Fáfnismál

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes i flere utgaver på følgende språk ►

Eddukvæði
Sæmundar-Edda

GUÐNI JÓNSSON
bjó til prentunar

Fáfnismál

Sigurðr ok Reginn fóru upp á Gnitaheiði ok hittu þar slóð Fáfnis, þá er hann skreið til vatns. Þar gerði Sigurðr gröf mikla á veginum, ok gekk Sigurðr þar í. En er Fáfnir skreið af gullinu, blés hann eitri, ok hraut þat fyrir ofan höfuð Sigurði. En er Fáfnir skreið yfir gröfina, þá lagði Sigurðr hann með sverði til hjarta. Fáfnir hristi sik ok barði höfði ok sporði. Sigurðr hljóp ór gröfinni, ok sá þá hvárr annan. Fáfnir kvað:

1.

"Sveinn ok sveinn,

hverjum ertu svein of borinn?

Hverra ertu manna mögr,

er þú á Fáfni rautt

þinn inn frána mæki?

Stöndumk til hjarta hjörr."

Sigurðr dulði nafn síns, fyrir því at þat var trúa þeira í forneskju, at orð feigs manns mætti mikit, ef hann bölvaði óvin sínum með nafni. Hann kvað:

2.

"Göfugt dýr ek heiti,

en ek gengit hefk

inn móðurlausi mögr,

föður ek ákk-a

sem fira synir;

æ geng ek einn saman."

 

Fáfnir kvað:

3.

"Veiztu, ef föður né átt-at

sem fira synir,

af hverju vastu undri alinn?"

 

Sigurðr kvað:

4.

"Ætterni mitt

kveð ek þér ókunnigt vera

ok mik sjalfan it sama;

Sigurðr ek heiti,

Sigmundr hét minn faðir,

er hefk þik vápnum vegit."

 

Fáfnir kvað:

5.

"Hverr þik hvatti?

Hví hvetjask lézt

mínu fjörvi at fara?

Inn fráneygi sveinn,

þú áttir föður bitran;

óbornum skjór á skeið."

 

Sigurðr kvað:

6.

"Hugr mik hvatti,

hendr mér fulltýðu

ok minn inn hvassi hjörr;

fár er hvatr,

er hröðask tekr,

ef í barnæsku er blauðr."

 

Fáfnir kvað:

7.

"Veit ek, ef þú vaxa næðir

fyr þinna vina brjósti,

sæi maðr þik vreiðan vega;

nú ertu haftr

ok hernuminn;

æ kveða bandingja bifask."

 

Sigurðr kvað:

8.

"Því bregðr þú mér, Fáfnir,

at til fjarri séak

mínum feðrmunum;

eigi em ek haftr,

þótt ek væra hernumi;

þú fannt, at ek laus lifi."

 

Fáfnir kvað:

9.

"Heiftyrði ein

telr þú þér í hvívetna,

en ek þér satt eitt segik:

It gjalla gull

ok it glóðrauða fé,

þér verða þeir baugar at bana."

 

Sigurðr kvað:

10.

"Féi ráða

vill fyrða hverr

æ til ins eina dags;

því at einu sinni

skal alda hverr

fara til heljar heðan."

 

Fáfnir kvað:

11.

"Norna dóm

þú munt fyr nesjum hafa

ok ósvinns apa;

í vatni þú drukknar,

ef í vindi rær;

allt er feigs forað."

 

Sigurðr kvað:

12.

"Segðu mér, Fáfnir,

alls þik fróðan kveða

ok vel margt vita,

hverjar ro þær nornir,

er nauðgönglar ro

ok kjósa mæðr frá mögum."

 

Fáfnir kvað:

13.

"Sundrbornar mjök

segi ek nornir vera,

eigu-t þær ætt saman;

sumar eru áskunngar,

sumar alfkunngar,

sumar dætr Dvalins."

 

Sigurðr kvað:

14.

"Segðu mér þat, Fáfnir,

alls þik fróðan kveða

ok vel margt vita,

hvé sá holmr heitir,

er blanda hjörlegi

Surtr ok æsir saman."

