Brot úr Magnúss sögu Lagabætis

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Konunga sögur I-III

Guðni Jónsson

bjó til prentunar
Reykjavík 1957

Brot úr Magnúss sögu lagabætis

1. Frá Birgi ábóta

....inn herr, sá er vestr hafði farit með Hákoni konungi, ok sögðu þeir heldr ófriðvænt í Vestrlöndunum. Þetta sumar fór Birgir ábóti af Tötru út til páfagarðs, ok höfðu kórsbræðr af Niðarósi valit hann til erkibiskupsefnis eftir Einar erkibiskup, er þá hafði andazt um haustit. En þeir máttu því eigi kjósa hann, at hann var prestsson ok klaustramaðr. Fann hann Magnús konung í Björgyn, ok áttust þeir fátt við. Var ábóti í páfagarði um vetrinn.

2. Orðsendingar

Eftir andlát Hákonar konungs um várit sendu barónar ok umboðsmenn, þeir sem váru í Orkneyjum, Heinrik biskup ok síra Askatin kanceler upp á Skotland á fund Alexandrí konungs at forvitnast um friðgörð milli landanna. En því var þungliga tekit, ok heituðust Skotar at drepa Norðmenn þá, sem þar váru komnir, eðr kasta þeim inn. Kærðu Skotar, at Norðmenn hefðu brennt ok herjat meir en þriðjung af Skotlandi, ok fengu þeir ekki örendi. Fór þá síra Askatin austr til Noregs ok á fund Magnúss konungs ok sagði honum um ferð sína ok hversu þungliga hans örendum var tekit á Skotlandi. Magnús konungr gerði þat ráð, at hann sendi Ögmund krækidanz til Orkneyja ok fekk honum þar vald yfir til landvarnar, en Eirík Dufgalsson sendi hann til Suðreyja. Hafði hann átjánsessu, skipaða hirðmönnum ok gestum ok kertisveinum. Með honum skyldu fara af Orkneyjum Jón þjóri ok Eiríkr bósi, ok hafa sitt skip hvárr þeirra. En er Ögmundr kom í Orkneyjar, spurði hann, at Skotakonungr hafði sent her á Katanes, ok tóku þeir fé mikit af Katnesingum fyrir þat, er Hákon konungr hafði lagt gjald á Katnesinga. Var þá mikit orð á, at herjat mundi vera í Orkneyjar, ok því vildi Ögmundr eigi, at liðit færi ór Orkneyjum. Váru þeir Eiríkr þar um vetrinn. Síra Askatin kom til Noregs, sem fyrr er ritat, ok váru þeir Ögmundr þá brott farnir, en þá bjóst Höskuldr Oddsson vestr til Orkneyja. Lét Magnús konungr þá fara með honum bróður Mauricíum ok annan berfættan bróður, er Sigurðr hét, ok enn Heinrek skot til þjónustu við þá ok fleiri sveina. Fóru þeir sem skjótast upp á Skotland ok fundu Skotakonung, ok tók hann þeim nokkru líkligar en þeim biskupi var tekit. Bað Skotakonungr þá fara aftr til Noregs ok segja svá Magnúsi konungi, at hann sendi um sumarit eftir góða sendiboða til Skotlands, ef honum væri hugr á at gera frið millum landanna. Fóru þeir þat sama haust aftr til Noregs.

3. Frá Magnúsi konungi

Magnús lagabætir

Magnús konungr sat í Björgyn um sumarit. Þetta sumar kom af Íslandi Hallvarðr gullskór. Hann sagði þau tíðendi, at allir Íslendingar höfðu þá vikizt undir hlýðni við Magnús konung ok þá var spurt andlát Hákonar konungs á Íslandi, er hann fór utan. Þar var þá með honum Þorvarðr Þórarinsson, ok gekk hann á vald Magnúss konungs ok gaf allt sitt ríki í hans vald fyrir þá hluti, er hann hafði brotit við konungdóminn í aftöku Þorgils skarða ok Bergs, hirðmanna Hákonar konungs. Hafa síðan Íslendingar aldrigi í móti mælt at hlýða boði ok banni Magnúss konungs; gengu þeir ok með meiri blíðu undir hann en Hákon konung, föður hans.

Magnús konungr bjóst um haustit norðr til Þrándheims ok varð síðbúinn. Hann lá allraheilagramessu í Leirgola ok fór þaðan til Síldar. Þaðan fór hann til Selju ok svá norðr um Eið, en Margrét drottning fór it ytra með skipum, ok fundust þau í Steinavági. Þá er Magnús konungr lá í Steinavági, sá menn eld brenna til hafs. Konungr sagði, at bærinn brann í Gizka, ok hét á menn, at til skyldi fara, ok kvað þat eigi standa, at menn lægi svá ok færi eigi at bjarga bænum eðr mönnum, ef þyrfti. Jón tvískafinn var féhirðir í skipinu, ok fór hann til ok tveir menn ór flestum hálfrýmum ok höfðu vánt leiði. Þeir fengu borgit inum nýja bænum, er Nikulás hafði gera látit, en inn forni brann. Þeir Jón fóru þá aftr ok höfðu at miklu liði komit þeim Gizkamönnum. Fór Magnús konungr þá norðr til Þrándheims ok gekk á kertisveina skútu. Hann fór til Reins ok Margrét drottning með honum, en konungskipit fór inn undir Hólm, ok höfðu þar allharða búð um náttina. Magnús konungr sigldi utan um morgininn ok mátti eigi leggja at Hólminum. Helt hann þá inn at árósinum út frá Bakka ok lesti þar skipit, en menn fóru á land, ok heldu þeir fé öllu. Þetta haust andaðist Nikulás í Gizka, ok þraut þar þá langfeðgaætt Gizkamanna, þeirra er frá Árna Ármóðssyni váru komnir, en þó átti Nikulás eftir dóttur, er Margréta hét, ok var hennar móðir.... Þótti sá kostr vera þann tíma einn beztr í landinu, bæði fyrir ættar sakir, ríkdóms ok fríðleika.

Magnús konungr sat þann vetr í Þrándheimi, ok var þessi annar vetr ríkis hans. Um vetrinn eftir jól kom í Þrándheim bróðir Mauricíus ok þeir, sem farit höfðu til Skotlands með honum, ok sögðu Magnúsi konungi sín örendi, slík sem orðin váru.

4. Frá Magnúsi konungi, er hann fór til Björgynjar

Magnús konungr fór um várit suðr til Björgynjar ok kom þar eftir páska. Þá sendi hann til Skotlands Gillibert biskup ok síra Askatin, eftir því sem Skotakonungr hafði beitt. Þeir fóru fyrst til Englands suðr í Linn. Þá varð stríð mikit í Englandi. Þat sumar var felldr Símon misfort. Fóru þeir biskup þá norðr í Jork ok váru þar um hríð. Um haustit þat, er þeir Ögmundr krækidanz kómu til Orkneyja ok Skotar höfðu farit at taka gjöld af Katnesingum, kom at þeim herra Dufgall, þá er þeir fóru aftr, ok drap af þeim margt fólk, en tók stórfé, þat er þeir fóru með. Hann drap þar lögmann Skota. Þat sumar fóru Skotar út í Suðreyjar með her, ok gekk þá undir Skota Engus í Íl ok margir þeir, sem Hákoni konungi höfðu fylgt, þá er hann var í Suðreyjum. Þeir fóru allt suðr í Mön ok kúguðu Magnús, herra þeirra, til eiða við sik, en herra Dufgall gætti sín á skipum, ok fengu þeir ekki fang á honum. En um várit eftir kom hann til Orkneyja ok bað liðs. Fór þá með honum Eiríkr, son hans, ok Eiríkr bósi ok Jón þjóri. Þeir höfðu þrjú skip, fóru þeir þá....

5. Frá Magnúsi konungi ok Valdimar konungi

.... vetrinn eftir jól. Þenna vetr í jólum setti Magnús konungr prófast at postulakirkju ok kórsbræðr í Björgyn með ráði Askatin biskups ok lagði þar til próvendur ok mikit fé. Magnús konungr varð sjúkr eftir jólin svá mjök, at hann lét olea sik. Á þessu sama ári var vígðr Gregoríus páfi. Á þessu ári önduðust margir ágætir höfðingjar: Heinrekr Englakonungr ok Ríkarðr konungr, bróðir hans, af Alimannía ok hertogi Eiríkr fyrir sunnan á.

Um sumarit eftir bjó Magnús konungr ferð sína ór Björgyn austr til Elfar ok ætlaði at finna Valdimar Svíakonung, sem þeir höfðu mælt. Hann kom í Konungahellu nær Máríumessu inni síðari ok dvaldist þar fram um Mattheusmessu, en Valdimarr konungr kom ekki til móts við hann, ok fór hann at leik sínum uppi í Svíaveldi. Magnús konungr nennti þá eigi at bíða hans. Fór hann þá norðr til Túnsbergs ok efnaði þar til vetrsetu.

Í þenna tíma þurru mjök vinsældir Valdimars konungs í Svíaríki ór því, sem váru, meðan Birgir jarl lifði. Váru þeir þá fjórir bræðr á lífi skilgetnir: Valdimarr konungr ok hertogi Magnús, junkherra Eiríkr ok Benedikt, ok var hann klerkr. Var þat tját fyrir honum, at hann skyldi verða erkibiskup, en junkherra Eiríkr þóttist ekki hafa ok kallaði sik Eirík allsekki. Hann hafði farit út í Danmörk ok dvalizt þar um hríð með Danakonungi, en í þenna tíma var hann aftr kominn, ok hafði konungrinn, bróðir hans, á honum nokkurn grun. Valdimarr konungr hafði þá ok taka látit Jón Philippusson í kirkju ok hafði hann í geymslu. Valdimarr konungr sendi þá orð norðr til Túnsbergs Magnúsi konungi ok vildi fyrir hvern mun hitta hann, þar sem Magnúsi konungi líkaði at koma til móts við hann. En Magnús konungr vildi eigi fara lengra en í Borg, ok þar var fundrinn lagðr. Þat var einn dag, áðr Valdimarr konungr fór til fundarins, at junkherra Eiríkr bað, at hann skyldi leyfa honum at ríða út ok skemmta sér, en er konungrinn leyfði þat, þá reið hann norðr í Noreg ok fáir sveinar með honum. Hann fann Magnús konung austr á Vörnu, þá er hann fór til fundarins í Borg. Magnús konungr tók vel við honum, ok fylgði junkherra Eiríkr honum til fundarins. Átti þá Magnús konungr hlut at at sætta þá bræðr, ok svá gerði hann Jón Philippusson sáttan við Valdimar konung. Þeir skyldu finnast í Skörum, ok skyldu tólf menn sverja eiða at sættum þeim. Þá var ok tekinn í frið Bói galinn, er þá hafði verit með Magnúsi konungi um hríð. Magnús konungr tók við Valdimar konungi með inni mestu blíðu ok sendi Árna biskup af Skálaholti móti honum ok fleiri góða menn. Var Valdimarr konungr með Magnúsi konungi alla þá stund, er þeir váru ásamt, ok var þar in ágætasta veizla. Fóru allir hlutir sem blíðligast með þeim, ok váru þar margir merkiligir hlutir talaðir, þeir er vér ritum eigi. Magnús konungr gaf Valdimari konungi ágætar gjafir, er þeir skildu, ok sendi Ólaf af Steini ok fleiri góða menn með Valdimar konungi austr í Skarir at sjá eiða þá, sem þar skyldu fram koma um sætt þeirra bræðra ok Jóns Philippussonar, er Magnús konungr hafði þá tekit til handa þeim at vilja Valdimars konungs. En eiðar þeirra fluttust ekki svá sem þeim líkaði, er sjá skyldu, ok dró þá enn til sundrþykkju með þeim Svíum. Magnús konungr fór af fundinum ór Borg til Túnsbergs ok sat þar þat, er eftir var vetrarins. Þessi var inn tíundi vetr einvalds hans.

Þenna vetr var ófriðr mikill í Danmörk með Eiríki Danakonungi ok þýðverskum mönnum. Gerði Danakonungr þá sendiboða til Magnúss konungs at leita mjök eftir vináttu ok trúskap við hann, en hann tók því vel ok gerði sendiboða í móti. Fóru allir hlutir vel í orðsendingum konunganna. Eiríkr Danakonungr fekk þá hærra hlut ór skiptum við þýðverska menn á þeim vetri. Konungr fór um várit ór Túnsbergi, þá er hann hafði lokit örendum sínum.... nor.... argir menn.... Líðandisnes, kom eftir honum Jón Philippusson með nokkurri sveit ok sagði svá, at Valdimarr konungr hafði þá flæmdan hann út ok þat helzt ekki, er hann hafði heitit Magnúsi konungi í Borg. Fór hann þá til Björgynjar með konunginum.

6. Magnús gaf Eiríki konungsnafn

Magnús konungr sat um sumarit í Björgyn, ok lét hann fylla þá ráðagörð, sem hann hafði haft í Túnsbergi áðr um vetrinn. Þá hafði hann stefnt til sín öllum sýslumönnum í Víkinni at Pálsmessu ok hafði samtal við þá. Skipaði hann þá, hvat hverr þeirra skyldi fá af hverri sýslu, þann tíma er hann vildi eigi vera til þy.... ok it sama þeir menn, sem heldu lén hans. Þá var kominn til Björgynjar Jón erkibiskup ok allir lýðbiskupar, þeir sem í váru landinu. Þar váru ok barónar ok lendir menn flestir allir.

Tveim nóttum eftir Pétrsmessu hafði Magnús konungr hirðstefnu í sumarhöllinni ok gerði þá bert um þá ráðagörð, er hann vildi vera láta um höfðingjanöfn sona sinna. Skírði hann þá ok sínum mönnum um þá siðsemð, sem hann vildi, at þeir hefðu um vápnaburð ok aðra hluti. Um morgininn eftir var kanúkamessudagr Jesú ok guði at postulakirkju, ok hafði Magnús konungr þar tíðir snimma um morgininn ok messu, en junkherrarnir útmessu at Kristskirkju de spiritu sancto. En eftir þat var þing sett í Kristskirkjugarði ok svá skipat sem konungrinn sagði fyrir á fundinum.... ok fagnaði konúnginum. Síðan talaði Vígleikr stallari af hendi hirðarinnar. Eftir þat talaði erkibiskupinn, ok hóf hann af þeim hryggleik, er allir Noregsmenn báru eftir andlát junkherra Ólafs, sonar (Magnúss) konungs, ok lýsti, hvern fagnað almáttigr guð hafði nú veitt öllu Noregsfólki, ok.... eign þeirri, sem hann hafði erft.... gi ok talaði þar um langt örendi ok snjallt. Eftir þat talaði konungrinn fagra tölu ok lauk með því, at hann gaf Eiríki, syni sínum, konungs nafn, en Hákoni hertoganafn. Gengu þeir þá at skríni innar heilögu Sunnifu ok lögðu sínar hendr....

---

Fotnoter