Dorotheu Saga
| Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Svensk | Færøysk |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Denne teksten finnes på følgende språk ► |  |
Dorotheu Saga
(Cd. 429 octavo)
Þetta er Dorateu saga meyar
I þann tima sem heidner menn hofdu valld yfir Romaborg ok ollu romversku rike, ok þann sem þa var keisare yfer þeim let pina ok drepa alla cristna menn, þa sem a gud truþu ok hans nafn lofudo ok eigi villdu blota skurdgodum, var i fyr nefndri Romaborg einn godr madr, sa er Dorathus er nefndr, hans kona het Theodora. Þau voru będi vel cristin ok þionudo drottni vorum med miklum kięrleika; rik voru þau at audęfum, będi at borgum ok steinhusum, vingordum, gulli ok silfri ok gimsteinum, sva at (þau) vissu eigi aura sinna tal. En sva sem þau voru vafin i þessum ofridar storme, þa foru þau i brutt or þeim herudum ok yfirgafu allt, þat er þau attu, fyrir guds skylld. Tvęr dętr attu þau, het aunnur Krist(i)na en aunnur Kalextina, þau hofdu þęr med ser. Sidan gengu þau i þat herad er Kapadocia heitir, i þann stad (er) Cesaria heitir, ok fengu ser þar herbergi, sem þau ętludo[1] sig hellz med nadum vera mega.
2. En þegar þat frettu blotmenn þess sama stadar, þa foru þeir til husa þeira, sem Dorathus hafdi ser herbergi tekit, ok var hann þa eigi heima, en dętr hans badar. Toku þeir ok hetu þeim audęfum, ef þęr villdu blota ok fęra fornir godunum, en at audrum kosti sogduz þeir mundo pina þęr morgum pislum, ok gatu þeir sva snuit þeim til blota ok heidins atrunadar[2], þvi ad þęr voru hręddar fyrir pislum þeim, er lagdar voru a adra cristna menn.
3. En litlum tima her eptir attu þau enn dottur sin a millum, þa sem gud gaf þeim til hugganar ok morgum odrum, sva at hon snori morgum heidnum monnum będi konum ok kollum til rettrar truar fra skurgoda villu. Hon var skird af einum byskupi i hans herber(g)i ok þat nafn gefit, at hon skylldi heita Dorathea; var henne af þvi þat nafn gefit, at fadir hennar ok modir villdu, at þat vęri dregit af beggia þeira nofnum, ok hafdir hinir fystir stadr or hvorstveggia[3] þeira nafne. Þegar a ungum[4] alldri var hon full af helgum anda ok þionadi gudi almatkum ok hans modur iumfru sancta Mariu umfram alla hluti. Hon var svo fogr ok frid skopud af gudi, at aungann fann hennar lika hvarki mey ne konu i þvi landi, ok þo at vidar vęri leitad.
4. Nu sva sem manzens ovinr diofullinn sialfur, sem iafnan er vanr um at sitia at svikia þann, er gud elskar, ok hann ser godvilia þessarar meyiar til sins skapara ok trulega þionustu ok stoduga honum veitandi, þvi fre(i)star hann þess grefa, er yfir þau hierud var settr, hann het Fabricius. Fiandinn bruggar diofuligt eitr med honum ok kveikti lostasemisgirnd til þessarar meyiar, ok let hann senda eptir henne. En þegar sem hon kemr fyrir hann, talar hann blidlega til hennar, at hon skoli fylgia hans vilia ok bydr[5] henne borgir ok kastala, gull ok gimsteina, ok at hann vill fa hennar ser til eiginkonu, ef hon vill hans radum fram fara. Heilog Dorathea svarar sva mali grefans: »Herra, sagdi hon, yd(r)ar borgir ok kastala, gull ok gimsteina skoli þer bioda þeim, er þat vilia hafa, ok þeiri, sem ydr fru vill vera, en ecki mer, þvi at ek a mer annan bidil, þann er ek ann af aullu hiarta.« Grefenn spurdi, hvar sa bidill vęri, er hon elskadi sva miog. Hon svarar: »Sa bidill er Jesus Cristr son iu(m)fru Mario, ok hans audęfa vil ek niota, en ek fyrirlit oll iardnesk audęfe ok alla villu ok otru svivirdlegra goda ydara.«
5. En þa er Fabricius heyrdi, at hon villdi ecce hlyda fortaulum hans, ok at hon var cristin ok stodug i guds þionustu, þvi vard hann akaflega reidr ok sagdi sva: »Medan þu villt ecke gera minn vilia ok trua[6] a god vor almattig, þa skalltu þola sva ferliga pino ok naud, at alldri fyrre þiner fręndr þolldu slika pinu.« Ok i þessum grimleika let hann taka meyna, svo at hon kom aungo ordi fyrir sig, ok let sioda hana i einum katli[7] storum fullu(m) af oleum. En hon bad (gud) ser myskunnar af ollu hiarta. Heyrdi hann ok hennar bęn ok sa hennar pino ok omak, er hon þolldi fyrir hans nafae, ok hialpade henne svo, ad þa er kvalar(ar)nir letu af at sioda hana, þa ste hon ut af katlenum sva kat ok glod, sem hon hefdi setit i kalldri daugg, ok sva (var) hennar likamr, sem hon hefdi verit strokenn med hit bezta balsamum. Þar var mart heidit folk vid ok sa a þessa iarteign ok snoriz til rettra(r) truar fra skurgoda villu fyrir fortolur heilagra(r) Doratheo meygiar, ok lofudu gud i himiriki, sem verdugt var.