 

Fáfnir kvað:

15.

"Óskópnir hann heitir,

en þar öll skulu

geirum leika goð;

Bilröst brotnar,

er þeir á brú fara,

ok svima í móðu marir."

 

16.

Ægishjalm

bar ek of alda sonum,

meðan ek of menjum lák;

einn rammari

hugðumk öllum vera,

fannk-a ek svá marga mögu."

 

Sigurðr kvað:

17.

"Ægishjalmr

bergr einungi,

hvar skulu vreiðir vega;

þá þat finnr,

er með fleirum kemr,

at engi er einna hvatastr."

 

Fáfnir kvað:

18.

"Eitri ek fnæsta,

er ek á arfi lá

miklum míns föður."

-- -- -- --

 

Sigurðr kvað:

19.

"Inn fráni ormr,

þú gerðir fræs mikla

ok galzt harðan hug;

heift at meiri

verðr hölða sonum,

at þann hjalm hafi."

 

Fáfnir kvað:

20.

"Ræð ek þér nú, Sigurðr,

en þú ráð nemir,

ok ríð heim heðan;

it gjalla gull

ok it glóðrauða fé,

þér verða þeir baugar at bana."

 

Sigurðr kvað:

21.

"Ráð er þér ráðit,

en ek ríða mun

til þess gulls, er í lyngvi liggr,

en þú, Fáfnir,

ligg í fjörbrotum,

þar er þik hel hafi."

 

Fáfnir kvað:

22.

"Reginn mik réð,

hann þik ráða mun,

hann mun okkr verða báðum at bana;

fjör sitt láta,

hygg ek, at Fáfnir myni;

þitt varð nú meira megin."

Reginn var á brott horfinn, meðan Sigurðr vá Fáfni, ok kom þá aftr, er Sigurðr strauk blóð af sverðinu. Reginn kvað:

23.

"Heill þú nú, Sigurðr,

nú hefir þú sigr vegit

ok Fáfni of farit;

manna þeira,

er mold troða,

þik kveð ek óblauðastan alinn."

 

Sigurðr kvað:

24.

"Þat er óvíst at vita,

þá er komum allir saman,

sigtíva synir,

hverr óblauðastr er alinn;

margr er sá hvatr,

er hjör né rýðr

annars brjóstum í."

 

Reginn kvað:

25.

"Glaðr ertu nú, Sigurðr,

ok gagni feginn,

er þú þerrir Gram á grasi;

bróður minn

hefr þú benjaðan,

ok vald ek þó sjalfr sumu."

 

Sigurðr kvað:

26.

"Þú því rétt,

er ek ríða skyldak

hélug fjöll hinig;

féi ok fjörvi

réði sá inn fráni ormr,

nema þú frýðir mér hvats hugar."

Þá gekk Reginn at Fáfni ok skar hjarta ór hánum með sverði, er Riðill heitir, ok þá drakk hann blóð ór undinni eftir. Reginn kvað:

27.

"Sittu nú, Sigurðr,

en ek mun sofa ganga,

ok halt Fáfnis hjarta við funa;

eisköld ek vil

etin láta

eftir þenna dreyra drykk."

 

Sigurðr kvað:

28.

"Fjarri þú gekkt,

meðan ek á Fáfni rauðk

minn inn hvassa hjör;

afli mínu

atta ek við orms megin,

meðan þú í lyngvi látt."

 

Reginn kvað:

29.

"Lengi liggja

létir þú lyngvi í

þann inn aldna jötun,

ef þú sverðs né nytir,

þess er ek sjalfr gerða,

ok þíns ins hvassa hjörs."

 

Sigurðr kvað:

30.

"Hugr er betri

en sé hjörs megin,

hvars vreiðir skulu vega,

því at hvatan mann

ek sé harðliga vega

með slævu sverði sigr."

 

31.

"Hvötum er betra

en sé óhvötum

í hildileik hafask;

glöðum er betra

en sé glúpnanda,

hvat sem at hendi kemr."

Sigurðr tók Fáfnis hjarta ok steikði á teini. Er hann hugði, at fullsteikt væri ok freyddi sveitinn ór hjartanu, þá tók hann á fingri sínum ok skynjaði, hvárt fullsteikt væri. Hann brann ok brá fingrinum í munn sér. En er hjartablóð Fáfnis kom á tungu hánum, ok skilði hann fugls rödd. Hann heyrði, at igður klökuðu á hrísinu. Igðan kvað:

32.

"Þar sitr Sigurðr

sveita stokkinn,

Fáfnis hjarta

við funa steikir;

spakr þætti mér

spillir bauga,

ef hann fjörsega

fránan æti."

 

Önnur kvað:

33.

"Þar liggr Reginn,

ræðr um við sik,

vill tæla mög,

þann er trúir hánum,

berr af reiði

röng orð saman,

vill bölvasmiðr

bróður hefna."

 

In þriðja kvað:

34.

"Höfði skemmra

láti hann inn hára þul

fara til heljar heðan;

öllu gulli

þá kná hann einn ráða,

fjölð því er und Fáfni lá."

 

In fjórða kvað:

35.

Horskr þætti mér,

ef hafa kynni

ástráð mikit

yðvar systra,

hygði hann of sik

ok hugin gleddi;

þar er mér ulfs ván,

er ek eyru sék."

 

In fimmta kvað:

36.

"Er-at svá horskr

hildimeiðr

sem ek hers jaðar

hyggja myndak,

ef hann bróður lætr

á brot komask,

en hann öðrum hefir

aldrs of synjat."

 

In sétta kvað:

37.

"Mjök er ósviðr,

ef hann enn sparir

fjánda inn folkskáa,

þar er Reginn liggr,

er hann ráðinn hefr,

kann-at hann við slíku at séa."

 

In sjaunda kvað:

38.

"Höfði skemmra láti hann

þann inn hrímkalda jötun

ok af baugum búa;

þá mun hann fjár þess,

er Fáfnir réð,

einvaldi vera."

 

Sigurðr kvað:

39.

"Verða-t svá rík sköp,

at Reginn skyli

mitt banorð bera;

því at þeir báðir bræðr

skulu bráðliga

fara til heljar heðan."

Sigurðr hjó höfuð af Regin, ok þá át han Fáfnis hjarta ok drakk blóð þeira beggja, Regins ok Fáfnis. Þá heyrði Sigurðr, hvar igður mæltu:

40.

"Bitt þú, Sigurðr,

bauga rauða;

er-a konungligt

kvíða mörgu.

Mey veit ek eina

miklu fegrsta,

gulli gædda,

ef þú geta mættir."

 

41.

"Liggja til Gjúka

grænar brautir,

fram vísa sköp

folklíðöndum;

þar hefir dýrr konungr

dóttur alna;

þá muntu, Sigurðr,

mundi kaupa."

 

42.

"Salr er á háu

Hindarfjalli,

allr er hann útan

eldi sveipinn,

þann hafa horskir

halir of görvan

ór ódökkum

Ógnar ljóma."

 

43.

"Veit ek á fjalli

folkvitr sofa

ok leikr yfir

lindar váði;

Yggr stakk þorni,

aðra felldi

hör-Gefn hali

en hafa vildi."

 

44.

"Knáttu, mögr, séa

mey und hjalmi,

þá er frá vígi

Vingskorni reið;

má-at Sigrdrífar

svefni bregða

skjöldunga niðr

fyr sköpum norna."

Sigurðr reið eftir slóð Fáfnis til bælis hans ok fann þat opit ok hurðir af járni ok gætti. Af járni váru ok allir timbrstokkar í húsinu, en grafit í jörð niðr. Þar fann Sigurðr stórmikit gull ok fylldi þar tvær kistur. Þar tók hann ægishjálm ok gullbrynju ok sverðit Hrotta ok marga dýrgripi ok klyfjaði þar með Grana, en hestrinn vildi eigi fram ganga, fyrr en Sigurðr steig á bak hánum.