Blómstrvalla saga

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif


Riddarasögur

Blómstrvallasaga


Theodorus Möbius

Edidit


Breitkopfius et Hærtelius

sumptibus Guilielmi Engelmanni Presserunt

Lipsiæ a. MDCCCLV[1]



AM. 522

Blómstrvalla saga


Cap. I.[2] At ofanverðum dögum Hákonar konungs er var hinn gamli ok þá hann hafði ráðit í Noregi tuttugu vetr, þá kómu sendimenn Friðreks keisara vestan[3] ur Spaníalandi með bréfum ok vináttumálum ok sœmiligum gjöfum er keisari sendi Hákoni konungi. En þat fylgði þeim boðskapi, at keisari bað hann at senda sér dóttur sína ok hét[4] at sjá fyrir henni um sœmiliga gipting. En konungr með ráðí vina sinna ok dóttur gerði eptir keisarans bœn ok varð sú ferð með miklum fékostnaði ok sœmiligu föruneyti. Formaðr þessarrar ferðar var nefndr Bjarni ur Niðarósi, er mestr[5] hefir verit fyrir Noregi. Þessarri jungfrú var veittr ágætr heiðr á hennar vegi af ríkum höfðingjum: en þá hon kemr í Spaniam, ríðr keisari í móti henni ok þeir ríkstu höfðingjar ok fagna henni sœmiliga: en keisari sjálfr leiddi hana í höllina með miklum prís, var henni ok hennar föruneyti fengit sœmiligt herbergi ok hvíldist þar þrjár nætr. Því næst reis þar upp hin sœmiligasla veizla í keisarans höllu ok var jungfrúin þangat leidd. Síðan sýndi keisari henni brœðr sína þrjá: Vilhjálm Henrik ok Hermann ok váru þessir allir ágætir menn ok bauð keisari henni at kjósa hvern or hon vildi eiga ok með keisarans ráði kaus hon þá Hermann ok fastnaði hann hana ok váru þau púsuð saman at lögum. En at þessarri veizlu fyrir borði heyrði herra Bjarni lesit í þýzku máli þetta æfintyri ok fœrði síðan konungi[6] í Noregi ok byrjar þat svá:


Cap. II. Ok í þann tíma er hinn ríki Erminrekr réð fyrir Rómaborg ok fyrir öllum þeim ríkjum fyrir sunnan Mundíufjöll, en Þettmarr konungr fyrir borginni Bern: þeir váru synir Samsons riddara sem drap Roðgeir jarl af Salerniborg ok bróður hans Brúnstein jarl: - riddari Samson átti sér einn frilluson er Áki hét: hann var elztr hans sona: hann var mikill maðr ok hinn mesti kappi at hánum samtíða: var hánum engi jafn. Samson riddari gaf hánum hertuga nafn ok hafði hann atsetr í þeirri borg er Fricilia[7] hét: þetta ríki liggr til austrs með Mundíufjöllum. Áki fékk sér drottningu er Oðilia hét: við henni átti hann tvá sonu ok eina dóttur er Isodd hét: hon var kvenna friðust ok vel íþróttum búin. Áki var kallaðr Áki Öldungatrausti[8]: því hann var bæði vitr ok vinsæll ok veitti mikit traust mönnum[9] sínum, ef at þeir kynni nokkurs við at þurfa. Son hans hinn eldri hét Etgarð, en hinn yngri sem hans faðir Áki. Þeir váru miklir menn at iþróttum, vænir ok friðir sýnum: líktust þeir mjök um afl Samson riddara afa sínum ok Áka föður sínum. Sá maðr kendi heim íþróttir er Viðilon[10] hét: en hann var svá góðr riddari ok svá mikill kempa, at fáir léku til jafns við hann, hvar sem leitat var. Hann lærði hertugasyni á allan fródskap ok íþróttir þær sem mann mátti prýða ok svá á bókligar listir, sund ok tafl ok at leika á handsöxum: váru þeir svá búnir at hreysti ok íþróttum at náliga var komit um alla heimskringluna: þeir váru vinsælir af öllum mönnum: en seinna muntu heyra þeirra hreysti, sem þeir frömdu á ýmsum löndum.


Cap. III. Nú eru hertugans synir svá gamlir at þeir máttu bera riddaravápn. Þá býr hertuginn ferð þeirra til Rómaborgar til Erminreks konungs bróður síns, at hann skyldi dubba þá til riddara ok gera þeim slíkan sóma, sem hánum þykkir þeim til vera.[11] Þeim skyldi fylgja Viðilon þeirra fóstri ok sinn skjaldsveinn hvárum þeirra: þeir höfðu mikit fé í gulli ok silfri ok góðum vápnum. Skilja þeir svá við hertugann ok syrgja allir þeirra burtför. Ríða þeir sem leið liggr ok svá suðr með Mundíufjöllum ok ekki er getit um ferð þeirra fyrr en þeir koma í þann skóg er Botivaldr hét: þraut þar daginn: stíga þeir af sínum hestum ok skutu upp landtjaldi sínu. Í þann tíma réð þá fyrir Frakklandi Salomon konungr er ríkstr hefir verit fyrir norðan þau fjöll[12]: hann átti þessa mörk er þeir váru þá til komnir við Mundíufjöll. Þar stóð einn skáli er Forniskáli hét: hann átti Frakklands konungr. Þar réð fyrir sá hertugi er Lupus hét: hann var bæði illr ok grimmr ok úvinsæll: hann átti tólf sonu ok váru allir grimmir ok ákafir ok líkir födur sínum at skaplyndi: Gramaleif var þeirra elztr: hann átti at varðveita þenna skóg, sem þeir váru í komnir ok fyrr var nefndr. Sá skógr var fullr af alls kyns dýrum ok fuglum. Ok er nú at segja frá hertugans sonum, at þeir vakna í tjáldi sínu: þá standa þeir upp ok klæða sik sínum herklæðum. Þá gékk Etgarð út af sínu tjaldi: hann sér hlaupa einn fagran hjórt fram í rjóðrit: hann stingr hann með sínu spjóti svá hann fellr dauðr niðr: hann skipar skjaldsveinum at sundra hann ok matgera: þeir gerðu sem hann skipaði. En þessu næst kómu fram í rjóðrit þrettán[13] menn albrynjaðir: þeir höfðu breiða skjöldu ok sterka hjálma með stórum nöglum saman festa. Þeir váru allir ur Fornaskála, sem fyrr var getit. Sá maðr mælti er fyrir þeim var ok spurði, hverr svá djarfr væri at þyrði at leynast í skóg Salomons konungs ok spilla hans hjórt en stela hans dýrum. Etgarð segir: ekki þurfi þér þýfga oss: því vér erum vegfarandi menn ok þraut oss dagr í þessum skógi[14] ok drap ek því þetta dýr oss til matar: en ef konungi líkar illa, þá viljum vér bœta þat við hann svá hann sé sœmdr af. En þessi maðr var Lupus ok hans synir. Hann segir: minni virðingar skulu þér veittar en þá þit náit á konungs fund at hann hafði hefnd[15] á þessu máli: því ek á sjálfr hér dóm yfir ok muntu hánum hlýða vilja. Vel má þá, segir Etgarð. Þá skulu þér, segir Lupus, fá oss yðra hesta ok tjald ok allt þat sem fémætt er í yðar ferð ok mun ek svá fœra yðr fangna á fund Salomons konungs ok munu vér svá árna yðr þeirrar miskunnar, sem oss þykkir þit makligir vera. Þat veit trú mín, segir Etgarð, þetta viljum vér ei gera: því þá segja aðrir menn, at þit hafit tekit af oss nauðgum: lát oss fara várn veg, en haf þat sjálfr, sem eptir er af dýirinu: en vér höfum fyrir starf várt þat er vit höfum neytt.


Cap. IV. Þessu næst tekr til orða elzti hans sonr Gramaleif: faðir minn, segir hann, þú gerir sem einn fáviss maðr, er þú stendr yfir einum manni í allan dag ok skilr þú ei[16], at hann dárar þik ok mælir til við oss jöfnum orðum: tökum þá ok hengjum við einn áss alla ok launum þeim svá dramb sitt ok ofmetnað ok vándan gerning. Nú hlaupa allir af sínum hestum ok bregða svá sverðum ok sœkja at þeim ákafliga. En þeir brœðr vörðust vel ok drengiliga ok þeirra skjaldsveinar dugðu hitt besta, áðr þeir váru drepnir. Váru nú dauðir þrir af hertugans sonum (ok skamt þar eptir dó Viðilon Ákasona[17] fóstri). Nú sœkja fimm at Etgarði, en fjórir at Áka, en hertuginn Lupus við hinn frœkna Viðilon ok váru þeirra viðskipti alharðlig: en svá lyktaði, at hertuginn lagði sínu spjóti fyrir brjóst Viðilons svá út gékk um herðarnar. Þá sem riddarinn fann at hann hafði fengit sitt banasár, þá gékk hann á lagit at höndum hánum ok hjó af Lupus höfuðit ok mælti síðan: stútt er dagleiðin ok munu þínir synir svá fara, ok féllu þeir þá báðir dauðir niðr. Nú sœkir Gramaleif at Áka ok hans bróður: má þar sjá mörg stór högg ok drepit hefir hann þrjá brœðr Gramaleifs. Eru nú höggnar af hánum allar hlífar ok mörg sár hefir hann fengit: hjó þá Gramaleif Áka í hjálminn en hann var svá harðr, at hann bilaði ekki fyrir neinu höggvi: en þó féll hann á sín bæði kné fyrir þessu höggvi ok blóð féll af öllum hans vítum ok vill hann þó ei uppgefa ok höggr til Gramaleifs, þó hann stœdi á knjánum, ok kom högg á fótinn fyrir ofan knéit svá undan tók með lærinu ok steyptist Gramaleif svá ofan á hann: en Áki lagði sínu sverði upp í móti ok gékk svá sverðit í gegnum hann. Þá var Áki svá máttdreginn at hann lá í úviti. Nú er at segja frá Etgarð: hann berst með miklu kappi ok felt hefir hann alla þá er hann átti við: er hann þá móðr mjök en lítt sárr: skyndar hann nú þangat sem hans bróðir lá ok velti hínum dauða ofan af hánum ok tekr af hánum herklæði ok snýr hánum í móti vindi ok eyss á hann köldu vatni ok leggr hann á einn skjöld ok vill nú Etgarð fœra sik í burt af skóginum ok tekr síðan tvá hesta ok leiðar þá þangat sem hans bróðir lá. Því næst heyrir hann gný mikinn ok dunur miklar ok eptir þat sér hann koma fram ur merkinni einn mikinn ok stóran flugdreka at aldri hefir hann heyrt rœtt um svá mikinn dreka: gulls lítr var á öllum hans fjöðrum. Þessi dreki steypir sér niðr þar sem hertuginn Lupus lá ok svelgði hann í sína kjafta með öllum herklæðum, svá stóð á höndum hánum: en hann grípr kló sinni til Áka ok skemmir hann mjök hans hold ok vegr hann upp at sér. Þetta sér Etgarð ok skyndar til ok vill hjálpa bróður sínum: bregðr sínu sverði ok höggr á hrygg drekans fyrir ofan vængina: en drekinn var svá harðr at ekki beit á hann. Drekinn hrökkr sínum sporði um Etgarð ok vá hann upp ok flýgr í brott með hann: en hvert sem hann kemr með hann, látum vér bíða at sinni ok tökum oss þa aðra rœðu.


Cap. V. Nú tekr þar til sem skéði mörgum mannsöldrum fyrr en þetta bar til. Í þann tíma sem Alexander Magnus hafði lagt undir sik alla veröldina, þá var hann svikinn í Babilon af sjálfs síns eiginmönnum, sem segir í sögu hans[18], með svá miklu eitri, at ei þoldi nema hrosshófr, ok fjándinn sjálfr hafði bruggat heima[19] í sínu ríki. Eptir þat tók sá maðr ríkit, er Asverus hét: hann átti dóttur Alexandri konungs: en hon var dóttir drottningar af Austriki. Þau áttu marga sonu ok hét hinn yngsti Arnos: hann var mikill maðr ok friðr sýnum, íþróttarmaðr mikill ok vingjarnligr ok ur því hann vissi, hann átti ekki at vera höfuðkonungr eptir föðr sinn - því hans brœðr váru eldri, þá bað hann föðr sinn at fá sér herskip ok vildi svá sjálfr afla sér sjálfum ríkis. Konúngr gerði sem hann bað ok var hans ferð búin með miklum fékostnadi. En hánum varð gótt til fjár ok liðs: þeir allir vildu gjarna þjóna hánum: því hann var örr af fé við sína menn ok þeim næstu eptirlátr: en öngva vildi hann hafa nema afreksmenn. Hann herjar víða ok at lyktum kemr hann í Africam: hann lagði undir sik allt Africam: hann fór ei með lið sitt sem aðrir menn: hann eyddi öngum hlut, en jók við jafnan hvat hann kunni ok þóttust allir meiri menn sem hánum þjónuðu ok þá bauð hann mönnum sínum at allir þeir sem röskvir váru[20] í barðaga, at þá skyldi ekki drepa, ef þeir yrdi öðruvis sigraðir: því hann vildi alla til sín hafa þá sem mestir váru. Hann tók at herfangi allar konungsdœtr auk fjárins ok stórhöfðingja: eigi váru þær nauðgar þó þær væri í herbúðunum, heldr skipaði hann þeim ágæta þjónustumenn ok aldri váru þær betr haldnar í föðurgarði ok engi þorði at vera svá djarfr at þyrði at styggja þær eða angra í nökkuru. Sem hann hafði nú lagt undir sik allt Afrikam ok var svá langt kominn út í heiminn ok þeim megin sem til útáttar liggr í Alexandria: þar váru vellir slettir ok fagrir, en fyrir norðan váru fjöll mikil, er Vespant heita[21] ok nefnd eru víða í bókum. Þau eru gróin með alls kyns grœnum grösum ok öll full með ilmandi aldin ok allskonar urtir: mátti þar taka hunang svá mikit sem hverr vildi: þar váru keldur sem af brugguðu víni: en til austráttar með fjallinu váru merkr fullar af alls kyns veiðiskap af allra handa dýrum ok fuglum: en þessir vellir váru svá víðir at margar dagleiðir váru yfirferðar: ok stöðvaði Arnos þar herinn. Arnos lætr reisa einn mikinn garð kringlóttan, svá víðan at hann var margar dagleiðir umkringis: innan múrveggja á hánum váru tuttugu hlið, en fyrir hverju hliði váru bygðir kastalar miklir ok sterkir ok vandaði hann[22] þar til efni með gulligum turnum ok glæsiligum vígskörðum. En at þessu fullgerðu skipti Arnos sundr sínu liði ok setr jafnmarga menn í hvern kastala: hann skipti í sundr þeirra herfangi ok var þar svá mikit fé í gulli ok silfri ok góðum gripum at útrúligt mundi þykkja, at svá mikit fé mundi saman komit í einum stað. Þær hinar fögru jungfrúr, sem með þeim váru ok þeir höfðu hertekit í barðaganum, váru margar ok fagrar: þar setti hann jafnmargar í hvern kastala. En hálfu mílu í burt frá köstulum lét hann reisa mörg stórhús þarflig: þangat lét hann hlaða kost manna, öl ok mat, svá at þeir sem í kastalanum váru skyldu hafa ekki úmak eðr erfiði ok aðrir skyldu fyrir þeim hugsa um alla hluti, sem þeir vildu kaupa láta. Þessu næst setr Arnos lög í kastalanum sínum ok í öllum þeim sem hann hefir látit byggja: hann lætr reisa upp í sínum höfuðkastala eitt merki mikit: þat lét hann standa í einum vagni níu tigu ok fimm álna hátt, með silki gert af miklum meistaradóm: þar fylgðu með bjöllur af rauðu gulli steyptar, en svá háttaðar at þegar vindrinn kom í merkit heyrði þat um alla kastalana[23]: við merkit lét hann binda sex tigu marka gulls, en undir merkit setti hann þá friðustu jungfrú sem í kastalanum var, ok með þeim skilmála, at hverr sem hennar vill fá ok eignast þetta gull hitt mikla, þá skyldi hann ríða út við þann frægasta riddara sem í kastalanum væri: ok ef hann vinnr kastalariddarann, þá á hann merkit ok frúna ok allt þat fé sem þar er við bundit ok undir þessu merki liggr: ok sú fagra jungfrú[24] á hon at liggja þartil at kemr sa frœkni riddari sem slíkt afreksverk á at vinna: - en ef sá fellr af baki sem til kemr, þá skal hann láta undir merkit svá mikit fé sem áðr var bundit við merkit ok fyrr var frá sagt: geri hann þá hvárt hann vill ríða á burt eðr ganga á lag með oss: en væri sá nökkurr innan kastala sem hon vill heldr eignast, þá skal hon biðja hann at ríða í móti þeim sem til kemr ok unnit getr merkit með sama skilmála sem fyrr var sagt. Þvílík lög váru í öllum hinum[25] kastalunum: var þetta sett yfir útlenzka ok innlenzka ok svá þeirra sjálfræði sín í milli. Því setti hverr[26] nú þetta merki fyrir sinn kastala, at þetta fréttist víða um lönd. Safnaðist þangat fjöldi afreksmanna ok þær friðu jungfrúr sem menn kunnu til at fá með bréfum ok boðskapi: mátti þar svá at kveða, at engi mundi þar svá mannvönd, at ei mundi þeim fá sem henni líkaði ok engi svá dramblátr, at ei fengi sín líka. En þessi garðr var með ilmandi aldintrjám ok þær fögru jungfrúr sem þar váru báru á sik mirru ok balsamum, svá at ilmaði af þeim hvar sem þær géngu. Þenna fagra völl kalla Latínumenn Flos mundi, þat köllum vér Blómstrvöll. Kastali sá sem Arnos átti var kallaðr Arnóss[27] ok dregit af hans nafni: þar var sett turniment hvern dag. Kemr þessi fregn víða um lönd ok sœkja menn víða um löndin ok um allt Africam ok víða annarstaðar ok lýkr hér at segja frá Arnos.


Cap. VI. Þar er nú til máls at taka, at fyrir norðan fjallit Vespant[28] er ein borg, er Borðheið heitir: þá réð fyrir sá konungr er Hermintyn hét: hann var kvángaðr ok átti við drottningu sinni tvau börn: sonr hans hét Hernit: hann var manna friðastr þeirra sem menn höfðu sétt ok þar eptir váru hans íþróttir: hans systir hét[29] Kurteis: hon var kvenna friðust ok bestment. Hernit var bæði vitr ok vaskr ok vinsæll: hann valdi sér menn eptir sínu skaplyndi ok öngvan vildi hann hafa nema íþróttarmaðr væri. Leið svá til þess at hann var fjórtán vetra gamall: segir hann þá föðr sínum, at hann vill halda á Blómstrvöll með sína systur ok prófa sinn riddaraskap ok þaðan ekki fara fyrr, en ek veit at þeirra ágæti er svá mikit sem sagt er. Faðir hans segir, at þat sé vel stofnat, ok býst Hernit með hálft annat hundrað manna ok fjölda þjónustumanna. Hann hafði svá[30] mikit gull ok silfr, sem hánum þótti vel til fallit. Frú Kurteis fylgði hánum ok margar aðrar meyjar. Fara nú sem leið liggr suðr með Mundíufjöllum ok út yfir fjöllin Vespant ok koma á Blómstrvöll ok slóu upp sínum tjöldum undir kastalanum Arnóss[31]. Helmiðan hét sá mesti[32] kappi er þá var á Blómstrvöllum: hann stýrði kastalanum Arnóss[33]. At morgni riðr Hernit undir merkit með sína systur ok biðr hana ganga undir merkit: hon gerir svá: hann kallar hárri röddu ok biðr hann þar at koma sem merkit á at verja ok vinna þá friðustu jungfrú sem þar væri komin ok ei væri önnur slík sem hon. Sem Helmiðan heyrir þetta, hleypr hann á sínum hest ok hans riddarar ok nú ríðr Hernit á móti hánum ok leggr hvárr til annars djarfliga ok allir hans riddarar, sem með hánum váru komnir. En svá lýkr, at Helmiðan fellr af baki ok allir kastalamenn váru af baki stungnir. Síðan ferr Hernit í sitt landtjald ok sefr af um náttina.


Cap. VII. En um morgininn kemr Helmiðan at landtjaldi Hernits ok mælir: þú hinn frœkni riddari hefir unnit oss ok várn kastala: því megit ér gera við oss sem yðr líkar[34]. Hernit segir: þú hinn frœkni Helmiðan, þú skalt halda þitt kastaladœmi með öllum þínum lögum ok rétti, sem þú haldit hefir áðr: en ek skal yfirvinna alla kappa á Blómstrvöllum ella af baki falla. Nú ríðr hann til annars kastala ok ferr á sömu leið: ok í stúttu máli at segja, þá ferr hann svá með alla kappa á Blómstrvöllum: öllum gefr hann aptr sína kastala ok ei vill hann nökkurn pening af þeim hafa: hann segist vilja hjá þeim ílendast: en þeir segjast þat gjarna vilja. Hernit lætr byggja einn kastala miklu sterkara en þá sem áðr váru ok kallaði hann Blíðheim. En er hann var fullgerðr, lætr hann reisa einn steinstólpa upp af hörðum marmarasteini sem kunni fast: hann var í þeirri mynd sem maðr sæti á stöðugum hesti: hann lét fœra hann í tvífalda brynju ok lætr fyrir hans brjóst einn þykkvan skjöld: við hans söðulboga bundu þeir einn mikinn[35] fésjóð ok í hundrað marka gulls ok setr þann skilmála, at hverr sem vinna vill hans systur, at sá skyli ríða at stólpanum ok leggja í gegnum skjöldinn ok brynjuna ok festa spjótit í stólpanum ok þá skyldi hann eignast þat fé sem við stólpanum væri ok jungfrúna, nema nökkurr kœmi sá ur kastalanum sem hana frelsaði ok ryddi þann af baki sem festi spjótit í stólpanum: en ef nökkurr ríði sá at stólpanum sem ekki festi spjótit, þá skyldi hann láta þangat jafnmikit fé sem áðr var ok gera sem hann vill, fara burt eðr[36] afla sér annars kvennfangs: en hvárt sem hann féngi fall eðr bana, þá skyldi engi annars[37] hefna ok jafnsattir eptir sem áðr hvárr við annan þá heim væri komit af burtreiðar velli. Síðan géngu þeir í kastalann ok setjast um kyrt ok hvern dag ríða þeir í turniment ok kóm engi sem steinstólpann gat yfirunnit.


Cap. VIII. Þat var einn morgun snemma at menn váru árla á felli í kastalanum Blíðheim, at menn sjá eitt mikit silkitjald koma á Blómstrvöll svá fagrt, at ei sáu þeir annat slíkt. Frá því tjaldi sjá þeir ríða einn riddara mikinn vexti með svá fögrum herklæðum sem á rauðu gull sæi: hans söðull ok beizl var á sama hátt: hans sporar váru af gulli: hans hestr var stórr vexti ok rauðr at lit: hans fax, höfuð ok tagl var sem á gull sæi ok svá var hans skjöldr: þar var á markaðr flugdreki ok hafði mann í sínum sporði: hann hafði langa burtstöng ok digra með gullsaumudu merki: hann hafði í sinni hendi hvert sem menn kalla vilja vönd eðr hríslu af saumuðu gulli. Hann ríðr at steinstólpanum ok lyptar upp merkinu ok leggr í gegnum skjöldinn ok brynjuna: svá langt gékk falrinn inn í stólpann: kippir síðan at sér spjótinu ok stingr undir sik ok stiklar upp á steinstólpann ok stingr niðr í spjótinu ok í þat sama spor sem spjótit gjörði setr hann sinn gullvönd ok kallar hárri röddu ok sagði hvárt at nökkurr væri svá djarfr, at hann vildi til þess gullvandar vinna ok ríða út við sik þar á vellinum.


Cap. IX. Nú heyrir Hernit hinn frœkni hljóð þessa manns ok sér, at hann er úlíkr öðrum mönnum: hann lætr nú dubba sinn hest ok tekr sín herklæði ok ríðr af kastalanum: en hinn komni maðr ríðr í móti hánum. Hernit talar til hans: hvert er nafn þitt, góðr drengr, eðr hvaðan komztu? eigi kom hér annarr slíkr. Hinn komni maðr svarar: nafn mitt segi ek öngum manni nema þeim sem mik yfirvinnr í burtreið ok réttum riddaraskap: en ek kom hér ekki til þess, at ríða út fyrir gull ok silfr né fagrar jungfrúr, heldr at prófa minn riddaraskap við þá sem hér hyggja, er nú bera lof yfir allar þjóðir. Hernit segir: þat eptirlæti skal yðr veitast: ok síðan slá þeir sína hesta sporum ok ríðr hvárr at öðrum djarfliga ok ríða svá lengi dags ok sýna marga fáséna leika. Þá riðr hinn nýkomni riddari at Hernit: bústu nú við því: nú mun ek freista þín. Fyrir löngu var ek búinn, segir Hernit ok nú treysta þeir á sik ok sína hesta ok héltu til lags sínum spjótum ok svá runnu þeirra hestar at þeim þótti allr Blómstrvöllr skjálfa: en þeirra samkoma varð svá hörð, at þat máttu heyra þeir sem fjarri váru sem nærri: en í samkomu veiknaði hestr Hernits svá hann féll á sínar eptri fœtr, en Hernit kom standandi niðr: hinn nýkomni riddari snýr frá Hernit ok nemr stadar: en Hernit gengr at hánum ok mælir: ek em á yðvart vald kominn, ei kom mér maðr fyrr af baki. Hinn nýkomni riddari segir: ei tel ek mér þat fyrir frægð, þóat þinn hestr svíki þik: því ei horfði mér betr en þér, ef hestarnir höfðu báðir dugat: en hér vill ek ílendast hjá yðr ok sjá síðan hvat í leikum gerist. Hernit segir: þat viljum vér með þökkum taka. Síðan ríða þeir til silkitjalda: þar váru í sex tigir riddara ok ein jungfrú með mörgum þjónustumeyjum: hon hét Tekla. Fara þeir nú í kastalann Blíðheim ok þykkir þar engi slíkr komit hafa: þenna riddara[38] kölluðu þeir Rauða riddara. Sátu þeir svá um kyrt um hríð.


Cap. X. En í þann tíma réð fyrir Mikligarði konungr sá er Niceforus hét: hann atti sér eina drottning er Rohana hét: þau áttu tvau börn: dóttir þeirra hét Greca: hon var bæði vitr, væn ok velmentuð: sonr þeirra hét Eddelon: hann kalla Norðmenn Elling: hann var mikill íþróttarmaðr, friðr sýnum ok rammr at afli, djarfr ok oflátsamr, en þó unni hverr maðr hánum hugástum: þarfr var hann vinum sínum en úþarfr úvinum: hann varði land föður síns ok jók mikit hans ríki: en stundum fór hann yfir land at skemta sér. Eitthvert sinn hafði hann siglt norðr fyrir Spaniam: hann hafði fimm skip: en er hann vildi sigla heim aptr, bægði hánum veðr ok rak hann undir Rómaborg þar fyr utan sem Mundíufjöll ganga næst hafinu: þar var góð höfn er Víngarðshöfn hét: þar var úbygð í kríng: en kot eitt stóð við höfnina: þar bjó karl ok kerling: þar var mikill veiðiskapr í kríng er Grœnmörk var kölluð: hon var full af alls kyns dýrum: þar dvaldist konungsson meir en mánuð svá þeim gaf aldri í burt. Þeir höfðu alls kyns leika á landi ok einn góðan veðrdag, er þeir váru á leiki ok er á leið daginn, gékk Eddelon konungsson upp á skóginn: þeir váru tólf saman: þeir höfðu engi vápn nema sverð ein: en er þeir váru komnir á skóginn, kómu í móti þeim tvau dýr rennilig ok furduliga mikil er fingálptar[39] heita: þau eru með þess háttar sköpun, at þau hafa manns hendr ok manns höfuð ok alla mannssköpun ofan at lendum, en brjóst ok klœr sem á úargadýrum: tvá spena höfðu þau sem konu brjóst væri: aptari hlutr dýrsins er bæði digr ok langr ok lendar sem á hesti ok hófa á aptari fótum, hala langan ok digran ok klepp á endanum: þeirra ásjóna var hræðulig: tennr mjök stórar, ginit mikit ur máta: ur augunum þótti sem eldr brynni: karldýrit hafði skegg sítt ok svart sem bik: þau höfðu skjöldu ok sverð. Dýrin sóttu þegar at konungssyni ok hans mönnum: annat vá með tveimr sverðum senn ok var þeirra atgangr hinn harðasti: suma slá þau með halanum til dauðs, en suma með sverðunum. Eru nú fallnir allir menn af konungssyni, en hann ákafliga móðr: í því bili kom fram ur skóginum maðr mikill vexti ok friðr: hann var í vargskins stakki ok hafði um sik silfrbelti ok stóra bítskálm í hendi með miklum göddum: hann reiddist þegar á móti kvenndýrinu ok sló með kylfunni í ennit svá at þat laut á undan ok sotti svá hvárt at öðru þangat til at dýrit var fallit: en karldýrit sœkir þegar at konungssyni í ákafa ok ólmast nú mjök, er þat sér at hitt dýrit er fallit ok slær til konungssonar með sínum hala ok grenjar ofurliga ok lýstr hánum niðr undir sik. Komni maðr[40] var þar nær staddr ok hefr þat sverð er hann tók af kvenndýrinu ok höggr höndina af þá sem þat hélt með sverðinu ok þáði[41] konungsson sverðinu: en dýrit rekr baðar klœr fyrir brjóst komna manni svá at í beini stóð: en hann lá við at kikna: hann grípr sinni hendi í eyrat á dýrinu en annarri hendi í skeggit ok snarar svá hart, at höfuðit gengr út á hliðina: en konungsson lagði í kviðinn á dýrinu svá at upp gékk at hjöltum: féll konungsson þá undan dýrinu, en dýrit á hann ofan: lá hann þá í úviti en kominn at dauða: en komni maðr[42] ruskaði dýrinu ofan af hánum ok þváði blóð af hánum ok snéri hánum á móti vindi ok gaf hánum at drekka vín af sinni flösku: tekr hann við at rakna ok mælir: hvert er nafn þitt, góðr drengr, eðr kynferdi? mikit gotta á ek þér at launa. Komni maðr[43] segir: sáttu ekki þat litla kot sem hér stóð í höfninni? minn faðir kallar mik sinn son, mín móðir kallar mik Trémann: hefi ek verit þar nökkura stund með karli ok kerlingu: ekki heyrða ek framar at segja nafn mitt. Fýlg þú mér til skipa ok þar með oss: ek skal þinn sóma mikinn gera. Dysjaði konungsson menn sína þar sem þeir höfðu látizt: síðan fóru þeir til skipa ok tóku sverð þau sem fingálptar[44] áttu ok höfðu þau alla æfi síðan ok váru þau svá góðir gripir at þau biluðu aldri[45] hvat sem reynt var með þeim.


Cap. XI. Litlum tíma síðar kom góðr byrr ok sigldu þeir heim til Grikklands: þótti karli ok kerlingu mikit fyrir at skilja við Trémann ok missa hann. Tókst þeim sú ferð vel ok gengr konungr í móti syni sínum ok varð hann feginn hans heimkomu: ganga síðan heim til hallar ok segir Eddelon föður sínum allt af sínum ferðum. Trémann fylgir konungssyni: hélt hann Trémann at vápnum ok klæðum sem sjálfan sik ok setti hann sér hitt næsta: var með þeim allkært: sáu menn at hann var afbragð flestra manna. Líðr nú svá fram til jóla ok drekka menn allkátir: þá mælir konungsson til sinna manna: hversu lengi skulu vér heima sitja hér í Mikligarði ok vinna ekki meira til frægðar heldr en mær sú sem heima sitr til kosta eðr hestr sá sem alinn er við stall?


Cap. XII. Eptir þetta tekr konungsson ok segir: nú vill ek segja yðr mína fyrirætlan: ek vil koma í Africam ok vinna hina ríku er byggja Blómstrvöll ok sjá þann mikla grundvöll sem sagt er um allan heiminn: þangat skal mér[46] fylgja mín systir Greca ok fimm hundruð riddara. Þá segir Trémann af Grœnmörk: þess strengi ek heit, at ek skal fara með þér ok ei fara þaðan fyrr en frú Kurteis systir Hernits fylgir mér elligar dauðr liggja. Lúka þeir svá sínu tali: en at ári komanda búa þeir ferð sína með miklum fékostnaði ok fara nú sem leiðir liggja ok létta ei fyrr en þeir koma á Blómstrvöll. Í þann tíma var ei burtreið á Blómstrvelli: höfðu Blíðheimsmenn þat til gamans sem var brúðkaup ok aðrar samdrykkjur ok svá aðrar margháttaðar skemtanir: en þeir máttu ok hafa burtreiðir sem vildu. Setr nú Eddelon konungsson sitt landtjald nærri kastalanum Blíðheim ok biðr þar til þess at burtreiðartíminn kemr: en kastalamenn kómu ok buðu hánum heim: hann segir þeim sín erendi ok hversu þeir höfðu um mælzt áðr þeir fóru heiman: en kastalamenn segja at þeir megi forlysta sik innan skamms tíma. Sitja þeir nú um kyrt svá ekki bar til tiðenda.


Cap. XIII. En þat bar til tiðenda einnhvern dag, at undir fjallit Vespant[47] váru komnir herbúðir miklar ok margar ok eitt silkitjald: þar váru uppá[48] fimm vaðstengr með gulligum hnoppum: aldri sá þeir annat slíkt. Frá þessum herbúðum sjá þeir ríða einn mikinn mann svá aldri sáu þeir annan slíkan: hann var ellifu álna hár: hans augu váru gull sem í ketti ok tennr bláar sem nætrkalt jarn: ei skorti gull á hans herklæðum: burtstöng hafði hann langa ok digra sem áss væri. Þessi maðr hét Lucanus: hann var ættaðr af því fjalli sem Diabolus hét: hann var af illu lægi[49]: þar skein aldri sól: hans bróðir hét Astarot: hann var líkr bróður sínum í allri sköpun: þeim fylgði úþoluligt illþýði. Þessi maðr reið á Blómstrvöll: en allir sem hann sá undruðust hans vöxt ok hræddust fyrir hánum: hann hleypr at stólpanum ok lagði til hans með svá miklu afli at hann brundi allr til jarðar: hann grípr upp gullvöndinn ok kallaði hárri röddu ok bað Mahomet svá hjálpa sér, at ef nökkurr væri svá djarfr at þyrði at ríða út við sik af kastalamönnum, at hann skyldi flengja af hánum húðina alla með þessum gullvendi. Nú heyrðu kastalamenn hans hitt mikla kall hvert at svá var mikit at dvergmál tok undir í hverjum turni. Þá tekr Rauði riddari sinn hest ok ríðr út af kastalanum: þá er hann[50] búinn sik at herklæða ok segir, at hann skyli ei svá burt fara at ei prófaðist, hvárt hann[51] væri svá sterkr sem hann er stórr til. Eddelon konungsson af Mikligarði segir, at úraðligt sé at hann vinni einn at slíkum bölvuðum berserki. Rauði riddari segir: at ei skyli þat spyrjast, at ek hafa áskipunarmann þó nökkut sé torvelt fyrir: síðan hleypr hann út af kastalanum. En þóat Lucanus væri stórr ok sterkr, þá varð hánum bilt við at standa, þá Rauði riddari kom á völlinn, ok féll niðr svá skjótt hans dramb ok snéri undan til herbúða með gullvöndinn í hendinni. Rauði riddari kallar hárri röddu eptir hánum ok segir: ríð ei undan vin, heldr sigra með heiðri ok brjót í lag á oss: en ef ei gerir þú svá, þá fellr þú sem armr flóttamaðr. En Lucanus gaf sik ekki at því grand. Nú ríðr Rauði riddari í burt ur turninum: þá lætr Hernit blasa í sinn hvellan lúðr svá þeir heyrðu um alla kastala: en þegar þeir heyra þetta, hleypr hverr riddari á sinn hest ok ríða undir höfuðkastalann Blíðheim: en Helmiðan var fyrir því liði ok spurðu hvat hann vildi hafast at. Hernit segir: Rauði riddari er hér riðinn út mot þeim nýkomna berserki er oss ok várn heiðr vill lægja ok[52] hér er kominn með úþoluligt illþýði. Helmiðan svarar: hér viljum vér allir at fylgjast at yfirvinna hann. Nú kallar Rauði riddari eptir Lucanns: þitt illmenni snútu aptr ella fær þú vansa. Þegí þú fól, segir Lucanus, því með mínum lófa má ek þik af þínum hestí slá. Hjála ekki slíkt, segir Rauði riddari: því hræzla eggjar þik til undanferðar ok því flýr þú:[53] hér kemr til hugar eitt lítit æfintyri, at einn gneisti varð lauss ok festi í einu húsi ok varð þar af mikill eldr ok sló sér í borgina: en er hann kom undir eina hlið, kom í móti hánum einn kattr ok hljóp þegar á hann: eldr hljóp undan ok komst þegar undan lengra: þá kom í móti hánum dögg af himni ok slökti niðr allan eldinn: ok svá mun með okkr fara. Lucanus reiddist þá af ákafa ok snéri aptr sínum hesti ok hleypr at Rauða riddara ok svá hvárr at öðrum. En þeirra samkoma varð svá hörð at Rauði riddari hljóp aptr af sínum hesti meir en tuttugu fóta ok kom standandi niðr: þá rekr hann spjót í brjóst Lucanushesti ok hljóp þat upp í gegnum söðulbogann ok í brjóst á risanum ok undir höndina: en spjótskaptit stóð í einum steini ok hljóp hestrinn á lagit ok varð risinn fastr á spjótinu. En Rauði riddari stóð ei kyrr: hann[54] brá sínu sverði ok hjó til Lucanus ok af hánum fótinn fyrir ofan knéit ok í því féll hestrinn dauðr: en Lucanus datt út af hánum einfœttr: en Rauði riddari lét þá skamt höggva á milli ok hjó af hánum höfuðit, tekr síðan sinn hest ok gullvöndinn ok reið heim til sinna manna ok urðu hánum allir fegnir aptr.


Cap. XV. Nú er þar til at taka, at Astarot sér dauða síns bróður: hann hleypr úr herbúðunum með átta þúsundir manna ok hleypr fram á völlinn ok blésu síðan í luðra: stendr þá af þeim mikil ógn. Gralant hét merkismaðr Astarots: hann var hánum líkr bæði at afli ok öðrum[55] kostum eðr nökkut verri. Hlaupa þeir nu á völlinn með miklum gný ok vápnabraki. Hernit ok hans menn váru komnir á sína hesta, sem fyrr var frásagt: þeir setja upp sín merki ok blésu í sína luðra. Eddelon konungsson var ok kominn á sína hesta með sínum mönnum ok vilja veita lið kastalamönnum. Trémann karlsson var fyrir framan merkit ok vildi ekki láta binda sik í fylkingu: hann varð þriggja manna bani, áðr fylkingar kómu saman. Því næst hófst barðaginn með miklum höggum ok spjótalögum: váru Blámenn ofurliga ákafir: en kastalamenn bæði mjúkir ok vápnfimir ok stendr þessi barðagi með mikilli mannhættu ok verðr mikill mannskadi af hvárutveggjum en þó meir af kastalamönnum: því berserkir váru stórhöggvir ok í öllum þeirra vápnum var eitr. Verða nú mörg stór tiðendi ok verðr frá einhverju fyrst at segja.


Cap. XVI. Gralant merkismaðr Astarots hann sœkir nú í ákafa fram ok höggr bæði mann ok hesta svá at ei stendr við hánum: ryðr hann sér braut alt til þess hann finnr merkismann Eddelons konungssons sá er Valtari heitir: hann var góðr riddari, margan Blámann hafði hann drepit. Gralant snýr í móti hánum ok svá hvárr í móti öðrum alldjarfliga ok leggr hvárr til annars: en svá var þeirra samkoma hörð at spjótskapt brotin flugu yfir höfuð þeim. Gralant hefir brugðit sínu sverði ok höggr til Valtara ok klýfr allan skjöldinn: blóðrefillinn nam staðar í brjóstit ok rísti á Valtara allan kviðinn svá iðrin féllu út ok steyptist hann dauðr til jarðar. Trémann karlsson gerir þetta líta: hann verðr nú ákafliga reiðr ok hleypr at Gralant ok höggr til hans: en Gralant höggr í móti ok klýfr allan skjöldinn: en sverðit hljóp á lærit ok rísti niðr ok var þat mikit sár. Þá reiðist Trémann ok höggr til Gralants á flata skjöldinn[56] ok tók hann þveran í sundr fyrir ofan mundriðann: en sverðit hljóp á hestahöfuðit ok tók af. En Gralant féll á fram ok var nú hœgra at hánum at vinna. Trémann neytti þess ok hjó af hánum höfuðit svá þat fauk yfir tvá hina næstu: en bolrinn féll dauðr til jarðar ok varð af hánum mikill dynr: en höfuðit grenjaði svá hátt at staðlitlir menn féllu í úvit ok felmtraði mörgum við.


Cap. XVII. Nú ríðr fram Astarot hinn mikli ok sýndist öllum sem sjálfr fjándinn væri þar kominn í manns líki ok þorði engi í móti hánum at ríða, heldr stökkva allir frá. Þetta lítr Eddelon konungsson ok sér at ei man svá fara ok ríðr í móti hánum ok lagði til hans með sínu digra spjóti er þríspyngt var at digurð: en hann snérist svá fast í móti læginu at spjótskaptit brotnaði: en hann lagði til konungssons: en hann brá í móti ok hjó í sundr spjótskaptit upp við hendr Astarots: en Astarot hjó til konungssons um þveran skjöldinn ok í sundr fyrir ofan mundriðann svá at hann skémti hann um þvera brínguna svá at í beini stóð. Eddelon konungsson sló þá hestinn undir Astarot svá hann féll á bæði kné ok laut Astarot á fram: fékk Eddelon konungsson þá beinan höggstað á hánum ok hjó af hánum alt andlitit í einu höggvi ok hljóp sverðit niðr á milli skjöldsins ok brynjunnar ok hjó af hánum höndina hœgri ok féll þá sverðit niðr: en ur hans bölvuðum vítum féll svá mikit blóð sem fors væri: þat var svá eitrat at þar féngu af bana margir menn: en í hans fjörbrotum varð svá mikill dýnkr ok jarðskjálfti at jörðin skalf sem á þræði líki.


Cap. XVIII. Nú ríðr fram[57] sá kappi er Gebal hét: hann hafði tvenna sköpun á sér karlmanns ok kvennmanns: sögumeistarinn segir, at sér ógni frá hánum at segja: hánum var svá háttat sem öngu kvikendi öðru hvárki í sæ né landi, at hann mátti vera bæði faðir ok móðir síns afkvæmis: hans hœgri kinn var hulin skeggi, en hárit hart sem jarn, en svart sem bik: hans augu váru gull sem í ketti: á vinstri kinn hafði hann ekki skegg: á vinstra brjósti hafði hann stóran belg ok á tvá spena: hann átti tvá syni við sjálfum sér: þeir segja menn at ekki væri mjök[58] friðir: en ekki er getit at þeir væri með eins tegund ok hann: þeir váru báðir í barðaganum. Gebal reið einum fíl mjök stórum svá engi mátti ná til hans: reið hann því djarfliga fram, at fáir náðu til hans sverðshöggum. Gebal hefr nú á lopt sína stöng, hver bæði var digr ok löng, ok ætlar at slá Hernit með henni: kemst hann nú hvergi undan hans höggvi: nú sér Hernit hversu þat hverfr váðuliga ok stökkr af sínum hesti ok hljóp sem mest hann mátti at Gebal: en stöngin kom á hestinn ok brotnaði í hánum hvert bein. Höggr Hernit til hans sem mest hann mátti ok sökum þess at hann náði ei lengra til hans, hjó hann fótinn undan fílnum svá hann steyptist á fram. Gebal datt þá af baki ok varpaði Hernit sér undan hánum. Þetta var á einum dikisbakka: en með því at Gebal var þungr, en skjótt bar at, þá féllu þeir báðir ofan í dikit: pittrinn var bæði djúpr ok breiðr svá þeim var búit við at drukkna: ruskast þeir nú fast í dikinu: Hernit náði í skeggit á Gebal ok hreyfti[59] á þat svá fast at ur hánum hrukku allar þjófstennrnar ok alla vangafylluna með eyranu reif hann frá: fíllinn sló Gebal í sínum fjörbrotum svá Gebal var ymist undir eðr ofan á, en Hernit var mjukari at hafa sik frá sem[60] mest gékk á: Hernit náði þá sínum plátukníf ok stakk ur Gebal augat svá í beini stóð: en fíllinn sló í annat augat á Gebal: varð þat þá sýnaverra en hitt: dró þat svá af Hernit at hann lá nær í úviti. Rauði riddari kom þá at ok Eddelon konungsson ok hlupu þegar í dikit ok dróu[61] þá Hernit upp: ur því þysjast[62] nú fleiri at ok berja á Gebal með ásum ok kylfum ok var langt áðr en þeir gátu aflífat hann: en þó tókst þat um síðir. Nú sjá þeir ríða frá herbuðunum hundrað manna: þá höfðu Blámenn sett til at koma í[63] vápnaskipti við kastalamönnum. Herburt hét sá sem fyrir var. Helmiðan sér hvar þessir menn ríða: þá slær þar í barðaga með þeim: váru hvarutveggju hinir áköfustu: þeir ríða hvárir í móti öðrum Helmiðan ok Herburt ok lagði[64] hvárr til annars með svá miklu afli at þeirra reiði dugði ei meir en sem saumþráðr: en þeir stukku báðir aptr af sínum hestum: síðan taka þeir sín sverð ok berjast alldjarfliga þar til at af þeim váru höggnar hlífarnar ok váru mjök sárir. Þá kom at þeim Eddelon konungsson ok mælir við Rauða riddara: sjá hér, góðr drengr, hér hafa áhizt miklir kappar ok er þessi ekki líkr Blámönnum ok skiljum þá ok gefum hánum líf. Rauði riddari kvað þat vel fallit. Síðan géngu þeir á milli þeirra ok féngu menn til at fœra þá til kastala: því þeir váru af sér komnir. En þeir görðu svá harða atsókn heiðingjum ok Blámönnum at af þeim mikla fjölda komst engi undan. Því næst fóru þeir til herbúða Lucani ok tóku þar svá mikit fé í gulli ok silfri ok góðum gripum at úmuguligt var at telja. Í hans herbúðum fundu þeir svá fagra jungfrú at öngva sáu þeir slíka fyrr ok með henni fundu þeir margar þjónustumeyjar. Eddelon konungsson spyrr hana at nafni: en hon kvaðst Gratiana heita ok vera dóttur hana þess konungs sem Myrðanus hét: hann ræðr þar fyrir sem Liberum[65] regnum heitir: þar er nógt gull ok gersemar: þar kom Lucanus ok vildi fá mik utan míns föður vilja: en ek kaus, at hann skyldi ríða á Blómstrvöll fyrir mik ok vinna gullvöndinn: lofaðast ek hánum þá, þótt ek væra nauðug: nú er ek ok alt þat er[66] mér til kemr á yðru valdi. Frú, sagði Eddelon, þú ert með oss vel komin. Síðan skiptu þeir herfangi sínu ok fóru svá heim í kastalann Blíðheim ok létu svá binda sár sín. Sátu þeir nú um kyrt hálft misseri svá at öngvar burtreiðir váru.


Cap. XIX. Þat var einn dag at Eddelon konungsson ok Hernit kalla saman alla höfðingja þá sem váru á Blómstrvöllum ok er þeir váru saman komnir, þá mælir Hemit: góðir drengir, segir hann, langt hefir síðan verit vér reyndum vár sterku spjót eðr prófuðum vára hesta: nú er sú tið, at þat er mál at gera nökkur lyktun á váru efni, svá at þær fögru jungfrúr sem hér eru saman komnar verði vísar hvat vér viljum atgera eðr hvat hverr þeirra skal hljóta: því gerum vér öllum kunnigt, at á morgun strax skulum vér allir út ríða ok ei fyrr þeim leiki létta en allir riddarar hafa prófat sinn riddaraskap: ok slítr síðan þessarri stefnu. Um morguninn strax bjó hverr sik ok sinn hest til: var þá hark mikit um allan Blómstrvöll ok var þá mikil burtreið: géngu þá hœverskar jungfrúr í vígskörð at sjá þessa lyst ok kurteisi ok þótti þeim mikils vert um sína unnustu þá sem þær höfðu búit með gyltum vápnum ok gullofnum silkimötlum ok var engi svá at ei væri nokkut sœmiligr fyrir sinnar unnustu skyld. Nú ríðr hverr at öðrum ok vann sá margr sigr snemma dags sem lúta varð lagt at kveldi komanda. At kveldi ríðr hverr í sinn kastala ok taka unnustur þeirra við þeirra vápnum, en skjaldsveinar við hestum ok hélst þessi burtreið í sjau daga:[67] var sá engi at ekki væri af sínum hesti stunginn nema þeir fjórir riddarar Eddelon konungsson Trémann karlsson Rauði riddari ok Hernit hinn frœkni ok váru svá allir Blómstrvellir skúfaðir spjótaskaptum.[68]


Cap. XX. Þessu næst munu vér tilvíkja ok frásegja, hvernin þessir fjórir riddarar enda sitt einvígi á þessum seinasta burtreiðar degi. Um morguninn ríða út meir en hundrað riddara til skemtunar við þá fjóra riddara ok riðast á allan þann dag ok leika marga fáséna leika. En áðr þessum degi lýkr, finnast þeir Hernit ok Trémann karlsson ok riðr hvárr öðrum í móti með miklu kappi ok brutu þeir sína burtstengr ok kom hvárgi öðrum af baki: þá váru þeim fengnar svá sterkar stengr at aldri máttu brotna. Neytta þeir nú þessarra[69] ok náði hvárr til annars: varð þeirra samkoma svá hörð at hvárr hrökk aptr af sínum hesti: bregða þeir þá sínum sverðum ok ganga saman ok berjast alldjarfliga: mátti þar sjá mörg högg ok stór: því hvárgi hlífðist við: stundum géngu þeir svá nærri[70] at hvárr sté fram fyrir annann: stundum hlupu þeir svá saman at þeir skopuðu á skeið ok leituðu höggstaðar ok ruddust um svá fast at víða heyrði gný af þeirra atgangi: en þeirra hlífar dugðu svá vel at þær hjalpuðu þeirra lífi. Nú sér Trémann karlsson at hann muni sik í meiri hættu leggja verða ef hann skal sigr fá ok því kastar hann skildinum á bak sér aptr ok greipar sverðit höndum ok höggr til Hernits af öllu afli: þat högg kom ofan í hjálminn: en þar var fyrir svá harðr adamassteinn at ekki beit á: en þóat sverðit náði ekki at bita þó þá væri af afli stýrt, þá stökk þat í sundr í miðjunni: en Hernit lá við úvit ok féll blóð ur öllum hans vítum: en nú sér hann beran höggstað á Trémann: því höggr hann til hans ok hugsar, hann skyli ekki fleiri þurfa. Nú er Trémann slippr ok náir ei skildinum: því stökkr hann undan högginu meir en tuttugu ok fjögur fóta: þá tók hann stein svá stóran at fjórir menn gátu ei meira valdit ok kastaði fyrir brjóst Hernit, svá hann féll í úvit: en Trémann settist niðr á þann sama stein ok var búit við spreng:[71] en er Hernit raknaði við aptr, tók hann af sér hjálminn ok mælti: þú góðr drengr hefir mik yfirunnit ok því lýstir mik ekki lengr at lifa: tak þitt sverð ok slá mitt höfuð af. Allr heimrinn verði mér fyrr reiðr, segir Trémann, en ek geri þat: því þú neyttir svá þinna vápna at mér var ekki vissari sigr heldr en þér. En er þeir váru þetta at tala, kom Eddelon konungsson ok Rauði riddari ok höfðu þeirra viðskipti alldrengiliga farit svá[72] at Rauði riddari hafði meira hlut síns einvígis. Rauði riddari sá at Hernit var allr blóðugr: því spurði hann hver ending orðit hefði á þeirra einvígi. Hernit kvaðst því ekki leyna ok sagðist vera yfirunninn. Rauði riddari mælir: of mikla frægð hefir þú Trémann, ef þú skalt yfirvinna alla kappa á Blómstrvelli. Þat veit þrú mín, sagði hann, at ek skal aldri héðan fara fyrr[73] en vit höfum reynt með okkr. Trémann mælir: nú talaðir þú því sem mér bjó í skapi ok mælir: seg nafn þitt ok kynferði. Rauði riddari segir: nafn segi ek öngum manni ok ekki þér, utan þeim sem mik yfirvinnr í réttum riddaraskap: en ef þér verðr þess auðit, þá ertu meira kynferðis en karls son. Eptir þetta leggja þeir hendr saman, at þeir skyldu prófa sinn riddaraskap: ríðr nú hvárr í sinn kastala ok sofa af um nóttina.


Cap. XXI. At morgni komanda tóku þeir sína hesta ok riðu út af kastalanum: en alt folkit gékk út at sjá þeirra leik ok allir menn sögðu,[74] þá þeir váru búnir, at aldri sáu þeir aðra tvá slíka ok skaði væri at slíkum, ef þá skaðaði nokkut. Nú er þeir koma út á völlinn, slá þeir sína hesta sporum ok með svá miklu afli ríðast þeir á, at þat þótti sem veikir þat er[75] fyrr var frá sagt: ok í síðustu samkomu hrukku þeir báðir aptr af sínum hestum ok þegar reiða þeir sín sverð: börðust allhraustliga: þóttust menn aldri sétt hafa slíkan atgang af tveim mönnum ok svá þótti þeim sem hjá váru, at þeim mundi sigrinn víss sem höggva átti: en svá kómu þeir hofmannliga við slögum at ávalt kom skjöldr í móti höggvi: en þeirra skildir váru svá harðir at ekki sá á ok svá létu þeir ganga alt til þess þeir váru báðir móðir ok studdu niðr sínum skjöldum ok hvíldu sik um stund. Þá mælir Trémann: leiks bróðir, segir hann, sjá hvar frú Kurteis stendr á múrunum ok fyrir hennar skyld skal ek gefa þér eitt slag: þat skal svá nærri ganga þér, nærri sem skyrta þín. Rauði riddari segir: annat skaltu seggja skeggkarlinum födr þínum en þat þú farir svá héðan at þat sé úhefnt. Ok nú taka þeir til at berjast í annat sinn ok höggr hvárr at öðrum þar til at sól var í fullu vestri: taka nú til at höggvast af þeim allar hlífar ok sitt sár hefir hvárr þeirra ok þau bæði mikil. Eddelon konungsson tekr einn skjöld ok annan Hernit ok ganga í milli þeirra ok skilja þeirra einvígi, riða síðan í kastalann Blíðheim ok váru sáttir sem brœðr. Hernit mælir við Rauða riddara: þat lízt mér sem þú hafir nú fengit vaskan leikbróður ok ekki fæ ek þat skilit, hvárr ykkar betr má, ok þit berizt ekki nema fyrir kapp eitt ok ofmetnað ok vildu vit, at þit værit sáttir ok víst er hann vaskr maðr. En Rauði riddari mælir: lítit er reynt af því um okkar viðskipti ok nær munu vit gangast mega áðr en vit sættumst. Slíkt hitt sama talar Eddelon konungsson vid Trémann ok er sem ekki hafi at seggja: ekki vilja þeir láta binda um sár sín ok sofa af um nóttina. En um morgininn í dögun eru þeir snemmendis á felli ok ganga til dögurðar: ok því næst taka þeir til at berjast af svá[76] mikil ógn stóð af þeirra atgangi, sem eldr flýgi, ok létu svá ganga allan þann dag: en hjuggust[77] at nýju þeirra hlífar ok fengit hefir hvárr þeirra þrjú sár ok mjök eru þeirra vinir hræddir um þá ok at kveldi skilja þeir sitt einvígi með atgöngu vina sinna: en ekki vilja þeir láta binda sár sín at heldr.


Cap. XXII. Nú gengr Hernit ok Eddelon konungsson á fund Gratianu konungsdóttur ok báðu hana at sjá eitthvert gott ráð til at stöðvast mætti þeirra vandræði, en hon kvaðst gjarna vildi við leita. Því næst gengr hon at Rauða riddara ok talar svá við hann: hversu segir þér hugr um skipti ykkar Trémanns? því hann lízt mér vaskr maðr. Rauði riddari segir: lítt reka mik draumar til þess ok mun auðna sigri ráða. Miklu máttu ráða, segir hon: eða hví láti þit ekki binda sár ykkar? því þat má mikit tálma ykkar hreysti: nú vil ek binda sár þín ok sjá síðan hvat í efnum vill gerast. Rauði riddari segir: ekki eru mín sár skaðsamari en Trémanns, ok lætr hann ekki binda sín sár. Hon segir: ek skal koma hánum til at binda þau ok undrast margir kapp ykkart ok segja þat margir at þit séit líkir ok ef þau efni væri, þá vildu vit gjarna við leita at betri dagþingan mætti á komast ok ger svá vel ok seg mér, hvat manna þú ert? Nei frú, segir hann: mín sár megi þér vel binda, ef Trémanns eru bundin: en af læt ek rífa, ef hans eru úbundin. Ek skal ábyrgjast þat, segir hon. Síðan fægir hon hans sár ok smyrr með dýrligum smyrslum: hann þykkist þá enkis meins á sér kenna. Nú vil ek, segir hon, hafa laun fyrir. Frú, segir hann, alt hvat ek hefi er í yðru valdi. Gangit með mér litla stund, segir hon. Hann gerði nú svá: hon leiðir hann með sér í sitt silkitjald: þar var einn glöggr ok fyrir settr einn spegill með miklum hagleik gerr: þar mátti í sjá alla heimssköpun, borgir ok kastala ok allt folkit sem í þeim var: mátti þar ok þekkja þá staði sem maðr hafði aldri fyrr í komit. Hon mælir þá: hefir þú nokkut verit fyrir norðan fjallit í þeim fjórðungi heimsins er Europa heitir? Þar var ek þá ek var ungr, segir hann. Nú skaltu kenna mér þá staði sem ek hefi aldri í komit, segir hon. Þat vil ek gera, sagði hann. Hvat heitir sú borg sem þar stendr? segir hon ok merkir hánum svá til. Hon heitir Rómaborg, segir hann, hin ágætasta í þeim fjórðungi heimsins. Hverr ræðr þeirri borg? segir hon. Erminrekr konungr hinn ríki, segir hann. Hvat heitir sú borg, er svá stór ok mikil er? þar sitja inni sterkir kappar, segir hon. Sú borg heitir Bern: þar ræðr fyrir Þettmar konungr bróðir Erminreks konungs ok hinn sterki Þiðrikr son hans er mestr kappi hefir verit, at menn hafa til spurt í vestri. Þaðan[78] stendr ein borg mikil ok vel ger: hvat heitir hon? segir hon. Sú borg heitir Fricilia, segir hann. Hverr heldr þá miklu borg? segir hon. Einn hertugi, segir hann, ok hann heitir Áki Öldungatrausti. Er hann giptr? segir hon. Giptr var hann þá ek vissa til, segir hann. Er þat þá hans kona, sem hjá hánum sitr? segir hon. Ekki kenni ek þá konu, segir hann. Átti hann engi börn við þeirri konu sem þú vissir til? segir hon. Tvá sonu ok eina dóttur er Isodd heitir, segir hann. Hver er sú hin fagra frú er þar sitr hjá hánum? öngva hefi ek friðari sétt, segir hon. Þat er dóttir hertugans, segir hann. En hvat hétu hans synir? segir hon. Áki hét annarr, en ek man ekki, hvat annarr hét, segir hann. Munu þeir lifa? segir hon. Lifir annarr svá ek veit, segir hann. Hverr er sá maðr? segir hon: hann stendr nú á Blómstrvöllum ok talar við eina júngfrú undir grœnum möttli: ek sé öngva svá búna nema mik, segir hon, ok muntu vera hinn sami. Frú, segir hann, leita ekki lengr en þér er lofat: nóg hefi ek þér af sagt. Síðan skildu þau talit. Því næst gengr hon á fund Trémanns karlssonar ok bauðst at binda sár hans ok fór á sömu leið með orðum ok atvikum eins ok við Rauða riddara, utan hann nefndist hertugason sem Etgarð, en ekki kveðst hann vita hvat annarr hét. Júngfrúin segir til hans: seg mér einn hlut, segir hon, ok ljúg ekki at mér: vildir þú vinna sigr á syni Áka, ef þú vissir at þat væri hans son? Frú, segir hann, mart forvitnar þik, en öngum mun ek hlífa sem við mik vill berjast: en ef ek vissa því víst, at hann væri hans son, þá munda ek ekki fyrir sakleysi við hann berjast: ok skildu þau síðan tal sitt at sinni.


Cap. XXIII. Gratiana gengr nú á fund Hernits ok Eddelons ok segir, hvers hon var vís orðin ok segist hon ætla, at þeir muni brœðr vera ok biðr þá eitthvert gótt ráð til at sjá, at þeirra vandræði mætti stöðvast: þeir sögðust svá gera skyldu ok líðr svá nóttin ok eru riddrarnir snemma á felli ok ætla at ríða með þeim til vígvallar: en sem þeir koma þar, stíga þeir af sínum hestum ok taka til sinna vápna. Nú kemr Eddelon ok Hernit: Eddelon stígr strax af sínum hesti ok í milli þeirra ok mælir: oss lystir ekki lengr at sjá ykkart einvígi: er þat allra samþykki at þit séit jafnir: kemr ok sá kvittr at þit séit brœðr: sýnist öllum at þit séit mjök líkir ok ef svá er, þá er þarfligt at þat[79] hindrist, at þit þreytit lengr. Trémann mælir við Rauða riddara: ger svá vel fyrir okkar kærleika ok seg mér hvat yfir þik hefir drifit til þess, at vit fundumst. Rauði riddari segir: ek sver þat við trú mína, at ek vil ekki þína forsmán heldr en mína ok ei lifandi af Blómstrvelli fara, ef ek sé þik dauðan liggja. Trémann segir: ef svá er sem mik grunar, þá ertu minn lífgjafari ok skal þetta ekki mikit kosta af mér, ok byrjaði hann svá sitt mál:


Cap. XXIV. Þat er upphaf sögu minnar, at fyrst ek reið heiman frá föður mínum: reið með mér minn bróðir ok minn fóstri ok tveir skjaldsveinar: en mitt angr bannar mér at nefna minn bróður: ok þá riðu vér um einn skóg ok þar kómu at oss þrettán spillvirkar ok vildu hafa várt líf: en vér vörðumst alt þangat til þeir váru allir fallnir: var ek þá svá sárr at ek lá í úviti ok fallinn var minn fóstri, en minn bróðir lifði: úgerla vissa ek hvat um hann leið, nema vissa ek at hann lagði mik á minn skjöld: ekki vissa ek vel sár hans: síðan kom einn dreki fljúgandi: hann tók einn risa í sitt gin ok hjó til mín með sínum klóm ok festi í mínum klæðum ok nokkut í mínu holdi ok fló svá í burt með okkr báða svá langa leið at ek bar ekki skyn á. En í einum skógi slitnuðu mín klæði ok feldi hann mik niðr ok skildi þat með okkr. Var þetta um miðnætti þá myrkvast var: lá ek þá til þess at sólin skein um alla velli ok mjök leið á daginn: gat ek mik þá ekki ur stað hrœrt: en þá leið at kveldi, heyrða ek miklar dunur ok fast[80] til jarðar stigit ok kom þar ofurliga stórr risi fram ur merkinni ok leiddi eptir sér úlfalda: sá dró stórt hlass eptir sér ok var þar uppá stórt bjarndýr ok miklar fuglakippur: þá veik hann þangat sem ek lá ok horfði á mik um stund ok kastaði mér upp á hlassit ok lét svá ganga eykinn heim til sinna heimkynna. Þat var í einum djúpum dal ok var hann[81] mjök skógi vaxinn ok umgyrtr háfum hömrum: húsfreyja hans gékk út í móti hánum ok heyrða ek hon nefndi hann Steðja, en hann nefndi hana Brynju: en dóttir hans hét Smiðja: hon var frið ok mikil vexti: son áttu þau er Þollr[82] hét. Hann sviptar af hlassinu ok var heldr mikill yrkr.[83] Hans dóttir horfði jafnan þangat sem ek lá. Hann skipar sínum syni at bera inn sín föng: hann tekr mik upp ok ber mik upp á einn hól: þar var einn gluggr: hann kastaði mér þar inn: þar váru undir fimtán grísir: þeir váru lítt stalpaðir: en svínahirðrinn var at reka bæði ólmusvínin til vatns: en búandi gékk þegar at sofa. Grísirnir sóttu þegar at mér: en ek mátta mér litla vörn veita: þá kom risadóttir ok dró mik í burt ok lét mik í nokkut leyni: en hon tók innífli bjarndýrsins ok kastaði fyrir svínin: síðan læknaði hon mik: kunni hon þar gott lag á því ok sinn bróðir ok urðu þau bæði samráða um þetta. Kom þar at ek var fullgróinn: tók ek þá til at leggja hug á risadóttur: féll henni ok vel til mín. Nú uggir mik nokkut: ef faðir minn veit þetta, mun þat þinn bani, segir hon. Ekki vildi hennar bróðir þat meira ok fékk ek þá hennar vilja: en ekki vissi þat hennar faðir[84] né móðir. Hinn seinasta dag í vetri þá mælir hon til mín: nú er á komit vandræði um samvist okkar: því minn faðir veit á morgun alla okkar breytni ok veit ek þat verðr þinn bani, ef þú verðr á vegi fyrir hánum: en mér mun litlu betr líf en hel: skaltu þegar á morgun burt, áðr hann vaknar. Ek spurða hana hvárt hon hefði ekki vápn at ljá mér:[85] en hon sagðist ekki annat hafa en bitskálm föður síns ok nemr hon hvergi í höggvi staðar. Lát mik fá hana, segi ek. Hon gékk til sæingr föður síns ok tók bitskálmina ok fœrði mér. Dvaldast ek þar um nóttina: um morguninn bað hon mik fara ok forða mér ok mínu lífi: ek sagða þá væri illa við hana skilizt: því ek vissa, faðir hennar mundi ekki hlífa henni, þegar ek væra í burt ok hann yrði varr hins sanna um okkar efni: en hon bað mik ekki um þat hirða: gékk ek þá út. Litlu síðar kom risinn út beljandi ok saknaði skalmarinnar ok greip sina stöng er bæði var digr ok löng ok hljóp eptir mér: en ek skyndaða undan: því ek var færri: greip hann þá upp stein ok kastaði eptir mér: en ek kastaða mér niðr á jörðina ok flaug hann þá langt yfir mik fram: hann reiddi þá upp stöngina: en er hans son sá þat ok svínaambatt[86] er svínin geymdi, þá gripu þau fyrir aptan hendr hánum á bak til um burstöngina: en hann vá þau upp bæði ok snaraði fram yfir sik svá hart, at hvert bein brotnaði í þeim ok þau váru fyrr dauð, en þau kómu niðr ok fló svá stöngin langt fram yfir mik ok kom svá stöngin á milli tveggja steina ok var þar fastr á henni endinn: hljóp ek þá með skálmina ok lagða ek fyrir brjóst hánum ok stakk ek[87] á hánum allan kviðinn, svá iðrin hlupu út ok flæktust fyrir fœtr hánum ok svá steyptist hann fram á mik ok var hann svá þungr at mér var við bana búit: kom þá dóttir hans ok dró mik undan hánum. Eptir þetta kom móðir hennar fram ok með henni tvau blotvillusvín ok sóttu þegar at mér: ek greip þegar í lærit á annarri giltunni ok reif ek undan henni annan fótinn með lærinu ok rak ek við eyra á kerlingu svá sæturnar[88] váru uppi á henni ok kom haussinn á stein ok brotnaði í móla: svínit annat hljóp á mik ok festi svá tennr í mínum kraga ok reif af mér öll klæðin ok alt mitt hold niðr at beini á milli herðanna: þá kom risadóttir með skálmina ok þá hjó ek á svínit fyrir ofan trýnit, svá af tók ok fékk þat bana: var ek þá mjök mattdreginn ok sárr: en hón græddi mik sem hon kunni ok nú með því ek átta henni lifgjöf at launa ok mér var vel til hennar, þá dvaldast ek þar þrettán vetra: vér áttum fjögur börn saman ok vildu þau ekki lifa: síðan tók hon sótt ok andaðist ok lysti mik þar ekki lengr at vera. Fór ek í burt með því sem mik lysti ok til karls ok kerlingar í kotinu hjá Rómaborg: kallaða ek þau föður minn ok móður ok var ek þar ekki lengi, áðr vit Eddelon konungsson fundumst ok höfum vit fylgzt at síðan. En allir sem þetta heyrðu lofuðu hans hreysti ok frœkleik.


Cap. XXV. Nú stendr Rauði riddari upp ok tekr af sér hjálminn ok gengr þangat sem Trémann sitr ok mælir: þú ert minn kærasti Áki ok hefi ek úfyrirsynju vid þik barizt ok er hér nú Etgarð þinn bróðir ok vilda ek ekki fyrir allt veraldargull við þik barizt hafa. Þá mælir Hernit: seg oss nú Rauði riddari, hvat yfir þik hefir drifit ok hvert saman berr með ykkr. En Rauði riddari hóf svá sína rœðu.

Ek reið heiman frá mínum föður ok minn bróðir sá er Áki hét: okkar faðir hét Áki Öldungatrausti: ok þá vit várum svá komnir at ek lagða bróður minn á skjöld einn sem fyrr var sagt ok ek ætlaða at taka okkar hesta ok flytja hann í braut af skóginum, var ek þá lítt sárr en ákafliga móðr: þá kom einn dreki ok tók minn bróður ok einn herklæddan risa, en vafði mik upp í sínum sporði ok flaug í braut með okkr alla þrjá: minn bróðir féll ur hans klóm í einum skógi er Hulinskógr[89] heitir: en hann fló með mik allan þann dag ok alla nóttina ok seint á þriðja deginum kom hann í háva hamra: þar var fyrir hellir mikill: váru þar í tveir ungar drekans vel stálpaðir: en allr skógr sem þar í kring var sem á gull sæi ok allt gras ok allir steinar: hann kastar þeim herklædda niðr í sína unga ok rífa þeir hann í sundr ok eta: drekinn var þá mjök móðr ok sofnaði skjótt: leysti þá hans sporðr ok var ek þá lauss: leitaða ek þá í braut: en skamt þáðan fann ek eina fatahrúga: váru þar í herklæði svá góð at eigi váru valdari ok sverð svá góð at ekki sá ek annat slíkt: ek tók þá herklæðin ok venda aptr til drekans: þá váru hans ungar sofnaðir: ek lagða þá til drekans undir, hans vængi er ek hugða næst hjartanu mundi ganga svá sverðit sökk upp at höndum mér: kipta ek þá at mér: en hann brá við ákafliga: hafða ek skjöldinn fyrir mér: blóð fell mikit ur undinni: hafða ek mik ur hellinum[90] en drekinn sótti eptir mér ok blés svá eitri at af mér roðnuðu herklæðin: en sem hann kom fram í dýrnar, mœddi hann blóðrás, ok datt ofan fyrir hamarinn ok var mikit um hans fjörbrot: ek snera aptr í hellinn[91] ok drap ek ungana: síðan tók ek gull ok silfr sem mik lysti ok fór ek síðan í burt ok gékk ek um skóginn til þess ek fann einn hest með gullbúnum[92] söðli: ek elta hann lengi áðr en ek náða hánum.[93] Reið ek síðan burt ok var ek kominn í þat land er Cazdidonia[94] heitir: ok þá er ek hitta menn at máli, spurðu þeir mik hvar ek hefða fengit þenna hest ok þau hervápn er formaðr þeirra hafði átt ok þá var horfinn fyrir mánuði: ek sagða til hit sanna: ek spurða þá hvat konungr þeirra hafði heitit:[95] þeir sögðu hann hafði heitit Tolomeus hinn gildi: ek spurða þá hvar hans atsetr hafði verit: þeir sögðu: sú borg heitir Libezadonum ok þar sitr hans drottning er Oða hét ok hennar dóttir Tekla: var hon þá á annan vetr: því þau konungr ok drottning váru ekki lengi saman. Því næst reið ek til borgarinnar: en er ek kom, þar ætluðu allir at konungr þeirra mundi vera: ek tek þá ofan minn hjálm ok beidda ek orðlofs at tala við drottninguna: en sem hon heyrði þetta, kvaðst hon vilja sjá þann mann, sem kominn væri ok kom ek svá fyrir hana: en hon spurði mik, hvar ek hafða komizt at þessum vápnum ok hesti: en ek sagða henni alt sem farit hafði ok nefnda ek mik Samson ok fœrða ek henni þá gripi sem hon þekkti ok konungr hafði átt ok bað ek hana láta forvitnast um sannindi sögu minnar: fór ek þá með hennar mönnum ok sóttum bein konungs ok svá mikit gull ok silfr, at engi kunni tal á ok þá tók ek ur skóginum þá miklu gullhríslu er ek hafða hingat. Landsmenn beiddu at ek skylda vera þeirra höfdingi ok kómu því máli svá at ek mætta eignast drottninguna: ok váru vér saman þrettán vetr: vit áttum einn son, er Tolomeus hét: drottning tók sótt ok andaðist: unda ek mér þar ekki lengr: síðan fór ek hingat ok Tekla með mér ok þeir menn er okkr fylgðu.

Þá mælir Trémann: ekki má ek dylja okkar frændsemi at því sem þú hefir nú fram sagt: en ekki má ek ganga á bak orðum mínum: því ek heitstrengða þat, at Kurteis konungsdóttir skyldi fylgja mér af Blómstrvöllum, elligar hér dauðr eptir liggja. Þá hefir vel til borit, segir Rauði riddari: því þú hefir borit meira hlut ur málefnum ykkar Hernits: ok þóat hon væri í mínu valdi þá vilda ek gjarna unna þér hennar. Síðan standa þeir upp ok sættast fullum sáttum ok urðu allir því fegnir: váru þeir síðan í kastalanum Blíðheim ok reis þar upp hin bezta veizla ok allir váru[96] glaðir.


Cap. XXVI. En at þessarri veizlu stóð upp Hernit ok mælti: öllum mönnum er þat kunnigt, at ek hefi stýrt kastalanum Blíðheim, síðan hann var gerðr: en eptir þetta vann hann Áki várr stallbróðir af mér: en af Gratianu konungsdóttur hefir oss staðit ok leitt mikit gott ok þat áttu vér henni góðu at launa: er þat minn vili, at hon sé mest metin ok kjósi sér sjálf unnasta ok skipti síðan oss til handa svá sem hana lystir: því oss mun þat fyrir gjöfu vera. Allir gerðu góðan róm á hans tali. Þá mælir Gratiana: þat hefir vel tilborit, segir hon: því ek ætla fái hverr sem hann lystir til: mun ek þat sýna at ek em bæði mannvönd ok metnaðargjörn ok kýs ek Eddelon konungsson: en hann skal gipta Etgarði sína systur Grecam: en Áki skal eiga systur Hernits Kurteis. En ek hefi ekki sét þá á Blómstrvelli sem mér þykki Hernit fullsœmdr af ok öngva hefi ek þá sét nema systir Etgarðs ok Áka er Isodd heitir: ok því er þat minn vili, at þit brœðr bjóðit hingat föður ykkar ok hafit ykkar systur með ykkr ok giptit hana hér. Allir gerðu góðan róm á hennar máli ok þótti öllum þat vel sóma. At liðinni veizlunni búa þeir brœðr ferð sína ok ríða norðr með fjallinu til Sellisborgar ok sigldu þáðan til Dalmanustu:[97] tóku síðan hesta ok riðu suðr með Mundíufjöllum ok fundu föður sinn heima í borginni Fricilia. Þeir váru hundrað saman: hertuginn Áki spurði hvat manna þeir væri. Þeir sögðust vera úkunnigir menn ok eiga við hann erindi ok verðr þat í tómi at segja. Áki bað þá at ganga í höll með sér: en þat mæla allir þeir sem hjá váru, at aldri höfðu þeir sét vænni menn hvárki á vöxt né vænleik. Frital[98] hét einn maðr hertugans: hann gékk at hertuganum ok mælti: verð glaðr herra, segir hann, svá vil ek trúa fast[99] at hér eru komnir synir þínir sem at horfnir eru fyrir langri æfi. Hertuginn brást at: síðan géngu þeir til borðs: skipaði hertuginn synum á hvarja hönd sér: en er þeir höfðu drukkit um stund, mælir Etgarð: langt hefir verit síðan ek kom í þessa höll: eðr hvat grunar yðr, hverr yðr hefir heimsótt? Ekki leidda ek grun um þat, segir hertuginn, því hér eru þit ekki fleiri menn en svá at oss er ekki ofrefli við yðr at eiga. Þat er várt erindi, segir Etgarð, at kunngera yðr at vit erum yðar synir Etgarð ok Áki er horfit hafa fyrir þrettán árum. Nú varð hertuginn feginn sonum sínum ok mintist við þá ok segist hafa þekkt þá strax þeir kómu. Reis þar upp hin sœmiligasta veizla ok fréttist þat viða um borgir, at heim væri komnir hertugans synir ok urðu allir því fegnir: sögðu þeir þá föður sínum, hvat yfir þá hefir drifit, síðan þeir skildu ok til þess[100] þá var komit: ok faðir þeirra sagði þeim af hörmum sínum ok hversu móðir þeirra hafði önduzt af stríði eptir þá ok þat hann væri giptr aptr ok hann væri búinn at láta leita[101] eptir þeim. Þykkir nú hvártveggjum mikit um vert. Eptir þetta biðja þeir hertugann at fara með sér á Blómstrvöll ok sjá þá lyst ok kurteisi sem þar er: vilju vér bjóða yðr í várt bryllup ok várri systur. Hertuginn mælir: þó gott se á Blómstrvöllum, þá megu þér svá lengi dveljast hér at vár ferð megi sœmiliga búin verða. Han lét þá senda eptir sinni konu ok sínni dóttur ok er þær kómu, stóðu hertugans synir upp í móti þeim ok fögnuðu þeim vel. Þeir gáfu sinni systur einn silkimöttul svá ágætan at þat ilmaði af hánum sem af mirru ok mátti ekki í eldi brenna: en konu hertugans gáfu þeir gull at sá steinn var í, at engi maðr mátti sjá þik[102] ef at þú vildir leynast. Dvöldust þeir þar til þess at hertuginn hafði búit sína ferð. Áki segir sinni systur at hann hafði henni mann ætlat á Blómstrvöllum ok fœrði henni margar gersemar, sem Gratiana konungsdóttir hafði sent henni ok Hernit konungsson: lét hon sér þat vel líka.


Cap. XXVII. Sem hertuginn er búinn, ferr hann af stað: hánum fylga þrjú hundruð riddara ok hans dóttir: en hans kona sat eptir heima ok hans tveir synir Etgarð yngri ok Áki. Tókst þeim sú ferð vel ok váru víða gerðar veizlar í móti þeim ok kómu svá um síðir á Blómstrvelli: en sem kastalamenn urðu þess varir, riðu þeir Eddelon konungsson ok Hernit í móti þeim með mörgum riddarum ok varð með þeim mikill fagnaðarfundr: reis þar upp hin bezta veizla: sátu þeir þar hinar[103] næstu þrjár nætr. Því næst er mönnum samanstefnt um allan Blómstrvöll: lýsa höfdingjar því fyrir öllum mönnum, at þeir vildu halda bryllup sín. Ok sem þeir sátu ok drukku, þá mælti Hernit: nú hefir mér þat at sýn orðit, sem ek hefi haft spurn af: en þat er hertuginn Áki er mér sýnist yfirmaðr flestra manna ok hans dóttir frú Isodd ok vil ek heyra hver svör hann vill gefa mér: því ek vil biðja hennar mér til eiginkonu með samþykki hennar brœðra ok vilja hennar sjálfrar. Hertuginn þagnar ok lætr síga brún: en hans synir styðja at með Hernit ok segja, at hon muni ekki betr gipt verða. Hertuginn mælir: ekki þurfta ek at fara hingat á Blómstrvöll til þess at gipta dóttur mina: mátta ek vel fá góða gipting nær mér: eða hverr hefir frétt af því, at ek munda síðr þora at ríða út fyrir mina dóttur en aðrir menn? eða hvar er sú frú, er þér setit í móti mér? Þá mælir Etgarð: mín fóstrdóttur frú Tekla er hverr fullsœmdr af: en, þú hinn gamli kari, segir Hernit, brekar svá mikit at oss þykkir í at veita þér: en áðr vit skiljum, verðr þú því ekki feginn: ok festu þeir svá sín[104] turniment. Um morguninn snemma váru þeir á felli: hlupu þá á hesta meir tvau hundruð manna fyrir skemtunar sakir. Hertuginn hljóp á sinn hest ok allir hans menn fylgðu hánum ok er hann kom til vígvallar, setr hann sinn hest á skeið ok lék á þreim handsöxum ok hafði hann sliðrat öll áðr skeiðit var úti. Síðan reið hvárr at öðrum ok hófst þar hin harðasta burtreið: en svá hafði hertuginn vaska menn at ekki hallaðist á þá. Nú fundust þeir hertuginn ok Hernit ok frömdu margar riddaraligar listir ok hugðu þeir þá allir at engi hefði þá þar komit, at betr hafði kunnat við skjöld ok sverð. Í síðustu þeirra samkomu mœttust þeir svá hart, at hertuginn Áki hrökk aptr af sínum hesti meir en tíu fóta ok kom standandi niðr ok jafn snart hljóp hann at hesti Hernits ok greip annarri hendi í taglit en annarri fyrir framan brjóstit ok kipti svá snögt at sér at fœtrnir horfðu upp í lopt: en Hernit hljóp langt á völlin fram: hann hljóp upp ok brá sverði, en hertuginn varð ekki seinni. Því næst kómu þeir Eddelon konungsson ok þeir brœðr ok báðu þá hætta: en hertuginn var við hvárntveggja jafnbúinn ok því næst váru þeir sættir. Fara síðan heim í kastalann ok var þar jungfrúin Isodd föstnuð Hernit ok reis þar upp hin sœmiligasta veizla ok þessir riddarar héldu sín bryllup: skorti þar ekki ágæt tilföng með allskonar drykk ok margháttuðum matgerðum með sœmiligum þjónustumönnum. Nú berast höfdingjar í sæti: hertuginn sat í hásæti ok hánum it næsta Eddelon konungsson ok þá Áki Ákason, þá Hernit ok öðru megin sat Etgarð ok Helmiðan: við hásæti annat[105] var skipuð frú Gratiana ok Greca, þá frú Kurteis ok Tekla, þá frú Isodd ok þá Serena: því næst kómu inn ágætar skenkingar ok frábærdrykkjur í gullskálum svá at ilmaði um alla höllina, at þeir mundu hyggja sem hér eru fœddir á þessu fátœka landi, at þeir mundu í paradis komnir vera: en þar var engi sem ekki þáði sœmiligar gjáfir. At lyktaðri veizlunni bjóst hertuginn Áki í brot ok var hann út leiddr með sœmiligum gjöfum ok sigldi síðan í haf ok er hann kom heim, urðu hánum allir fegnir ok hafði hans frægð mikit vaxit. En litlu síðar tók hertuginn sótt ok andaðist: hvárt því hefir valdit meir elli eða tog þat hit mikla er hann tók á Blómstrvelli, vitum vér ekki: fór þá hverr til sinna heimkynna ok fóstrlands. Ok endum vér hér[106] sögu þeirra Ákasona: hafi þeir þökk er hlýddu, en hinir skimpi[107] er skrifuðu.


AM. 523 4o

Blómstrvalla saga

[Ad fidem cod. AM. 523 4o.]


Þá er Hakon kallaðr hinn ríki hafði ráðit fyrir Noregi tuttugu vetr, þá kómu utan af Spania sendimenn Friðriks konungs með bréfum ok vináttumálum ok sœmiligum præsentum, er keisarinn sendi Hákoni konungi: en þat fylgði þeim boðum, at keisarinn bað Hákon konung at senda sér dóttur sina, er Kristín hét, ok vildi hann sjá henni fyrir sœmiligri gifting. En konungrinn með ráðum vina sinna ok samþykki sinnar dóttur gerir eptir keisarans bón: ok var hennar ferð sœmiliga gerð með miklum kostnaði ok föruneyti. Formaðr þessarrar ferðar var meistarinn Bjarni úr Niðarósi, er bestr hefir verit í Noregi. En svá mikill heiðr var jungfrúnni gerðr af ríkum höfðingjum, er váru á hennar vegi: látum vér bíða þessa ferð. En er hon kom í Spaniam, þá ríðr keisarinn sjálfr út í móti henni ok fagnar henni vel ok tók jungfrúna sjálfr af baki ok leidir hana sjálfr í borgina inn undan með miklum prís ok var hennar föruneyti fengit sœmiligt herbergi ok hvíldist þar í þrjár nætr. En því næst var sœmilig veizla í konungshöllu: var jungfrúin þangat leidd. Síðan sendi keisarinn henni þrjá sína brœðr, Vilhjálm (Hermann) ok Henrik: váru þeir allir ágætir menn. Keisarinn bað hana kjósa hvern hon vildi: en með ráði keisarans kaus hon sér Henrik ok fastnaði hann sér hana ok váru þau púsuð saman at lögum. En at keisarans veizlu yfirstaðinni heyrði Bjarni meistari lesit í þyzku máli þat æfintyri, hvert hann fœrði í Noreg, er svá byrjast:


Í þann tíma er Erminrekr ríki réð fyrir Rómaborg ok öllum ríkjum fyrir sunnan Mundíufjöll ok Flæmingjaland: hann var faðir Þiðriks af Bern: þeir váru synir Samsons riddara, sá er drap Roðgeir jarl af Salernborg ok Brúnstein riddara - Samson átti sér einn frilluson, er Áki hét: hann var elztr sona hans: hann var mesti hermaðr ok mikill kappi allra hánum samtíða: Samson riddari gaf hánum hertuganafn, ok hafði hann atsetr í þeirri borg, er Fritula heitir: þetta ríki liggr austr með Mundíufjöllum. Áki fékk sér drottningar, er Oðalia hét: við henni átti hann tvá sonu ok eina dóttur, er Isodd hét: hon var kvenna vænst ok velmentuð. Þessi Áki var kallaðr Áki Öldungatrausti: því hann var bæði ríkr ok vinsæll ok veitti mikit traust mönnum sínum, ef þeir kunnu nökkut við at þurfa. Son hans eldri hét Áki, sem faðir hans, en hinn yngri Etgarð: þeir váru miklir menn at íþróttum ok friðir sýnum: þeim hélst um aflkyn sitt svá sem var Samson svarti riddari eðr Þiðrik af Bern. Sá maðr var fenginn at kenna þeim íþróttir, hverr hét Viðilon hinn frœkni: hann var góðr riddari ok svá mikill kempa, at fáir váru hans jafningjar hvar som leitat var: hann lærði hertugasyni á allan fróðleik ok íþróttir þær, (er) menn máttu prýða, ok svá á bókligar listir ok á sund ok burtreið ok at leika á handsöxum. Váru þeir svá vel kunnandi at íþróttum, at náliga var þeirra atgervi útkomin um allan heiminn ok váru þeir öngvir í landinu ok viðar annarstaðar, þó leitat væri: en seinna munu vér heyra getit þeirra hreystiverka, hver þeir frömdu víða. Nú eru hertugasynir svá gamlir, at þeir mega bera vápn: þá býr hertuginn ferð þeirra til Rómaborgar til Erminreks konungs bróður hans, at hann skyldi dubba þá til riddara ok gera þeim þann sóma sem hánum þœtti þeir menn til vera: þeim skyldi fylgja Viðilon fóstri þeirra: sinn skjaldsvein hafði hvárr þeirra: þeir höfðu mikit fé í gulli ok silfri ok góðum vápnum. Skilja þeir nú við hertugann[108] ok syrgja allir þeirra för. Ríða þeir nú sem leið þeirra liggr suðr at Mundíufjöllinu. Ei er getit um ferð þeirra fyrr en þeir kómu í skóg þann, er Lativald heitir. Þraut þá þar dögr ok stigu af hestum ok slóu þar upp landtjaldi sínu. Í þann tíma réð fyrir Frakklandi Salomon konungr hinn ríki, er þá var mestr fyrir norðan fjöll: hann átti þessa mörk, er þeir váru í komnir. Við Mundíu útarliga stóð einn kastali, er Frakkaskáli heitir: þann skála átti Frakkakonungur: þar réð fyrir sá hertugi, er Lupus hét: hann var grimmr ok úvinsæll: hann átti XII sonu: þeir váru miklir kapper ok mjök líkir föður sínum at skaplyndi: Bramaleif var þeirra elztr: hann átti at varðveita þenna skóg, er fyrr var nefndr: sá skógr var fullr með alls kyns villudýr ok fugla. Nú er at segja frá hertugasonum, at þeir standa upp ok klæða sik sínum herklæðum: þá gékk Etgarð út af sínu tjaldi: hann sér hlaupa fagran hjórt framm í rjóðrit: hann stingr hann með spjótinu svá hann fellr dauðr niðr: hann skipar skjaldsveinum sínum at sundra dýrit ok matreiða. Næst þessu kómu fram XIII menn alvápnaðir: þeir höfðu breiða skjöldu ok sterka hjálma. Sá kallar, er fyrir þeim var ok spurði, hverir svá væri djarfir at leyndust í skóginum Salomons konungs ok stela hans veiði ok spilla hans dýrum. Etgarð svarar: ei skaltu þýfga oss, góðr drengr: því vér erum vegfarandi menn ok þraut oss dagr í þessum skógi ok drap ek þetta dýr oss til matar: en ef konungi þykkir sér misboðit, þá skulu vér bœta svá hánum líki. Þessi maðr var Lupus hertugr ok hans synir. Hann svarar: minni virðing skulu þit fá, en konungr eigi sök á þessu máli: því ek hefi hér dom allan yfir at segja ok muntu hánum hlýða verða. Vel má þat, sagði Etgarð. Þá skulu þér, segir Lupus, fá oss yðar hesta ok vápn öll ok alt þat þit hafit fémætt ok fara síðan fjölraðir á fund Salomons konungs, ok munu vér árna yðr þeirrar miskunnar, sem oss þykkir þér verðugir vera. Þat veit mín trú, sagði Etgarð, þetta megum vér ekki gera: þá segja aðrir menn, at þér hafit tekit oss fyrir hræzlu sakir: lát oss heldr fara várn veg, ef þér hafit þat, sem eptir er af dýrinu úneytt, en vér höfum fyrir starfit þat, sem vér neyttum. Nú tekr til orða elzti son hertugans, er Bramaleif hét: faðir minn, segir hann, þú gerir sem einn heimskr maðr, at þú stendr hér allan dag yfir einum heimskum manni ok skilr ei, at hann dárar þik ok mælir til jafns við oss: tökum þá ok hengjum þá hér á viðinum ok launum þeim svá sitt dramb. Nú hlaupa þeir af sínum hestum ok sœkja í ákafa: en þeir brœðr vörðust vel ok drengiliga ok þeirra skjaldsveinar dugðu hitt besta, áðr en þeir váru fallnir; váru dauðir III hertugasynir. Nú sœkja at Etgarð V, en IV at Áka, en hertuginn Lupus berst við hinn frœkna Viðilon ok váru þeirra viðskipti mjök drengilig: en lýkr svá, at hertuginn lagði sínu spjóti fyrir brjóst Viðilons svá at út gékk um herðanar: en er riddarinn vissi, at hann hafði fengit sinn bana, þá gékk hann á lagit at höndum ok sló af Lupus höfuðit ok mælti: styttast dagleiðir, ok féllu báðir dauðir niðr. Nú sœkja Bramaleif at Áka ok hans: en Áki hafði drepit þrjá brœðr Bramaleifs ok váru þá höggvin af hánum öll hans herklæði. Nú höggr Bramaleif til Áka ofan í hjálminn: en hann var svá harðr, at hann bilaði ekki: en þó féll hann á bæði kné fyrir þessu höggvi, svá blóð gékk fram af öllum hans vítum: þó vildi hann ei yfirgéfast: því höggr hann til Bramaleifs á knjánum ok höggr af fótinn hinn hœgra svá at undan tekr með lærinu ok steypist Bramaleif ofan yfir hann: en Áki lagði sverði upp í móti ok í gegnum hann ok steyptist hann ofan á Áka: en hann var svá máttdreginn at hann lá í úviti. Nú er at segia frá Etgarði, at hann barðist af öllu kappi ok felt hefir hann alla (þá) er hann átti við: en þá var hann nokkut móðr, en lítt sárr: skundar (hann) nú þangat, sem hans bróðir lá ok veltir hínum dauða af hánum ok tekr í hans herklæði ok snýr hánum á móti vindinum ok eyss á hann köldu vatni ok leggr hann á einn skjöld. Nú vill Etgarð fœra sik í brot af skóginum ok sinn bróður: gengr nú í brott ok hefir tvá hesta ok leiðir þá þangat, sem hans bróðir lá. Því næst heyrir hann gný mikinn: hann sér einn svá mikinn flugdreka, at aldri hefir hann heyrt getit frá áðr um slíkan dreka: gullitr var á öllum hans fjöðrum. Drekinn steypir sér niðr þar sem hertuginn Lupus lá ok svelgir hann niðr í sinn kjaft ok ofan í sik svá hendrnar stóðu ut: en hann grípr til Áka svá at skemði mikit hans hold ok vegr hann upp. Þetta sér Etgarð (ok) skundar til aptr ok vill hjálpa bróður sínum: bregðr (hann) sínu sverði ok höggr á hrygg drekans fyrir ofan vængina: en þessi dreki var svá harðr, at ekki beit á hann: hrökti (hann þá) sínum sporði um Etgarð ok flýgr upp með hann: en hvar hann kemr niðr, latum vér bíða um sinn.


Nú tökum vér þar til máls, at mörgum mannsöldrum fyrr á en þetta bar til, þann tíma er Alexander Magnus hafði lagt unðir sik alt veraldarríki, þá var hann svikinn í Babilon af sjálfs sins eiginmönnum, sem segir í sögu hans, með svá sterku eitri, at þat þoldi hvargi nema í hrosshófi, ok fjandinn sjálfr hafði bruggat þar heima í sínu ríki. Eptir þat tók sá maðr ríkit er Asverus hét: hann átti dóttur Alexandri konungs, en hon var dóttir drottningarinnar af Austríki: þau áttu marga sonu: hinn fyrsti hét Arius, hann var mikill maðr ok friðr sýnum, íþróttarmaðr mikill ok vinsæll: en með því hann vissi, hann munði ei verða höfuðkonungr eptir föðr sinn - því hans brœðr váru eldri en hann - þá bað hann föðr sinn at fá sér skip: hann vildi sjálfr afla sér ríkis. Konungr gerði sem hann bað ok var hans ferð búin af miklum fékostnaði: hánum varð gótt til fjár ok vildu allir hánum þjóna: því hann var örr af fé við sína menn ok eptirlátr: en öngva vildi hann með sér hafa nema íþróttarmenn væri. Hann herjar nú víða ok at lyktum kemr hann í Africam: hann lagði unðir sik allt þetta ríki: hann fór ekki at sínum hernaði sem aðrir menn: því alla þá er hann lagði undir sik sneiddi hann öngvan hlut, en jók heiðr þeirra í nafnbotum ok allir þóttust meiri menn en áðr þeir hánum þjónuðu: öngva röskva menn vildi hann drepa: því hann vildi alla þá hjá sér hafa. Hann tók at herfangi margar konungsdœtr: ekki váru þær nauðgar (þótt) þær væri í herbúðum ok ekki váru þær betr haldnar heima á föðurgarði ok engi skyldi svá djarfr (vera), at þær angraði í nökkru. Hann hafði lagt undir sik Africam ok er hann nú kominn alt út at hafinu þeim megin sem útáttar veit: þar váru sléttir vellir ok fagrir: en fyrir norðan (váru) fjöll mikil er Vespant heita ok nefnd eru þau á fleiri vegu í kronikubókunum. Gróin eru þau nefnd með algrœnum grösum ok allir dalir fullir af ilmandi urtum ok ávöxtum: mátti þar taka hunang svá mikit sem hverr vildi: þar váru keldur ilmandi sem af brugguðu víni: en til austráttar váru með fjöllunum akrar miklir með allrahanda veiðiskap með fuglum ok dýrum: en þessir vellir váru svá víðir, at þeir váru margra daga leiðir yfirferðar: ok hér stöðvar Aríus sinn her. Lætr (hann) nú mjök halda (á) sýslu ok lætr þar reisa upp garð með múr ok marmara kringlóttan ok svá víðan at hann var mikil dagleið innan veggja: á hánum váru XX hlið, en yfir hvarju hliði var gerðr kastali ok lét vanda öll efni þar til með gyltum turnum ok glæsiligum vígskörðum. En at þessu smíði fullgerðu skiptir Aríus í sundr sínu liði ok setr jafnmarga menn í hvern kastala ok skiptir til jafnaðar sínu herfangi ok var þar svá mikit gull ok silfr ok gersemi, at útrúligt má þykkja, at svá mikit fé mundi saman komit í einum stað. Þær fögru jungfrúr, er þeir höfðu hertekit, brast ekki viðværis kost til öls[109] ok matar ok annars fleira: ekki skyldu þær erfiða, en adrir skyldu þeim þjóna ok hjá þeim penninga taka til þeirra hluta, sem þær vildu kaupa: þenna kastala kölluðu þeir Kauptúna. Þessu næst setr Aríus lög í kastalanum: hann lætr setja fyrir sínum kastala sitt merki: þat stóð í einum vagni LXXX álna hátt, af silki gert með miklum meistaraskap, ok fylgðu þar með hundrað kórbjöllur með gulli steyptar en svá hvellar at þegar vindrinn blés í merkit, heyrðist þat um allan kastala. Við merkit lét hann festa LXX merkr gulls, en undir merkit setti hann sína fegrstu jungfrú: var með þeim skilmála, at hverr sem vildi hana eiga ok eignast þetta mikla gull, þá skall hann ríða út við þann riddara sem frœknastr er í kastalanum ok ef hann vinnr kastalamanninn, þá eignist hann frúna ok merkit ok þat (gull) sem þar liggr við: skal hann setja undir merkit aðra jungfrú ok jafnmikit gull með. En ef sá fellr af baki sem til ríðr, þá skal hann eptir láta undir merkinu svá mikit sem hon vildi eiga: hvern er hon vildi þann er til ríði eðr hinn, þá skyldi hann segja henni, at hon skyldi kjósa mann ur kastalanum at ríða út við þann. Þvílík lög váru í öllum hinum kastalunum: var þetta jafnsett við útlenda sem innlenda, ok svá sjálfir sín á millum. Þá setti hverr merki fyrir sínum kastala: þetta fréttist víða. Sœkja þangat margir afreksmenn ok þær fögru jungfrúr, sem menn kunnu at fá: mátti (þar) svá atkveða at engi mundi svá mannvönd, at ei mundi fá sín líka, ok engi mundi svá dramblátr at ei mundi finna sín líka eðr nökkru framar. Þessi garðr var með ilmandi blómstrum ok þær fögru jungfrúr báru mirru ok balsám svá at ilmaði af þeim hvar sem þær géngu. Þenna fagra völl kölluðu Latínumenn Flós mundi, en vér köllum Blómstrvöll; en kastalann kallaði Arius eptir sínu nafni: en leikr þeirra var at ríða í turniment. Kemr þessi fregn víða um lönd ok sótti þangat margt manna utan ur allri Africa ok víðar annarstaðar ok lýkr hér frá hánum at segja.


Fyrir norðan fjöllin Vespent stendr ein borg er Hilod[110] heitir: þar réð fyrir konungr sá er Hermitus hét: hann var kvángaðr ok er ei getit um hans drottningar nafn: þau áttu tvau börn: sonr hans hét Hernit: hann var þeirra manna friðastr sem menn höfðu sétt ok þar eptir hans íþróttir: hans systir hét Kurteis: hon var allra kvenna friðust ok velment. Hernit var bæði vaskr ok vinsæll: hann valdi sér menn eptir sínu skaplyndi ok öngva vildi hann hafa nema íþróttarmenn væri. Leið nú þangat till at hann var XVII vetra gamall: sagði sínum föðr at hann vildi fara á Blómstrvöll með sína menn ok systur sína ok reyna þeirra riddaraskap ok ei þaðan fara fyrr en hann hefði vitat hvárt þeirra ágæti væri svá mikit sem frá var sagt. En faðr hans lætr þat vel stofnað ok býr Hernit nú ferð sína með halft annat hundrað riddara ok fjölða annarra sveina ok svá mikit gull ok silfr, sem Hernit þótti sœma: frú Kurteys fylgði sínum bróður ok margar aðrar jungfrúr. Fara nú sem leið liggr yfir um fjöllin Vespentos undir kastala Arii. Helmiðan hét sá maðr sem þá var mestr í kastalanum: hann stýrði kastalanum Arii. At morgni ríðr Hernit heim ok fram á völlinn undir merkit ok bað sína systur at ganga þar undir, hon gerði svá: síðan kallar hann hárri röstu ok biðr þá þar koma er merkit áttu ok verja ok vinna jungfrúna ok koma þar með jafnmikit fé ok svá marga menn sem hann hefði. Sem Helmiðan heyrir þetta, hleypr hann á sinn hest ok hans riddarar ok ríða fram á völlinn. Nú ríðr Hernit á móti hánum ok leggr hvárr til annars djarfliga ok allir þeirra riddarar er þar váru komnir. En svá lýkr, at Helmiðan fellr af baki ok allir kastalamenn eru ofan steyptir ok eigi vill Hernit fyrr uppgefa en allir kappar kaslalamannsins eru ofanriðnir. Ferr Hernit nú heim í tjald sitt ok sefr af um nóttina. Um morguninn kemr Helmiðan til tjaldsins ok mælir: þú hinn frœkni herra hefir unnit oss ok vára kastala, því megi þér gera af váru ráði hvat yðr líkar. Hernit svarar: þú hinn vaski Helmiðan skalt halda þinn kastala með allan þinn rétt sem þú hefir áðr haldit: en ek skal vinna alla kappa á Blómstrvelli eði af baki falla. Nú ríðr Hernit til annars kaslalans ok ferr á sömu leið sem fyrr: ok í stuttu máli yfir at fara, þá ferr hann svá með alla kastalamenn á Blómstrvelli ok gefr aptr öllum sína kastala ok ei vill hann neinn pening af þeim þiggja, en sagðist þó vilja dvelja hjá þeim um stund: þeir sögðust þat gjarna vilja. Hernit lætr byggja mikin kastala miklu sterkari, en þeir áðr váru: þenna kastala kallaði hann Blíðheim: ok er hann var fullgerðr, lætr hann reisa upp einn steinstólpa af marmara í þá liking sem þar stœði maðr á hesti: hann lét fœra hann í tváfalda brynju ok lætr fyrir brjóst hánum sterkan skjöld, en við söðulbogann bundu þeir einn fésjóð ok þar með hundrað marka skjöldgulls: setr síðan setninga, at hverr sem vill vinna til hans systur, sá ríði at steinstólpanum ok leggi í gegnum skjöldinn ok brynjuna ok festi spjótit í stólpanum: þá skyldi hann eignast þat fyrir sem á stólpanum hékk ok svá jungfrúna, nema einnhverr kœmi sá ur kastalanum sem hana frelsaði, ok ríði af baki þann er til kœmi: en ef nökkurr ríði sá at stólpanum, at ekki festi spjótit, þá skyldi hann eptirlata svá mikit sem hann hefði þangat ok gera síðan hvárt hann vill fara í brot eðr atganga í lög með þeim ok afli sér svá kvánfangs: en hvar sem þar fær fall eðr ben, þá skyldi engi annars hefna ok jafnsattir hvárr við annan, þá heim væri komnir af burtreiðarvelli. Setjast þeir nú um kyrt: en hvern dag ríða þeir í turniment: þó kom sá engi at steinstólpann gat unnit.


Þat var einn morgun at menn váru snemma á fótum í kastalanum Blíðheim, at varðmenn sjá eitt mikit tjald komit á Blómstrvöll, svá fagrt at ei sáu menn annat slíkt: frá því tjaldi sjá menn ríða einn riddara mikinn vexti með fögrum herklæðum sem á rauðu gull sæi: hans söðull ok beizli var á sama hátt: hans sporar váru af gulli: hans hestr var fagrrauðr: hans fax, höfuð ok tagl var á sömu leið: á hans skjöld var markaðr einn flugdreki ok hafði mann í sporðinum: þessi maðr hafði langa burtstöng með gullsaumuðu merki: hann hafði í hendi hvert er menn kalla vönd eðr hríslu af rauðu gulli. Þessi maðr ríðr at steinstólpanum ok lypti upp merkinu ok lagði í gegnum skjöldinn ok brynjuna - svá langt gékk inn í stólpann falrinn - ok kippir at sér spjótinu ok stingr því undir sik ok stiklar síðan upp á stólpann ok í þat sama spor sem spjótit gerði setr hann gullvöndinn ok kallaði hárri röddu ok spurði, hvárt nökkurr væri svá djarfr, at hann vildi til gullvöndsins vinna ok ríða út við sik á völlinn. Ok heyrir Hernit hinn frœkni þessi hljóð ok sér þenna mann úlíkan öllum mönnum öðrum: hann lætr dubba hest sinn ok tekr sín herklæði ok ríðr út af kastalanum: en komni maðr snýr í móti hánum. Hernit talar til hans: hvert er nafn þitt góðr drengr? Komumaðr svarar: nafn mitt segi ek öngum manni nema þeim einum sem mik vinnr í réttum riddaraskap: en ek kom hér ekki til þess, at ek vilda ríða út fyrir gull ok silfr eða fagrar jungfrúr - því ek hefi þetta nóg - heldr at prófa minn riddaraskap við þá menn, sem nú bera lofstýr ok frægstir fram ganga. Þat eptirlæti skal þér veitast, segir Hernit. Síðan slóu þeir sína hesta sporum ok ríðr hvárr at öðrum alldjarfliga ok ríða svá lengi dags ok leika marga fáséna leika. Þá ríðr hinn komumaðr at Hernit: bústu við því ok mun ek freista þín. Fyrir löngu var ek búinn, sagði Hernit. Treysta þeir nú á sína hesta ok halda til lags sínum spjótum: en svá hart renna þeirra hestar, at Blómstrvöllr þótti skjalfa: en þeirra samkoma var svá hörð, at jafnvel mátti heyra nær veranði sem frá: en í þeirra samkomu viknaði hestr Hernits svá hann féll á sínar aptrfœtr, en hann kemr niðr standandi. Hinn komni maðr snýr frá hánum ok gefr staðar: en Hernit gengr at hánum ok tekr af sér hjálminn ok mælir: ek er á yðru valdi, hinn komni maðr, ei kom mér annarr af baki fyrr. Komni maðr svaraði: ei tel ek mér þat til frægðar, þó þinn hestr svíki þik, ok ei horfði mér betr en þér, hefði hestr minn svikit mik: en hér vil ek ílengjast. Hernit segir: þat viljum vér með þökkum taka. Sidan ríða þeir til silkitjaldsins: váru þar í LX riddarar ok ein fögr jungfrú með mörgum þjónustumeyjum: hon hét Tekla. Fóru nú síðan í kastalann Blíðheim ok þykkir þar engi slíkr komit hafa: þenna riddara kölluðu þeir Rauða riddara. Sátu þeir svá um kyrt.


Í þann tíma réð fyrir Miklagarði konungr einn sá er hét Motiporus: hann átti sér drottningu, er Johana hét: þau áttu tvau börn: dóttir þeirra hét Græca: hon var bæði væn ok vinsæl ok velmentuð: en son þeirra hét Eðilon, er Norðmenn kölluðu Elling: hann var mikill íþróttarmaðr, friðr sýnum ok sterkr at afli ok fyrirlátsamr ok hverr maðr unni hánum hugástum: þat var skemtan (hans) at veita mönnum sínum lið ok fordjarfa úvini sína: hann varði land föður síns ok jók við ríki hans: en stundum fór hann með landi fram at skemta sér. Eitt sinn hafði hann siglt norðr fyrir Spaniam: hann hafði haft fimm skip: en er hann vildi sigla heim, bægðu hánum vindar ok rekr undir Rómaríki þar sem Mundíufjöll eru næst hafinu: þar er góð höfn, er Vígshöfn heitir: þar var fyrir úbygð mikil um kring: en í höfninni stóð eitt kot: þar bjó karl ok kerling: þar var minni úbygð upp á landit, er Brenmörk heitir: hon var full af alls kyns veiði: þar dvaldi konungsson meir en mánuð, svá hánum gaf ei í brot: þeir höfðu alls kyns leika á landi. Einn góðan veðrdag er þeir höfðu hnattleik á landi ok er á leið daginn, gékk Eðilon konungsson upp á skóginn: þeir váru XII saman: þeir höfðu engi vápn utan sverð sín: en er þeir kómu á skóginn, kómu á móti þeim tvau dýr grimmlig ok úgurliga mikil þau er þingálpur heita: þau eru með þess háttar sköpun, at þau hafa manns hendr ok manns höfuð ok alla mannssköpun niðr at lendum: en niðr þaðan eru brjóst ok klœr, sem á úargadýrum: en aptrhlutr dýrsins er digr ok langr ok kleppr á endanum: þeirra ásjóna var mjök hræðulig, tennr mjök stórar, en ur augum sem eldr brynni: annat hafði brjóst sem kona, en annat skegg svart sem tálkn: þat hafði skjöld ok sverð: dýrin sóttu at konungssyni ok hans mönnum: annat var með tveim sverðum í senn ok er þeirra atgangr hinn harðasti: suma slóu þau til dauðs með halanum, en suma slóu þau með sínum sverðum: ok fallnir eru nú allir menn konungssonar, en hann ákafliga móðr. Í því bili kemr einn maðr fram ur merkinni mikill vexti ok friðr sýnum: hann var í bjarnskinsfeldi ok hafði um sik silfrbelti ok þar á stóra beitskálm: hann hafði bjarnskins húfu á höfði ok hár gult sem silki ok féll (þat) niðr á herðar: hann hafði stóra kylfu í hendi með stórum göddum. Hann réð þegar at kvenndýrinu ok sló framan í ennit svá at dýrit laut undan ok hvárt at öðru, þar til þat féll niðr: hitt dýrit sœkir at konungssyni ok ólmast þat mikit er þat sér hitt dýrit falla ok grenjar úgurliga ok slær til konungssonar með sínum hala ok lýstr hann inn undir sik. Hinn komni maðr var þá nær staddr ok hefir þat sverð, er hann tók af hinu dýrinu ok höggr höndina af dýrinu þá er þat hélt með sverðinu: féll þat þá niðr en konungsson náði því: en dýrit hrökkr báðar klœrnar í brjóstit á komumanni svá at í beini stóð: en hánum lá þá við at kikna á bak aptr. Hann gripr þá annarri hendinni í skegg dýrsins, en annarri í eyrat ok snaraði svá at höfuðit gékk út á hliðina: en konungsson lagði í kviðinn svá at sverðit gékk upp at hjöltum. Féll þá konungsson undir dýrit, en þat ofan á hann: lá hann þá í úviti ok kominn at dauða. Hinn komni maðr ruskaði dýrinu ofan af hánum ok þerði blóð af hánum ok sneri í móti vindinum ok gefr hánum vín at drekka ur flösku sinni: tekr hann þá við at rakna, settist upp ok mælti: hvert er nafn þitt, góðr drengr, eðr kynferdi? mikit gótt á ek þér at launa ok þakka? En hann svaraði: sástu ekki þat litla kot, sem stóð í höfninni? minn faðir kallar mik son sinn, en mín modir kallar mik Trjámann: eigi segi ek framar nafn mitt. Fylg mér til skipa, segir konungsson, ok far með oss: skal ek þinn sóma auka ok mikinn gera: því ek á þér lífgjöf at launa ok þakka. Trjámann játaði þessu ok tók þat sverð, er þingalpit hafði átt ok bar þat alla æfi síðan: var þat svá gott sverð, at þat bilaði aldri. Fóru þeir síðan leið sína til skipa. Litlu síðar kom byrr ok sigldu svá þeir heim til Grikklands: tókst þeim sú ferð vel: gengr nú konungr á móti þeim ok fagnar hann heimkomu sonar síns: ganga síðan til hallarinnar: segir Eðilon föður sínum allt af sínum ferð. Trjámann fylgir konungssyni ok hélt konungsson hann sem sjálfan sik at vápnum ok klæðum ok setti hann hjá sér hitt næsta: var þat með þeim allkært: sáu þat margir, at hann var afbragð annarra manna. Líðr nú svá fram til jóla at menn drukku glaðir ok kátir: mælti konungsson þá til manna sinna: hvorsu lengi skulu vér sitja heima í Miklagarði ok vinna ei til þarfa meir en mær sú sem sitr heima til kosta eðr hestr sá sem alinn er við stall. Nú vil ek birta yðr mína fyrirætlan: ek vil fara úti í Africam ok vinna þá miklu höfdingja sem hyggja Blómstrvöll ok prófa þeirra riddaraskap ok ei í brot fara fyrr en í minni hendi er sá mikli gullvöndr, er svá er mikit af sagt um allan heiminn: mér skal fylgja mín systir Græca ok vaskir riddarar. Þá svarar Trjámann af Brenmörk: þess strengi ek heit, at ek skal fylgja yðr á Blómstrvöll ok ei þaðan fara fyrr en frú Kurteis systir Hernits hins frœkna fylgir mér. Lykta svá nú rœðu sína. At ári komandi búa þeir ferð sína með miklu drambi ok fékostnaði: fara nú sem leið liggr ok koma á Blómstrvöll. Í þann tíma var ei burtreið á Blómstrvelli: höfðu Blíðheimsmenn þá til skemtunar brúðkaup ok samdrykkjur: en þó váru hversdags kostir burtreið af mönnum, er gaman þótti at forlysta sik. Setr Eðilon sínar herbúðir nær kastala Blíðheim ok bíðr þess at burtreiðartími er kominn: en kastalamenn ganga á fund við þá með erindi ok spurðu, hvat þeir hefðu um mælst, áðr en þeir fóru heiman ok segja, at þeir megi forlysta sik innan skams tíma. Sitja þeir nú um kyrt nokkra daga.


Þat bar til einn dag til tiðenda, at undir fjöllunum Vespent váru komnar herbúðir margar ok eitt silkitjald: þar váru bjöllur uppá með gullknoppum: aldri sáu menn annat þvílikt eðr jafnvænt. Frá þessu tjaldi sáu þeir ríða einn mikinn mann ok aldri sáu þeir annan slíkan: hann var XI álna hár, hans augu (váru) gull sem í köttum, en tennr sem nætrkalt jarn: ei skorti gull á hans herklæðum: burstöng hafði hann langa ok stóra í hendi: þessi maðr hét Lucanus at þeim nafni: hann var ættaðr af því fjalli, er Bibulcas heitir: þar skein aldri sól: hans bróðir hét Astarot: hann var líkr bróður sínum á vöxt ok alla sköpun: þeim fylgði illþýði ok var þat þó útaluligt. Þessi maðr reið á Blómstrvöll: en allir þeir sem hann sáu hliðruðu hjá hánum ok vildu ei vera á vegi fyrir hánum. Hann hleypti at steinstólpanum ok lagði til hans með sínu mikla afli, at hann hrundi allr til jardar, grípr upp gullvöndinn ok kallar hárri röddu ok bað Macon hjálpa sér: ef nökkur væri svá djarfr, at hann þyrdi at ríða út við sik, þá skyldi hann flengja af hánum alla húðina með þessum gullvendi. Nú heyrðu kastalamenn hljóð þessa manns ok mikla rödd er svá var hvell, at dvergmálaði í hvárjum hamri ok turnum öllum. Þá tekr Rauði riddari sín herklæði ok hleypr á sinn hest ok segir, at hann skuli ei svá brott fara, at ei verði vitat ok prófat, hvárt hann sé svá mikill ok sterkr sem hann er stórr til. Eðilon konungsson segir, at úráðligt sé at unna slíkum jafnleikis. Rauði riddari segir, þat aldri ské, at ek hafa áskipunarmann við einn, þótt mikill þykkist: hleypr síðan út af kastalanum ok kallar hárri röddu ok mælti: ríð ei enn undan illmenni, bíð heldr ok brjót ei lög á oss: vinn heldr með heiðri: en ef þú gerir ei svá, þá fellr þú sem annarr flóttamaðr. En Lucanus gaf sik ei at þessu neitt. Nær sem Rauði riddari reið af garðinum, þá lætr Hernit blása í lúðr svá heyrði um alla kastalana: ok er þeir heyrðu þat, þá hlupu þeir allir á sína hesta ok ríða undir kastalann Blíðheim. Helmiðan var fyrir liðinu ok spurði, hvat Hernit vildi láta at hafast (. . .) Hinn Rauði riddari svarar: ríð ei undan illmenni eðr fær þú vansa. Þegi þú fól, sagði Lucanus, því öngu vil ek við þik skifta: því með mínum lófa má ek slá þik af baki af þínum hesti. Tala ei þetta, sagði Rauði riddari: hræzla eggjar þér undanreiðar: hér kemr í hug eitt lítit æfintyr, at einn neisti varð lauss ok festist í einu húsi ok varð þar af mikill eldr: hann sló sér í borgina ok brendi hana alla: eldrinn þróaðist nú svá mikit, at hann ætlaði at brenna upp allt landit ok hljóp í bygðina: er hann kom undir eina hlið, kom þar í móti hánum einn litill lækr ok hljóp þegar á hann: en hann hrökk þegar undan ok komst ei lengra á fram: þá kom dögg af himni ok slökti bálit: ok svá mun með okkr fara. Lucanus reiddist þá ok snéri aptr sínum hesti at Rauða riddara ok hvárr öðrum á móti: en þeirra samkoma var svá hörð, at Rauði riddari hljóp aptr af sínum hesti meir en XX fóta ok kom standandi niðr: hann rekr sitt spjót framan í brjóstit á hesti Lucani ok hljóp þat í gegnum hestinn ok södulinn ok í brjóst risanum ok undir skjöldinn: en spjótit nam staðar við einn stein, en hestrinn hljóp á lagit ok varð risinn fastr á spjótinu. Rauði riddari stóð ei kyrr: hann brá sínu sverði ok hjó til Lucanum ok af hánum fótinn fyrir nedan knéit. Lucanus vildi bregða sínu: í því féll hestrinn dauðr niðr undir hánum: en Lucanus datt af hestinum ok var þá einfœtr: en Rauði riddari lét þá skamt höggva á milli ok hjó á halsinn svá af tók höfuðit: en Rauði riddari tók sinn hest ok gullvöndinn ok reið til sinna manna: urðu allir fegnir hans sigri. Þar er nú til máls at taka, at Astarot sér fall bróður síns: hleypr út úr herbúðunum með VIII hundruð hermanna ok hlaupa fram á völlinn, setja upp merki ok blása í lúðra: stendr þar af mikill ógn. Bralant hét merkismaðr Astarots: hann var hánum líkr at afli ok öðrum kostum eðr nokkut verri. Hlaupa þeir nú fram á völlinn með miklum gný ok vápnabraki. Hernit ok hans menn váru nú komnir á sína hesta ok setja upp sín merki ok blása í lúðra. Eðilon konungsson er nú kominn á hest með sínum mönnum ok vildi veita lið kastalamönnum: en Trjámann var fyrir framan merkit ok vildi ei binda sik í fylking: hann varð þriggja manna bani, áðr en saman kómu fylkingar. Þessu næst hófst harðr barðagi með stórum höggum ok vápnabraki: váru Blámenn hinir áköfustu, en kastalamenn vápnfimir ok stendr þessi mannfjöldi með mikilli hættu. Verðr nú mikit mannfall af hvárutveggju, en þó meira af kastalamönnum: því berserkir váru sterkir ok vápnfimir ok í öllum þeirra vápnum var eitr: verða nú mörg tidendi ok stórt verðr nú frá einhverju fyrst at segja. Merkismaðr Astarots Bralant sœkir nú í ákafa ok höggr bæði menn ok hesta svá ei stendr við hánum: hann ríðr brott til þess hann kemr ok finnr merkismann Eðilons konungssons, er Valtari heitir: hann var góðr riddari ok marga Blámenn hefir hann drepit. Bralant ríðr at hánum ok hvárr öðrum í móti ok leggr hvárr til annars: svá var þeirra samkoma hörð, at spjótskaptin brotnuðu ok fuku yfir höfuð þeim. Bralant hefir nú brugðit sverð í hendi ok höggr til Valtara ok klýfr skjöldinn: en blóðrefillinn nam skjöldinn ok brjóstit ok risti kviðinn allan svá at iðrin féllu niðr: en Valtari féll dauðr af hestinum. Trjámann karlsson getr þetta at líta: hann var ákafliga reiðr: ríðr nú at Bralant ok höggr til hans: en Bralant aptr á móti ok klýfr allan skjöldinn: en sverðit hljóp á lærit niðr ok varð þat mikit sár. Trjámann reiddist nú af marki ok hjó á skjöldinn fyrir neðan þvert ok tók í sundr um mundriða: en Bralant hélt skildi ok hljóp sverðit á háls hestinum, svá af tók höfuðit. Bralant stökk þá af hestinum á fram, svá nú var hœgra at höggva til hans. Trjámann karlsson hjó þá á háls hánum svá at af tók höfuðit ok fauk yfir tvá er næste váru: en búkrinn féll til jarðar ok varð þat mikill dynkr, en höfuðit grenjaði svá hátt, at staðlitlir menn féllu í úvit, en þeim felmtraði öllum, sem næstir váru. Nú ríðr fram Astarot hinn mikli ok sýndist öllum, sem sjálfr fjandinn væri ok mundi þar kominn í manns líki ok þorði engi í móti hánum at ríða, heldr strýkr allt fyrir hánum. Þat gerir at líta Eðilon konungsson: sér at ei má svá fara ok ríðr í móti hánum ok lagði til hans með sínu digra spjóti, er þrístrent var at digurð: en hann snérist í móti laginu ok hristist svá hart at spjótskaptit brotnaði: en hann lagði til konungssonar: en konungsson brá sverði á móti ok stendr spjótskaptit á milli við hendr: Astarot hjó til konungssonar um þveran skjöldinn ok í sundr fyrir ofan mundriða ok skémti hann um þvera brínguna, svá at beini stóð: en konungsson hjó hestinn fyrir Astarot, svá hann féll á sín bæði kné en Astarot laut á fram: sá konungsson þá beran höggstað á hánum ok hjó af hánum andlitit í einu höggvi ok hljóp sverðit niðr á milli skjaldarins ok brynjunnar ok af höndina hœgri: féll þá niðr sverðit: en Astarot hrundi svá mikit blóð ur sínum nösum, sem foss væri: var þat svá eitrat, at þar af fengu margir bana: en í hans fjörbrotum varð svá makan landskjálfti at jörðin skalf öll sem líki á þræði. Nú ríðr fram einn kappi, er Gebal heitir ok sögumeistarinn segir at œgi frá hánum at segja: hann var XX álna hár: hann hafði tvenn sköp karlmanns ok konu ok mátti vera bæði faðir ok móðir at börnum sínum: hans hœgri kinn var með skeggi, hart sem jarn en svart sem bik: hans augu váru mórund: á vinstri kinn hafði hann ekki skegg: á vinstra brjósti hafði hann belg ok þar á tvá spena: hann átti tvá sonu við sjálfum sér ok sögðu menn, at ei findust betr hugaðir menn til afls ok vaxtar. Váru nú allir hræddir við hann ok stukku allir undan þar er hann reið ok gustist fram: hann reið einum fil svá stórum, at engi hestr mátti ná undir kvið hánum: hann reið hánum því djarfliga, at fáir máttu ná sverðshöggum til hans. Synir hans váru í barðaganum ok er þeirra at litlu góðu getit. Nú er at tala um Hernit hvat hann hefst at: hann hefir drepit margan dramblátan dreng ok allr er hann alblóðugr ok nokkut sárr hans hestr. Hann ríðr nú djarfliga í móti Gebal: en Gebal lýstr sinni stöng til Hernits ok þat sér hann, hversu váðuliga stöngin horfði ok stökkr af sínum hesti ok hljóp sem næst mátti hann at Gebal: en stöngin kemr á hest Hernits ok brotnaði í hánum hvert eitt bein: en Hernit hjó sem mest mátti hann: en með því hann náði ei til Gebals, hjó hann þá á fotinn undir fílnum, sem hann reið: en Gebal féll af baki ok varð Hernit undir hánum. Þat varð á einum díkisbarmi: en af því Gebal var þungr, en skjótt bar at, féllu þeir báðir ofan í díkit ok svá fíllinn: díkit var bæði djúpt ok breit svá þeim var búit at drukna. Nú sviptast þeir í díkinu: Hernit náði í skegg á hánum ok hristi svá hart, at ur hánum fuku allar tennrnar ok öll vángafyllan með eyranu: en fíllinn sló þá fœtinum í hitt augat á Gebal: lá Hernit þá því nær sem í úviti. Rauði riddari kom þá at ok Eðilon konungsson ok hlupu þegar í díkit ok drógu Hernit upp ur því: þysjast nú fleiri þangat ok berja Gebal með kylfum ok var langt áðr en þeir gátu aflifat hann. Nú sjá þeir ríða frá herbúðunum hundrað riddara: þá höfðu Blámenn sett í vápnaskipti at koma við kastalamenn: Herburt hét sá sem fyrir þeim var. Helmiðan sér nú, hvar flokkr þessi ferr ok snýr nú í móti þeim með öllum sínum mönnum: slæst þegar í harðan barðaga: váru hvárutveggju hinir áköfustu. Þeir ríða hvárir á móti öðrum Herburt ok Helmiðan ok lagði hvárr til annars með sínu mikla afli: hvárgum dugði reiði né saumþráðr: þeir hrukku báðir aptr af sínum hestum ok taka sín sverð ok ganga saman: berjast nú aldjarfliga þar til af þeim váru höggnar allar hlífarnar ok orðnir mjök sárir. Í því bili kom at Eðilon konungsson: hann mælir við Rauða riddara: sjá hér, góði vin, segir hann, hér hafa drengir áhizt ok er þessi ei af Blámönnum, þó hann fylgi þeim: skiljum þá ok gefum þeim líf. Rauði riddari kvað þat vel fallit: síðan ganga þeir á milli þeirra ok féngu menn til at fœra þá inn í kastalann: en þeir gerðu nú svá harða útreið at Blámönnum, at engi komst undan af þeim mikla fjölda. Þessu næst fara höfdingjar til herbúða er Lucanus átti ok fundu þar svá heilmikit silfr ok gull með góðum gripum, at útrúligt mátti þykkja, at í einum stað mundi svá mikit fé saman komit. Í herbúðum þessum fundu þeir eina jungfrú svá fagra, at aldri síðan sólinn skein sáu menn aðra þvílík, ok með henni margar þjónustumeyjar. Eðilon konungsson spurðu hana at nafni: hon kvaðst Gratiana heita ok vera dóttir Mirandi konungs í því landi sem Liberum regnum heitir: þar var nóg gull ok gersimar ok kom þar Lucanus ok drap föður minn ok þröngði undir sik alt landit ok vildi fá mik fyrir utan minn vilja: en ek skilda þat til, at hann skyldi fara á Blómstrvöll fyrir mína skuld ok vinna gullvöndinn. Lofada ek þá með hánum at ganga, nú er ek ok alt mitt á yðru valdi. Frú, sagði Eðilon, þú ert vel komin með oss. Síðan skipta þeir með sér herfanginu ok fóru í kastalann Blíðheim ok létu binda um sár sín. Satu nú um kyrt heilt misseri svá öngvar burtreiðir váru.


Þat var eitt (sinn), at Eðilon konungsson kallar saman alla höfðingja á Blómstrvelli: ok er þeir váru saman komnir, góðir drengir, segir hann, langt hefir verit, síðan vér reyndum vár sterku spjót ok prófuðum vára hesta: nú er sá tími kominn, at oss er mál at gera einhverjar lyktir á váru máli, svá þær fögru jungfrúr verði vísar, hvat vér viljum gera fyrir þeirra skuld ok hvat hver þeirra skal hljóta: þat geri ek öllum kunnigt, at þegar á morgun skulu vér útríða ok ei fyrr uppgefa, en allir riddarar hafa prófat sinn riddaraskap: lýkr svá þessari stefnu. Um morguninn eptir bjó hverr sik ok sinn hest til: var þá brak mikit um allan Blómstrvöll ok var þá mikil burtreið. Géngu hinar hœversku jungfrúr í vígskörð at sjá þeirra lyst ok kurteisi ok þótti þeim mikils vert um sína unnusta þá sem þær höfðu til sent, með gyltum söðlum ok gullofnum silkimerkjum: var engi sá, at ei bæri sœmiligt fyrir sinnar unnustu skuld. Nú ríðr hvárr at öðrum ok vann sá margr sigr snemma dagsins, er lagt varð at liggja, er kveld kom: en at kveldi reið hvárr heim til sinna kastala ok tóku þeirra unnustur við þeirra vápnum, en skjaldsveinar við þeirra hestum: ok hélst sú burtreið í sjau daga: var þá sá engi, at ei væri stunginn[111] af sínum hestum nema þeir IV riddarar Eðilon konungsson Trjámann karlsson Rauði riddari ok Hernit hinn frœkni, en völlr allr (var) skúfaðr með spjótskapta brotum. Nú munu vér til víkja, hversu þessir fjórir riddarar enda sína hreysti. Um morgunin ríða út margir riddarar á völlinn við þessa fjóra riddara ok ríða nú allan daginn ok leika marga fáséna leika: en áðr en þessum degi lýkr, finnast þeir Hernit ok Trjámann karlsson ok ríðr hvárr öðrum á móti með miklu skumpi ok lagði hvárr til annars ok brustu þeirra stengr ok kom hvárgi öðrum af baki: þá féngu þeir aðrar stengr, er svá váru seigar at þær kunnu ekki at brotna: neyttu þeir þess ok stengrnar bognuðu, svá hvárr náði til annars: sviptast þeir (svá) hart at þeir géngu báðir aptr af sínum hestum: bregða þeir sínum sverðum ok ganga saman ok berjast af kappi aldjarfliga: mátti hér sjá mörg högg ok stór: því hvárgi hlífði öðrum: stundum géngu þeir svá nærri, at hvárr gékk fram fyrir annan, hopuðu þeir frá ok skopuðu skeið ok leituðu höggstaðar: hlupu þeir stundum saman sem hinir sterkustu villugaltar ok ruddust um (svá) hart at víða heyrði gný af þeirra vápnabraki: en þeirra hlífar dugðu svá vel, at þat hjalpaði þeirra lífi. Nú sér Trjámann karlsson beran höggstað ok at hann muni sik mikit í hættu leggja verða, ef hann skal nokkurn sigr fá: því kastar hann skildinum á bak sér ok grípr sverðit tveim höndum ok höggr til Hernits af öllu afli: þat högg kom ofan í hjálminn: en þar var fyrir aðamassteinn: en fyrir því sverðit náði ei at bíta: en því (at) var af afli fylgt, þoldi þat (ei) þunga höggsins ok stökk í sundr í miðjunni: en Hernit var búit við úvit ok blóð mikit féll af hans vítum: en þá sér hann annan höggstað á Trjámann: því höggr hann nú með báðum höndum til hans ok ætlaði, hann skyldi nú ei fleiri þurfa. Nú er Trjámann slippr ok náir hann skildinum: þá stökk hann út undan höggvinu meir en X fóta ok þar fékk hann einn stein svá stóran at fjórir menn gátu ei valdit hánum, ok kastar fyrir brjóst Hernit, svá hann féll þegar í uvit: settist síðan niðr: en við þann sama stein varð Trjámann svá móðr at hánum var við spreng búit. En er Hernit raknaði við aptr, tók hann af sér hjálminn ok mælti: góðr drengr, segir hann, þú hefir mik yfirunnit á vígvelli: því lýstir mik ei lengr at lifa: tak mitt sverð ok slá mik af. Allr heimrinn verði mér fyrr reiðr, en ek geri þat, segir Trjámann: því svá neyttir þú þinna vápna, sem ek minna ok ei var mér sénari sigrinn, en þér. Þegar þeir váru þetta at mæla, kom Eðilon konungsson ok Rauði riddari ok sögðu, þeirra viðskipti alldrengilig verit hafa ok Trjámann hefði borit meira hluta. Þeir sáu nú Hernit blóðgan, ok spurðu, (hverneg) þeirra viðskipti hefðu farit. Hernit sagðist ekki leyna því, at hann væri yfirunninn. Þá ertu mikill maðr, sagði Rauði riddari, ef þú skalt vinna alla kappa á Blómstrvelli. Þat veit trú mín, sagði hann, at ek fer ei fyrr héðan, en vit höfum várn riddaraskap reynt. Þá segir Trjámann: þú talar þat, sem mér býr í skapi: en seg þú nafn þitt ok kynferði. Rauði riddari svarar: eigi þér né neinum segi ek nafn mitt, nema þeim einum, sem mik vinnr í rettum riddaraskap: en ef þér verðr þess auðit, þá mun ek þat fyrir satt halda, at þú sér meira kyns, en karls sonr. Eptir þat lögðu þeir hendr saman, at þeir skyldu prófa sinn riddaraskap: ríða nú heim til sinna kastala ok sófu af um nóttina. At komanda morgni taka þeir sína hesta ok ríða út af kastalanum: en allir ganga út at sjá þeirra riddaraskap ok allir sögðu, at aldri fyrr hefðu þeir sét slíka riddara ok skaði mikill væri at slíkum tveim mönnum, ef þá skaðaði nokkut. Nú er þeir koma á völlinn, lista þeir saman sína hesta sporum: með svá miklu afli ríðast þeir á, at hálfu eykr við, sem áðr hefir verit frá sagt: þarf hér ei fleiri orðum við at auka: en þeirra siðasta samkoma var svá hörð, at báðir hrukku aptr af sínum hestum ok þegar taka þeir til sinna vápna ok berjast afbragðs vel: ok þóttust menn ei hafa slíkan atgang sét af tveim mönnnm: en svá kómu þeir hofmóðigliga við slögum, at hvárr bar fyrir sik sköldinn í móti hverju höggvi: en þeirra skildir váru svá traustir, at ekki sá á: ok létu þeir þetta ganga til þess þeir váru báðir móðir orðnir ok studdu niðr sínum skjöldum ok tóku hvíld nokkra stund. Þá mælti Trjámann karlsson: Rauði riddari, segir hann, sér þú, hvar frú Kurteis stendr upp á múrunum? fyrir hennar skuld skal ek gefa þér eitt högg: þat skal svá nærri þér ganga sem þín skyrta. Rauði riddari sagði: annat skaltu segja skeggkarlinum föður þínum, en þú farir svá héðan, at þess sé ei hefnt. Ok nú taka þeir til at berjast í annat sinn ok hvárr til annars þar til sól er komin í vestr: ok nú taka at höggvast af þeim allar hlífarnar ok fengit hefir sitt sár hvárr þeirra ok bæði mikil. Nú tekr Eðilon sinn skjöld ok Hernit annan ok ganga á milli þeirra ok skilja þeirra einvígi: ríða heim í kastalann Blíðheim ok eru sáttir sem brœðr. Hernit talar við Rauða riddara: þat lízt mer, sagði hann, at þú munir hafa fengit vaskan leiksbróður: ei fæ ek sétt, hverr ykkr betr muni verða: en þit berist ei nema af kappi ok metnað einum ok vildu vér þit værit sáttir: víst er hann vaskr maðr. En (Rauði riddari) mælir: lítit er þreytt um viðskipti okkar ok nær munum vit ganga verða, áðr en við sættumst. Slíkt hit sama talaði Eðilon við Trjámann ok hafði sem ei at segja: ok ekki láta þeir binda um sár sín ok sofa af um nóttina. En at morgni komanda eru þeir snemma á fótum ok ganga til dagverðar: en því næst taka þeir til at berjast, svá mikil ógn stóð af þeim er hjá váru: þvíat eldr fló af öllum þeirra vápnum sem eldingar væri: ok svá gangast þeir at allan daginn: höggvast um allar þeirra hlífar ok fengit hefir hvárr þeirra þrjú sár. En þeirra vinir váru hræddir um þá ok fyrir bón Eðilons konungssonar ok Hernits ok annarra þeirra góðra vina skilja þeir nú einvígit: ok ei vilja þeir láta binda um sár sín. Eðilon konungsson ok Hernit ganga nú á fund konungsdóttur ok báðu hana sjá nokkut ráð til, at þeirra vandræði mætti stöðvast: en hon kvaðst gjarna vilja við leita. Því næst gékk hon til Rauða riddara ok talaði svá við hann: hversu segir þér hugr um viðskipti ykkar Trjámanns? hann lízt mér vera vaskr maðr. Rauði riddari sagði: lítt reiknum vér drauma flestra hluta ok mun auðnan sigri ráða. Miklu máttu um ráða, sagði hon: en hví bindit ér ei um yður sár? ok láta svá sjást, hvat at vill gerast? En hann svarar: mín sár eru ei skaðnæmari en Trjámanns, ok lætr hann ekki um binda. Ek skal því til vegar koma, segir hon, at láta binda um þau: undrast margir kapp ykkart: mæla þat margir menn, at þit séit mjök líkir ok ef þau merki væri til, at þit værit skyldir, vildu vér gjarna við leita, at betri dagþingan mætti á gerast: ok ger svá vel ok seg mér, hverra manna þú ert. Nei frú, sagði hann, bið ei þess: en sár megit þér binda, ef Trjámanns eru bundin: en af læt ek rífa, ef hans eru úbundin. Ok skal þat ábyrgjast, sagði hon. Síðan fægir hon hans sár ok bindr þar um dýrmæt smyrsl: þykkist hann nú einkis meins kenna. Nú vil ek hafa laun fyrir, sagði hon. Þat er í yðru valdi. Gangit með mér litla stund, sagði hon. Þau koma í hennar silkitjald ok þar var á einn glergluggi ok fyrirsettr einn spegill af miklum meistaraleik gerdr: mátti þar sjá um alla heimskringluna ok kastala ok alt folk, er þar var inni. Þar máttu ok sjá þá staði, er þú hefir aldri fyrr sétt. Hon spyrr: hefir þú nokkut verit fyrir norðan haf í þeim hluta heimsins, er Europa heitir? Þar var ek, þá ek var ungr, sagði hann. Nú skaltu sýna mér þá staði, sem ek hefi ei áðr sétt. Þat vil ek gera, frú, sagði hann. Hver er sú borg hin mikla, er þar stendr? sagði hon, ok er ágætust í þeim hlutu heimsins. Hon heitir Rómaborg, sagði hann. Hverr stýrir þeirri borg? segir hon? Erminrekr hinn ríki, segir hann. Hvat heitir sú borg, er stendr til landsuðrs? segir hon, ok sitja margir kappar inn í. Sú borg heitir Bern, segir hann: þar ræðr fyrir Þiðrikr konungr, er mesti kappi er af þeim, sem menn hafa spurn af: til austráttar þaðan sér þú at stendr ein borg mikil ok vel stór: sú borg heitir Fritula, segir hann. Hverr stýrir þeirri borg? segir hon. Hann heitir Áki Öldungatrausti, segir hann. Er hann giptr? sagði hon. Giptr var hann, þá ek var þá, sagði hann. Er þat hans drottning, sem sitr hjá hánum? sagði hon. Ekki þekki ek hana ok ei sé (ek) þá konu, sem hann átti[112] fyrr. Áttu þau engi börn? sagði hon. Tvá sonu ok eina dóttur, er Isodd hét, sagði hann: þat er sú hin friða, sem þar stendr hjá þeim. Eigi sá ek henni fríðari, sagði hon: eða hvat hétu hans synir? Áki hét annarr, sagði hann, en ei man ek, hvat annarr hét. Munu þeir lifa? segir hon. Lifir annarr, þat er ek veit, segir hann. Hverr er nú sá maðr? segir hon. Hann stendr nú hér á Blómstrvelli. segir hann, ok talar við eina jungfrú undir grœnum möttli. Ek sé hér öngva búna sem mik ok muntu vera sá hinn sami, segir hon. Frú! sagði hann, spyrr ei lengr, en þér er lofat. Síðan skildu þau talit. Því næst gékk hon til fundar við Trjámann karlsson ok býðst at binda um hans sár ok fór á sömu(m) orðum ok atvikum, sem fyrr um Rauða riddara, utan hann sagðist vera hertugason ok kvaðst ei muna, hvat annarr hét. Jungfrúin talar þá til hans: seg mér einn hlut ok ljug ei at mér: muntu vinna skaða syni Áka, ef þú vissir, hann væri hans son? Riddarinn sagði hana margs forvitna: öngum mun ek þeim hlífa, sem við mik vill berjast: en ef ek vissa fyrir víst, at hann væri hans son, munda ek ei við hann berjast fyrir sakleysi. Skildu þau nú talit. Gratiana gengr nú á fund Hernits ok Eðilons konungssonar ok segir þeim, hvers hon er vís orðin: segist ætla at þeir muni brœðr vera ok biðr þá at leggja nokkut gótt til ráða, at þeirra vandræði mætti stillast: þeir segjast svá gera skulu. Líðr af nóttin: en um morguninn eru þeir snemma á fótum ok ætla nú gera enda á sínum viðskiptum: hleypr nú margr riddari á sinn hest ok ríða með þeim til vígvallar: en er þeir koma á völlinn, hlaupa þeir af sínum hestum ok tóku til sinna vápna. Nú kemr Eðilon at ok Hernit: Eðilon hleypr fram á milli þeirra ok mælti: oss lystir ei lengr at sjá ykkar viðskipti ok þat samþykkju vér, at þit séit jafnir: þar til kemr ok sá kvittr upp, at þit séit brœðr: sýnist þat öllum, at þit séit mjök líkir: ok ef þat væri, er þarfleysa, at þit berist lengr. Ger svá vel, Trjámann, fyrir okkar stallbrœðraskap ok seg: hvat yfir þik hefir drifit til þess vit fundumst? en ek sver þat við trú mína, at ek vilda ei vita þína forsmán meir, en mína ok ei skal ek lifandi héðan af Blómstrvelli fara, ef ek sé þik dauðan liggja: því þú ert minn lifgjafari. Ei skal þat mikils kosta, segir Trjámann, ok hefr hann nú upp sína rœðu:


Þat (er) upphaf minnar sögu, at fyrsta sinn ek reið heiman frá föður mínum, reið með mér minn bróðir, fóstri ok skjaldsveinar: en mitt angr bannar mér at nefna þá: en þá vér ríðum um einn skóg, kómu at oss þrettán spillvirkar ok vildu hafa várt líf: en vér vörðumst vel þar til þeir váru allir dauðir: var ek þá svá sárr, at ek lá í úviti ok fallinn var þá minn fóstri, en minn bróðir lifði: úgerla vissa ek um hans sár: lagði hann mik á einn skjöld: vissa ek úgerla, hvat um hann leið. Síðan kom fljúgandi dreki ok tók í sitt gin einn herklæðdan riddara ok hjó til mín með sinni kló ok festi mik í mínum klæðum ok í mínu holdi ok fló í burt með mik ok bar mik svá langt, at ek hafða ei skyn á. En um siðir slítnuðu mín klæði þar sem hann hélt ok skilði svá með okkr: lá ek þar til þess sólin skein um alla velli ok mjök leið á daginn: sá ek hvar fór einn rísi úarligr ok mikill: hann ók í skóginum á einum úlfalda ok dró stórt viðarhlass: var þar uppá bjarndýr dautt ok fjórar fuglakippur. Hann víkr at þar ek lá ok leit á mik um stund ok kastaði mér síðan upp á hlassit ok lét hann svá gánga eikinn til síns heimilis: þat var í einum djúpum dal: hann var mjök skógi vaxinn ok lyktr stórum hömrum. Húsfreyja hans gékk á móti hánum: hann fagnar henni vel: heyrða ek hon nefndi hann Steðja, en hann hana Brúnu: dóttir þeirra hét Smiðja, hon var frið sýnum ok mikil vexti: son áttu þau, er Þollr hét: hann sviptar af hlassinu: hans dóttir horfði jafnan þangat, er ek lá. Hann skipar sínum syni at bera inn sín föng: hann tók mik upp ok gékk burt með mik á einn glugg: hann kastar mér þar inn: þar váru fimtán gríslingar lítt stálpaðir: en svínahirðirinn leiddi svínin til vatns, en bóndi gékk síðan at hátta: grísirnar sóttu mjök at mér: mátta ek mér varla vörn veita: þá kom þar bóndadóttir ok tók mik í burt ok lét í nokkurt leyni: en hon tók innýfli dýrsins ok kastaði fyrir svínin: síðan græddi hon mik ok kunni hon á því gótt handlag: sínum bróður sagði hon til: urðu þau á því samtaka. Kom þar at ek var fullgræddr: tók ek at leggja hug á rísans dóttur ok henni fór vel til mín: vildi hennar bróðir þat ei minna: fékk ek þá hennar vilja ok ei vissi þat hennar faðir né móðir. En seinasta dag í vetrinum kom hon til mín ok mælti: nú uggir mik um samvist okkar héðan í frá: þvíat faðir minn veit alt um okkar breytni á morgun ok veit ek, þat verðr þinn bani, ef þú verðr á vegi fyrir hánum, en mér mun litlu betr líf en hél: skaltu þegar á mórgun burtfara, áðr en hann vaknar. Ek spurða, hvárt hon hefði ekki vápn at fá mér: en hon sagðist ei annat hafa en skálm föður síns ok tók í burt skálmina. En um morguninn bað hon mik burt at fara ok forða lífi mínu: ek sagða þá illa við hana skilit: hon bað mik ekki um þat hirða: gékk ek þá út: þá kom ok rísinn út beljanði ok saknar skálmarinnar ok greip sína jarnstöng, er bæði var digr ok löng ok hljóp eptir mér: en ek kastaða mér niðr á jörðina ok fló hon langt fram yfir mik; hann reiddi þá stöngina upp af öllu afli: en sem hans son sá þat ok ambáttin, er svínin geymdi, gripu þau í stöngina aftan til: en hann vó þau upp ok kastaði þeim frá sér ok brotnaði í þeim hvert bein: váru þau fyrr dauð, en þau kómu niðr á jörðina: en stangarendinn kom niðr á milli tveggja steina ok varð fastr: en ek hljóp at hánum með skálmina ok setta ek fyrir brjóst hánum ok rísta ek kvið hánum: en iðrin flæktust um flæturnar ok steyptist hann ofan yfir mik: var hann svá þungr, at mér var við bana búit. Kom þá risadóttir ok dró hann ofan af mér: þá kom at moðir hennar ok með henni tvau blótuð villusvín ok sóttu at mér: greip ek þá lærit undan annarri giltunni ok svá fótinn með lærinu ok rak ek við eyrat á kerlingunni svá fœtrnir vildu upp ok kom hon niðr á einn stein, svá at haussinn brotnaði í móla: svínit annat hljóp þá upp á mik ok festi sínar tennr í mínum kraga ok reif af mér mín klæði, svá ek var berr, ok alt mitt hold niðr at beini í millum herðanna: þá kom risadóttir með mína skálm (ok) hjó á svínit fyrir neðan augun, svá aftók trjónuna: féll þat þegar dautt niðr: var ek þá bæði mattdreginn ok sárr: en hon græddi mik sem kunni. Nú með því ek átta henni lífgjöf at launa ok mér var vel til hennar: þá dvaldast ek þar fimtán vetr. Vér áttum þrjú börn ok vildu þau ei lifa: síðan tok hon sótt ok fór at deyja. Lysti mik ekki lengr þar at vera ok fór ek í burt þaðan: en fjórum mánuðum síðar fann ek Eðilon konungsson ok höfum vit fylgzt at síðan.


En allir, er þetta heyrðu, lofuðu hans hreysti. Nú stenðr hjá Rauði riddari ok tekr af sér hjálminn: gengr þar at sem Trjámann karlsson sitr, ok mælir: ef svá er, sem þú segir, minn kærasti bróðir, þá hefi ek úfyrirsynju við þik barizt: því ef þú ert Áki, þá er ek Etgarð þinn bróðir ok vilda ek ei fyrir alt veraldargull við þik barizt hafa. Þá mælti Hernit: seg nú Rauði riddari hvat yfir þik hefir drifit ok vit, hvat samanberr með ykkr. Rauði riddari hóf þá upp sína rœðu ok mælti svá:


Ek reið heiman frá föður mínum ok minn bróðir, er Áki hét: okkar faðir hét Áki Öldungatrausti: en þá vit várum svá komnir, at ek lagða minn bróður á einn skjöld ok ek ætlaða at sœkja okkar hesta ok flytja hann burt af skóginum, þá kom einn dreki ok tók í burt minn bróður ok einn herklæðdan riddara: sá sami dreki vafði mik í sínum sporði ok fló í burt með oss alla: minn bróðir féll ur hans klóm í þeim skógi, er Halmhoggur[113] heitir: en hann fló með mik allan daginn ok alla nóttina: en seint annars dagsins kemr hann at stórum hömrum: þar var hellir mikill: váru þar í tveir ungar drekans, lítt vel stálpaðir: allr sá skógr, sem var umkring, var sem á gull sæi, svá gras sem steinar. Hann kastar þeim dauða manninum niðr fyrir sína unga ok rifu þeir hann strax í sundr: drekinn var þá mjök móðr ok sofnaði hann skjótt: réttist þá hans sporðr, varð ek þá lauss, leitaða ek þaðan á burt. Skamt þaðan fann ek eina fatahrúgu ok þar í herklæði svá væn, at ei váru önnur valdari: ok sverð svá gótt, at ei var annat slíkt: ek tók þá herklæðin ok venda aptr til drekans: hans ungar váru þá sofnaðir; ek lagða til hans undir hans hœgra bæxl, er ek hugða næst hjartanu, svá sverðit sökk at höndum mér: kipta ek þá at mér: en hann brást við: hafða ek þá skjöldinum: en drekinn sótti eptir mér ok blés eitri, svá mörknuðu af mér öll klæðin: en er hann kom fram í hellirs dýrnar, mæddi hann blóðras ok féll ofan fyrir hamrana ok var mikit um í hans fjörbrotum; ek snéra þá aptr í hellirinn ok drap ek ungane: síðan tók ek gull ok silfr slíkt er ek þurfta: síðan fór ek í burt ok gékk ek um skóginn ok fann ek einn hest með gyltum söðli búinn ok elta ek hann lengi, áðr en ek náða hánum: síðan reið ek aptr til hellirsins ok fór ek þar svá mikit gull ok silfr sem mik lysti ok reið ek síðan í bygðina. Var ek þá kominn í þat land, er Gradidonia heitir: ok þegar ek hitta menn at máli, spurðu þeir mik at, hvar ek hefða fengit þenna hest ok þau herklæði, er ek hefða, er þeirra herra hafði átt ok þá var frá þeim horfinn. Vilða ek þá segja þeim frá hit sanna: spurða ek þá, hvat þeirra herra hefði heitit: þeir sögðu, hann hét Tolomeus hinn gildi: ek spurða, hvar hans atsetr hefði verit: þeir sögðu: borg sú heitir Libecum Jonum ok þar sitr nú hans drottning, er Adaj[114] hét, ok hennar dóttir, er hét Tekla: hon var þá á annan vetr: því þau konungr ok drottning váru ekki lengi á samt. Því næst reið ek til borgarinnar: en er ek kom, ætluðu þeir, at konungrinn munði kominn heim: tók ek þá ofan hjálminn ok bað orðlofs at ganga fyrir drottninguna: hon kvaðst vilja sjá þann mann: þá gékk ek fyrir hana: spurðist fyrir, hvar ek hefða fengit þessi herklæði, vápn ok hestinn? en ek sagða henni alt, hverninn farit hefði ok nefnda mik Samson: ok fœrða ek henni þau þing, er hon þekkti at konungrinn hafði átt ok bað ek hana at láta forvitnast um sögu mína: ok fór ek með hennar mönnum ok fluttum vér bein konungsins heim ok höfðum vér með oss svá mikit gull ok silfr, at engi kundi at marka tölu: ok þá tók ek ur skóginum þá miklu gullhríslu, sem ek hafða hingat í lanðit. Menn beiddu, at ek skylda vera þeirra höfðingi ok kómu því máli svá at þeir giptu mér drottninguna: ok várum vit saman sextán vetr: vér áttum einn son, er Tolomeus hét; drottning tók sótt ok andaðist: unda ek þá þar ei lengr: reið ek síðan hingat á Blómstrvöll ok frú Tekla með mér ok þeir menn, er okkr fylgðu.


Þá mælti Trjámann karlsson: ekki má ek dylja fyrir ykkr okkar frændsemi af því, er þú hefir nú framsagt: en ei má ek ganga á bak heitorða minna, þau er ek heitstrengða, at frú Kurteis konungsdóttir skylði fylgja mér af Blómstrvelli elligar hér dauðr eptirliggja. Þá hefir vel til borit, segir Rauði riddari: því at þú hefir fengit vænan hlut ur málinu: en þó hon væri í mínu valdi, þá vilda ek gjarna þér hennar unna. Síðan standa þeir upp ok sættast ok urðu allir því fegnir ok fóru þeir síðan heim í kastalann: reis þar upp mikil veizla.


En at þessarri veizlu yfirstaðinni, stóð upp Hernit ok mælti öllum mönnum á heyrandi: yðr er kunnigt, at ek hefi stýrt kastala Blíðheim, síðan hann var gerðr: en nú hefir minn fóstrbroðr unnit hann af mér, en af Gratianu konungsdóttur hefir oss leitt mikit gott ok ættum vér henni góðu at launa: er þat minn vili, at hon kjósi sér sjálf hvern hon vill eiga ok skipti svá með oss eptir því, sem henni þykkir best muni fara: því þat mun at gæfu verða. Þá svarar Gratiana: þat hefir vel við borit, sagði hon: því ek meina, at hverr megi fá, sem hann girnir: mun ek þat sýna, at ek em metnaðargjarn, ok kýs ek Eðilon konungsson: en hann skal gipta Etgarði Græcam systur sína: en Áki skal eiga systur Hernits: en ek hefi ei sétt þá hér á Blómstrvelli, sem mér þykkir Hernit sœma, ok öngva hefi ek sétt, nema systur Etgarðs: ok því er þat minn vili, at þit brœðr bjóðit hingat ykkar föður með ykkar systur ok giptit Hernit hana. Allir gerðu góðan róm at málinu ok sögðu svá best sœma. Ok at liðinni veizlunni búa þeir ferð sína ok ríða norðr at hafinu til Zolliborgar: sigla síðan til Damita, taka síðan hesta ok ríða suðr at Munðíufjöllum ok finna föður sinn heima í Fritula: þeir váru hundrað saman. Hertuginn Áki spurði, hvaðan þeir væri? þeir sögðust úkunnigir menn ok við hann erindi eiga: Áki bað þá ganga í höllina með sér: en menn mæltu, at öngva höfðu þeir slíka sétt vænni at vexti, afli ok vænleik. Frital hét einn maðr: hann veik at hertuganum: ver glaðr herra, segir hann, svá má ek trúa fast, hér eru komnir þínir synir þeir er fyrir löngu hurfu. Hertuginn brást at: síðan géngu þeir til borðs ok skipaði hann á hvárja hönd sér hvarjum þeirra: en er þeir höfðu drukkit um stund, þá mælti Etgarð: langt hefir síðan verit, (er) ek kom í þessa höll: ei grunar yðr herra, hvaðan menn þat eru, sem yðr hafa heimsótt. Ei gef ek gaum at því, sagði hertuginn, því erut ér mér svá at ofrefli. Þat var ei várt erindi, sagði Etgarð, heldr at kunngera várt erindi, at vér erum þínir synir Etgarð ok Áki, er þú sendir vel fyrir sextán árum. Ok nú varð hertuginn feginn sínum sonum ok mintist við þá ok sagðist þegar hafa þekkt, þá er þeir kómu: reis þá upp mikill fagnaðarfundr: spurðist þat um alla borgina, at heim váru komnir synir hertugans ok urðu allir því fegnir. Segja þeir nú föður sínum, hvat yfir þá hefir drifit, síðan þeir skildu ok til þess nú var komit: þeir biðja riddarann at fylgja sér á Blómstrvöll ok sjá þeirra lyst ok kurteisi, er þar væri: skulum vér bjóða yðr í várt brúðkaup ok Isodd systur okkar. Hann sagði: þó gott sé á Blómstrvelli, þá megít þér dveljast hér svá lengi, at vár ferð má sœmiliga búin verða. Hann lét þá senda eptir sinni kvennu ok sinni dóttur, ok er þær kómu, stóð hertuginn upp í moti þeim ok fögnuðu þeim vel: þeir gáfu sinni systur einn silkimöttul svá ágætan, at ljómaði af hánum ok mátti ei í eldi brenna: en hertugans kvennu gáfu þeir eitt gull, er sá steinn var í, at engi mátti þik sjá, ef þú vildir leynast. Dvöldust þeir til þess at hertuginn hafði búit sína ferð. Áki sagði sinni systur, at hann hefði henni mann hugat á Blómstrvelli ok fœrði henni margar gersemar, er Græca ok Hernit höfðu sent henni. Sem hertuginn er nú búinn, lyptar hann ferð sinni með þrjú hundruð riddara: hánum fylgði hans dóttir: en eptir sat hans kona ok tveir synir. Tókst þeim vel ferðin ok váru víða veizlur gerðar á móti þeim á Alexandri landi ok ríða síðan yfir fjöllin Vesperantum ok kómu á Blómstrvöll. En er kastalamenn urðu varir við, at þeir váru komnir, ríða þeir Eðilon ok Hernit út í móti þeim með mörgum riddarum ok varð þar með þeim mikill fagnaðarfundr: reis þar upp hin mesta veizla: sátu þeir svá um kyrt hinar næstu þrjár nætr. Því næst er mönnum saman stefnt um Blómstrvöll ok víðar annarstaðar: lýsa höfðingjar, at þeir vilja halda sín brúðkaup: en er þeir sátu at drekka, mælti Hernit: nú er mér þat at sjón orðit, sem ek hefi áðr haft at spurn: en þat er hertuginn Áki, er mér lízt formaðr flestra manna ok hans dóttir Isodd: því vil ek biðja hennar mér til eiginkonu með samþykki hennar brœðra ok hennar vilja sjálfrar. Hertuginn þagnar ok lætr síga brún: en hans synir segja, at hon muni ei bétr gipt verða. Hertuginn svarar: ekki þurfta ek at fara hingat á Blómstrvöll at gipta dóttur mína: mátta ek fá henni góða gipting heima hjá mér: eða hverr hefir frétt ykkar af því, at ek munda síðr þora at ríða út fyrir mína dóttur, en aðrir? en hver er sú frú, er þit setit á móti mér? Þá sagði Etgarð: mín fóstrdóttir Tekla er svá borin, at hverr hinn ríkasti er fullsœmdr af henni. Þú hinn gamli karl, segir Hernit, brekar þess, er oss þykkir betr at veita þér: en áðr en vit skiljum, verðr þú feginn. Síðan festu þeir sitt einvígi: drukku nú glaðir ok kátir ok leið svá dagrinn. Morguninn snemma váru þeir á fótum: hlaupa síðan á hesta sína. Hernit hljóp á sinn hest ok allir hans menn fylgja hánum til vígvallar: setr hann sinn hest á skeið ok lék á þremr handsöxum, meðan hestrinn hljóp ok hafði sliðrat öll, áðr en hann kom til skeiðsins enda: ríða síðan hvárr á móti öðrum ok hófst hin harðasta atreið: en svá hafði hertuginn vaska menn, at ei varð á halt. Nú finnast þeir hertuginn ok Hernit ok sýndu marga riddaraliga leika: töluðu þat allir, at engi hefði sá þar komit, sem betr kynni við skjöld ok sverð, en hertuginn Áki, ok í siðustu þeirra samkomu mœttust þeir svá hart, at hertuginn hrökk af sínum hesti ok jafn snart hljóp hann at hesti Hernits ok greip annarri hendi fyrir aptan taglit, en annarri fyrir framan brjóstit ok kipti svá hart, at fœtrnir vildu þegar upp á hestinum: en Hernit hraut langt í burt á völlinn: hann hljóp þegar upp ok brá sínu sverði: hertuginn varð ei seinni. Því næst kómu þeir Eðilon konungsson ok þeir brœðr, grípa þá ok báðu þá hætta: en hertuginn sagðist við hvárntveggja búinn. Því næst váru þeir sættir: fara síðan heim í kastalann: var jungfrúin fóstnuð Hernit: var sétt upp sœmilig veizla, er þessir riddarar héldu sín brúðkaup: skorti þar ekki ágæt föng með allskonar drykk ok allsháttaðar matargerðar með hœverskum mönnum. Nú setjast höfðingjar í hásæti: þá Eðilon konungsson þá Aki þá Etgarð þá Hernit þá Helmiðan: annat hásæti skipaði Gratiana ok Græca: þá frú Kurteis ok Tecla, (en) þá Herburt frá Ziorma: því næst kómu inn ágætar sendingar af silfrdiskum ok kostuligar drykkur á silfrskálum, svá ilmaði af um alla höllina, at þeir mundu hyggja, sem hér eru fœddir í fatækt nokkurri at þeir mundu í paraðís komnir vera: en sá var engi, at ei þægi sœmiligar gjáfir: ok leið svá veizlan. At líðinni veizlunni bjóst hertugi Áki í burt ok var hann útleiddr með sœmiligum gjöfum ok sigldi í haf síðan: ok er hann kom heim, urðu hánum allir fegnir ok hafði mikit aukizt hans frægð í þessari ferð. En litlu síðar tók hann sótt ok andaðist: hvárt því olli elli eðr atvik þau, som hann hafði á Blómstrvelli, vítum vér ei ok þótti at hánum mikill skaði. Nú tökum vér til á Blómstrvöllinn: því þat er flest, at líðr þó lystiligt sé: þóttust þeir hafa forsokt þat flest, sem hugr þeirra stóð til. Nú halda þeir heim ok sitjast at sínum ríkjum ok skipta svá með sér jungfrúanna gjöfum: Gratiana skylði eiga þær eignir, sem Græca átti í Grikklandi, en Græca skyldi eiga Liberum regnum[115], er Gratiana átti: en Etgarð gaf bróður sínum Kalidoniam, er hann hafði unnit, en Helmiðan ok frú Teklu gáfu þeir Blíðheim á Blómstrvelli: en Hernit gáfu þeir kastalann Arium. Síðan skiptu þeir í sundr gullvöndinum ok höfðu allir jafnt af hánum ok skyldi þat vera merki brœðralags þeirra, at þeir skyldu allir sem einn maðr vera, hvar sem nokkurs við þyrfti. Hernit fór heim í sína borg með frú Isodd: en Eðilon fór í Miklagarð með frú Gratianam, ok skildu þeir. En af því oss er úkunnigt um afgang þessarra frægðarmanna, þá kennum vér ei greiniliga frá at segja: því þeir eru fjarri várum löndum. En þat er háttr hinna manna, sem sögurnar heyra, at þeir segja alt logit: en þat er af því, at þeir hafa ekki sétt þat sjálfir. Ok endum vér svá sögu þeirra Ákasona.



Fotnoter

  1. Det latinske forordet er utelatt i denne utgaven red.
  2. Nú byrjar hér Blómstrvalla sögu suprascr. in Cod. (i. e. cod. AM. 522).
  3. austan Cod.
  4. hét] keys: Cod.
  5. mestr] meistari?
  6. konúngi] k: Cod.
  7. Fricilia] Fritila. er Væringjar kalla Friðsælu. Vilk. p. 18. Friðsæla i. e. Vercelli cf. Werlauff, Symbolæ p. 18.
  8. Ölldungatrausti Cod.
  9. mönnum i. e. öldungum.
  10. Widelon Cod. ubique.
  11. sem . . . vera] vid. 5, 11.
  12. þau fjöll] þar iç Cod.
  13. þrettán] XII Cod.
  14. skógi om. Cod.
  15. hefnd] hafni (?) Cod.
  16. ei at om. Cod.
  17. Ákasona] þeirra Cod.
  18. í sögu hans vid. Alexanders saga (edid. Unger, Christiania 1848) p. 456: Ek á þat eitr er svá sterkt er, at engi lutr fær haldit því nema hrosshófr: þat skal gefa Alexandro í vini at drekka.
  19. heima] heim Cod.
  20. váru] . . . . Cod.
  21. heita] hét Cod.
  22. hann om. Cod.
  23. kastalana: við] kastalana var þat með þeim skilmála at við Cod.
  24. ok s. f. j.] s. f. j. ok Cod.
  25. öllum hinum om. Cod.
  26. hverr] hann Cod.
  27. Arnóss (sc. kastali)] Arius sic Cod.
  28. Vesperant Cod.
  29. hans systir hét] h: Cod.
  30. svá] om. Cod.
  31. Arin̄z et
  32. mesti] minst Cod.
  33. Ari' Cod.
  34. líkar om. Cod.
  35. mikinn] mc man Cod.
  36. eðr] ok Cod.
  37. engi annars] hans eingin Cod.
  38. þenna riddara] riddara om. Cod.
  39. fingálptar sphinges?] fingalþar Cod.
  40. komni maðr sine articulo ut Rauði riddari.
  41. þáði] náði Cod.
  42. komni maðr sine articulo ut Rauði riddari.
  43. komni maðr sine articulo ut Rauði riddari.
  44. fingalpin Cod.
  45. aldri om. Cod.
  46. þaðan mér skal Cod.
  47. Vesperant Cod.
  48. uppá] upp af Cod.
  49. tæge Cod.
  50. hann er Cod.
  51. hvárt hann] hann Cod. hinn?
  52. ok] hvor Cod.
  53. ok því flýr þú] hæc verba in Cod. post æfintyri.
  54. hann] ok Cod.
  55. öðrum om. Cod.
  56. á flata skjöldinn] áflatri skjöldinn sic Cod.
  57. fram om. Cod.
  58. væri mjök] væremi og Cod. væri miklir ok?
  59. hreyfti] heyrti Cod.
  60. sem] með Cod.
  61. dróu] dóu Cod.
  62. þysjast] kysjast Cod.
  63. til at koma í opna skjöldu ske (i. e. skyldi) sic Cod.
  64. lagi Cod.
  65. Libera Cod.
  66. þat er] er om. Cod.
  67. í sjau daga] í 67 daga Cod.
  68. skaptaspjótum Cod.
  69. þessarra] þessa Cod.
  70. nærri] saman Cod.
  71. streing Cod.
  72. svá om. Cod.
  73. fyrir heðan fara fyrr Cod.
  74. sögðu om. Cod.
  75. veikir þat er] reykir þat áðr Cod.
  76. at svá] svá at Cod.
  77. en hjuggust] hjuggust en Cod.
  78. þaðan] at þaðan Cod.
  79. þat] þeirra Cod.
  80. fast Cod. = fasta?
  81. hann om. Cod.
  82. Þollr] Toillur Cod.
  83. mikill yrkr (virkr) sic Cod.] ok var þat heldr mikit yrki?
  84. faðir] bróðir faðir Cod.
  85. mér] mik Cod.
  86. svambatt Cod.
  87. stakk ek] sta eg Cod.
  88. sæturnar sic Cod.
  89. Hulinskógr] hulimeskogr sic Cod.
  90. hellerinum Cod.
  91. hellerinn Cod.
  92. gulli bunum Cod.
  93. hánum: reið] hánum: tók ek þar svá mikit gull sem mér sýndist: reið Cod.
  94. Cazdedoma sic Cod.
  95. hann heitit hafði Cod.
  96. váru om. Cod.
  97. Dalmanusta sic Cod.
  98. Frytal Cod.
  99. trúa fast] tryfast Cod.
  100. þess til Cod.
  101. leita] heyta Cod.
  102. þik] þan Cod.
  103. hinar] om. Cod.
  104. sina Cod.
  105. annat om. Cod.
  106. hér om. Cod.
  107. skimpe sic Cod.
  108. riddarann Cod.
  109. ellds Cod.
  110. sic Cod.
  111. stigin Cod.
  112. þau attu Cod.
  113. sic Cod.
  114. sic Cod.
  115. Jonum Cod.