6. En sem Fabricius sa þessa iarteign, þa sagdi hann, at þetta vęri vordet af golldrum ok fiolkyngi hennar, ok let taka meyna ok kasta i myrkvastofu, ok let hana þa liggia .vii. daga, ok at hon hafdi hvarki at eta ne drekka, ok einginn skylldi til hennar koma at veita henne nockura hialp. Ok er þessi vika var lidin, þa let hann taka hana or myrkvastofunni ok leida fyrir sik. Hann spurdi hana: »Hverso hefir þu nu hugsat þitt mal, ę(t)lar þu nu at bidia til goda vorra liknar ok luta þeim, er þer mega allt gott giora?« Hon svarar: »Til almattigs guds vil ek bidia myskunar, þan er mer veitir gott ok ollum þeim, er hans leita, en eigi dioflar þeir, er þer truit a.«
7. Þa let Fabricius tak(a) eina stora sulu eda trestolpa ok grafa nidr i iord ok let þar up a setia eitt stort skurgod, þvi at hann villdi, at hon fello a hne fyrir þvi ok gau(f)ga(di) þat. Heilog Doratea fell þa oll til iardar ok lagdi badar henndr sinar i kross ok bad til guds med þessum ordum: »Styrktu mik, drottinn minn allzvalldandi, sva at ec þola vel allar þęr pinur, sem þeir vilia a mik leggia fyrir þitt nafn, ok þeir spari mik ecki, þvi at þu veizt, at ek truir a þik, minn signadi skapari Jesus Cristr, ok sent mer þina hialp, svo at ek gaufga eigi skurdgod þeira blind ok dauf.«
8. En er Fabricius heyrdi, hversu (hon) badz fyrir, þa var lokit at bua um stopulen, er skurdgodet stod a, ok ętlad at leida hana þangat til at gaufga ok luta godenu. A þeiri somu stundu komu guds einglar af himne eptir bode guds ok hans vilia ok brutu stopulinn ok godit, svo ad eingenn sa þar sva mik(it) af, ad ein flis eda spann vęre eptir. Upp i loptit heyrdu menn, ad dioflarnir greniudu ok sogdu sva: »Heilog Dorathea, þu hefir oss alla hrakt ok yfirunned ok eytt ollum vorum vilia, sva ad ver komum aungu fram fyrir þinum bęnum.«
9. A þeiri stundu snoruz til rett(r)ar truar otal heidinna manna ok lofudu gud fyrir þessa iarteign, sem verdugt var, ok þolldu gladlega allar þęr pinur ok kvalir, sem greifenn villdi a þa legia fyrir guds nafn; let hann suma pina en (suma) drepa, en heilaga mey Doratheam let hann taka ok beria med svipum vęgdarlaust, sva at blod fell[8] um allan hennar likama, ok med iarnkombum let hann slita holld af beinum hennar; eptir þetta allt saman let hann taka stor blys logandi ok brenna af henne briosten. En þa er þeir hofdu lokit at pina hana þessum pislum, sem nu hefir verit fra sagt med stuttum ordum ok skiotu mali, þa var hon þo enn ei alþingis daud; let þa greifenn kasta henne i myrkvastofu. En um nottina hafdi hon þar skamma stund verit, adr enn gud sialfr med sinne myskunn grędi aull hennar sar, sem hon hafdi fengit a sinum likama, sva sem hon hefdi alldri sar fengit eda annan krankleika.
10. Um morgenenn snemma var hon leidd fyrir greifann, ok sem hann sa hana, ad hon var heilbrigd ordenn allra sinna sara, þa undradiz hann miog ok talade sva til hennar: »Þu hin fagra mey ok hin innelega, fylg minum radum ok vilia, ef þu ert klok, þvi at þu hefir noga pinu þolad; skal ek gera þig rika med mer, ef þu villt elska god vor.« En heilog męr svarar: »Drottinn minn vil ek elska ok hans signudu modur, en ek neita dioflum ydrum ok allri skurdgoda villu, þeiri sem þer heidnir menn truit a.« Þa let greifenn taka hana i samri stund ok fęra þangad, sem hann fann systr hennar, þęr sem fyrr segir þa, at snunar voru fra rettri tru ok til skurdgoda villu, ok ętladi[9] þęr sva geta talat fyrir henne, ad hon blotadi med þeim, ok greifenn het þeim miklum audęfum til, ef þęr gęti snuit henne fra retri tru med nockuru radi. En þegar i samri stund er hon sa systr sinar, þa taldi hon fyrir þeim reta tru, ok sva kom, at þęr logdu allt a hennar valld; snori hon þeim fra allri villu ok vantru, sva at þęr neitudo dioflum en iatudu gudi sinum skapara.
11. En þegar Fabricius vard þessa varr, þa ęrdiz hann af mikilli grimd ok reidi ok bad taka systr hennar badar ok binda saman at bokunum ok kasta i elld brennanda, ok geck ei fyr ifra, en þeira likamir voru allir brunnir upp at kolum. Sidan let hann kalla helga Dorateam fyrir sig ok taladi til hennar mikilli reidi: »Þu hin illa ok hin hei(m)ska męr, hversu leingi villtu halldaz i þinu hardlyndi ok illzku i moti godum vorum, ok gior anadhvortt, ef þu villt lifa, ad ofra[10] godum vorum, ok bren reykelsi fyrir þeim, ellegar dęmi ek þik til dauda ok til hardare[11] pisla, en þu hefir adr haft.« Heilog Dorathea svarar þa med stodugu hiarta: »Ek fyrirsmar þig ok þin god dumb ok dauf ok alla þina sęmd ok hegoma, en ek vil þola fyrir minn signada skapara Jesum Crist allar þęr pinur, sem þu villt a mig leggia, þvi at i hans gardi ma ek lesa lystug epli ok margar rosir a þessum tima, ok med honum vil ek glediaz ęfenlega ok hans helgum monnum a himnum.«
12. En þegar Fabricius heyrdi, at hann gat eigi snuit henne til blota, þa brann hans lif allt af grimd ok reidi, ok let kvalara sla hana med morgum hoggum storum, będe hennar signada anlit ok likama, þar til er (þeir) voru svo modir, at þeir þoldi eigi leingr fyrir mędi. Ok svo hofdu þeir slegit hennar anlit ok likama, at eingenn kendi hana fyrir sarum ok blodras. Sidan let hann taka hana ok geyma um nottina, en um morgenenn let hann leida hana fyrir sig ok dęma til dauda. Sidan (let) hann leida hana til þess stadar, sem hana skylldi hoggva, ok er hon var leidd fyrir stadenn, þa var konungsens skrifari gengenn up i konungsins pallaz i hino hęstu turna borgarinnar, ok sa, at heilog męr Doratea var leid fyrir stadenn. Þa kalladi hann a hana svo sem med nockuro spotti eda dramskap ok bad, at hon skylldi senda ser af þeim eplum ok iurtum ok rosum, sem hon sagdi at yxi i gardi unnanda sins. En hon lofadi honum þvi ok sagdiz þat skylldu gera. Ok þa er hon kom i þann stad, er hana skylldi hoggva, þa bad hon sier orlofs, svo at hon mętti bidia fyrir sier til guds, ok þat var henne veitt; þa fell hon a sin hne ok bad til guds med þessum ordum:
13. »Hinn signadi skapari drottinn Jesu Cristi, styrktu alla cristna menn, hvernn i sinne stet, ok serliga þa, sem kalla a mitt nafn fyrir þig ok minnar pinu minniz med godum ordum eda verkum, hvort sem þat eru kallar eda konur. Gef þeim vilia til at bęta þat, sem þeir eda þęr hafa þar i moti giort, svo at eptir lifit mege þeir audlaz inngongu himirikis med þer ok þinum volldum monnom a domsdegi, ok serlega geym þu alla mina þionuztumenn fra ollum vondum verkum ok vilia. Drottinn minn, enn meira vil ek bidia þig, a hvern sem nockvat fals verdr logit, ok a mitt[12] nafn kallar, frels þu hann þa þar af. En(n) bidr ek þig, almattigr gud minn skapare, at þu gefir ollum cristnum monnum retta idran ok aflat sinna synda a seinazta tima sins lifs; ok ef nockur kona kvelz i barnburd ok kallar hon a mitt nafn, a hverri stundu sem þat er, þa frels þu hana, drottinn minn, af sinum krankleika.«
14. Þegar hon hafdi talat þessi ord, þa var heyrd rodd af himnum svo męlandi: »Kom hin innelegazta ok hin kięrazta brudr, allt þat er þu hefir bedit mig, þat skal ek giarna veita þer, ok ertu vel vird af mer fyrir þa miklu pinu, er þu þoldir fyrir mig.« Ok sem allir hofdu heyrt þessa gudlegu rodd, ok heilog męr Dorathea reis upp af bęn sinne, þa sa hon standa nęr sier eina litla fagra mey, ok allr lydr sa, sem vid var hana; hon var berfętt sinum fottum, en yfir sier hafdi hon eitt purpuraklędi, sva at eingenn þottiz hafa sied annat þvilikt fyr; hafdi hon i sinum hondum eina litla korf med þrimr eplum[13] ok morgum rosum, ok baud heilagri Dorateu[14] þessa korf. Hon svaradi henne svo: »Ber hana, min kięra systir, i borgina til konungsins skrifara Teopholo, þvi at ek lofadi honum þvi i giar, þa er ek var leidd fyrir stadenn.« Þegar hon hafdi þetta mællt, þa hvarf meyen i burt, svo at enginn visse, hvad af henne vard. En heilog Dorathea var þa hoggvin i samri stund ok for med þessum pislarsigri til almattigs guds i eilifa himerikis fagnadi, sem nu hafi þer heyrtt fra sagt.
15. Nu er at segia fra konungsins skrifara Theopholo, sem fyrr var gefit, at hann var genginn upp i konungsins turna, ok svo sem hann hafdi setit þar eina litla stund, kom þar inn eitt fagurt meybarn ganganda ok hafdi i sinum hondum eina litla kỏrf. Hann þottiz ei hafa sed annad þvilikt fyr. Theopholus bad hana sitia ner sier[15], en hun svaradi honum gladlega med fogrum ordum ok sagdi svo: »Tak hier vid þeim eplum ok rosum, sem ek hefi i minne hendi, er Dorathea systir min hefir ydr senntt, eptir þvi sem hon sagdiz hafa lofat ydr.« Ok þegar hon hafdi þetta talat, þa hvarf hon fra hans augliti, svo at hann vissi eigi, hvad af henni vard.
16. En sva sem Theophelus sa þessa miklu iarteign, þa kalladi hann hꜳri roddu ok sagdi sva: »Einn er gud allzvalldandi, sa er Dorathea truir a ok bodar, en vor gud er ekke utan diofuls spott ok hans daraskapr. En hon hefir þat af sinum gudi, at i þann tima sem vetrinn er kall(d)aztur ok oll iordin frosen ok eingi vidr hefir lauf nockurt eda grodr, þa gefr hann henni nygiar rosir ok epli, sva (at) hon ma þat gefa hverium sem hon vill, ok upp a þenna gud vil ek trua, þvi at ek sier, at hann hefir valld yfir alla adra guda.« Ok a hinne somu stundd for hann þangat, er hann fann cristna menn, ok let skira sig i nafni Jesus Cristz ok bad gefa sier guds likama til hialpar ok tr(a)ustz i moti fiandans velum ok prettum, ok predickadi sidan guds erendi ok reta tru fyrir ollum þeim, sem villdu hlyda, ok snori otalegum lyd til guds ok fra skurgoda villu ok raungum atrunadi.
17. Þegar Fabricius spurdi, at Theopholus hafdi tekit reta tru ok at hann snore svo morgum lyd til guds fra skurgoda villu, þa let hann taka hann ok pina morgum pislum senn, svo sem hann hafdi adr giort vid heilaga mey Doratheam, ok at siduztu let hann hauggva hann i sundr i sma stycki ok kasta ut fyrir fugla ok villidyr. En einglar guds toku sal hans ok fluttu til himirikis dyrdar, svo sem allra annara guds pislarvotta, i oumrędilega dyrd med gudi allzvalldanda i þat rike, sem stenndr med gledi ok fagnadi ok alldri verdr endir a. Heilog męr Dorathea var halshoggvin hinn setta dag manadar þess er heitir fabruarius(!); þa var lidit fra hingatburd vors herra Jesus Cristi þriu hundrud atta tigir ok siau ar, ok er hennar messudagr .iiii. nottum eptir kertamessu halldinn i minning hennar pislar ok anlatz. Nu heidrum ok dyrkum hino heilgustu mey sancta Doratheam, ok beidum þess, at hon arni oss vid allzvalldanda gud eilifrar hialpar ok myskunnar będi þessa heims ok annars at eilifu utan enda. Amen.
Fotnoter:
