Vincencius Saga
| Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Svensk | Færøysk |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Denne teksten finnes på følgende språk ► |  |
Vincencius Saga
(Cd. Holm. 2 folio)
Her hefr upp sỏgu hins helga Vincencij diakna
Dacianus heidinn iarll a Spanialandi tok velldi af heidnum konungum at pina kristna menn, sa er fyrr var olmr vid hiỏrd guds, en hann mætti bita. En a mot illzku hans gengu fyrstir þeir Valerius byskup ok Vincencius diakn hans, ok trudu sig þvi sælli ok dyrligri verda mundo fyrir gudi, sem þeir yrdi skiotare at stiga yfir ognir heidinna manna med þolinmædi. En er Dacianus sꜳ, at þeir voru stadfastir i tru Kristz, þa gerdi hann þeim þat pislar upphaf, at hann let þa draga langa leid borga i millum, ok voru þeir settir i myrkvastofu um nætr, at þa kveldi bædi erfidi leidarinnar ok matleysi ok iarnrekendr, er þeir baro ꜳ halsi ok hondum ok fotum. En er hann hugdi, at þeir mundi mæddir vera af mikilleik pisla, þꜳ ugdi hann, at þeir mundi fyrr deyia, en hann mætti yfir ollum grimleik sinum lyda vit þa, ok let hann þa leida or myrkvastofu, þviat hann villdi eigi, at þeir dæi, adr þeir væri meir pindir. En er þeir voru leiddir i augsyn honum, þa undradiz hann, er hann sa þa heila ok hressa at likam ok stadfasta i hug, ok reiddizt vardhalldzmonnum ok mællti vit þa: «Til hvers gafu þer þessum monnum gnott bædi atz ok dryckiu?» Iarlinn undradiz ok matti eigi skilia fyrir hardbrysti sinnar sakir, hvi þeir voru styrktir, er gud fædd(i) med sinni miskunn, ok reiddiz hann, er hann sa þrꜳ sitt eigi mundu fra(m) komaz vit þa, er hann reyndi, at styrktir voru bædi ath ond ok likama. En þott hann hefdi þegar skemd i hiarta, þa syndi hann þo dyrd i yfirliti ok mællti vit þa, sva sem þeir mætti hrædaz: «Hvi giordir þu Valerius i gegn hofdingium, þar sem þu hefir tignarnafn.» En af þvi kvaddi hann fyrri enn ædra, at hann hugdi ser audvellt mundu at tæla adra, ef hann mætti tæla enn ætzsta. En gud let hann helldr verda yfirstiginn af þeim, er minni vigdzlu hafdi, at hann mætti skilia, hversu fiarri honum mundi fara at stiga yfir hinn ædra, þar sem hann var sigradr af hinum minna. En er Valerius byskup svaradi hofsamliga dramblatum iarlli ok talde fyrir honum retta tru, þa mællti Vincencius fullr ens helga anda vit fostra sinn: «Til hvers hvislar þu vit dramblatan mann hofsamliga, æp þu helldr a hundinn, er hann geyr.»
.jpg)
2.[1] Þa reiddiz Dacianus ok mællti vit þræla sina: «Leidit brott Valerium byskup, en takit Vincencium ok leidit til pisla, þann er fyrstr þordi at mæla vit oss illt, ok fyrir þær saker festid þer hann i stagl ok þenit allan likam hans.» En er hann var upphafdr ok þandr i stagli, þa mællti Dacianus vit hann: «Hvar ser þu nu komit vesaligum likam þinum, Vincencius?» En hann svaradi: «Nu em ek hafdr yfir werolldina, af þvi fyrirlit ek hofdingia þina, þa er traust hafa i þessa heims welldi.» «Eingin pisl, kvad Dacianus, skal lida um likam þinn.» Wincencius svaradi: «Þess æskta[2] ek avallt, ok ek em einskis iafnfuss, en þu einn ert sa, er mer vilir þat veita.» Þa voru borin at honum brennandi log, ok var holld slitit af honum med iarngreipum. Þa mællti Vincencius: «Þetta er allt dyrd nafn(s) Kristz; þvi meiri dyrd veitir þu mer, sem ek stig yfir fleiri kvalir þinar; buenn er Kriz þræll til allra pisla, ath þu kvelizt þvi sarligar i hugskoti, þa er þu lætr mik pina ath likam.» Þa tok Dacianus ath ædazt ok barde stongum edr vondum riddara sina, ok þa er fiandinn reiddiz i mot Kristz riddara, tok hann meir ath kvelia sina menn, þa er hann hafdi velldi yfir. Þa mællti heilagr Vincencius vit iarllinn: «Hvat er nu, Daciane, ef þu skilr nafn Kristz ok krapt hans, þa er nu þegar framkomin hefnd min yfir þik ok yfir riddara þina.» Þa tok Dacianus at grenia ok gnista tỏnnum fyrir reidi, at su illzka, er guds vin pindi, syndi, at þeim var werra er pindi, en hinum er pindr war. Allir kveliarar mædduz, svo ath þeim lỏfdu hendr um sidur, ok bliknudu andlit þeira, ok runnu sveitalækir af þeim, ok þefodu, svo ath þeir drogu nær einsvegar ỏnd, at þeir reyndi sig meir kvalda þa þegar en guds win. Dacianus bliknadi i andliti af reidi sinni, ok foru ymsir litir i hann sem æran mann, ok kalladi a þiona sina: «Hvar er nu mattr ydvar, þer fyrirforut mordingium ok glotudut galldramonnum ok stigut yfir hordomsmenn ok þiofa, en þer megit nu eigi einn mann neyda til þess, at hann þegi yfir skemd worri.» Þa mællti hann vit Vincencium: «Neitadu þik kristinn vera, ok neita Krist gud vera, ok far i brott omeiddr.» Þa brosti Wincencius ok svaradi honum: «Kristi iati ek gudi minum drottne; en þu beidir mik, ath ek neita sỏnnu; lỏg bioda at kvelia lygimenn, þvi er synt, attu giorir i mot lỏgum hofdingia þinna, þviat þeir budu þer at kvelia þa, er neita sonnu. Kristinn segi ek mik vera, en þu beidir mik, at ek mæla þat, er ongu gegnir; en er þu matt eigi rada, hvat ek skal mæla, þa kvelz þu i hugskoti, er ek vil eigi liuga.» Þa mællti Dacianus, ath endrnyia skylldi kvalernar; ok komu omodir kveliarar ok slito holld af honum med iarngreipum, ok foru um allt hỏrund hans bædi um bak ok briost ok sidur ok kvid. En er blod flaut um alla limo hans, ok skinu beinin ber vit i mỏrgum stodum, þa leitadi Dacianus rads, hversu hann mætti fara ondu hans, þa er hann sa ecki oslitid ꜳ likam hans, ok sia matti idrin inn i bukinn.
3. Iarlinn harmadi sigh yfirstiginn i pislum ok mællti: «Miskunna þer, Vincenci, ok glata eigi bloma æsku þinnar. Eir þu sialfum þer, ath eigi glatir þu lifi þinu.» Heilagr Vincencius svaradi med stadfesti: «Þu ert smidr illzku ok finnandi slægdar, radandi rangra teyginga. Hvat mun þat, er eigi þorir þu at gera i gegn mer, er þu þorir at freista drottins mins; se ek fysi þina, lit ek grimleik rads þins; leiti þeir miskunnar þinnar, er neita miskunn[3] Kristz, ok hrædiz þeir þina reidi, er eigi hrædaz guds reidi. Þat er helldr vesold en miskunn, er þu kallar milldi; af þvi halltu reidi þinni, sem þu hoft, ok sæfaz eigi, ok drag enga kvol undan, þa er þu matt hugsa, at þu vitir þik i ollu yfirstiginn, þvi er þu giorir, þa er þu ser ecki eptir vera þat, er þu megir giỏra.» «Kvelit þer þenna þriot, kvad Dacianus, ollum pislum þeim, sem þer erut vanir at kvelia þiofa eda mordingia, ok se allir limir hans i pislum, medan ond er i likama hans, at ek verda eigi yfirstiginn, medan hann lifir.» Enn sæli Wincencius svaradi med hreinum hug ohræddr ok med blidligu andliti: «Ognir þinar eru mer skemtan, ok dyrd min eru pislir þinar; þa er þu þickizt reidazt, miskunnar þu.» Þa var elldr giỏrr ok iarnslar lagdar i elldinn ok gervar gloandi, ok var sa stadr ætladr Vincencio til pislar. En er hann var or stagli tekinn, þa for hann rennandi til elldzins ok fyrirleit gloandi iarnslar svo sem rennanda vatn or brunni, ok syndi eigi hræzluþocka i ordum ne yfirliti. Stadfastr var hann i tru ok fyrirleit kvaler svo sem blida hluti, ok syndi ollum, ath Kristr var med honum, sa er eigi verdr yfirstiginn. Kvaldr var hann ok bardr, elldi brendr ok iarnum skorinn, sallti ok glodum iosu þeir i opin sꜳr um alla limo hans, ok var þa eigi holldit eitt pint, er sallt ok eimyria[4] fellu a idrin.
4. Đa sogdu kveliarar Daciano, at allar kvalir voru frammi hafdar, en Wincencius var þvi þrarri, sem hann var meir pindr, ok iatte Kristi framar en fyrir ỏndverdu. Dacianus svaradi: «Yfirstigumz vær af Wincencio; en ef þriotzka hans ma eigi yfirstigaz, þa skal oss þat til likna, ath hann se alldregi kvalalauss, medan hann er iendr. Sidan let iarllinn byrgia hann i enum myrkvastzta stad, þeim er hvossu grioti var allr innan þildr, at hann særdiz þvi meir af griotino, sem hann villdi ser helldr vikia til hæginda. En þo let hann fyrr þenia hann milli tria tveggia, ath oll sar hans opnadiz, adr honum væri kastad a hvassa griotit. Sidan var hann þar byrgdr, svo at hann matti ecki sia ok einskis manz mali nꜳ ok enga fæzlu hafa. En iarllinn mællti vit vardhalldzmenn, at þeir segdi, ef hann andadiz. En ꜳ ondverdri nott þa er vardhalldzmenn voro nysofnadir, þa sneruz þeir lutir i dyrd, er Dacianus hafdi ætlat til pisla Vincencio ok bana. Dauck ok hrædilig myrkvastofa tok himneskt lios, ok brunnu kerte solo biartare, einglar guds veittu honum hægia reckiu, ok song hann med þeim lof gudi med fagnadi. Allir þeir, er hryggvir urdu vit pisl hans, glodduzt, er þeir sa ok heyrdu dyrd hans. En er vardhalldzmenn voknodu ok sa ok heyrdu þa luti, sem gerduz, þa hrædduz þeir ok ætludu, at menn hefdi til komit at leysa þann, er þeim var bodit ath vardveita. Þa kalladi guds vottr ok mællti, ath þeir skylldi eigi hrædazt, «ok mun ek, kvad hann, eigi flyia dyrd mina; litit þer hingat, ef þer megit, ok siait huggan þræls guds, þa sem einglar guds veita mer; siait þer nu lios, þar sem þer gerdut myrkt, heyrit þer nu þann gladan syngia lof gudi, sem þer hugdut, at undan mundi flyia; losnod ero bỏnd min ok groin oll sar min, ok ollum er mer hægt. Undriz þer helldr en þer hrædiz, ok fagnit þvi, er iatare ens sanna guds hefir avallt sigr. Farit þer ok segit Daciano, hveria dyrd guds vottr hefir. Leiti diofullinn nockurra bragda, ef hann ma; þvi meiri dyrd veitir hann ỏnd minni, sem hann færir meiri pislir ath likamanum, þviat gudligt lios vitradiz mer, þa er mannligt lios var fra mer tekit, ok var mer gefin eingla huggan, þa er mannligh huggan var brỏtt tekin.»
5.[5] En er Dacianus fra þessi tidendi, þa vard hann fỏlr sem nꜳr, ok þottiz kenna ꜳ ser allra pisla þeira, er hann hafdi guds þræl pina latit, ok vard hann þa naudigr satt ath segia, þviat hans illzka pindi hann til sannrar sogu, þa er hann mællti þetta: «Hvat megum vær nu framar giora vit þenna mann, er[6] vær erum yfirstignir i ollu þvi, sem vær giỏrum. Færit þer hann nu til hægrar reckiu ok lati af at pina hann, þviat ek vil eigi giora dyrd hans meiri, ef hann deyr i pislum.» Þa baro þeir hann gladir a ỏxlum ser til hægrar reckiu, er adr hofdu at pisl hans verit, ok reyndiz hann at sỏnnu guds vinr, er hann nadi þionostu uvina sinna. En þegar er hann var lagdr i reckiuna, þa andadiz hann ok bar med ser eilifan sigr pislar. En af þvi let Kristr hann þegar andazt, ath eigi þættiz Dacianus hann hafa vardveittan af sinni miskunn. En er Daciano var sagt andlat hans, þa skammadizt hann ok mællti: «Ef ek matta eigi stiga yfir hann lifanda, þa skal ek þo pina hann daudan, ath ek mega vega sigr a þeim daudum, er ek matta eigi a kvikum. Kasti honum a vidan voll, þar sem eingin standi fyrir, ath likami hans verdi etinn af dyrum ok fuglum, at eigi grafi kristnir menn likam hans ok kalle hann helgan.» En guds gæzla vardveitti þann, er menn villdu eigi miskunn veita, þviat vargr ok hrafn vardveittu marga daga likam hans, svo at eigi þordu dyr ne fuglar ꜳ at falla. Þa endrnyioduzt spamanz iarteinir yfir guds þræli svo sem ath guds forradi. Dacianus hræddiz, er hann heyrdi þetta sagt ok mællti: «Eigi megum vær stiga yfir þenna mann daudan helldr en kvikan, ok verdr hann þvi dyrligri, sem ek leita meir ath pina hann. En ef iỏrd ma eigi fyrirfara honum, þa taki siavar diup vit honum, ok leyni siarenn sigri hans, ath eigi skammimzt vær ok verdim at fyrirsion af ollum monnum at verda yfirstignir af daudum manni. Kaste þer likam hans i kistu griotz fulla, ok færit hann langt fra landi ok sockvit honum þar i sia, ath skrimsl sævarins fyrirfari honum, ef landkykvendin vilia eigi þiggia hann.» Þar soktu þeir nidr i midiu hafi likam ens heilaga Vincencij, ok fara aptr gladir ok sỏgdu Daciano med fagnadi, ath Vincencius var brott færdr or augliti manna. En gud styrdi skiotara likama Vincencij til landz en þeir skipi sino, ok var hann fyrr til landz kominn, en þeir ætludu[7] hann til grunna sockinn, ok fyrr grafinn vegsamliga, en hann væri sagdr ꜳ sia kominn. Þviat hann vitradiz trufostum manne nockurum i draumi ok sagdi, hvar likami hans var rekinn a strỏndu. En er sa var tomlatr ok treystiz eigi at segia, þa vitradi(!) sỏnn merki, hvar siar hafdi kastad likama hans a land, eckiu nockurre gamalli, en hon sagdi þegar kristnum monnum, hvat henne var vitrad. Þa fundu þeir likama hans, er hann villdi, ok grofu med mikilli dyrd, sem makligt var. En hvar sem kirkia verdr ger ok helgut i hans nafni, þa verda þar margar iarteinir ok velgerningar, sva sem i þeim stad er hann hvilir at likama, ok dyrkaz um allt Ispanialand i tru Vincencij nafn drottins vars Jesus Kristz, þess er lifir ok rikir med fedr ok helgum anda gud um allar alldir. Amen.
Fotnoter:
