Vis kilden til Eiðsivaþingslög (Efter Cod. A. M. No. 68 qv.)

{| class="toccolours" border="1" width="100%" cellpadding="4" style="border-collapse:collapse"
|- style="background-color:#e9e9e9" 
!align="center" valign="top" width="40%" | '''Velg språk''' !!align="center" valign="top" width="10%" | Norrønt !!align="center" valign="top" width="10%"| Islandsk !!align="center" valign="top" width="10%"| Norsk !!align="center" valign="top" width="10%"| Dansk !!align="center" valign="top" width="10%"| Svensk !!align="center" valign="top" width="10%"| Færøysk
|-
! Denne teksten finnes på følgende språk ► !! [[Fil:Original.gif|32px|link=Eiðsivaþingslög (Efter Cod. A. M. No. 68 qv.)]] !! !! !! !! !! 
|-
|}


<center><big><big>'''[[Norges gamle Love indtil 1387 (Förste bind)|Norges gamle Love]]'''</big></big>


'''[[Rudolf Keyser biografi|R. Keyser]]''' og '''[[Peter Andreas Munch biografi|P. A. Munch]]'''

Christiania 1846.


<big>'''V. Den ældre Eidsivathings-Christenret'''</big>

<big>'''I.'''</big>

'''(Indholds-Register og Indledning efter B., see [[#Anhang.|Anhanget]].)'''
</center>


'''Her sægir at skira skal barn huært.'''<ref>Her sæigir vm gamlæn cristin dom uarn ok huorso han byriær ok sæigir i fyrstæ capitulo huær barn ma skira i nauðsynium ok huorso þatt ma gerazst at lagum. Primum capitulum. — Overskr. ''B.''</ref>

'''1''' Þat er nu þui nest at menn skulu [kristnir uera.<ref>[ iattæ cristni — ''B.''</ref> oc nitta<ref>næitta — ''B.''</ref> hæiðnum dome. ala skal barn huært. er boret uærðr. [oc manz houuð er a. þo at nockor örkymbli se a.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> oc<ref>en — ''B.''</ref> ængu spilla. Sina sæng for skal huær kona uita. oc lata barn til kirkiu föra.<ref>bera — ''B.''</ref> oc skira.<ref>skira — mgl. ''B.''</ref> skal þut fylgia kona. oc kalmaðr oc uæita þui guðciuiar.


'''Vm skiring læikmanna.'''<ref>Ingen Ovskr. eller Cap. Afd. — ''B.''</ref>

'''2''' En ef sot gengr at barneno<ref>barne — ''B.''</ref> a ueg uti.<ref>a læiðenne — ''B.''</ref> oc ma æi preste na. þa æigu þat<ref>þau þetta — ''B.''</ref> at gera er mæð barne fara. <ref>at — tilf. ''B.''</ref>gera kros a bake oc<ref>annæn — tílf. ''B.''</ref> a brioste. [oc i huærium stað. er krismu skal a læggia. oc taka uatn. öc gera kros i oc mæla sua. Ek uigi þik uatn. i nafne faður oc sunar oc anndans hælga. oc drepa barne. i uatn. þrysor. oc mæla þessor orð. Ek skiri þik i nafne faður. oc sunar. oc hæilags annda. oc gefa þui barne nafn.<ref>[ ok döyfuæ þui i uatn ef þui ma með nokorom koste na ok mæla sua. Ek skirir þik i namfne faður ok sunar ok heilags andæ. ok gefua þui nafmn ok næmfna þatt. En ef uatne nær ænga lund þa skall sa er með forr barneno huart sem þatt er karll æðr kona. gera kross a bake ok a brioste ok a æinhuærium stað þeirra sem crismu skall a leggia ok mæla samu orð sem fyr uaro tolld. — ''B.''</ref> En ef barn<ref>þatt — ''B.''</ref> andaz siðan a gatu.<ref>uegh — ''B.''</ref> þa skulu þau hallda fram siðan<ref>siðan — mgl. ''B.''</ref> for sinni. oc hitta prest. oc mæla þau orð firi preste. er þau mællto þa. er þau skirðu<ref>cristnaðo — ''B.''</ref> barnet. Enþau mæla þa ret firi preste. þa hafa þau aðr retmællt. oc er þa barn græft i kirkiugarðe.<ref>uigðæ iorð — ''B.''</ref> en ef þau mæla þa æi ret firi preste. þa mællto þau æi fyr ret. þa<ref>ok — ''B.''</ref> er þat barn æigi græft i kirkiu garðe. hylia skal oc grafa i iorð ouigða. sua at æigi nae hunndar [at eta eða<ref>[ mgl. ''B.''</ref> rafnar. ne fenaðar<ref>fenaður — Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; fenaðr — ''B.''</ref> manna. En ef nær<ref>naatt er — ''B.''</ref> þa er sa sæckr .vi. aurum uið biscup er barne<ref>þat barn — ''B.''</ref> stulldu<ref>skillde — Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; skuldi — ''B.''</ref> uarðuæita.


'''Vm sengfor kono.'''<ref>.ij. capitulum. — Overskr. ''B.''</ref>

'''3''' Ef<ref>Nv ef — ''B.''</ref> koua er<ref>sua — tilf. ''B.''</ref> nauðlega<ref>nauðulega — ''B.''</ref> stoð at sengfor sinni. at æin kona er nere<ref>meðr — ''B.''</ref> henne. oc æl hon barn daut. þa skal hon syna þat kalmanne. at aðrum uætte. En ef ængi

----
Jvfr. Cap. 1—8. G. 1. 21. 22. F. II. 1-6. B. 1—3.
----

kona er ner [sengfor hænnar.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> þa skal hon syna þat .ij. kalmannum at [þa se barn<ref>[ þat b. se — ''B.''</ref> huarke blat ne bloðegt oc æigi drægill at halse dregen oc æi<ref>æingin — ''B.''</ref> se hænnar hannda uærk<ref>æðr uom — tilf. ''B.''</ref> a. <ref>.iij. — Overskr. ''B.''</ref>En<ref>Nv — ''B.''</ref> ef hon gerer æi sua. þa ma biscup eða<ref>biskups — ''B.''</ref> armaðr kiænna henne morð hæiðit. hon skal þess synia mæð lyrittar æiði. mæð frialsum konom .ij.<ref>.ij. — mgl. ''B.''</ref> [oc þar skulu menn uera æiða uannder.<ref>[ Till þeiræ æiða skulu menn uandader uera — ''B.''</ref> sua at menn uiti. at þæir uilia<ref>uili — ''B.''</ref> i sannum æiðum uera stadder eða uitnisburðum. En ef hon fællz at. þa fællr hænne til iarnburðar. værðr hon<ref>En ef hon uærðr — ''B.''</ref> æi skir at iarne. þa er hon utlæg. oc skal biscup scrifta henne af lannde brot.<ref>brot — mgl. ''B.''</ref> oc skal hon sua længi bruttu uera. sem hann<ref>biskup — ''B.''</ref> scriftar henne.<ref>af lande — tilf. ''B.''</ref> En ef hon kömr aftr i lannd. oc uil hon i lannde uera. þa skal hon giallda biscupi. .iij. mærkr. eu kononge [halft mannz gilldi.<ref>[ þægngilldi — ''B.''</ref> oc hæitir þat hæíðíns mannz<ref>morðz — ''B.''</ref> giolld.


'''Vm hinna skirn.'''<ref>Ingen Cap. Afd. — ''B.''</ref>

'''4''' En kann oc sua<ref>Nv kan sua at — ''B.''</ref> at beraz at hion .ij. fara<ref>siollf — tilf. ''B.''</ref> mæð barne sino til [kirkiu at skira<ref>[ skirnar — ''B.''</ref>. firi þui at þau hafa æi annara manna kost. firi mannfæðezs saker. oc söker sua miok sot a læið at þui barne. at æi ma na preste. [oc ængum<ref>[ ne — ''B.''</ref> aðrum mannum. þa skulu þau skira siolf mæð þæim hætte er fyr [er sagt.<ref>[ sæigir — ''B.''</ref> hælldr en hæiðit doy. oc<ref>skulu þau — tilf. ''B.''</ref> þyrmaz uið hiunskap. þar til. er þau finna<ref>hitta — ''B.''</ref> biscup. oc ma<ref>skall — ''B.''</ref> hann þa<ref>siðæn — ''B.''</ref> lofa þælm hiunskap en æi skilia.<ref>þau. — tilf. ''B.''</ref>


'''Vm oukt<ref>I Pap. Afskr. (Arne M.s egenh.) No. 77. d. qv. i den arnamagn. Saml. er dette Ord læst: ''onkt''; i Pap. Afskr. i Cod. Reg. 1155. a. fol. ''oliiki liiki'', ald. feilagtigt.</ref> liki.'''<ref>.iiij. — Overskr. ''B.''</ref>

'''5''' En ef sua bers at. at barn er mæð orkymblum alet. ero kaluar a bæinum framan. eða augu i nacka aftan. oc<ref>æðr — ''B.''</ref> afgu liki<ref>afguðlegha — ''B.''</ref> alen. oc hafa þau<ref>hefuer þo — ''B.''</ref> mannz houuð oc manns raust. þau skal<ref>þa skall þau — ''B.''</ref> ala oc til kirkiu föra. oc skira. [oc föða siðan.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> oc föra<ref>siðæn — tilf. ''B.''</ref> a funnd biscups. oc syna honum barnet. oc gera siðan<ref>æpter þui — tilf. ''B.''</ref> sem hann læggr rað til.


'''Vm hærliki.'''<ref>Ingen Cap. Afd. — ''B.''</ref>

'''6''' En ef þat barn uærðr alet er hærliki er a. hefer æigi mannz hofuð oc æigi mannz raust. þa ma<ref>þat — tilf. ''B.''</ref> föra til kirkiu. ef syniz. oc lata prest<ref>late prest sea ok — ''B.''</ref> skira. ef hann uil. oc grafa grof<ref>grof — mgl. ''B.''</ref> i kirkiu garðe. [oc læggia þar barnet i.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> oc læggia þar<ref>siðæn — ''B.''</ref> iuir hællu. sem bazst. sua at huarke nae hunndar ne rafnar. oc lata<ref>late (her og næst ndf.) — ''B.''</ref> þo æi iorð a falla. fyr en daut er oc lata lifa sua længi sem ma.


'''Vm sengfor ambottar.'''<ref>.v. — Overskr. ''B.''</ref>

'''7''' Ef ambot<ref>manz — tilf. ''B.''</ref> gerer sengfor sina oc æl hon barn daut.<ref>i heim — tilf. ''B.''</ref> oc syner<ref>Ordet ''syner'' er utydeligt i Mbr.; tilskrevet i Margen med Arne M.s Haand; ''tier'' — Cod. Reg. 1155. a.; Paus; ter — ''B.''</ref> æigi uattom.<ref>rettom — tilf. ''B.''</ref> þa ma biscups almaðr kiænna hænne morð hæiðit. þa skal hon [uinna æið. mæð ij. konom<ref>[ synia með uattom tueimr — ''B.''</ref> al hon myrði æigi barn sit. En ef sa æiðr fællr. þa [falle henne til utlægðar.<ref>[ fællr han till sliks sem aðr uar tallt. — ''B.''</ref>


'''Um skiring barna.'''<ref>.vj. — Overskr. ''B.''</ref>

'''8''' Born þau oll er alen ero firi iol. þau skulu skirð uera. firi iolan<ref>iolæ — ''B.''</ref> æftan. En þau er<ref>En ef — ''B.''</ref> alen ero. a<ref>a — mgl. ''B.''</ref> iola not. þau skulu skirð uera a iola dag firi messo. En þau born sem alen ero firi fastu. þau<ref>þau — mgl. ''B.''</ref> skulu oll<ref>oll — mgl. ''B.''</ref> skirð uera laugardagen firi.<ref>laughardagh þan — ''B.''</ref> er menn ganga i .vij. uikna fastu. um morgenan æftir. En þau er<ref>En ef — ''B.''</ref> alen ero [a sunnu not.<ref>[ s. nottena — ''B.''</ref> þau<ref>þau — mgl. ''B.''</ref> skulu skirð uera firi messo um morgenan. En þau er<ref>En ef — ''B.''</ref> alen ero um<ref>i — ''B.''</ref> fastu. þau<ref>þau — mgl. ''B.''</ref> skulu skirð uera. a paska æftan. En ef alen ero paska not. þau skulu skirð uera a paska dag firi messo. [Ef alen ero a huita sunnu æftan þau skulu skirð uera a þæim sama æfni.<ref>[ En oll þau born er alen ero millum paskaedags ok huitu sunnu æptans þau skulu skirð uera a huitu sunnu æptan. — ''B.''</ref> En ef<ref>oll þau born er — ''B.''</ref> alen ero a huita sunnu dags not. þa skulu þau<ref>þau skulu — ''B.''</ref> skirð uera um morgenan firi messo. En þau born<ref>born — mgl. ''B.''</ref> er alen ero firi Jons messo.<ref>æptan — tilf. ''B.''</ref> þa<ref>þau — ''B.''</ref> skulu skirð uera. Jons uaku<ref>J. messo — ''B.''</ref> æftan.<ref>firir mösso. — tilf. ''B.''</ref> Ef<ref>En ef — ''B.''</ref> alen ero Jons messo not. þa skulu þau skirð uera [um morgenan<ref>[ Jons mösso dagh — ''B.''</ref> firi messo. Nu<ref>En — ''B.''</ref> ef maðr hefer barn hæima<ref>inni — ''B.''</ref> hæiðit. æina huæria [þessara .v. natta<ref>[ nott þessarræ — ''B.''</ref> sem nu ero<ref>up — tilf. ''B.''</ref> taldar. þa sæckizst han<ref>er han sekkr — ''B.''</ref> .vi. aurum uið biscup. [oc hafe skirt firi fimt.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> En ef [inni hefer allar þessar .v. netr.<ref>[ allær hefuir — ''B.''</ref> þa er hann sæckr .iij. morkum. uið biscup. oc hafe skirt innan fimtar.<ref>firir fimt — ''B.''</ref> ælligr er sa [er barne þui skal uarðuæita. sæckr allu þui.<ref>[ uttlægr er barne þui stulldi uarðuæita of allt þat — ''B.''</ref> er han a. [en þui fe<ref>[ þui — ''B.''</ref> skal skifta i [.iij. staðe.<ref>[ þriðiungæ — ''B.''</ref> [tækr biscup þriðiung. annan konongr.<ref>[ a æin lut kgr. annæn bp. — ''B.''</ref> böndr hinn þriðia.


'''Vm hælga daga.'''<ref>.vij. — Overskr. ''B.''</ref>

'''9''' Einn er iola dagr hinn fyrsti. anner<ref>er — tilf. ''B.''</ref> Stefans dagr. þriði er Jons messo dagr. fiorða er barna messa. .v. er Thomas messa. .vi. er attande dagr iola. .vij. er þrettannde dagr iola. .viij.<ref>er — tilf. ''B.''</ref> kyndils messa. .ix. er krosmessa. .x. Haluarz messa. .xi.<ref>er — tilf. ''B.''</ref> hælga

----
Jvfr. Cap. 9. G. 16—18. F. II. 24. 25. B. 14.
----

þorsdagr. .xij. er Jons messa. .xiij. Petrs messa [oc Pals.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> .xiiij. er þæirra [messo dagr<ref>[ manna messa — ''B.''</ref> er huila i [kin. oc<ref>[ mgl. ''B.''</ref> Sæliu. .xv. er Olafs messa fyrra.<ref>fyrra — mgl. ''B.''</ref> .xvj. er Lafrans messa. .xvij. [Mariu messa fyrri.<ref>[ er Marteins mössa — ''B.''</ref> .xviij. [Michials messa. .xix. er allra hæitagra messo dagr. .xx. Niculas messa.<ref>[ er Niculas mössa .xx. crossmössa vm uaret æptir paskær hon er iæmheilogh sunnudægi þui at hon er loghtækin a eiðzifua þingi. — ''B.''</ref> En þo at Mariu messa [i fastu.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> se [æigi i sinum stað skipað.<ref>[ her eigi tolld — ''B.''</ref> þa skulu uer hana sua<ref>þo — ''B.''</ref> hallda sem sunnu dag [oc öfre Mariu messo oc sua Magnus messo um uaret. þæira huær .vi. daga. er engi er<ref>[ ok er — ''B.''</ref> non hælgr firi. [þa ero þæir iamhælgir sunnu dægi.<ref>[ En þeir aner mösso daghar sem nu ero tallder ero iæmhæillgir sem sunnudags hællgr. — ''B.''</ref> En ef nockor maðr uinnr a þæima dagum. þa er hann sæckr .vi. aurum uið biscup.


'''Vm krosskurði.'''<ref>.viij. — Overskr. ''B.''</ref>

'''10''' Hofuð prestar skulu krossa [gera oc up<ref>[ mgl. ''B.''</ref> skera firi messodagum allum. sua myklu fyr sem þæir uitu<ref>sea — ''B.''</ref> at boðlæið er til. En ef þæir skera æi sua. [eða umbioða þæir messo daga. eða imbrudaga.<ref>[ æðr miskera þeir mösso daghæ æðr misbioðæ huart sem er imbrudaghar æðr mösso dagar — ''B.''</ref> þa ero þæir sæckir .iij. morkum uið biscup. Nu skal biscup. [huært sumar<ref>[ mgl. ''B.''</ref> fara<ref>koma — ''B.''</ref> til æiðciua þings. oc höyra þar logbok.<ref>loghtalu — ''B.''</ref> oc uæita þar tiðir. oc tælia þar<ref>þar — mgl. ''B.''</ref> firi mannum. þar skulu<ref>þa skulu þar — ''B.''</ref> prestar aller koma. mote biscupi nauðsynia laust. En þæirra<ref>þæirra — mgl. ''B.''</ref> huær er æi kömr þar mote biscnpi. þa er sæckr<ref>þa sekkizst han — ''B.''</ref> .iij. morkum silfrs. uið biscup. þar skal biscup sia bökr þæira. oc allt æmbætti at fullu. at þæir mege uæita þionosto<ref>at fullu bæðe — tilf. ''B.''</ref> kuikum oc dauðum. oc retta þar.<ref>a læið — ''B.''</ref> ef þæir hafa [rangt boðet<ref>[ misboðet — ''B.''</ref> messo daga. eða imbru daga. eða<ref>eða — mgl. ''B.''</ref> krossa þa er prestar skera. þa skal bonnde huær bera aðrum. þæim skal kross bera er bæztr er a bö.<ref>i by oc sæigi honom till. — ''B.''</ref>


'''Vm krosfall.'''<ref>.ix. — Overskr. ''B.''</ref>

'''11''' [En ef kross er fallenn.<ref>[ Nu er boð fallet — ''B.''</ref> oc sægir maðr at æi er til hans komenn.<ref>ok kueðr eigi till sin hafuæ komet — ''B.''</ref> [hann skal suæria<ref>[ þar skal uinnæ — ''B.''</ref> lyrittar æið firi. En hinn er ber. hefer æina not<ref>Rettet herfra til ''vatt'' i Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; ''vatt'' — Paus; ''ein uatt'' — ''B.''</ref> mæð ser. þa er boð anner uattr. [oc ner hinn kom. þa er æiði firiskotet. þæim<ref>[ ok nær sa þa eigi æiði firir koma — ''B.''</ref> er boðet uar til boret. þa er hann<ref>hin — ''B.''</ref> sæckr sliku uiti sem dagr er til. Nu ef sua ber til at [manne uærðr nettar misminni til.<ref>[ man misminnir — ''B.''</ref> oc stændr boð a hænde honum. þa skal hann [rænna eða riða<ref>[ riða æðr gangæ — ''B.''</ref> oc koma i alla staðe þa er boð skilldi komet hafa.<ref>skulldi koma i — ''B.''</ref> oc uara menn.<ref>uiðr — tilf. ''B.''</ref> at þæir [misæti æigi eða<ref>[ mgl. ''B.''</ref> misuinni æi. En ef<ref>þa er — ''B.''</ref> hann kömr æi i alla staðe. er boð

----
Jvfr. Cap. 10. 11. G. 19. F. II. 22. 23. B. 13.
----

skilldi koma. þa er hann sæckr. sliku sem dagr er til. En<ref>ef — tilf. ''B.''</ref> hann kömr i alla staðe þa er hann orsæckr.<ref>eigi sekkr. — ''B.''</ref> <ref>.x. — Overskr. ''B.''</ref>Nu ef bör öyðizst er maðr a boðburð til oc flytr<ref>förer — ''B.''</ref> maðr hus af aðal<ref>oðals — ''B.''</ref> tuftum. oc förer<ref>förer — mgl. ''B.''</ref> af boðlæið. þa skal þingat<ref>hin hingat — ''B.''</ref> bera sem [fyr bar hann<ref>[ hinn bar — ''B.''</ref> i aðal<ref>oðals — ''B.''</ref> tuft. en<ref>ef — tilf. ''B.''</ref> hann ber æi sua. þa er<ref>han — tilf. ''B.''</ref> sliku sæckr. sem [dagr er til.<ref>[ oborett se. — ''B.''</ref> En ef maðr förer hus af<ref>Nu ef han förer huss fram fra — ''B.''</ref> boðlæið [eða fra aðal tuftum.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> þa skal hann bera æinu sinni mæð uatto .ij. a aðal tuftir.<ref>oðalstuft — ''B.''</ref> En siðan er hans abyrð a allum boðom<ref>Oprindelig ''bonðom'', men rettet baade ved at overstrege og underpunktere ''n — A. boðom''. — Pap. Afskr. 77. d. qv. ''bændum'' — Pap. Afskr. C. Reg. 1155. a.; Paus.</ref> atbera i braut. oc<ref>oc — mgl. ''B.''</ref> meðan hann nytir ser til akrs eða ænngs. En þegar hann giærðir æigi um oc fællr i nauta troð. oc<ref>troð oc — mgl. ''B.''</ref> hofn. oc gengr iuir [fe. eða fole<ref>[ fenaðr — ''B.''</ref> þa skal hann bera. [þar um.<ref>[ vm fram — ''B.''</ref> til þess böar. eu hinn<ref>han — ''B.''</ref> bar fyr oc kaupi þui ser ofn.<ref>Saal. i Mbr.; ''kaupe ser þui vopn''. — Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; ''kaupi með þui ser hofn''. — ''B.''</ref>


'''Vm sunnu dags hælgi.'''<ref>.xi. — Overskr. ''B.''</ref>

'''12''' Nv hæfs<ref>up — tilf. ''B.''</ref> sunnu dags hælgr. laugar dag at<ref>fra — ''B.''</ref> none oc hellðr til þess er dagr er af<ref>a — Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; a — ''B.'' hvilket ogsaa udentvivl er rigtigere.</ref> himni a manadag. En<ref>ef — tilf. ''B.''</ref> bonnde er<ref>þa tekin — tilf. ''B.''</ref> a orko mæð hionom sinum.<ref>sinum — mgl. ''B.''</ref> þa er hann sæckr .vi. aurum<ref>uiðr biskup en aðrum .vj. aurum — tilf. ''B.''</ref> firi hion sin. Nu er hion hans ero<ref>uerdæ — ''B.''</ref> tæckinn æinsamenn a orku. þa skal bonnde löysa þau undan. mæð .vi. aurum [við biscup.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> eða bioðe hann huð þæirra fram firi biscups armanne.<ref>bioðe bps. armanne huð þeirræ. — ''B.''</ref> En huær frials manna.<ref>maðr — ''B.''</ref> löysi sik undan uærki<ref>með — ''B.''</ref> .vi. aurum [uið biscup.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> armaðr<ref>Bps. arm. — ''B.''</ref> skal hafa uitni til. at þæir<ref>þau — ''B.''</ref> misminni<ref>''mismnnu'' — Pap. Afskr. 77. d. qv,; ''misminne'' — Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; ''misuinni'' — ''B.''</ref> en æi þröngia<ref>þeim — tilf. ''B.''</ref> til æiða. Nu ma maðr byria færð sina<ref>a — tilf. ''B.''</ref> sunnu dag mæð byrði. þa er hann ber [mæð æinum<ref>[ i — ''B.''</ref> fætli.<ref>æðr — tilf. ''B.''</ref> a annare auxlu ser.<ref>ser — mgl. ''B.''</ref> En ef hann ber .ij. fatlum. þa er hann sæckr .vj. aurum uið biscup. maðr ma fara sunnu dag<ref>a sunnudægi — ''B.''</ref> mæð klyf. þa<ref>þeirri — ''B.''</ref> er hann riðr a ofan sæktar laust. oc mæð lasse þui er hann gyrðir æi ræipum.<ref>ræipi vm. — ''B.''</ref>


'''Vm gilldri manna.'''<ref>Ingen Cap Afd. — ''B.''</ref>

'''13''' Maðr ma ganga um gilldri sit. oc tacka [þat or. er i er komet.<ref>[ or ef nokott er i — ''B.''</ref> oc gilldra aftr. oc gera æcki nyt uið. sæcktarlaust. Maðr ma fara a fiski um sunnu dag. oc ef hann rifr han<ref>''han'' — mgl. i Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; ''B.''</ref> not sina. þa ma hann böta mæð bastum. eu æí mæð garne. Oc<ref>ef — tilf. ''B.''</ref> maðr

----
Jvfr. Cap. 12—20. G. 18. F. II. 24—38. B. 14.
----

læggr<ref>niðr — tilf. ''B.''</ref> net sin. þa ma<ref>skall — ''B.''</ref> hann taka af fiska. [oc bera æi net up oc þurka. före<ref>[ en eigi up a land bera at þurka ok — ''B.''</ref> æi a stanger eða a sprota. En ef hann gerer æithuært þætta.<ref>þeirra er olöyft er — ''B.''</ref> þa er hann sæckr .vi. aurum uið biskup.


'''Um gesta.'''<ref>.xij. — Overskr. ''B.''</ref>

'''14''' Ef gestar koma a hænnðr manne .iiij. eða fiorom flæiri. En ef hann hefer<ref>ok hefuer han till — ''B.''</ref> miol. þa ma hann lata baka a sunnu dægi. [sem annan syknan dag.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> sæktar laust. [þat sem hann nöytir uið geste.<ref>[ sua mykit sem þeir nöyta — ''B.''</ref> oc slatra oc hængia millim hurðar asa oc bera æi i bur ut.


'''Vm stoklond.'''<ref>.xiij. — Overskr. ''B.''</ref>

'''15''' En þæir<ref>Men þeir aller — ''B.''</ref> er sittia a stoklanndum þæir skulu sialfer fa ser krossa alla oc boð oll.<ref>oll — mgl. ''B.''</ref> at þæir misete æigi eða misuinni. Ef þæir [miseta eða misuinna.<ref>[ gera annat huart — ''B.''</ref> þa ero þæir sæckir<ref>þa sekkiæzst þeir — ''B.''</ref> .iij. morkum við biscup. En þæir ero oc æi skylldir til at fara til þinga nema biscups armaðr. sænndi<ref>gere — ''B.''</ref> þæim boð [i bygð sina.<ref>[ æðr kome boð i bygð þeirra. — ''B.''</ref>


'''Vm hælgi.'''<ref>xiiij. — Overskr. ''B.''</ref>

'''16''' Nu byriar maðr<ref>Ef maðr byriar — ''B.''</ref> færð sina a laugardægi. firi non.<ref>hællgi — ''B.''</ref> mæð [klyf. eða fatlbyrði.<ref>[ lasse teðr byrði — ''B.''</ref> fare meðan synkt er.<ref>en — tilf. ''B.''</ref> siti kyr meðan hæilagt er. En ef hann fær a<ref>um — ''B.''</ref> hælgi. þa liggta<ref>honum — tilf. ''B.''</ref> uið .vi. aurar silfrs. En ef hann gerer<ref>byriar — ''B.''</ref> færð sina hæiman<ref>hæiman — mgl. ''B.''</ref> a friadægi. eða fyr i uikunni. þa ma hann fara sæktar laust. mæð sua myklu sem hann fær.<ref>hefuer — ''B.''</ref> En ef [maðr fær mæð<ref>[ han kiænnir — ''B.''</ref> skip sit a laugar dægi. þa ma hann fara þingat til lannz<ref>lændistoðar — ''B.''</ref> sem hann uil. oc kasta fatum up or. flöðar male. oc fara þegar syngt er.<ref>fara brott þegar han uill. — ''B.''</ref> En ef hann fær um hælgi. þa er hann sæckr .vi. aurum uið biscup. En ef hann fær mæð fatum sinum<ref>með for sinni — ''B.''</ref> a friadægi eða fyr i uikunni. þa ma hann fara um hælgi sem<ref>þegar — ''B.''</ref> hann uill sæktar laust.


'''Huat uinna skal um hælgi.'''<ref>.xv. — Overskr. ''B.''</ref>

'''17''' En<ref>En — mgl. ''B.''</ref> ef biorn bær smala mannz. i skoge.<ref>toge — ''B.''</ref> eða bita dyr. þa ma huð af fla. oc föra<ref>flytia — ''B.''</ref> kiot hæim [or skoge.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> huat dægi sem er. Ef maðr kömr af lannde þui. er lit er kristit. oc sægiz uera cristin. [En ef hann kann<ref>[ þa a han att — ''B.''</ref> næfna prest. þan er skirði han. oc guðfaður oc guðmoðor. þat hæildar<ref>hælldr — ''B.''</ref> honum.<ref>uppi — tilf. ''B.''</ref> En ef hann missir þess. þa skal þæim fimt gera er i husi hefer at hann se skirðr at fimt. En ef hann er æigi skirðr.<ref>þa skirðr at fimt — ''B.''</ref> þa liggia [uid .iij. mærkr bonndans<ref>[ bondæ uiðr .iij. merkr — ''B.''</ref> En hinn fare utlægr.


'''Vm hælga daga.'''<ref>.xvj. — Overskr. ''B.''</ref>

'''18''' A allum hælgum dagum skal hialpa likum. dauðra manna. nema iola dag æi.<ref>æi — mgl. ''B.''</ref> oc langa friadag oc æi<ref>æi — mgl. ''B.''</ref> paska æftan firi ringinga tima oc æi paskadag hinn fyrsta. En ef æinhuær græfr<ref>En ef grafuet uærðr — ''B.''</ref> a þæima<ref>einum huerium þessom — ''B.''</ref> dagum er nu ero talder þa er hann sæckr<ref>þa sekkist sa — ''B.''</ref> .vi. aurum uið biskup.

'''19''' <ref>.xvij. — Overskr. ''B.''</ref>Ef fall kömr i bu mannz. þa skal fla lata. oc up hyllda.<ref>uplima lata — ''B.''</ref> sua sunnu dag sem syknan dag.<ref>sem adra baghæ. — ''B.''</ref>

'''20''' <ref>.xviij. — Overskr. ''B.''</ref>Ef þuattr er up hængðr firi hælgi. þa skal hanga kyr.<ref>þa sk. þar hangæ kyrt. — ''B.''</ref> Ef<ref>En ef — ''B.''</ref> hann er i vatn dræpinn.<ref>honom er drepet i uatn — ''B.''</ref> oc hængðr up siðan. þa er han<ref>sa — ''B.''</ref> sæckr .vi. aurunl biscupi.<ref>uiðr biskup — ''B.''</ref> er þat<ref>þat — mgl. ''B.''</ref> gerer. En ef niðr fællr. þa bere inn. oc hirði sæktar laust.<ref>En ef niðr &c. — mgl. ''B.''</ref> En ef lereft liggr a bliki oc er a<ref>niðr — ''B.''</ref> lagt firi hælgi. þa ma kyrt liggia um hælgi. En ef i uatn er drepet um hælgi oc lagt siðan a blik. [þa sæckizst hon .vi. aurum við biscup.<ref>[ þar liggia uiðr .vj. aurar biskupi. — ''B.''</ref> <ref>.xix. — Overskr. ''B.''</ref>[Sunnu not. oc friadags not oc þær nettr er iamhelgar ero sunnu not. oc um morgenen æftir. ero .vi. aura dagar.<ref>[ Ef maðr tækr kono a .vj. auræ nattom. a friadags nott. sunnudags nott æðr a þeim nattom sem iæmhællgar ero sunnudags nott ok er um morghonen æptir .vj. auræ dagr. — ''B.''</ref> ef maðr tækr þa kono. þa er hon sæk<ref>han sekkr — ''B.''</ref> .vi. aurum uið biscup [um huæria þa not.<ref>[ mgl. ''B.''</ref>

'''21''' <ref>.xx. — Overskr. ''B.''</ref>Eigi skaí fa kono ser.<ref>ser — mgl. ''B.''</ref> [þær .iij. uikur. er nestar ero<ref>[ a þeim manaðe er nestr er — ''B.''</ref> iolom firi.<ref>firi — mgl. ''B.''</ref> oc æigi firi atlannda dag. .xiijda<ref>.xiij.da — mgl. ''B.''</ref> oc æi [þær þriar uikur er nestar ero<ref>[ þa er .iij. uikur ero till — ''B.''</ref> Jons messo.<ref>J. uaku — ''B.''</ref> oc æigi [.iij. uikum firi<ref>[ þa er .iij. uikur ero till — ''B.''</ref> Michials messo. Oc<ref>oc — mgl. ''B.''</ref> ængi skal kona fa. a þæim .ij. uikum. er nestar ero firi<ref>a þeim halluum manaðe er nestr er — ''B.''</ref> .vij. uikna fastu. En ef maðr tæckr kono a þæima liðum. er nu ero taldar þa er hann sæckr .vi. aurum uið biscup. Ef maðr læckr kono i langa fastu. þa liggia uið .iij. mærkr.<ref>biskupi — tilf. ''B.''</ref> En ef maðr tæckr kono.<ref>a þeirri not — ''B.''</ref> er .iii. aura dagr er um morgenen æftír. þa liggia honum uið .iij. aurar at uiti. þat a biscup.<ref>þa sekkizst sa .iij. aurum uiðr biskup. — ''B.''</ref>

----
Jvfr. Cap. 21 G. 27. F. III. 9. B. 7.
----

'''22''' <ref>xxj. — Overskr. ''B.''</ref>Hinuskapr sa er mæinlaus er saman komen.<ref>ok — tilf. ''B.''</ref> at guðs<ref>landz — ''B.''</ref> lagum rettom. oc at uilia huarstuæggia þæirra [er saman ero komen.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> oc annara frennda. þat skal huarke skilia<ref>þa skall huarke skiliazst uiðr annatt — ''B.''</ref> karl ne kona. þo at bröyting gange a skaplyndi þæirra. En þo at hiun<ref>I Mbr.: ''hñ'', hvilket almindelig betegner: ''hann'', men her udentvivl maa oplöses: ''hiun'', hvilket Ord ogsaa Arne M. til Veiledning har skrevet i Margen og optaget i Texten i sin egh. Afskr. No. 77. d. qv. i den arnam. Saml.; ''hun'' — Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; ''þau'' — ''B.''</ref> [sægi skilit<ref>skilizst — ''B.''</ref> millim sin. þa ma huarke [þæirra ser til forræðe læita. baðom þæim lifandom.<ref>[ læita ser forræðess. æi han ser kuænfangs ok æi hon fer giptingar — ''B.''</ref> huarke at guðs lagum. ne manna. En þo at hann kuangez henne lifanda. er fyr atte hann. þa ero þan born. æi arfgeng.<ref>arfgengen (her og nedf.) — ''B.''</ref> er þa gerer<ref>geter — ''B.''</ref> hann mæð þæiri kono.<ref>með henni — ''B.''</ref> huarke at guðs lagum. ne manna. Oc sua hit sama.<ref>sua at samu — ''B.''</ref> [þo at<ref>[ ef — ''B.''</ref> hon giftiz aðrum manne. þa ero þau born æigi arfgeng. er þa gerer<ref>geter — ''B.''</ref> hon [mæð þæim manne.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> En þat þæira hiona<ref>hiona — mgl. ''B.''</ref> er skilnaðe uælldr. [þa er þat sakat<ref>[ sekkizst — ''B.''</ref> .vi. aurum uið biscup. En sa er rettr hiunskapr. oc<ref>er — ''B.''</ref> mæð retto<ref>er — tilf. ''B.''</ref> saman komen. [er huarke er a syfskaper. ne frenndsæmi<ref>''nermæir'' — tilsat i Margen i A. med Arne M.s Haand; og opt. i Texten i hans egh. Pap. Afskr. 77. d. qv.; mgl. i Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; [ huarke með frændzæmi ne sifskapp ner mæir — ''B.''</ref> en talt er i lagum uarom.<ref>uarom — mgl. ''B.''</ref> <ref>.xxij. — Overskr. ''B.''</ref>En ef maðr uill ser kuænfangs læita þa skal han [raðs læita uið frenðr þæirar.<ref>[ læita frænda rada þæirra — ''B.''</ref> er skylldazster ero til forræða at lagum rettom. En þui nest skal han læita hænnar uilia. Nu læggia þæir stæfnu<ref>Nu leggiæzst stemfnur — ''B.''</ref> til. ok kömr hann til þæirar<ref>þæirar — mgl. ''B.''</ref> fæstingar<ref>fæstar — ''B.''</ref> stæfnu. þa skal<ref>han — tilf. ''B.''</ref> taka .ij. menn þa sem uiliaster<ref>skillrikæzster — ''B.''</ref> ero a þæim fyndi.<ref>a þeirri stæmfnu — ''B.''</ref> annan af sinn stæfnu<ref>stæfnu — mgl. ''B.''</ref> liði. en annan af frendom hænnar. [oc sænda til hænnar. oc höyra<ref>[ mgl. ''B.''</ref> huart hon kueðr næi uið þui raðe.<ref>uið þeirri raðæ giærð — ''B.''</ref> eða ia. En ef hon kueðr ia uiðr. eða þægir. þa ma hiunskapr binðazst. bæðe at guðs lagum oc manna. En ef hann uærðr bunndin. þa ma hann alldri<ref>æingin maðr — ''B.''</ref> riufa meðan þau lifa bæðe.<ref>þau uilia bæde saman uera. — ''B.''</ref> En ef hon sægir<ref>kuæðr — ''B.''</ref> næi uið honum.<ref>honum — mgl. ''B.''</ref> þa ma þann hiunskap æigi at lagum saman binnda.<ref>þa ma hionskapr æi halldæzst at lagum. — ''B.''</ref>

''23'' <ref>Ingen Cap. Afd. — ''B.''</ref>Ef<ref>En ef — ''B.''</ref> kona uærðr nauðig gift. þa ma hon sægia skilit millim sin oc bonnda sins.<ref>ma hon skiliæzst uiðr bondæ sin — ''B.''</ref> a huærium dægi. er hon uil innan tolf manaða. En ef hon byr mæð<ref>''mæð'' over Linien med Tegn til at indskydes; maaskee med Arne M.s Haand? — ''A.''; opt. i Texten i Pap. Afskr. 77. d. qv.; mgl. i Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; ''hia'' — Paus; ''með'' — ''B.''</ref> honum .xij. manaðe. eða æinum manaðe længr þa a hon alldri non til nikuæðes.<ref>þa ma hon alldri skiliazst uiðr han. — ''B.''</ref>

----
Jvfr. Cap. 22. 23. G. 25. F. III. 5. 11—13. B. 17.
----

'''24''' <ref>.xxiij. — Overskr. ''B.''</ref>Engi maðr skal hafa i husi sinu staf eða stalla. vit<ref>vitt — ''B.''</ref> eða blot.<ref>æðr rott. — tilf. ''B.''</ref> eða þat er til hæiðins siðar uæit.<ref>horfuer — ''B.''</ref> En ef<ref>nokor — tilf. ''B.''</ref> hefer oc uærðr hann at þui kunnr eða sannr. þa er hann utlægr oc uhæilagr. oc huær pæiningr fear hans. Nu ef blot er funnit i husi laslausu<ref>i laslausum husum. — ''B.''</ref> matblot. eða læirblot gort i mannzliki. af læiri. eða af dægi.<ref>æðr hamfrær — tilf. ''B.''</ref> þa skal hann<ref>þat — tilf. ''B.''</ref> þeðan löysa i brot. mæð lyrittar æiði. sæckr .iij. morkum<ref>uiðr biskup — tilf. ''B.''</ref> ef<ref>sa — tilf. ''B.''</ref> æiðr fællz.<ref>fællr — ''B.''</ref> En ef funnit er i lasum.<ref>undir basom — ''B.''</ref> i kerom. eða kistum. i byrðum eða i orkom. þa er sa<ref>maðr — tilf. ''B.''</ref> utlægr.<ref>ok fe hans allt — tilf. ''B.''</ref> er þæim lykli<ref>þan lykill — ''B.''</ref> narðuæitir. er at gengr. En<ref>Nu — ''B.''</ref> ef hit er<ref>ef hittist — ''B.''</ref> i buri<ref>æignar buri — ''B.''</ref> mannz.<ref>mannz — mgl. ''B.''</ref> oc ero a uindaugu oc liggr a starru. eða strae. þa hæitir þat stunga fole. þa ma bonde<ref>fa bonde er þat bur a — ''B.''</ref> löysa þat brot<ref>l. sik undan — ''B.''</ref> mæð lyrittar æiði. sæckr .iij. morkum ef æiðr fællr. En ef funnðit er.<ref>ef hitt uerðr — ''B.''</ref> unndir starru.<ref>stor — ''B.''</ref> eða strae. oc matte æigi unndan læggia i hus þar undir.<ref>ok matte þat æi uttan undir liggia — ''B.''</ref> þa er sa utlægr oc fe hans allt er lykli<ref>þa lykkla — ''B.''</ref> uarðuæitir.

'''25''' <ref>Ingen Afd. — ''B.''</ref>Allt<ref>þat — tilf. ''B.''</ref> utlægðar fe er biscup gefr sok a. þa a hann í<ref>þa a biskup þær af — ''B.''</ref> þriðiung. konongr annan. böndr þriðiung<ref>hin .iij. bönðr þeir — ''B.''</ref> er um döma.

'''26''' <ref>xxiiij. — Overskr. ''B.''</ref>þat er allt ætt. er mannz hannda uærk ganga til.<ref>att — ''B.''</ref> þat er<ref>ætt ef — tilf. ''B.''</ref> clafe kyrkir. eða fællr i bru. eða uælltir maðr<ref>i — tilf. ''B.''</ref> skipi. eða rekr<ref>alltir — ''B.''</ref> maðr a iss uföran. eða fællr tre a. [er maðr hefer skorat. eða fællr tre a þat. er maðr hefer ælld i lakt.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> eða [uærðr af þui daut. at<ref>[ mgl. ''B.''</ref> fast stænndr i bæckí.<ref>stændr fast i bælki. — ''B.''</ref> eða fællr i brunn. þa er þat [allt ætt. þat er<ref>[ mgl. ''B.''</ref> allt lofat at eta er syn er bane til. En þat er [allt suida. ær<ref>[ kuæisa æðr — ''B.''</ref> örsla sot drepr. eða ræið lystr. eða braða sot kömr at. þat er æigi æt.<ref>Her er i Mbr. A. indheftet det foran S. 838 og 341 omtalte Pergaments-Blad C. af den ældre Borgarthings-Christenret.</ref>

'''27''' <ref>.xxv. — Overskr. ''B.''</ref>Fiorom sinnum a tolfmanaðom ero imbru dagar. þa skulu prestar bioða. En huær maðr er tolf uettra er gamall. eða [tolf uettrom<ref>[ mgl. ''B.''</ref> ælldri. skal fasta<ref>þa — tilf. ''B.''</ref> alla. ef hann<ref>maðr — ''B.''</ref> er hæill. En sa er æi fastar eða etr [kiot. eða<ref>[ mgl. ''B.''</ref> huit a<ref>friadagum i — tilf. ''B.''</ref> imbru dagum. hann er sæckr .vi. aurum uið biscup. En ef maðr kömr inn.<ref>farande — tilf. ''B.''</ref> þar sem maðr etr kiot a friadægi. oc spyr hinn<ref>han — ''B.''</ref> at. hui etr þu kiot nu. [oc er friadagr.<ref>[ mgl. B.</ref> hann<ref>en hin — ''B.''</ref>

----
Jvfr. Cap. 24. 25. G. 29. F. III. 15. 2. B. 16. Cap. 26. G. 26. F. II. 42. B. 5. Cap. 27—29. G. 20. F. II. 31—43. B. 6. 13.
----

suarar.<ref>sua — tilf. ''B.''</ref> ek er degra uillr.<ref>daghuillr — ''B.''</ref> oc rekr ut bita þæim. er hann hefer<ref>þa — tilf. ''B.''</ref> i munni ser. þa liggr ængi sækt uið. oc gange<ref>þo — tilf. ''B.''</ref> til scrifta. En ef hann suarar. at nu gengr æi [skiall a skia.<ref>[ skiæll a skiæll — ''B.''</ref> oc suælgir niðr [þæim bita.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> þa hæitir sa biti<ref>þa h. þat bitin hin — ''B.''</ref> dyri. gialldi .iij. mærkr biscupi.<ref>biscupi — mgl. ''B.''</ref> oc gange til scrifta. En ef hann etr længr<ref>sidæn — ''B.''</ref> fram a læið, oc uil æi aflata oc æigi til scrifta ganga. þa er hann maðr hæiðin oc drygir hæiðin sið, oc er hann utlægr oc uhæilagr. oc huær pæningr fear hans. En ef maðr ettr kiot i langa fastu eða i imbru dagum oc kom<ref>kömr — ''B.''</ref> kross at garðe honum.<ref>hans — ''B.''</ref> þa er hann sæikr .iij. morkum við biscup.

'''28''' <ref>Ingen Afd. — ''B.''</ref>En ef maðr etr<ref>kiot — tilf. ''B.''</ref> i langa fastu. sa ma æi kallaz<ref>þa ma han æi æita — ''B.''</ref> daguillr. sa er utlægr. oc fe hans allt. þat er i æigu hans er.<ref>þat er han a — ''B.''</ref> En ef þionn mannz etr kiot i langu fastu.<ref>En ef maðr ætr mannæ kiot — ''B.''</ref> þa er hann utlægr.<ref>þa er þat utlægt — ''B.''</ref> oc skal<ref>þat — tilf. ''B.''</ref> uera i uallde skapdrottens [hans er a.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> huart hann uill löysa hann<ref>þatt — ''B.''</ref> undan þui<ref>með þui at han — ''B.''</ref> giallde. halft þægngilldi kononge. oc kaupa [honum sua<ref>[ þui — ''B.''</ref> lannzuist. eða hit ælligr. at hann fare af lannde brot.<ref>eða fare utlægr. — ''B.''</ref>

'''29''' <ref>.xxvj. — Overskr. ''B.''</ref>En ef maðr gengr a uillator í mork uti.<ref>a mork — ''B.''</ref> Ef hann hefer<ref>ok hefuir han — ''B.''</ref> genget<ref>.xiiij. dögr — tilf. ''B.''</ref> .vij. daga oc .vij. netr. En ef hunndr fylgir honum. þa skal han fyrr eta hunnden. en hunndren ete hann. En ef hann hittir ros. þa skal hann fyr eta þat<ref>ross — tilf. ''B.''</ref> en hann suællti længr. En þegar hann kömr i bygðir.<ref>till bygðar — ''B.''</ref> þa skal hann sægia til misætes sins. mannum.<ref>manni — ''B.''</ref> oc ganga<ref>gange — ''B.''</ref> til scrifta. þa liggr ængi sækt uið. En ef hann löynir oc kömr up siðan oc uærðr hann sannr at.<ref>þui — tilf. ''B.''</ref> þa er hann utlægr oc fe hans allt.

'''30''' <ref>.xxvij — Overskr. ''B.''</ref>Þat er oc firiboðet at nockor<ref>Þat er tallt i lagum at eingi — ''B.''</ref> maðr skal fa frenkono sinnar.<ref>frændkonor sinar — ''B.''</ref> [ser til kono.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> eða<ref>ne — ''B.''</ref> frenndlæiuar sinnar. ne guðciuia sin.<ref>guðzifuiar sinar — ''B.''</ref> allar ero unndan skildar. nema su æin [kona æi. er maðr læiðir<ref>[ er karllmaðr læiðir kono — ''B.''</ref> i kirkiu. þui at þat er æcki nema kosgirni æinn. Nu skal tælia<ref>fra fæðr — tilf. ''B.''</ref> frensemi þæirra [i .vta.<ref>[ tælia fra .vj. — ''B.''</ref> kne oc take<ref>taka — ''B.''</ref> at .vijda. En at frenndlæif. tæli .iij.<ref>En frændlæiua skall tælia i .iiij. — ''B.''</ref> kne oc take<ref>taka — ''B.''</ref> at .vta. En ef maðr tæckr ner mæir. þa ma<ref>han — tilf. ''B.''</ref> æí æíga at lagum.<ref>logmale. — ''B.''</ref> En ef biscups armaðr fær til talumann at tælia frenndsæmi þæirra. huart sem<ref>han — ''B.''</ref> tæl bættrum skilum eða uærrum. þa skal<ref>han — tilf. ''B.''</ref> föra sunndr

----
Jvfr. Cap. 30. G. 24. F. III. 1. B. 15.
----

frenndsæmi þæirra. mæð .viij. manna vitnum. .ij. or faðærni hans. oc .ij. or moðærni hans. [oc .ij. or faðærni hennar. oc .ij. or moðærni hænnar.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> En ef þau sittia .iij. manaðe. eða .iij. manaðom længr. fra þui er biscups armaðr hefer þæim stæfnu gorfa.<ref>h. þeim stæmfnt — ''B.''</ref> þa ero þau sæk .iij.<ref>.ij. — ''B.''</ref> Ef þau læiða<ref>eigi — tilf. ''B.''</ref> vitni sin<ref>sin — mgl. ''B.''</ref> a þæim .iij. manaðom.<ref>þa skall alldri uera till uitnis huerft vm alldr sidæn — tilf. ''B.''</ref> þat<ref>þau — ''B.''</ref> vitni skulu þau lata læiða a þingi. huart er þau gera þat þing eða anner maðr.<ref>aðrer men — ''B.''</ref> a söknom dagum.<ref>a suornom dægi — ''B.''</ref> [En ef þau ero æi læid. þa skal æi til uitnis huærft um alldr siðan.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> Nu skal hann ænn gera<ref>honom adræ — tilf. ''B.''</ref> þriggia manaða stæfnu. at hann skiliz uið hona. En ef hann sitr tuenne .iij. manaða stæfnur. þa ero þau sæk .vi. morkum. þa skal ænn gera þriðiu .iij. manaða stæfnu. at þau skiliz.<ref>En ef han sitr tuenne &c. — mgl. ''B.''</ref> En ef hann sitr<ref>þau sitia — ''B.''</ref> hina þriðiu .iij. manaða stæfnu. þa ero þau sæk .ix. morkum uið biscup. þa gere ænn biscups armaðr.<ref>þa skall gera þeim fimt — ''B.''</ref> at þau se skild. ef þau ero þa æigi skild. þa ero<ref>þau — tilf. ''B.''</ref> bæðe utlæg. oc fe þæirra allt. þa skal biscup af taka fyrst<ref>þær — ''B.''</ref> .ix. mærkr ef<ref>er — ''B.''</ref> hann hefer sottan hann til.<ref>vm — ''B.''</ref> þa skal þriskifta<ref>sidan skiptæ i þriðiung — ''B.''</ref> utlægom öyri. tæckr biscup þriðiung.<ref>æin — ''B.''</ref> konongr annan.<ref>sakar abere ok — tilf. ''B.''</ref> logmaðr<ref>I Mbr. den sædvanlige Forkortning for Ordet ''maðr''; dog vilde Fleertals-Formen ''logmenn'' i Betydningen af ''logunautar'' ligesom nedenfor i Cap. 44, og ligesom ''bönðr'' i Cap. 25, upaatvivlelig være rigtigere.</ref> hinn þriðia.

'''31''' <ref>Vm biscups stoll., som Overskrift, men med en nyere Haand — ''A''; .xxviij. — Overskr. ''B.''</ref>Sa skal biscup uera at stole.<ref>Sa er biskup at lande — ''B.''</ref> er konungr uill.<ref>setia till — tilf. ''B.''</ref> oc retkosen er til.<ref>til — mgl. ''B.''</ref> oc her er uigðr til starfs.<ref>stafs — ''B.''</ref> oc stols. ver skulum honum fe gefa. En hann skal oss tiðir uæita. oc alla þionosto<ref>vinna þa — tilf. ''B.''</ref> er til hans æmbættis höyrir.<ref>kömr — ''B.''</ref> En uer skulum honum (gefa)<ref>Tilf. i Margen og med en nyere (Arne Magnussöns?) Haand; synes at være udeglemt i Mbr. ved Skjödeslöshed af Skriveren; optaget i Texten i Pap. Afskr. 77. d. qv.; mgl. i Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; fa — ''B.''</ref> fiorðong tiundar.<ref>uarrær i mote — tilf. ''B.''</ref> hann skal oss kænni menn fa. þa er hann uæit at kunnasto hafa<ref>hafue — ''B.''</ref> til. born at skira oc scrifta malom uarom at lyða.<ref>skriptæ mall höyræ — ''B.''</ref> oc kirkiur uarar mæð sömdom<ref>sömd — ''B.''</ref> uarðuæita. oc oss æmbætti þat allt uæita er cristni uare boger.<ref>Saaledes i Mbr.; ''ber'' — Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; ''byriar'' — ''B.''</ref> En ver skulum honum fe vart gefa slict sem nu er tallt.<ref>skillt. — ''B.''</ref> [þær tiundir af allskonar<ref>[ En þat er allzskonar tiund — ''B.''</ref> saðe sinu<ref>sua — ''B.''</ref> af hamal<ref>haml — ''A.''; hamul — ''B.''</ref> kyrni<ref>kynni — ''B.''</ref> sem af byggi.<ref>byggsaðe. — ''B.''</ref>

'''32''' <ref>Ingen Afd. — ''B.''</ref>En tiund skal a akre gera. oc skifta i fiora luti. skal biscup laka þriðiung.<ref>fiorðong — ''B.'', rigtigere.</ref> kirkia annan. prestr hinn þriðia. ratöker menn hinn fiorða. oc fare böndr sialfer

----
Jvfr. Cap. 31—33. G. 8. 9. F. II. 11. 18. 19. 44. B. 11.
----

mæð þæirra lut. oc skipti sem hann uill<ref>sua sem þeir uilia — ''B.''</ref> suara firi guði. En bonnde skal uarðuæita alla<ref>alla — mgl. ''B.''</ref> tiund. til þess er [tiund oll er tæckin.<ref>[ oll er borð — ''B.''</ref> En sa er sitr iuir tiund .xij. manaðe. oc uil æi gera. [æftir þui<ref>[ mgl. ''B.''</ref> sem nu er mællt. [þa er hann sæckr .iij. morkum við biscup oc gere ænn tiund Sem aðr. En ef hann sitr iuir annat ar.<ref>[ mgl. ''B.''</ref> þa er hann sæckr .vi. morkum.<ref>uiðt biskup. — tilf. ''B.''</ref> sitr hann<ref>En ef han sittr — ''B.''</ref> iuir [hit þriðia<ref>[ .iij. — ''B.''</ref> ar. þa giallde hann .ix. mærkr. En þat fe a biscup.<ref>þa er han sekkr .ix. morkum sylfrs uiðr biskup. — ''B.''</ref> En biscups armaðr skal gera<ref>honum — tilf. ''B.''</ref> fimt til. at up se loket bæðe sæktenne oc tiunnd. En ef hann lykr æigi at fimt. þa er hann utlægr oc fe hans allt. [oc skal biscup taka fyrst af .ix. mærkr. ef hann sökte hinn til. En siðan skiftiz<ref>[ ok skal stipta þui — ''B.''</ref> i þria staðe. biscup take þriðiung.<ref>tækr biskup æin — ''B.''</ref> konongr annan bönðr hinn þriðia. Nu skal biscup koma i huærn þriðiung. a huærium tolf manaðom. oc syngia þar<ref>þar — mgl. ''B.''</ref> tiðir at houuð kirkiu.<ref>h. kirkium — ''B.''</ref> oc færma<ref>þar — tilf. ''B.''</ref> born manna. þa oðlaz hann fe manna. ef hann gerer sua. En ef hann kömr æigi fua. mannum tiðir at uæita. oc ganga ængar nauðsyniar hans<ref>hans — mgl. ''B.''</ref> til þa er hann af ræiðu sinni. þat ar. er hann kömr æi. En þesser<ref>Þatt — ''B.''</ref> ero nauðsyniar hans.<ref>hans — mgl. ''B.''</ref> [liggr hann<ref>[ ef han er — ''B.''</ref> siufr. eða sar. eða konongr sænndir orð. æftir honum.<ref>s. honum orð — ''B.''</ref> eða ærkibiscup. oc fær hann [þæirra ærennda.<ref>[ sua at kirkia ræðr æðr ærchibiskup — ''B.''</ref> þa a hann at hafa ræiðu sina. þo at hann kome æigi þar.<ref>þar — mgl. ''B.''</ref> þa<ref>En þær — ''B.''</ref> ero nauðsyniar hans taldar.<ref>en eigi flæiri. — tilf. ''B.''</ref> <ref>.xxx. — Overskr. ''B.''</ref>Prestar þæir aller<ref>aller — mgl. ''B.''</ref> er sitia at houuð kirkium. þæir skulu boð hæuia oc lata þui<ref>þat — ''B.''</ref> boðe fylgia ner biscup skal [koma oc<ref>[ mgl. ''B.''</ref> mannum tiðir uæita. Nu skal prestr<ref>sa — tilf. ''B.''</ref> er sittr a<ref>at — ''B.''</ref> houuð kirkiu<ref>h. kirkium — ''B.''</ref> uæita<ref>''uæita'' tilsat i Margen med en nyere (Arne M.s?) Haand — ''A.''; optaget i Texten i Pap. Afskr. 77. d. qv.; mgl. i Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; tilsat hos Paus efter ''sinum''.</ref> .iiij. natta uist<ref>uæislu — ''B.''</ref> biscupi sinum<ref>sinum — mgl. ''B.''</ref> mæð .x. men<ref>monnum — ''B.''</ref> oc hesta .vi.<ref>.xv. hestom — ''B.''</ref> a uettrar dægi. en a sumar dægi<ref>með — tilf. ''B.''</ref> .x. hesta oc taum hest firi. Prestr<ref>sa —tilf. ''B.''</ref> skal fa biscupi mat oc mungat yrit.<ref>yfrit — ''B.''</ref> oc laxmannum hans. taum hest(e) hans<ref>hans — mgl. ''B.''</ref> oc<ref>æðr — ''B.''</ref> þæim sem hann riðr.<ref>sem biskup riðr a — ''B.''</ref> þa<ref>þa — mgl. ''B.''</ref> skal gefa korn.

'''33''' <ref>Ingen Afd. — ''B.''</ref>Nv skal lata<ref>sa — ''B.''</ref> hæimta ræiðu biscups. [þann er hann skipar til.<ref>[ er han byðr vm. — ''B.''</ref> oc hæuia<ref>hæfui — ''B.''</ref> up stæfnu boð i heraðe. oc lata þat fylgia boðe. at þingat [kome aller. mæð<ref>[ skulu aller flytia — ''B.''</ref> ræiðu biscups. til stæfnu byar. þæir menn sem þa<ref>þar — ''B.''</ref> gera skil a.<ref>a — mgl. ''B.''</ref> [þa lætr hann þar uið tacka.<ref>[ han a uiðr þui at taka. — ''B.''</ref> En þæir er oskill gera. oc æi koma þar. mæð ræiðu biscups. hann skal stæfna þæim i herað annat. æftir ser. aller þæir er þar gera skill. þa ma<ref>skall — ''B.''</ref> hann uið taka. En þæir er þar gera æi skill.<ref>gera oskill — ''B.''</ref> þa ma<ref>skall — ''B.''</ref> stæfna þæim [i þriðia herað. æftir ser.<ref>[sæptir .... her ender ''B.''</ref> En ef þæir gera oskill þar. þa skal fara til houuð kirkiu. oc lysa þui. at hann hafe hæimt ræiðu biscups. oc aller þæir menn er mer gerðo skill. tok ek uið þui. En þæir er oskill gerðo. þa stæfndi ek þæim hingat. skill at gera. Nu ef þæir uilia ænn her gera skill. þa uill ek uið taka. Ef þæir uilia nu æi skill gera. þa ero þæir sæckir .iij. morkum uið biscup.

'''34''' En ef kirkia fællr niðr. eða brænnr up. þa skulu bönðr timbr a tuft föra a missare. oc gor a tolfmanaðom. En ef æi er þa gor. þa liggia uið .xv. mærkr. allum þriðiungs mannum. Nu skal biscup hafa firi kirkiu uigslu .iij. natta ueizlu. mæð .xxx. manna. oc .xxx. hesta. a sumar dægi. af bonda fe. en .xv. hesta a uettrar dægi. oc fae bönðr honum mat oc mungat. honum oc hans mannum. oc fae þa menn til. er honum þione oc uæiti. þat skal hann hafa firi uigslu nema þæir uærði a annat satter bönðr oc biscup.

'''35''' Prestr sa er sitr at houuð kirkiu. hann skal abyrgiaz ælld þann er hann hefer at æmbætte sinu. þa er hann syngir mannum tiðir sæckr .iij. morkum .ix. alna öyris. En ef hann ber til annars ælld i kirkiu oc brænnr hon up af þui. þa skal hann up lata gera kirkiu. oc lata uigia. oc albua sem fyr uar hon. En ef hann hefer æigi kost. eða uill æi rögt hafa a. þa æigu bönðr fe hans allt. at hafa. til kirkiu giærðar. En ef preste uinnz æi fe til. þa skulu bönðr sit fe til læggia. at kirkia se buin. Prestr sa skal fara fra kirkiu oc kome aftr at hann hæilli huærium skaða sin.

'''36''' En ef kirkia brænnr af annars mannz ælldi. þa skal hona lata up gera oc albua. af sinum kostnað. En ef hann hefer æigi kostnað til. eða afrökez hann. þa fare hann utlægr oc uhæilagr. en bönðr. hafe fe hans allt til kirkiu upgiærðar. En ef æigi uinnz hans fe til. þa take bönðr sit fe til. at hon se buinn. En hann fare brot oc kome sua aftr i lannd. at hann hafe hæillat bonndom. þat er þa hefer kostat. Nu ef maðr<ref>Forkortet i Mbr. paa sædvanlig Maade; dog udentvivl feilagtigt f. ''man''; ligeledes i næste Cap.</ref> mannz brænnir up kirkiu. þa er þat i abyrgð allra bonnda. er mann æigu.

'''37''' Ef maðr aflar manne bloz. eða bens af hæftugri hænde. oc kömr a kirkiu. sa skal kirkiu lata uigia. oc hafe sit fe til við biscup. En ef hann afrökez. eða hefer æigi fe til. þa fare af lannde brot. utlægr. oc uhæilagr. en bönðr late uigia kirkiu sina. En hann kome sua i lannd aftr. at hann hafe hæilat bonndom skaða sin. En ef bloð uæckir mæð ofund i kirkiu garðe. þa skal sa lata uigia kirkiu garð. mæð sinn

----
Jvfr. Cap. 34-36. G. 10.12.14. F. II. 7-9.11-13. B. 8. Cap. 37. F. II. 10. B. 18.
----

fe. er þui bloðe uacte. fare ælligr utlægr. sem fyr uar talat. er ofundar bloðe uacte. En ef maðr aflar manne bloz eða bens af uaða. en æi at uilia. oc stænðr a kirkiu golfe. þa tælgi af spon. oc kaste or kirkiu garðe. þar kömr æi uigsla til. kasta skal a uigðu uatne. En ef bloð kömr niðr i kirkiu garðe. kaste uigðu uatne i staðenn. þegar er up er grafet. ef af uaða uærki kom. En ef maðr manna. uæckir bloð i kirkiu garðe af hæftugri hennde. þa er þat i abyrgð allra þæira manna er æigu.

