríkr konungr, er bjó at Svarinshaugi. Hann átti marga sonu: Höðbroddr, annarr Guðmundr, þriði Starkaðr. Höðbroddr var í konungastefnu. Hann fastnaði sér Sigrúnu Högnadóttur. En er hon spyrr þat, þá reið hon með valkyrjur um loft ok um lög at leita Helga. Helgi var þá at Logafjöllum ok hafði barizt við Hundings sonu. Þar felldi hann þá Álf ok Eyjólf, Hjörvarð ok Hervarð, ok var hann allvígmóðr ok sat undir Arasteini. Þar hitti Sigrún hann ok rann á háls honum ok kyssti hann ok sagði honum erindi sitt, svá sem segir í Völsungakviðu inni fornu:

14.

Sótti Sigrún

sikling glaðan,

heim nam hon Helga

hönd at sækja,

kyssti ok kvaddi

konung und hjalmi;

þá varð hilmi

hugr á vífi.

 

15.

Fyrr lézk hon unna

af öllum hug

syni Sigmundar

en hon sét hafði.

 

Sigrún kvað:

16.

"Var ek Höðbroddi

í her föstnuð,

en jöfur annan

eiga vildak;

þó sjámk, fylkir,

frænda reiði,

hefi ek míns föður

munráð brotit."

 

17.

Nam-a Högna mær

of hug mæla,

hafa kvaðsk hon Helga

hylli skyldu.

 

Helgi kvað:

18.

"Hirð eigi þú

Högna reiði

né illan hug

ættar þinnar.

Þú skalt, mær ung,

at mér lifa;

ætt áttu, in góða,

er ek eigi sjámk."

Helgi samnaði þá miklum skipaher ok fór til Frekasteins, ok fengu í hafi ofviðri mannhætt. Þá kómu leiftr yfir þá, ok stóðu geislar í skipin. Þeir sá í loftinu, at valkyrjur níu riðu, ok kenndu þeir Sigrúnu. Þá lægði storminn, ok kómu þeir heilir til lands. Granmarssynir sátu á bjargi nokkuru, er skipin sigldu at landi. Guðmundr hljóp á hest ok reið á njósn á bergit við höfnina. Þá hlóðu Völsungar seglum. Þá kvað Guðmundr:

19.

"Hver er skjöldungr,

sá er skipum stýrir,

lætr gunnfana

gullinn fyr stafni?

Þykkja mér fríð

í fararbroddi;

verpr vígroða

um víkinga.

 

Sinfjötli kvað:

20.

"Hér má Höðbroddr

Helga kenna

flótta trauðan

í flota miðjum,

hann hefir eðli

ættar þinnar

arf Fjörsunga,

und sik þrungit."

 

Guðmundr kvað:

21.

"Því fyrr skulu

at Frekasteini

sáttir saman

um sakar dæma;

mál er, Höðbroddr,

hefnd at vinna

ef vér lægra hlut

lengi bárum."

 

Sinfjötli kvað:

22.

"Fyrr mundu, Guðmundr,

geitr of halda

ok bergskorar

brattar klífa,

hafa þér í hendi

heslikylfu,

þat er þér blíðara

en brimis dómar.

 

Helgi kvað:

23.

"Þér er, Sinfjötli,

sæmra miklu

gunni at heyja

ok glaða örnu

en ónýtum

orðum at bregða,

þótt hildingar

heiftir deili.

 

24.

Þykkja-t mér góðir

Granmars synir,

þó dugir siklingum

satt at mæla;

þeir merkt hafa

á Móinsheimum,

at hug hafa

hjörum at bregða;

eru hildingar

hölzti snjallir.

Guðmundr reið heim með hersögu. Þá sömnuðu Granmarssynir her. Kómu þar margir konungar. Þar var Högni, faðir Sigrúnar, ok synir hans, Bragi ok Dagr. Þar var orrusta mikil, ok fellu allir Granmarssynir ok allir þeira höfðingjar nema Dagr Högnason fekk grið ok vann eiða Völsungum. Sigrún gekk í valinn ok hitti Höðbrodd at kominn dauða. Hon kvað:

25.

"Mun-a þér, Sigrún

frá Sefafjöllum

Höðbroddr konungr,

hníga at armi;

liðin er ævi

- oft náir hrævi

gránstóð gríðar, -

Granmars sona."

Þá hitti hon Helga ok varð allfegin. Hann kvað:

26.

"Er-at þér at öllu,

alvitr, gefit,

- þó kveð ek nökkvi

nornir valda -:

fellu í morgun

at Frekasteini

Bragi ok Högni,

varð ek bani þeira.

 

27.

En at Styrkleifum

Starkaðr konungr,

en at Hlébjörgum

Hrollaugs synir;

þann sá ek gylfa

grimmúðgastan,

er barðisk bolr,

var á brott höfuð.

 

28.

Liggja at jörðu

allra flestir

niðjar þínir,

at náum orðnir;

vannt-at-tu vígi,

var þér þat skapat,

at þú at rógi

ríkmenni vart."

 

Þá grét Sigrún. Hann kvað:

29.

"Huggastu, Sigrún!

Hildr hefr þú oss verið;

vinna-t skjöldungar sköpum."

 

Sigrún kvað:

"Lifna mynda ek nú kjósa,

er liðnir eru,

ok knætta ek þér þó í faðmi felask."

Helgi fekk Sigrúnar, ok áttu þau sonu. Var Helgi eigi gamall. Dagr Högnason blótaði Óðin til föðurhefnda. Óðinn léði Dag geirs síns. Dagr fann Helga, mág sinn, þar sem heitir at Fjöturlundi. Hann lagði í gögnum Helga með geirnum. Þar fell Helgi, en Dagr reið til Sefafjalla ok sagði Sigrúnu tíðindi.

30.

"Trauðr em ek, systir,

trega þér at segja,

því at ek hefi nauðigr

nifti grætta;

fell í morgun

und Fjöturlundi

buðlungr, sá er var

beztr í heimi

ok hildingum

á halsi stóð."

 

Sigrún kvað

31.

"Þik skyli allir

eiðar bíta,

þeir er Helga

hafðir unna

at inu ljósa

Leiftrar vatni

ok at úrsvölum

Unnarsteini.

 

32.

Skríði-at þat skip,

er und þér skríði,

þótt óskabyrr

eftir leggisk;

renni-a sá marr,

er und þér renni,

þóttú fjándr þína

forðask eigir.

 

33.

Bíti-a þér þat sverð,

er þú bregðir,

nema sjalfum þér

syngvi of höfði.

Þá væri þér hefnt

Helga dauða,

ef þú værir vargr

á viðum úti

auðs andvani

ok alls gamans,

hefðir eigi mat,

nema á hræjum spryngir."

 

Dagur kvað:

34.

"Ær ertu, systir,

ok örvita,

er þú bræðr þínum

biðr forskapa;

einn veldr Óðinn

öllu bölvi,

því at með sifjungum

sakrúnar bar.

 

35.

Þér býðr bróðir

bauga rauða,

öll Vandilsvé

ok Vígdali;

hafðu halfan heim

harms at gjöldum,

brúðr baugvarið,

ok burir þínir."

 

Sigrún kvað:

36.

"Sitk-a ek svá sæl

at Sefafjöllum

ár né of nætr,

at ek una lífi,

nema at liði lofðungs

ljóma bregði,

renni und vísa

Vígblær þinig,

gullbitli vanr,

knega ek grami fagna.

 

37.

Svá hafði Helgi

hrædda görva

fjándr sína alla

ok frændr þeira

sem fyr ulfi

óðar rynni

geitr af fjalli

geiskafullar.

 

38.

Svá bar Helgi

af hildingum

sem ítrskapaðr

askr af þyrni

eða sá dýrkalfr

döggu slunginn

er efri ferr

öllum dýrum

ok horn glóa

við himin sjalfan."

Haugr var gjörr eftir Helga. En er hann kom til Valhallar, þá bauð Óðinn honum öllu at ráða með sér. Helgi kvað:

39.

"Þú skalt, Hundingr,

hverjum manni

fótlaug geta

ok funa kynda,

hunda binda,

hesta gæta,

gefa svínum soð,

áðr sofa gangir."

Ambótt Sigrúnar gekk um aftan hjá haugi Helga ok sá, at Helgi reið til haugsins með marga menn. Ambótt kvað:

40.

"Hvárt eru þat svik ein,

er ek sjá þykkjumk,

eða ragnarök,

- ríða menn dauðir,

er jóa yðra

oddum keyrið -

eða er hildingum

heimför gefin?"

 

Helgi kvað:

41.

"Er-a þat svik ein,

er þú sjá þykkisk,

né aldar rof,

þóttú oss lítir,

þótt vér jóa óra

oddum keyrim,

né er hildingum

heimför gefin."

Heim gekk ambátt ok sagði Sigrúnu:

42.

"Út gakk þú, Sigrún

frá Sefafjöllum,

ef þik folks jaðar

finna lystir;

upp er haugr lokinn,

kominn er Helgi,

dolgspor dreyra,

döglingr bað þik,

at þú sárdropa

svefja skyldir."

Sigrún gekk í hauginn til Helga ok kvað:

43.

"Nú em ek svá fegin

fundi okkrum

sem átfrekir

Óðins haukar,

er val vitu,

varmar bráðir,

eða dögglitir

dagsbrún sjá.

 

44.

Fyrr vil ek kyssa

konung ólifðan

en þú blóðugri

brynju kastir;

hár er þitt, Helgi,

hélu þrungit,

allr er vísi

valdögg sleginn,

hendr úrsvalar

Högna mági;

hvé skal ek þér, buðlungr,

þess bót of vinna?"

 

Helgi kvað:

45.

"Ein veldr þú, Sigrún

frá Sefafjöllum,

er Helgi er

harmdögg sleginn;

grætr þú, gullvarið,

grimmum tárum,

sólbjört, suðræn,

áðr þú sofa gangir;

hvert fellr blóðugt

á brjóst grami,

úrsvalt, innfjalgt,

ekka þrungit.

 

46.

Vel skulum drekka

dýrar veigar,

þótt misst hafim

munar ok landa;

skal engi maðr

angrljóð kveða,

þótt mér á brjósti

benjar líti;

nú eru brúðir

byrgðar í haugi,

lofða dísir,

hjá oss liðnum."

Sigrún bjó sæing í hauginum.

47.

"Hér hefi ek þér, Helgi,

hvílu görva

angrlausa mjök,

Ylfinga niðr,

vil ek þér í faðmi,

fylkir, sofna

sem ek lofðungi

lifnum myndak."

 

Helgi kvað:

48.

"Nú kveð ek enskis

örvænt vera

síð né snimma

at Sefafjöllum,

er þú á armi

ólifðum sefr,

hvít, í haugi,

Högna dóttir,

ok ertu kvik,

in konungborna.

 

49.

Mál er mér at ríða

roðnar brautir,

láta fölvan jó

flugstíg troða;

skal ek fyr vestan

vindhjalms brúar,

áðr Salgófnir

sigrþjóð veki."

Þeir Helgi riðu leið sína, en þær fóru heim til bæjar. Annan aftan lét Sigrún ambótt halda vörð á hauginum. En at dagsetri, er Sigrún kom til haugsins, hon kvað:

50.

"Kominn væri nú,

ef koma hygði,

Sigmundar burr

frá sölum Óðins;

kveð ek grams þinig

grænask vánir,

er á asklimum

ernir sitja

ok drífr drótt öll

draumþinga til."

 

Ambótt kvað:

51.

"Verðu eigi svá ær,

at ein farir,

dís skjöldunga,

draughúsa til;

verða öflgari

allir á nóttum

dauðir dolgar, mær,

en um daga ljósa."

Sigrún varð skammlíf af harmi ok trega. Þat var trúa í forneskju, at menn væri endrbornir, en þat er nú kölluð kerlingavilla. Helgi ok Sigrún, er kallat, at væri endrborin. Hét hann þá Helgi Haddingjaskati, en hon Kára Hálfdanardóttir, svá sem kveðit er í Káruljóðum, ok var hon valkyrja.