'''38''' Nv skal kirkiu garðr uera um kirkiu. armaðr biscups. skal þing gera a uars dægi. sua at þele se or iorðu. þa a huær til sins garðz at ganga. oc böta sua um. at huarke briote niðr. ræg eða rott. En ef a liggr lið. þa skal biscups armaðr. gera til fimt. at huær gere sin garð gilldan. ef æi er þa gor. þa liggia uið .vi. aurar. En ef ænngi gengr uið þat lið. þa skulu þæir. er þar æigu garða a. tuær hennðr. þui liði er niðri liggr. fa menn till þess. eða hallde uppi sialfer. En ef biscups armaðr gerer fimt aðra. at annare. þa er æin sækt ef hann söker æigi i millim. En ef hann söker fimtena i millim. þa a hann at hafa .vi. aura at huærri fimt. til þess er þriðiungr er niðr fallen. En ef halfr er niðr fallen. þa liggia uið .xij. aurar. En tuæir lutir ero niðr fallner. þa ero .iij. mærkr at sækt. oc æigu þæiri sækt aller þriðiungs menn. at suara.

'''39''' En um kirkiur þær er högendes kirkiur ero. ef þær falla niðr. eða brænna up. þa skal timbr a tuft flytia. innan .xij. manaða. oc gor at aðrum. oc uigð. a þriðiu. En ef æi er timbr a tuft flut a .xij. manaðom. þa skal uera at aðrum. oc gor kirkian. En ef æi er timbr a tuft. a tuennom .xij. manaðom. oc gor. þa skal a þriðiu tolfmanaðom timbr a tuft fört. oc gor kirkia oc uigð. Ef þa er æi gor. þa skal at fimt gor oc uigð. En ef æi er gor oc uigð. at fimt. þa er bö þæim firifaret. er kirkia stoð a. oc skulu þa frenðr oc oðalsmen löysa þa iorð gulli oc brændo sylfri. oc fe allu lasta lausu. bönðr skulu til ganga. oc meta iorðena. sua sem þæir þora at suæria æftir. at hon er uærð. En þui uærði skal þriskifta. tæckr biscup þriðiung. konongr annan. bönðr hinn þriðia. En sa maðr er öræigi. er þa kirkiu a. þa skal iorðen afla fanga til kirkiunnar. siðan skal hon afla til giærðar. En siðan er hon er gor. þa skal iorðen afla til uigslu. En siðan a hann uið iorðu sinni sialfr at taka. En ef maðr sæl uið uærði kirkiu iorð sina. oc skil ser kirkiu. ef hon fællr niðr. þa skal hans iorð bera iam mykla abyrgð. sem hin er hann sælldi. En ef sa maðr er öræigi. er þæiri kirkiu a up at hallda. þa huærfr kirkia þingat sem sa bör er. er kirkia stænðr a.

----
Jvfr. Cap. 38. G. 11. 13. F. II. 7. B. 9. Cap. 39. G. 12. F. II. 13. B. 8.
----

'''40''' Biscup skal hafa mæð ser .xv. menn oc .xv. hesta a sumar dægi. firi houuð kirkiu uigslu. oc .ij. natta uæizlu. En a uettrar dægi hesta viij En firi högendes kirkiu a biscup at hafa .iij. mærkr. ef hann uigir bæðe kirkiu oc kirkiu garð .ix. alna öyris.

'''41''' Biscups armaðr. hann ma æigi kænna manne fordæðoskap. huarke karle. ne kono. nema þat se heraz flöyt. mæla þat böndr þrir. eða þrim flæiri. oc bera þæir uitni um. at bygðflöyt er. En ef hann mæler þat. oc hefer þat æcki ueret heraz flöyt. þa skal hann böta þat .iij. morkum. þat ma maðr mæla. ef hann tækr a ser eða kono sinni. þo at þat se æi herazflöyt. eða hann tæckr a barnum sinum. eða bui sinu. huart sem hann mæler þat uið karl. eða kono.

'''42''' Hæima skal sok gefa at husi. allz þess er hauu uil sottan hafa. þa skal hann bioða firi sik. huart er hann uil guðsskirslir eða manna. hann skal æi æiga huærft til manna skirsla. ef hann byðr fyrri guðs skirsl. [Ef hann byðr fyrri manna skirsl.<ref>[ tilsat i Margen, med Tegn til at indföres i Texten; dog med en nyere (Arne M.s?) Haand; indfört i sélve Texten i Pap. Afskr. 77. d qv., dog underprikket; mgl. i Pap. Afskr. Cod. Reg. 1155. a.; optaget hos Paus.</ref> þa a hann æi huærft til guðs skirsla. þat skal hafa er hann byðr fyrri. En huart sem er karl eða kona. þa skal hafa .xij. manna vitni. læita i herað þau þriu. er hann hefer længstum i ueret. at förazst unðan þui male. hafa huart er hann ma flæira fa. karla eða konor. En þegar er æiðar fallaz. þa skal na guðs skirslum. En ef hann fællz at huarotuæggia. þa er utlægr oc vhæilagr. oc allt þat er hann a. karlmaðr skal ganga til arens iarns. en kona til ketills taks.

'''43''' Prestr sa er vigir guðs skirslir. hann skal hafa<ref>Pap. Afskr. 77. d. qv. indskyder her: ''halfa''; men Ordet er först understreget og derpaa underprikket.</ref> mork .vi. alna öyris. skulu huarer tuæggia uæl<ref>Saaledes i Mbr.; maaskee ''uæð'' (''veð'')?</ref> læggia. hiu er æiða<ref>Saal. i Mbr.; maaskee er ''til'' udeglemt foran.</ref> gengr. oc sa er sok gefr. ef skir uærðr. þa skal sa gefa fe. er til för er. ef full uærðr. þa gefe sa fe. er iarn ber. .xv. natta grið. skal hafa fra guðs skirslum oc fra æiðum.

'''44''' En ef þat er utlægðar fe. þa tæckr sakar abere þriðiuug þess er utlægt er. En .ij. lutir er aftir ero. þa skulu þriskiftazst. tæckr konongr þriðiung. biscup annan. logmenn hinn þriðia.

'''45''' Engi maðr a at trua. a finna. eða fordæðor. eða a vit. eða blot. eða rot. eða þat. er til hæiðins siðar höyrir. eða læita ser þar bota. En ef maðr fær til finna.

----
Jvfr. Cap. 40. G. 14. F. II. 8. B. 10. Cap. 41. G. 33. F. III. 20. B. 16. Cap. 42, 43. G. 24. F. II. 45. Cap. 44. ovf. 25. F. III. 2. B. 16. Cap. 45. 46. ovf. 24. G. 28. 29. F. III. 15. B. 16.
----

oc uærðr hann sannr at þui. þa er hann utlægr. oc ubota maðr. oc firigort fe sinu allu. oc skal uera þriskipt. skal konongr taka þriðiung. biscup annan. böndr hinn þriðia. En hinn er sok er gefen. ok kueðr hann næi uið. þa skiri hann sik mæð .vi. manna æiði. þæirra er þar ero födder i þui heraðe. sem hann er staddr. oc hann fær æi uitni. þa skal hann na iarnburði. En ef hann fællr at iarnburði. þa er hann utlægr oc obota maðr. sem aðr uar skillt. kona huær er fær mæð lif. oc læz kunna böta mannum. ef hon er sonn at þui. þa er hon sæk .iij. morkum. ef hon hefer fe til. En ef æigi er fe til. þa take huær er uill oc fenyti ser. En ef ængi uil ser fenyta. þa fare hon utlæg. Ef hon næitar firi. uinni firi lyrittar æið. En ef henne fællr æiðr. þa fællr henne til .iij. marka .vi. alnar öyris.

'''46''' Ef þat er kænnt kono. at hon riði manne. eða þionom hans. ef hon uærðr sonn at þui. þa er hon sæk .iij. morkum. Ef hon nætir<ref>Ordet ''nætir'' er i Mbr. utydeligt og opfrisket med en nyere Haand: ''neer ni''; dog synes oprindelig snarere at have staaet: ''nætir''; Pap. Afskr. 77. d. qv. har i selve Texten: ''næítar'', understreget og underprikket, og i Margen, med Henviisningstegn dertil, ''nær ni''. Hele Stykket "Ef hon … setar æið." mgl. i Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; og hos Paus.</ref> firi. þa skal hon uinna setar æið. En ef sa æiðr fællr henne. þa fællr til .iij. marka .vi. alnar öyris. En ef æi er fe til. þa fare hon utlæg.

'''47''' En ef maðr liggr siukr i heraðe. oc uill hann at prestr lese iuir honum. gere hest mote honum. eða skip. ef þess þarf uið. þa er prestr skylldr. at fara til hans. oc lesa iuir honum lester þriar. kaupa laust. En ef hann uill lata lesa flæiri. þa skal pæningr firi lest huæria. þa sem. þrir tigir firi öyri. þar til niu ero lestnar. þa skal siðan lata kaupa við prest ef hann uill lata lesa flæiri. Nu ef hann uill lata husla sik. eða scrifta. þa gere hann hest mote preste. þa a hann at fara huart sem er dagr eða not. En ef hann uill lata olia sik. þa skal hann þat gera. hafe mæð ser prest eða diakn. þar firi skal hann hafa aura .ij. .xij. alna öyris. Nu ef hann döyr af. þa skal boð gera houuð preste. sænnda hest mote honum. ef hann a ængan. sinn skal hann hafa. ef hann a sialfr. oc binnda a stal. er hestar bonda stoð a. oc gefa höy. þat sem bazst er a bö. i tioðr ef a sumar dægi er. En ef nauðsyniar uærða i flæirum staðum. þa a hann at fara i þria oc siti þar at natsetre er hann kömr siðarst. syngia þar iuir liki oc fylgia þui. til grafar. um morgennen. gegna þar allum likum. oc syngia þa salo messo firi allra þæirra sal. oc uigi grof oc syngi iuir liki þæirra þa oðlaz hann legr kaup af allum.

'''49''' Tolf alnar ero at legr kaupi. at lænndom manne. eða tono hans. niu alnar. at hans syni. eða dottor. til þess er þau ero fiortug. siðan tolf<ref>Saaledes i Mbr. Rettere ''.vij.'', see nedf. II. 37.</ref> alnar. at legrkaupi.

----
Jvfr. Cap. 47. G. 15. F. II. 14. 17. B. 12. Cap. 48— 51. G. 23. F. II. 15. 16. B. 9. 12.
----

Sua oc at haullz manne. Er hann er sun löysingia. þa ero alnar .iiij. at legr kaupi. en alnar .iij. æftir löysingia. ufrialsan pæning uegen. firi anauðgan. annan. firi huærn mann þæirra er .iij. uettra ero. eða þrim uettrom ællri. þa er fullt legr kaup firi. En firi þann er yngri er pæning uegen. Væd skal læggia preste halfu mæira. en legr kaup er til. oc hafa löyst ut at siaunnd. ælligr er foruæðia. hæimti prestr at tuaro skulld sina. En huær manna. sem gort hefer akr tiunnd sina. oc houuð tiunnd. þæir æigu<ref>''eigi'' er udeladt, see nedf. XI. 37.</ref> at giallda legrkaup. En ef boð kömr preste at fara til er lik liggr inni oc uil hann æi til fara. oc ganga ængar nauðsyniar til. þa er hann af þui legr kaupi. er hann skilldi þar hafa. take sa prestr er æruaði drygði til. þat ero uauðsyniar. ef hann liggr siukr. eða sar. þa skal hann hafa halft. en halft sa er æruað hefer til. En ef maðr fær or heraðe. eða or þriðiungi sinum. oc uærðr i aðrum þriðiungi dauðr. þa skal sa hafa legr kaup. er syngir iuir liki hans. oc uigir groft. En hinn hajft. er uigir mat oc mungat hans. þar sem hann uar hæims uistum.

'''49''' Nv skal preste bioða. oc kono hans til ærfis. oc manne mæð þæim. sitia skal hann i annduege oc kona hans hia honum. En ef ærfi ero þriu. sænn i sokn hans. þa skal hann koma i alla staðe þria. oc vigi mat oc mungat. oc uere at þui mungate er hællzst uil hann. nema sua langt se i millim. eða bere nauðsyniar til. at hann ma æi komazst i alla staðe.

'''50''' Lænndan mann. skal grafa nest kirkiu. oc lænndra manna born. oc lænnz mannz kono. þui nest haulda menn. oc konor þæirra. oc born. þa skal grafa löysingia. oc þæirra born. þui nest skal grafa frialsgiafa oc þæirra born. En nest kirkiu garðe. skal grafa manna mann. oc ambottor. karlmenn skulu liggia firi sunnan kirkiu en konor firi norðan. sua skal menn niðr grafa at anner grafe æigi up. meðan liðum loðer saman oc fylgir holld. eða har. En ef up er grafet. þa liggia uið aurar .vi. En sua skal niðr grafa. at alen se hæill iarðar firi ouan kistu. En ef skæmra græfr niðr. þa liggia uið aurar .vi. En ængi a at grafa i annars legr. nema hann uili sæckiaz at laga rette uið ærfingia hins dauða. En ef maðr tæckr mannz bæin oc kastar or kirkiu garðe. þa er hann sæckr uið biscup .vi. aurum. þa skal alla grafa i kirkiugarðe. er hæfer ero. oc alla þa er æi ero ubota menn. Maðr sa er sæter<ref>Pap. Afskr. 77. d. qv. læser: ''særer''; ligesaa Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus.</ref> sik sialfr oc iðraz hann uærks sins. oc uærðr þat uitnis sat. oc gengr hann til scrifta. þa er hann græfr i kirkiu garðe. ef hann döyr af þui sare. En ef hann særer sik sialfr i viti oc iðraz hann æi. þa er hann æi græfr i kirkiu garðe. oc æi griðniðingar. trygrofar. drottens suikarar. morð uargar. brænno uargar. þiofr dömdr. flugu menn. openberer rans menn. oc bandsættir menn. oc þæir sem i forboðom hæilagrar kirkiu döya. oc þæir sem tyna ser sialfer. Sua þæir er tælia oc fræmia rangan atrunað firi mannum. Sua oc openberer okr karlar. oc þæir menn. eða born er æi na skirn. firi dauða. en þesse<ref>''þessa'' — Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus.</ref> menn skal grafa i flodar male. af þui at þæir ero aller ubota menn. oc æi græfer i kirkiu garðe. En ef hann er grafen. þa er hann misgrafen oc skal up grafa oc föra or kirkiu garðe oc læggia a mærkr .iij. þat a biscup.

'''51''' Engi skal dauðan mann længr inni hafa en til fimtar. nema nauðsyn liggi uið. isar uförer. eða ofsniar. þa skal lik föra i uthus oc hylia mæð starru. eða strae. eða hængia i uthus. up i rafr. oc fara þegar er fört uærðr. En ef længr hefer inni. en til fimtar nauðsynia laust. þa liggia uið. mærkr .iij. við biscup.


'''Vm frenzæmis spiall.'''

'''52''' Þær konor ero .xvij. er maðr uærðr obota maðr af. ef hann liggr meðr þæim. eða fær fange. æin er moðer. annur er dotter. þriðia er systir. .iiij. er sunar dotter. .vtạ dottor dotter. .vitạ brodor dotter. .vij. systur dotter. .viij. styfmoðer. .viiij. sunar kona. .x. broðor kona. .xi. styfdotter. .xij. er moðer kono mannz. .xiij. systir kono mannz. .xiiij. faður moðer.<ref>Skrivfeil f. ''systir'', hvilket Ord ogsaa Arne M. har sat i Margen, og optaget i Texten i Pap. Afskr. 77. d. qv.</ref> .xv. er moðor systir. .xvi. faður moðer. .xvij. moðor moðer. Sa maðr er hann liggr æina huæiria þæirra. hann hefer firigort fe oc friði lannde oc lausum öyri fare a lannd hæiðit. oc kome alldri þar sem cristnir menn ero firi.


'''Vm guðciuia.'''

'''53''' Nv er þat þui nest. at ængi maðr ma hafa at likams losta guðciuia sin. En guðciuiar ero þriualldar. hin fyrsta millim þess barns er skirt er. oc þess er skirir. eða þui hællðr til skiringar. aðrar guðciuiar ero millim þess er barn skirði oc þess er a barne hellt. oc fæðgina barnsens. þriðia millim barns þess er skirt er. oc millim kiotlegs barns. þess er skirði eða (til)<ref>''til'' — udeladt i Mbr. ved Skjödeslöshed; men tilsat i Margen med A. M.s Haand; og optaget i Texten i Pap. Afskr. 77. d. qv.; ligesaa i Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; og hos Paus.</ref> skiringar hælldr. oc þui æiga prestar guðciuiar uið oll þæirra fæðgini. oc ma prestans barn uið ængan þænna likams losta drygia. er prestrenn hefer skirt. hælldr maðr barne mannz tij skiringar. þa a faðer oc moðer barnsens. oc sua barnet guðciuiar uið kono þess mannsens er barne hellt til skiringar. þo at hon hafe æi a barne halldet. þa er þat uar skirt. hefer maðr guðciuia sin at likam losta. þa skulu þau skiliaz oc ganga til scrifta oc giallde huart þæirra biscupi .iij. mærkr.

----
Jvfr. Cap. 52. G. 24. F. III. 3-6. B. 15. Cap. 53. G. 26. F. III. 8. B. 15.
----


==Anhang.==

'''Indholdslisten og Indledningen i B.'''

Her hæfr ... ... morgh capituta ero ...... num rette sua ok vm konungæ tall.<ref>Denne Overskrift staaer med Rödt, saavelsom de övrige, der dog fordetmeste ere ulæselige, og derfor her betegnede med Prikker.</ref> Hallfdan suarte. Harallðr harfagre ......... Þat er nu þui nest at men skuiu iattæ ............ Nu ef kona er sua naudulegha stodd ......... Nu ef hon gerer eigi sua þa ma biskups arma ......... Nu ef sua ber at at barn er med orkym ......... Ef ambott manz gerer sængfor sina ......... Born þau oll er alæn ero firir joll skulu ......... Ein er iola dagr annar er Stephans mösso dagr ......... Hafuud prestar skulu crossæ skeræ ......... Nu er boð fallett ok sæigir æingi till ......... En ef sa bör öydizst er maðr a bodburð ............ Nu hæfst up sunnudags hællgr ......... Ef ...... koma a hænðr manne .iiij. æðr ......... Men þeir aller er sitia a stokklandum ......... Ef maðr byriar for sina a laugar dægi ......... Ef biorn bær smalæ manz i toghe æðr ......... A allum hællgum daghum skall hialpa ......... Ef fall kömr i bu manz þa skall fla ......... Ef þuattr er hængðr up firir hællgi ......... Ef maðr tækr kono a .vj. auræ nattom ......... Einginn skall fa kono a þeim manade er ......... Hiunskapr sa er meinalauss er saman bundin ......... Ef maðr uill ser kuænfangs læita ......... Eingi maðr skall hafuæ i husi sinu staf ......... Þatt er allt ætt er manz handæ uærk ero a ......... Fiorom sinnum a .xij. manaðom ero imbrudagar ......... Ef maðr gengr a uillattor a mork ok hefir ......... Þatt er tallt i lagum at æingi maðr skall fa ......... Sa er biskup at lande er konungr uill sætta till. ok ......... Prestar þeir er sitia at hafuuð kirkium þeir ......... Hafuuð kirkiur ero .ix. a uplandum firir ......... Prestr sa er sittr at höghændes kirkiu han skall ......... Ef maðr aflar manne bloðs æðr be ......... Nu skall kirkiugarðr vera vmhuærfuis ... En vm kirkiur þær allær er höghænde ......... Biskups armaðr han ma eigi kiænna manne ......... Eingin maðr a at trua a finna æðr ............ Kona huær er fær með lif ok læzst ......... Ef maðr liggr siukr i heraðe ......... Lændamen skall grafua nest .........<ref>Nederste Linie i anden Spalte, som indeholder Begyndelsen af et Cap. uden Overskrift, er ulæselig. — Ovenstaaende Indholdsliste indtager i Mbr. een Side afdeelt i 2 Spalter. Paa næste Side af samme Blad begynder en Calender, der udentvivl har indtaget 6 Sider eller 12 Spalter, men hvoraf det sidste Blad, hvis förste Side synes at have indeholdt Calenderens Slutning, er bortrevet. Paa anden Side af dette bortrevne Blad har udentvivl Begyndelsen af det Kongetal staaet, hvilket i denne Codex udgjör ligesom en Indledning til Christenretten.</ref>

... af at sogn at retto ætterni af allum þessom sem nu ero tallder gek einskis afspringi længra fram en nu er talt uttan af Harallðz harðraðæ syniSiugurðs syrs. sammöddom bröðr hins hællghæ Olafs konongs. Heet Olauer kyrri hans sun. Hin fyrsti eet Magnus konongr hin bærföte. en annar Hakon konongr sun Magnusær konongs. Hin ællzsti eet Östæin konongr loghspake. Annar Siugurðr konongr iorsalæfare. Hin .iij. eet Olauer konongr. Hin .iiij. eet Harallðr konongr gilli. Kom af Harallde kononge gillæ Östein ok Siugurðr konongr vngi. ok Ingi konongr er drepa lett bröðr sinæ Östein ok Siugurð konongh. Svnir Siugurðr konongs vngæ heet æin Haralldr. Annar Siugurdr. Þriði Hakon hærðibræiðr. Fiorðe uar Suærrir konongr. Vitir allir ok sniællir ok sigærsæler sun Suærris konongs heett Hakon konongr hin goðe. Hans sun uar Hakon konongr hin koronaðe. Magnus konongr hans sun en koronaðe er með margum goðom lutum staðfæsti sit riki með lagum ok rettyndum. gladde sinæ þægnæ ok aðrum goðom lutum ok rettarbotom með kononglegre miskunsæmð. Her sæigir etc. (s. S. 375. Not.1.)


----


'''Noter:'''

<references />

[[Kategori:Alfabetisk indeks]]
[[Kategori:Tekster på norrønt]]
[[Kategori:Lovtekster]]
[[Kategori:Rudolf Keyser]]
[[Kategori:Peter Andreas Munch]]