Úr Tróndarbók (Færeyjingasaga)

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

A. C. Evensen
Lesibók
Tórshavn 1911

Úr Tróndarbók (Færeyjingasaga)

Tróndur fór tíl Danmarkar

Torbjörn æt ein maður, hann var kallaður Götuskegg, hann búði í Eysturoy í Føroyjum. Guðrun æt kona hansara; tey áttu tveir synir; Tollakur æt hin eldri og Tróndur hin yngri; teir vóru evnaligir menn. Tollakur var bæði stórur og sterkur; Tróndur var í sama lagi, tá ið hann var fullvaxin, men stórur mismunur í aldri var brøðrana millum. Tróndur var reyðhærdur, fröknátur í andliti og grefligur í ásjón. Torbjörn var ríkur maður og var gamalur, tá ið hesi tíðindi vóru. Tollakur giftist har í oyjunum, men var tó heima hjá faðir sínum í Götu; og stutt eftir at Tollakur var giftur, andaðist Torbjörn Götuskegg, og var hann so útborin í heyg eftir fornum siði, tí at tá vóru allar Føroyjar heidnar. Synir hansara skiftu arvin ímillum sín, men báðir vildu hava jorðina í Götu, tí at hon var besta ognin; teir lutaðu tá um tað, og heimaparturin líknaðist tá Tróndi. Tollakur beyð Tróndi aftaná býtið at lata seg hava heimabúgvið og hann meira av leysagóðsi, men Tróndur vildi ikki; Tollakur fór tá burtur haðani og fèkk sær annan bústað har í oyjunum. Tróndur tók til sín mangar niðursetumenn fyri mestu leingu, ið fáast kundi; hann bjóst til skips um sumarið, men hevði lítlan farm út við sær. Hann fór til Noregs og hevði har tilhald hjá bónda allan veturin, men tóktist sum oftast at vera í döpurhuga. Tá var Haraldur gráfeldur kongur yvir Noregi. Sumarið eftir fór Tróndur suður til Danmarkar við keypmonnum á farmaskipum og kom til Háloyrar um sumarið. Har var tá stór mongd av fólki saman komin, og so er sagt, at hagar kemur mesta mannfjöldin í Norðanlondum, meðan keypstevnan stendur. Tá ráddi fyri Danmörk Haraldur kongur Gormsson, ið kallaður var blátonn. Haraldur kongur var á Háloyri um sumarið og stór mannfjöld við honum. Tveir menn av kongshirðini eru nevndir, sum tá vóru har við honum; annar æt Sjúrður og annar Hárekur; hesir brøður gingu ofta um keypstaðin og vildu keypa tann besta og størsta gullring, teir Götu fingið. Teir komu inn í eina búð; hon var hagreidd sum best; har inni sat maður og tók blídliga ímóti teimum og spurdi, hvat teir vildu keypa. Teir sögdust vilja keypa stóran og góðan gullring; hann svaraði, at hèr treyt ikki úr at velja. Teir spyrja hann at navni, hann nevndi seg Hóímgeir ríka; hann brýtur nú upp fyri dýrgripum sínum og sýnir teim ein tjúkkan gullring, sum var størsti gripur, og metti hann so dýran, at teir tóktust ikki vita, hvört teir kundu strax á staðinum fáa til vegar alt tað silvur, ið hann kravdi fyri ringin, og bóðu bíða til morgins, og hann játtaði tí. Nú ganga teir burtur við hesari avgerð, og leið so náttin av. Um morgunin gongur Sjúrður burt úr búðini, og Hárekur var eftir staddur, og stutt eftir kemur Sjúrður fyri uttan at tjaldaskörunum og rópaði: "Hárekur frændi!" segði hann, "fá mær skjött pungin, sum silvurið er í, tað sum vit ætlaðum til ringskeyps, tí at nú er keypið gingið saman; men bíða tú hèr meðani og ansa eftir búðini!" Nú fær hann honum silvurið ígjögnum skarið á tjaldinum.

Ráðgerð Tróndar

Eina lötu síðari kemur Sjúrður inn í búðina til bróður síns og mælti: "tak tú nú silvurið, nú er keypið komið í lag." Hann svarar: "eg fèkk tær silvurið í áðani." "Nei," sigir Sjúrður, "eg havi ikki tikið við tí." Nú træta teir um hetta. Eftir tað siga teir kongi frá; kongurin og aðrir menu tykjast tað vera eyðvitað, at peningurin er stolin frá teim. Nú leggur kongur bann ímóti burturferð haðani, so at eingi skip skuldu sigla burtur, meðan so var statt. Hetta tókti mongum manni óhent at liggja so har longur enn tað, keypstevnan stóð. Tá hildu Norðmenn stevnu sín ámillum til ráðagerð. Tróndur var á teirri stevnu og mælti so: "hèr eru menn heldur ráðleysir." Teir spyrja hann: "veitst tú tá nakað ráð?" "Tað man vera," sigir hann. "Kom tá fram við tíni ráðagerð," sögdu teir. "Ikki man eg gera tað fyri einki," sigir hann. Teir spyrja, hvat hann leggur á. Hann svarar: "hvör tykkara skal fáa mær ein oyra í silvuri," sigir hann. Teir sögdu tað vera nógv, men tó gingu teir undir, at hvör maður fèkk honum hálvan oyra í silvuri og annan hálva oyran skuldi hann fáa, um hetta gekk væl av. Næsta dagin eftir setti kongur ting og talaði so, at aldri skuldu menn verða leysir haðani, áðrenn lýst var um henda stuldur. Tá tekur til orða ein ungur maður, sum hevði hárið stutt vaxið upp av kolli, reyður á hárliti, fröknátur og heldur grefligur í ásjón, og mælti so: "væl so ráðleysir eru hèr menn," sigir hann. Ráðgevar kongs spyrja, hvat ráð hann kundi at leggja. Hann svarar: "tað er mítt ráð, at hvör maður, ið higar er komin, leggi fram so mikið silvur, sum kongur leggur á, og tá ið öll rúgvan er komin saman í ein stað, bøti teimum, ið fyri skaðanum vóru; men kongur havi sær tað til sømdar, ið avloypur, veit eg, at hann vil síja væl fyri tí, sum hann fær, og menn liggi ikki hèr veðurfastir, so mikil mannamúgva, sum hèr er saman komin, sær til stórt óhapp." Her var skjött tikið undir av mannamúgvuni, og sögdust allir gjarna vilja leggja fram peningar og heiðursgávu til kongs heldur enn at vera inni teptir har sær til stóran skaða, og hesum ráði var samtykt og peningurin tann anborin, og var tað stór rúgva. Strax eftir hetta sigldi stórur partur av skipunuin burtur híiðani. Kongurin helt tá ting og var hugt at peningarúgvuni. Tá fingu brøðurnir skaðan afturbøttan av hesum peningunum. Tá talaði kongur við menn sínar um, hvat gerast skuldi vi hetta nógva fæ. Tá tekur ein maður til orða og mælti: "harri mín," segði hann, "hvat tykist tygum hann at vera verður, sum hetta ráðið gav?" Teir síja nú, at tað var hin sami ungi maðurin, sum nú stóð fyri kongi, ið hetta ráð hevði givið. Tá mælti Haraldur kongur; "allir hesir peningarnir skulu býtast í helft; skulu mínir menn hava aðra helftina, og hin helftin skal aftur býtast í tveir partar, og skal hesin ungi maður hava annan partin av hesi helftini, men annan partin skal eg sjálvur hava umsorgan fyri." Tróndur takkaði kongi fyri við fögrum og blíðum orðum, og var tað so mikið fæ, ið Trónda líknaðist, at treyðugt teljast kundi, hvussu mangar mèrkur tað var. Haraldur kongur sigldi tá burtur og öll mannfjöldin, ið har hevði verið. Tróndur fór til Noregs við teim norsku keypmonnum, sum hann var komin hagar við, og teir rindu honum teir peningar, hann hevði kraft av teim, og keypti hann sær har eitt farmaskip, stórt og gott, og skipar inn í tað alt hitt mikla fæ, hann hevði fingið í hesari ferð; stevnir hann nú við hesum skipinum til Føroyjar, og lendi har við öllum góðsinum heilum og holdnum, reisir búgv í Götu um várið og skortir honum ikki fæ. Tróndur var stórur maður av vaxtralag, reyðhærdur og reyðskeggjaður, fröknátur, grefligur í ásjón, dapur í huga, ráðsnjallur, svikafullur í ðllum brðgdum, ódællur og ilskur við smámenn, blíðmæltur við yvirmenn, men hugsaði altíð um svik.

Bardagi

Nú er at siga frá brøðrunum Brestir og Beinir; teir áttu tveir garðar, annan í Skúvoy og annan í Dímun. Kona Brestirs æt Sissal, sum var norsk av ætt. Tey áttu ein son, sum æt Sigmundur og var níju ára gamalur, tá ið hetta barst til; hann var bæði mikil og menniligur. Beinir hevði frillu, sum æt Tóra, og son við henni, sum æt Tórir; hann var tá ellivu vetra gamalur og evniligt ungmenni. Tað er at siga frá eina ferðina, ið brøðurnir vóru á garði sínum í Dímun, at teir fóru í oynna lítlu Dímun, sum óbygd er; har lótu teir ganga seyð og neyt, sum teir ætlaðu at taka til skurð. Dreingirnir Sigmundur og Tórir bóðu lova sær við teimum; brøðurnir góvu teimum eftirlæti og so fara teir til oynna. Brøðurnir hövdu öll vopn síni. So er sagt frá Brestir, at hann var bæði stórur og sterkur og bar av hvörjum manni í vopnaføri, vitugur maður og vinsælur við allar sínar vínir. Beinir bróðir hans var líkaleiðis dúguligur maður, men kundi tó ikki metast til javns við bróðurin. Nú fóru teir frá oynni lítlu Dímun, og tá ið teir strevaðu nógv at koma inn undir oynna Dímun hina bygdu, sóu teir tríjar skútur koma ímóti sær, ladnar av fólki og vopnum, og vóru tólv menn á hvörjari skútu. Teir kendu hesar menn, og var har fyri teim Flavgrímur úr Suðuroy og Tróndur úr Götu á aðrari skútuni og Bjarni úr Svínoy á teirri triðju. Teir komust ímillum brøðurnar og oynna, so hesir náddu ikki at lending síni, men komu upp við skútuni í öðrum staði í fjöruni; men har var hamarsklettur fyri teimum, og lupu brøðurnir upp á hann við vopnum sínum og dreingirnar settu teir har niður hjá sær á klettin. Kletturin var víður omaná og góður at verja. Nú koma teir Havgrímur at og hesar tríjar skúturnar og leypa strax á land og niðan í fjöruna at klettinum; Havgrímur og Svínoyjar-Bjarni veitn strax atsókn at brøðrunum, men teir verja seg væl og dreingiliga. Tróndur reikaði eftir fjöruni og fylgi hansara, og vóru ikki í atsóknini. Brestir vardi klettin har, sum lættari var at søkja at, men verri til at verja, Nú bardust teir eina stund, og bardagin stóð á jövnum føti ímillum teirra. Tá mælti Havgrímur: "Tær treytir lovaði tú mær, Tróndur, at tú skuldi veita mær dugnað og til tess gav eg tær fæ mítt." "Tú ert so mikið størri neyt, sum tú ikki kanst søkja at tveim monnum við tvinnum tylftum manna, og er tað tín háttur altíð at hava aðrar til skotbjálva fyri teg og torir illa at nærkast, tá ið nökur mansroynd er fyri; ráðuligast er lær nú, um nökur dygd er í tær, at fara sum oddamaður upp ímóti Brestir, so at aðrir fylgdu tær eftir; annars er tað eyðvitað, at tú ert eitt ódugnadýr;" og eggjar hann nú sum harðast. Og eftir hetta loypur Havgrímur upp í klettin og rennir spjótið til hansara, so tað kom á miðjuna og inn ígjögnum. Og tá ið Brestir kennir sær banasár, gongur hann fram á stunguna og at Havgrími og höggur til hansara við svörðinum og kemur höggið á vinstru öxl á Havgrími, og kleyv oman í öxlina og síðuna, so at hondin fell leys frá, og fell tá Havgrímur deyður út fyri klettin og Bestir oman á hann, og lótu so báðir har sítt lív. Nú søkja teir í öðrum stað at Beinir; hann vardi seg væl, men so var endin, at Beinir læt har lív sítt. So er mannasögn, at Brestir var tríggja manna bani, áðrenn hann drap Havgrím, og Beinir tveggja manna bani. Eftir hesar bardagarnar mælti Tróndur, at teir skuldu drepa smádreingirnar Sigmund og Tórir. Bjarni svarar: "eingin skal drepa teir." Tróndur svarar: "tá er tó hèr vandi, at teir verða teim flestu monnum at bana, ið hèr eru staddir, tá ið teir sleppa undan nú." Bjarni svarar: "eingin skal drepa teir heldur enn meg sjálvan." "Ikki var mær hetta álvara," segði Tróndur, "eg vildi royna tykkum, hvussu hugur tykkara stóð um hetta, og skal eg nú bøta dreingjunum um hetta, at eg havi verið staddur á hesum fundi, og bjóða teimum til fosturs hjá mær." Dreingirnir sótu á klettinum og sóu, hvussu alt hetta barst til, og Tórir græt, men Sigmundur mælti: "grátum ikki, frændi, men leggjum os tí longur í minni." Eftir hetta fóru teir burtur, og Tróndur læt dreingirnar fara við sær norður til Götu. Lík Havgríms var flutt til Suðuroyjar og har jarðað eftir fornum siði; men vinir Brestirs og Beinirs fluttu lík teirra heim til Skúvoyjar og gróvu tey har líkaleiðis eftir fornum siði. Nú spurdust hesi tíðindi um allar Føroyjar, og hvör maður harmaði brøðurnar.

Frá Sigmundi

Minnestøtte over Sigmundur Brestisson i Sandvík på Færøyene, laget av Hans Pauli Olsen i 2006.

Þat sumar, er þeir bræðr Brestir og Beinir voru drepnir, varð hofðíngjaskipti í Noregi, var feldr frá landi Haraldr gráfeldr, en Hákon jarl kom í staðinn, ok var þá fyrst skattjarl Haralds konúngs Gormssonar, ok helt ríki af honum; var þá eydt öllu ríki þeirra Gunnhildarsona, sumir voru drepnir, en sumir flýðu or landi. Nú er at segja frá þeim Sigmundi ok Þóri, at þeir eru tvo vetr síðan í Víkinni, er Rafn let þá lausa, ok er þá uppgeingit fèð, þat Rafn fèkk þeim, ok er Sigmundr þá tólf vetra gamall, en Þórir fjórtan vetra; spyrja til ríkis Hákonar jarls, ok gera nú þat ráð fyrir sèr at vitja hans, ef þeir mætti því viðkoma; þikir þeim sèr þat líkligast til nokkurs góðs, er feðr þeirra höfðu honum þjónat; gánga nú or Víkinni til Upplanda, ok þann veg austr eptir Heiðmork ok norðr til Dofrafjalls, ok koma þar við vetr sjálfan, ok snjófar þá á fyrir þeim ok vetrar; ráða þeir þó á fjallit með litlu ráði, fara villt ok liggja úti, svá at mörgum dægrum skipti, matarlausir, ok þá lagðist Þórir fyri, ok biðr Sigmund þá hjálpa ser ok leita af fjallinu; hann kvað, at þeir skyldu báðir afkoma, eðr hvörgi þeirra ella; en sá var munr krapta þeirra, at Sigmundr leggr Þóri á bak ser, ok veit þá heldr fyrir ofan; dasaðust nú mjök báðir; finna nú eitt kveld dalverpi nokkut á fjallinu, ok fóru nú eptir því, ok um síðir kenna þeir reykjarþef, ok því næst finna þeir bæ, ok gánga inn, ok finna stofu; þar sátu konur tvær, önnur við aldr en önnur úng stúlka; báðar voru þær fríðar sjónum; þær heilsuðu vel sveinum þessum, ok drógu af þeim klæðin, en fá þeim þurr klæði í staðinn, ok brátt gefa þær þeim mat at eta, ok síðan fylgja þær þeim til svefns, ok búa um þá vel, ok segja at þær vilja, at þeir yrði eigi fyri bónda, er hann kemr heim, kvað hann vera stygglyndan. Nú vaknar Sigmundr við þat at maðr kemr inn, mikill vexti, ok í hreinbjálba, ok hafði hreindýri á baki; hann hafði uppi nasarnar, ok var ýgldr, ok spurði, hvat komit væri. Húsfreýja sagði, at þar voru komnir sveinar tveir: veslíngar, kalnir ok máttdregnir mjök, svá at komnir eru at bana. Hann svarar: svá máttu oss skjótast uppi hafa, at þit takit mennina í vor hús, ok hefi ek þat opt sagt þèr. Eigi nenta ek, sagði húsfreyja, at svá vænligir menn dæi hèr hjá húsum vorum. Bóndi let þá vera kyrt, ok fóru þau til matar ok síðan til svefns. Tvær voru rekkjur í svefnhúsi, lágu þau bóndi ok húsfreyja í oðru, en dóttir bónda í annarri hvílu, en búit var um sveinana þar í húsinu; en um morgininn var bóndi snemma á fótum, ok mælti til sveinanna: þat þiki mèr, sem þær vili, konurnar, at þit hvílizt hèr í dag, ef ykkr þikir svá henta. Þeir kvöðust þat gjarna vilja.

Bardagi millum Sigmundar og Haralds

Tá ið váraði, spyr Hákun jall Sigmund, hvar hann ætlaði sær at hèrja um sumarið, Sigmundur svaraði, at hann skuldi ráða fyri tí. "Ikki vil eg eggja teg at fara at glettast við Sviarnar, men nú vii eg, at tú skalt fara vestur um hav nær við Orknoyjar. Har er vón um at finna tann mann, ið eitur Haraldur jarnheysur; hann er dømdur útlagin av mær og er mín størsti óvinur og hevir gjort miklan ófrið í Noregi; hann er mikið reystmenni; hann vil eg, at tú skalt drepa, um tað kann bera tær til." Sigmundur svarar, at hann skuldi finna hann, fèkk hann at frætta nakað um hann. Nú siglir Sigmundur úr Noregi við átta skipum; Tórir stýrir drekanum Vandilsneyta, og Sigmundur Randversneyta. Teir sigla nú vestur um hav, men fongur er lítil hjá teimum um sumarið. Men tá ið sumarið var liðið væl út, koma teir við skipum sínum undir Ongulsoy ; hon liggur í Einglandshavi. Har síja teir liggja fyri sær tíju skip og var har ímilluni eití stórt drekaskip. Sigmundur verður skjött vissur um, at Haraldur jarnheysur ræður fyri hesum skipum. Teir mæla til bardaga sín imillum um morgunin. Náttin líður av, og um morgunin, tá ið roðar fyri sól, bróta teir upp vopn síni og berjast allan tann dagin til kvölds; tá ið myrkur var fallið á, skiljast teir og mæla um at halda fram við bardaganum aftur um morgunin. Og morgunin eftir kallar Haraldur á skip Sigmundar og spurdi, um han vildi berjast upp aftur. Hann segðist ikki ætla annað. "Tað vil eg nú mæla," sigir Haraldur, "sum eg ikki havi mælt fyrr, at eg vildi, at vit skuldum gerast felagar, og ikki berjast longur." Undir hetta ráðið studdu menninir hjá báðum og sögdu tað vera neyðugt, at teir komu til sættar, og at allir vóru sum eitt, og tá mundi fátt kunna standa teimum ímóti. Sigmundur segði, at ein lutur var til hindurs, at teir ikki mundu sættast. "Hvat er tað?" sigir Haraldur. Sigmundur svarar: "Hákun jallur sendi meg eftir hövdi tínum." "Ilt var mær í vón av honum," sigir Haraldur, "og ólíkir menn eru tit, tí at tú ert av frægastu monnum og hann ein hin versti maður." "Ikki munnu okkara hugir bera saman um hetta," sigir Sigmundur. Menn teirra royndu at fáa teir til sættar, og so varð, at teir semdust og leggjá nú allan hèrfong sín saman, og so hèrja teir víða um sumarið, og fátt kann gera teimum mótstand. Men tá ið kom at heysti, segði Sigmundur, at hann vildi halda til Noregs. Haraldur svarar : "tá munum vit skiljast." "Ikki skal tað vera," segði Sigmundur; "eg vil nú, at vit forum báðir til Noregs, so havi eg tó á einhvonn máta gjort nakað av tí, eg heitti Hákun jalli, tá ið eg føri teg á hansara fund." "Hví skuldi eg fara á fund hins størsta óviiiar míns?" "Lat meg ráða fyri hesum," sigir Sigmundur. "Bæði er tað, at eg trúgvi tær væl tii," segði Haraldur, "og annað er tað, at tú ta (ið eg ikki var við) vildi koma í vanda hjá jalli, og tí skalt tú ráða fyri hesum." Nú sigla teir norður til Noregs, og koma til Hörðalands. Har er sagt teimum, at Hákun jall var á Norðmøri og var staddur í Borgund. Teir halda tá hagar og leggja skip síni inn í Steinavág. Tá fer Sigmundur inn til Borgundar við tólv monnum á eini róðrarskútu, og ætlar at finna Hákun jall fyrst, men Haraldur liggur í Steinavági meðani. Sigmundur kemur nú á fund Hákunar jalls, og situr hann við drykkjuborð. Sigmundur gungur inn fyri jallin og heilsar honum væl og virðiliga. Jallurin tók blídliga ímóti honum og spyr hann tíðindi og biður seta stól undir hann, og so var gjort. Teir tala nú saman eina stund, og Sigmundur sigir honum frá ferðum sínum, men ikki letur hann røðuna falla um, at hann hevði funnið Harald jarnheys. Men tá ið Háiíuni jalli tykir, at hann toyggir út frásögnina, spyr jallurin hann, um hann fann Harald. "Satt er tað,* svaraði Sigmundur og segði honum nó frá, sum til hevði borist teirra miilum, og at teir sættust. Tá tagnaði jallurin og rodnaði at líta á og mælti, ta ein stund leið: "ofta hevir tú, Sigmundur, rikið örindi mítt betur enn nú." "Maðurin er nú komin higar í tygara vald, og eg ætli, at tær takið við sættum av Haraldi fyri mína skuld, so at hann fær grið fyri lív og limir og innivist í landinum." Aldri skal tað vera," segði jallurin, "eg skal drepa hann sum skjótast eg nái honum." "Eg vil bjóða at seta meg í veð fyri hann, harri," segði Sigmundur, "og so mikið fæ, sum helst tær viljið leggja á." *Onga sætt man hann fáa av mær," segði jallurin. Sigmundur svarar: "til lítils gagns havi eg tænt tær, tá ið eg skal ikki kunna fáa grið og sætt fyri ein mann; nú skal eg fara burtur úr hesum landi og ikki tæna tær longur, og tað mundi eg vilja, at tað mátti standa tær hart, áðrenn hann verður dripin." Springur nú Sigmundur upp og gongur út av stovuni, men jallurin situr eftir og tegir, og eingin torir at biðja fyri Sigmundi. Tá tekur jallurin til orða: "reiður var Sigmundur nú, og spell er tað fyri ríki mítt, um hann rýmir burtur, og ikki man tað vora álvara hansara.* "Tað man víst vera álvara hansara," sögdu menn hansara. "Farið nú eftir honum," segði jallurin, "og vit skulum semjast um hetta soleiðis sum hann beyð." Nú ganga jallsmenn til Sigmundar og siga honum hetta, og Sigmundur fór tá aftur til jalls, og nú er jallurin hin fyrri, sum heilsar, og segði, at teir skuldu sættast um hetta, sum hann fyrr hevði boðið: "eg vil ikki, at tú skalt fara frá mær." Tá tók Sigmundur við grið og sætt fyri Haraldi og fer nú at finna hann og siga honum frá viðurskiftum teirra, at sættin var komin í lag. Haraldur segði, at ilt mundi vora at trúgva honum, men tó fóru teir nú á fund jalls og samdust sum frá er sagt. Eftir tað fór Haraldur norður til Halogalands, men Sigmundur var hjá jallinum í miklum kærleika og Tórir frændi hansara og stórt fylgi av monnum við teimum. Sigmundur heldur menn sínar væl bæði við klæðum og vopnum.

Frá Hákuni jalli og Signmundi

Tað er nú at siga frá Sigmundi, at hann talaði við Hákun jall, at hann vildi geva upp at við hesum hèrnaði og heldur leita vestur til Føroyjar, segðist ikki longur vilja hoyra tað, at hann hevndi ikki faðir sín, og at hetta var honum brigslað, og biður nú jallin veita sær styrk til tess og leggja sær ráð, hvussu hann skuldi útinna tað. Hákon svarar, at havið er torført til oyjana og brimið nógv, og at hagar kann ikki haldast við langskipum, — "men eg skal lata gera tveir knörrir og fáa menn til at fara við tær, so at okkum kann tykjast, at alt er væl skipað." Sigmundur takkar honum fyri vælgerð; teir búgvast nú um veturin til ferðar, og hesi skipini liggja útreidd um várið, og menn eru fingnir til teirra. Haraldur kom til hansara um várið og var fúsur til ferðar við honum. Og tá ið Sigmundur var úti við , at vera ferðarbúgvin, mælti Hákun jall: "honum skai maður á leið fylgja, sum hann vil aftur skal koma." Jallurin gekk nú út við Sigmundi. Tá mælti Hákun: "hvat sigir tú mær til tess: hvönn hevir tú trúgv uppá?" Sigmundur svarar: "eg trúgvi á mátt mín og megin." Jallurin svarar: "ikki eigir so at vera, men tú skalt leita tær troyst har, sum eg havi sett alla mína trúgv á, og tað er Torgerð Hörðabrúður, og vit skulum nú fara at finna hana og har søkja tær góða lukku." Sigmundur bað hann ráða fyri, og nú ganga teir í skógin á eina vágnbreyt og so á eina lítla tvörgötu í skóginum, og tá koma teir á eitt opið pláss, og har stendur eitt hús og grind um; húsið var ógvuliga vakurt, og gull og silvur var rent í skurðirnar. Hákun og Sigmundur ganga inn í húsið og fáir menn við teimum; har vóru mong gudabílæti, og á húsinum vóru nógvir glasgluggar, so at ongar staðir bar skugga á. Ein kona var har innari í húsinum við tvörveggin og var prýðiliga skrýdd. Jallurin kastaði seg niður fyri føtur hennara og lá leingi; síðani stendur hann upp og sigir við Sigmund, at teir skuldu føra henni offur í silvuri og leggja tað á stólin fyri hana. "Og tað skulum vit hava fyri mark," sigir Hákun, "um hon vil taka ímóti tí, at hon, sum eg viidi, sleppir leysan taíin ringin, sum hon hevir á hondini; av hesum ringi eigir tú Sigmundur at taka lukku tína." Nú trívur jallurin eftir ringinuni, og tykir Sigmundi, at hon boyggir nevan saman, so at jallurin fèkk ikki ringin. Jallurin kastar seg aðra ferðina niður fyri hana, og Sigmundur sær tár stokka jalli úr eygunum: eftir tað stendur hann upp og trívur eftir ringinum, og er hann nú leysur; jallurin fær Sigmundi ringin og segði tá við hann, at henda ringin skuldi hann aldri skiljast við, og tað játtaði hann honum. So statt skiljast teir, og Sigmundur fer til skip síni; so er sagt, at fimti menn vóru á hvörjum av skipunum. Teir hildu nú vestur í hav og hövdu góðan byr, har til teir sóu fugl av oyjunum ; bæði skipini fylgdust saman. Haraldur jarnheysur var á skipi hjá Sigmundi, men Tórir stýrdi hinum skipinum. Nú brast stormur á teir, og skipinl skildust og rókust um í fleiri samdøgur.

Sigmundur og Össur

Náttina eftir fara teir til Skúvoyjar (Dímunar) og koma aftur í dimmalætting til oynna; bar Sigmundi so væl í lag, at eingir menn vóru úti at vorja stíggin; har í Skúvoy (Dímun). Teir ganga strax upp og við teimum fimti menn, sum Bjarni fèkk teimum; teir koma at virkinum, og tá eru Össur og hansara menn komnir upp á virkið, og Össur spyr nú, hvörjir teir menn eru, sum har eru komnir. Sigmundur nevndi seg. "Tú manst tykjast at hava örindi higar til okkara," sögði Össur; "eg vil bjóða tær slíka sætt, at teir bestu menu í Føroyjum skulu døma um sak okkara." "Einki man verða av sættí millum okkara, uttan eg ráði einsumallur," svaraði Sígmundur. "Ikki vil eg sættast við teimum treytum at geva tær sjálvdømi," sigir Össur, "eg veit ikki tann mannamun ímillum okkara ella tann mun millum sakir okkara, at eg skuldi hava tað neyðugt." Sigmundur svarar og segði við sínar menn, at teir skulu søkja at virkinum einhvörsvegna í gletting og ikki fyri álvara; — *men eg vil leita ráð, hvat eg skai taka til." Haraldur jarnheysur var harður í ráðum og helt ímóti öllum sættum. Össur hövði tríati menn í virkinum, og virkið var torsøkt. Össur átti son, sum æt Leivur og var tá ungt barn. Nú søkja menn Sigmundar at virkinum, og hinir verja. Sigmundur gongur nú undir virkinum og lítur á. Hann var so hèrklæddur, at hann hevði hjálm á hövdi, var gyrdur við svörði, krókhyrnta öxi, sum var silvurdrigin, í hendi, og var hitt besta vopn og skaftið vaft við jarni; hann var í reyðum kyrtli og var ein lættur brynjustakkur uttan á, og var tað á máli bæði av vinum og óvinum, at slíkur maður, sum hann var, hevði aldri komið til Føroyjar. Sigmundur sær nú í einum stað, at virkisveggurin var lopin, og at har var nakað eyðvaldari at søkja at enn aðrar staðir. Sigmundur hopar frá virkinum og tekur renningarlop til og slapp so langt upp, at hann fær krøkt öxina upp á virkisveggin og tá læsti hann seg skjött upp eftir öxarskaítinum og kemur so upp á virkið. Ein maður kom skjött ímóti honum og höggur til hansara við svörði; Sigmundur slær höggið frá sær við öxini og stingur skjött ígjögnum hann við öxarbroddinum, so at öxin sökkur í kav inn í bringuna á honum, og var hann skjött deyður. Hetta sær Össur skjött og loypur ímóti Sigmundi og höggur til hansara, men Sigmundur slær aftur höggið frá sær og höggur til Össurs við öxini og tekur av honum høgru hondina, so at svörðið fellur niður; tá höggur Sigmundur aðra ferðina til Ossurs í bringuna, so at öxin gjordi hol fyri sær, og tá fell Össur. Nú fara menn ímóti Sigmundi, men hann springur ðvutur út av virkisvegginum og kemur standandi niður. Nú tyrpast teir um Össur, hartil hann er deyður. Nú sigir Sigmundur við teir menninar, ið eftir vóru í virkinum, at tveir kostir eru teimum fyri hondum, og annar er, at hann vil svolta teir út inni í virkinum ella seta eld á, og annar er, at teir skulu ganga undir sæit og iata hann einsuniallan ráða. Teir gevast upp og lata hann hava sjálvdømi.

Sigmundur Brestísson tekur við trúgv

Ólavur kongur fór norðan úr Tróndheimi, tá ið leið út á sumarið, og tá ið hann kom á Sunnmøri og var í veitslu hjá einum ríkum bónda, tá kom vestan úr Føroyjum Sigmundur Brestisson og Tórir frændi hans eftir boðunum frá konginuni. Men tá ið Sigmundur fann kongin, tók kongur alvæl og blídliga ímóti honum, og komu teir brátt á mál saman. Kongur mælti: "væl hevur tú gjort, Sigmundur, at tú hevði teg ikki undan hesari ferð; beyð eg tær mest av tí at koma á mín fund, at mær er mikið sagt av dirvi og reystleika tínum; vil eg gjarna vera fullkomin vinur tín, um tú vilt vera mær lýðin í teimum lutum, sum mær tylíjast mest varða um. Hava sumir menn haft tað á máli, at felagskapur okkara ímillum mundi sáma seg væl av teirri orsök, at vit erum nú báðir kallaðir ikki óreystligir, men hövum leingi tolað ilt og verið í vanda, áðrenn vit fingum tann sóma, vit vórum bornir til, tí at okkum hava sumir lutir atborist ikki ólíkt í útlegd, tá ið vit friðleysir vórum útskotnir úr landi og í trældómi; tú vart barn og sást uppá, at faðir tín var dripin sakleysur; eg var í móður lívi, tá ið faðir mín var svikaliga dripin og ikki av aðrari sök uttan av ilsku og næti skyldmanna sína. So er mær eisini sagt, at tað var so langt frá, at faðirbøtur vóru tær bodnar, at skyldmenn tínir tvört ímóti bóðu ikki minni drepa teg enn faðir tín; og vart tú síðani seldur sum trælur, ella rættari at siga, givið fæ til, at tú skuldi vera illa tíjaður og trælkaður; og á tann hátt vart tú út rikin og fluttur frá ogn tíni og óðalsjorð, og hevði í langflri tíð einki at hjálpast við í ókunnigum landi uttan tað, ið útlendskir menn av miskunn veittu tær við styrk hansara, ið öllum ræður. Men ikki ólíkt hesum, ið eg havi tínt frá tær, hevir tilborist mær; hegar ið eg var føddur, var mær veitt elting og atsókn og hugsað um lívlát av samlendum mínum, so at móðir mín mátti fátæksliga flýja við mær frá faðiri sínum og frændum og allari ogn síni, og soleiðis liðu fram trý ár av ævi mínari; har næst vórum vit bæði hèrtikin av víkingum og tá skildist eg frá móður míni, so at eg sá hana aldri síðani; tríjar ferðir var eg seldur sum trælur, og var eg tá í Estlandi hjá öllum ókunnigum fólki, til tess at eg var níju ára gamalur; tá koni har ein frændi mín, sum viðkendi sær ætt mína, og loysti hann mcg úr trældómi og flutti mcg við sær eystur í Garðaríki, og har var eg önnur níju ár enn í útlegd, tó at eg tá var kallaður leysur og frælsur maður; har mentist eg væl og fèkk av tí meiri heiður og virðing av Valdimar kongi enn líkindi kundu vera til fyri útlendskan mann — alt á sama hátt sum tú vart virdur av Hákuni jalli. Nú er so komið um síðir, at hvör okkara hevir ognast faðirarv og fosturlond eftir langan miss av sælu og sóma. Nú allarhelst fyrí ta skuld, at eg havi frætt, at tú hevir aldri blótað til skurðgudar eftir heidna manna siði, tá havi eg góða vón um, at hin högi himnakongur, skapari av öllum lutum, vil leiða teg til at kenna sítt heiliga navn og taka við heiligari trúgv av míni talu, og gera teg til mín javnlíka í rættari trúgv, so sum hann hevir gjort teg til mín javnlíka í styrki og öllum fimleikum og öðrum sínum miskunnargávum, ið hann hevir veitt tær sum mær langa tíð fyrr enn eg hevði níikra vissu um dýrd hans og heiður. Nú veiti tað hin sami altvaldandi Gud, at eg mátti leiða teg til sanna trúgv og til at tæna honum, so at tú síðani við hansara miskunn og við eftirdømi mínum og við mínari tilstudlung má leiða allar tínar undirmenn til sanna gudsdýrkan, sum eg vænti, verða skal. So skalt tú og, um tú vilt vera lýðin hesum mínum orðum, sum eg nú havi sagt, og trúliga tæna Gudi í fostum trúskapi, fáa av mær vinskap og virðing, tó at hetta er alt einki vert móti teirri æru og sálarbót, ið hin altvaldandi Gud vil veita tær sum hvörjum öðrum, ið goymir hans boðorð í kærleiki heilagsandans: at hèrska við hansara sota syni, konginum yvir allar kongar, í allar ævir í hini hægstu himnaríkis dýrd og hèrligheit." Og tá ið hann endaði talu sína, svarar Sigmundur: "tað er tygum kunnigt, harri, sum tær í áðani bóruð upp á mál í røðuni, at eg var tænastubundin hjá Hákuni jalli, og hann tígnaði meg væl, og mær líkaði væl, sum eg var staddur hjá honum, at hann var höllur, ráðagóður og tekkur vinum sínum, tó at hann var grummur og svíkaligur ímóti óvinum sínum; men langt er ímillum tykkara átrúnað; so sum mær skilst av tygara alvökru orðum, at hesin átrúnaður, ið tær havið, er í allar mátar yndisligari og tekkiligari enn hin, ið heidnir menn hava, tá eri eg fúsur at fylgja tygara ráðum og ognast tygara vinskap; tí vildi eg ikki blóta til skurðgudar, at eg longu sá, athesin siður var ónýtur, tó at eg kendi ongan betri." Ólavur kongur varð glaður við orð Sigmundar, at hann á so skynsaman hátt tók við tí, hann hevði røtt um. Sigmundur var tá skírdur (doyptur) og allir hansara fylgdarmenn; kongur læt kenna honum heilig frøði í kristnari trúgv; Sigmundur var hjá kongi um veturin í miklari virðing.

Sigmundur fór at boða kristni í Føroyjum

Frimerke fra 2000 som illustrerer kristningen av Færøyene. (Anker Eli Petersen, Postverk Føroya).

Tá ið nú tók at vára, kom kongur ein dag upp á mál við Sigmund og segði, at hann vildi senda hann vestur til Føroyjar og kristna tað fólk, sum har búði. Sigmundur bar seg undan hesum starvi, men játtaði tó um síðir kongi tað, ið hann vildi. Kongur setti hann tá til at vera valdsmaður yvir allar oyjarnar og fèkk honum prestar at skíra fólkid og kenna teimum tað fremsta í teirri kristnu trúnni. Sigmundur sigldi nú, hegar ið hann var ferðabúgvin, og ferðin gekst honum væl. Tá ið hann kom til Føroyjar, stevndi hann bóndunum til tings í Streymoy, og har kom stór mannfjöld saman. Men tá ið tingið var sett, stóð Sigmundur upp og hevði upp eina langa røðu og segði frá tí, at hann hevði verið eystur í Noregi og funnið Ólav kong Trygvason, segði og, at kongur hevði skipað allar oyjarnar í hansara vald; og tóku flestir bøndur væl við hesum tíðindum. Tá mælti Sigmundur: "tað vil eg líkaleiðis gera tykkum kunnigt, at eg havi skift trúgv og eri nú kristin maður; eg havi og tað ørindi og boð frá Ólavi kongi at snúgva öllum fólkinum til rætta trúgv." Tróndur svarar, at hoyrandi mundi vera, at bøndur talaðu millum sín um tílíkt vandamál. Bøndur sögdu, at hetta var væl talað; teir gingu nú í annan stað á vollinum; talar Tróndur nú fyri bóndunum, at best mundi vera at siga korta nei til hetta boðið, og so var lokið samráðið eftir ráðum Tróndar, at teir allir samtykkja í hesum. Men tá ið Sigmundur sær, at alt fólkið er farið til Tróndar og teirra, sum hjá honum vóru, so at eingir vóru eftir hjá honum uttan hansara menn, teir ið kristnir vóru, tá mælti hann: "ovmikið vald havi eg nú fingið Tróndi." Har eftir tustu menninir hagar, hvar Sigmundur og hansara menn sótu, hövdu strax vopnini á lofti og hövdu ikki friðalig læti. Sigmundur og hansara menn sprungu upp ímóti. Tá mælti Tróndur: "setist menn niður og láti ikki so øðiliga! men tað er at siga tær, Sigmundur frændi, at vær bøndur erum allir samsintir um tað ðrindi, sum tú flutti fram, at vær viljum á ongan hátt taka við siðaskifti ella aðra trúgv, og hèr munum vær veita tær atsókn á tinginum og drepa teg, uttan tú heldur av og játtar osum fyri vissu, aldri síðani at flytja hetta boðið fram hèr í oyjunum." — Og tá ið Sigmundur sær, at hann kemur ongan veg á sinni um trúnna, og hevði einki lið at stríða ímóti öllum tí fólki, ið har var samankomið, mátti hann játta hesum fyri vitnum og við handfestu, og har við sögdu teir upp tingið. Sigmundur sat heima í Skiivoy um veturin og var í döpurhuga um tað, at bøndurnir hövdu kúgað hann, men hann læt tað tó ikki finnast á sær.

Atsókn Tróndar á Sigrnund

So bar til ein dag, tá ið stutt var til vetrar, at Tróndur savnar menn til sín og fara við honum trinni tjúgu av monnum, og Tróndur sigir, at teir skulu nú leita á fund Sigmundar, sigir seg hava droymt, at nú mundi verða stýrt honum nær. Teir hövdu tvær skútur og valt lið; í ferð við Tróndi var Leivur Össursson, Sjúrður Tollaksson, Tórður lági, Geyti hin reyði, Steingrímur (so æt ein bóndi í Eysturoy), Eldjarn kambhöttur, sum tá hevði verið leingi hjá Tróndi. Svínoyjar-Bjarni sat kvirrur, síðan teir Sigmundur sættust. Tróndur og menn hansara fóru nú til tess, at teir koma til Skúvoyjar og draga upp skútur sínar, og teir ganga nú allir upp, til teir koma at uppgonguni. Skúvoy er so góð at verja, at teir siga, at hon verður ikki tikin, tá ið tíju menn eru til at verja uppgonguna, men at aldri koma so mangir, at hon tá kann søkjast. Eldjarn kambhöttur gekk fyrstur upp nakað framman undan hinum, og fann vaktarmann Sigmundar í uppgonguni; teir ruku strax saman, og so var endin av bardógum teirra, at teir duttu báðir oman av hamrinum og fingu har báðir bana. Tróndur og allir hinir ganga nú niðan til húsa og sláa ring um garðin og koma aldeilis óvart á teir, at eingi njósn komu undan teimum; teir brutu upp hurðarnar. Sigmunđur og allir teir, ið fyri innan vóru, leypa eftir vopnum; Turið husfrúin tekur eisinni vopn, og er ikki minni dugur í henni enn í einumhvörjum kallmanni, Tróndur og hansara fólk bera eld at húsunum og ætla at søkja garðin bæði við eldi og vopnum; teir gera nú harða atsókn, og tá ið teir hava søkt at eina stund, gongur Turið húsfrúin út í dyrnar og mælti: "hvussu leingi ætlar tú, Tróndur, at berjast við hovuðleysar menn?" "Satt og sólarklárt man hetta vera," svarar Tróndur, "og Sigmundur man vera sloppin burtur." Nú gongur Tróndur sólarangt um garðin og bríxlar. Tróndur kemur nú at jarðhúsmunna, sum var ikki langt burtur frá garðinum; hann ger nú so, at hann hevir aðra hondina niðri á jorðini og førir hana so upp aftur undir nasarnar á sær og mælti tá: "hèr hava teir tríjir farið, Sigmundur, Tórir og Einar." Nú fer Tróndur so um stund og tevjaði sum hann snoddaði spor sum hundur; hann biður teir ikki koma til sín og fer hann til tess, at hann kemur at eini gjógv, og hann gongur tvört um oynna Skúvoy. Tá mælti Tróndur: "hèr hava teir farið, og man Sigmundur hava lopið yvir gjónna, hvat so av hinum hevir verið. Nú skulum vær skifta sundur menn osara," sigir Tróndur, "skal Leivur Össursson og Sjúrður Tollaksson fara eftir gjáareggini fyri annan endan av gjónni og sumt av liðinum við teimum, og eg fyri annan endan, og skulum vær tá finnast hinumegin gjónna." Nú gera teir so; Tróndur mælti tá: "nú stendur til tín, Sigmundur, at koma fram, hevir tú dirvi til tess og vil tykjast at vera so reystur maður, sum tú leingi hevir verið kallaður." Men niðamyrkur var sum mest, og stutt eftir loypur maður yvir gjónna ímóti Tróndi og höggur við svörði til Steingríms, nábúa Tróndar, og klývur hann niður í hèrðarnar, og tað var Sigmundur; hann loypur strax övutur aftur yvir gjónna. "Har fór Sigmundur," sigir Tróndur, "og eftir teimum skulum vær halda oman ímóti gjáarmunnanum;" so gera teir, og finnast teir har allir, Leivur og Tróndur. Sigmundur og felagar hansara koma nú allir á ein hamar ímóti sjónum og hoyra nú mannamál allar vegir um seg; tá segði Tórir: "nú munum vær verja os hèr sum eydnan verður osum." "Ikki eri eg førur at verja meg," sigir Sigmundur, "tíat svörðið datt mær úr hendi í áðani, tá ið eg leyp övutur aftur um gjónna, og skulum vær nú leypa hèr út av hamrinum og taka til at svimja." "Gerum, sum tær líkar," sigir Tórir. Teir taka nú hesi ráð, leypa har av hamrinum á sjógvin at svimja. Tá ið Tróndur hoyrdi brestirnar av teimum, mælti hann: "har fóru teir nú, og skulum vær taka bát, hvar hann fáast kann, og leita eftir teimum, sumir á sjógv og sumir á landi;" so gera teir, men finna teir ikki.

Tórálvur Sigmundarson og Sjúrður Tollaksson i Noreg

Hetta várið var skip farið úr Noregi til Føroyar, og í tí skipi fóru orðsendingar Ólavs kongs um tað, at onkur av hirðmonnum hansara, Leivur Össursson, Gilli lögmaður ella Tórálvur úr Dímun skuldu koma úr Føroyjum til hansara. Men tá ið hesi boðini komu til Føroyar og vóru kunngjord teimum har, tala teir sín ámillum um, hvat undir hesum boðum mundi búgva, og teir komu ailir á samt um tað, at teir hugsaðu, at kongur mundi viija spyrja teir um tey tíðindi, ið sumum monnum virdist satt at vera, har mundi hava tilborist í oyjunum um vanlukkuferðir sendimanna kongs við teimum báðum skipunum, sum eingin maður var aftur spurdur upp. Teir tóku tað ráð, at Tórálvur skuldi fara; hann reiddist tá til og búði út farmaskip, sum hann átti, og mannaði tað, og vóru har á skipinum tíju ella tólv menn. Men tá ið teir vóru búnir og bíðaðu eftir byri, vóru tey tíðindi í Eysturoy ein dag, ið gott var veður, at Tróndur gekk inn í stovuna, hvar Sjúrður og Tórður og Geyti lógu á beinkinum. Tá mælti Tróndur: mangt umskiftist á mansins ævi; sjaldan var tað í okkara ungdóms dögum, at menn, sum førir vóru til alt, sótu ella lógu inni góðveðursdagar, og ei mundi tað tykjast hinum fyrru monnunum hèr líkligt, at Tórálvur úr Dímun skuldi vera størri reystmenni enn tær eruð. Farmaskipið, ið eg havi átt og hèr stondur i neystinum, ætli eg gerst so fornt, at tað fúnar undir bráðini; hèr er hvört hús fult av ull, sum iggur ónýtt uttan at vera gjörd í pening; so skuldi ikki verið, um eg hevði verið nökur ár yngri." Sjúrður leyp út og heitti á Tórð og Geyta, og segðist ikki vilja tola slíkt brixlorð. Teir ganga út og hagar, hvar húskallar vóru, fóru so og drógu fram skipið, lótu bera farm oman og laða í skipið og gjordu alt liðugt á fáum dögum; teir vóru líkaleiðis tíju ella tólv menn á skipi. Teir og Tórálvur fóru allir út í senn, tá ið byrur kom, og teir vitstu hvör av ððrum alla tíðina í havinum. Teir komu at landi í Hernu í skýming; Sjúrður og hansara menn logdu seg ytri í fjöruni, men tað var tó stutt ímillum teirra. Um kvöldið, tá ið dagsett var, og Tórálvur og hansara menn ætlaðu sær at fara niður undir, tá gekk Tórálvur og ein annar maður við honum á land at leita sær ein stað at hjálpa sær sjálvum; men tá ið teir vóru búnir at ganga oman íiftur, tá segði hann, ið honum fylgdi, at klæði var kastað yvir hovdið á honum, og hann var tikin upp av jorðini; í tí bili hoyrdi hann ein brest, og síðani var hann borin burtur og blakaður til falls; men var sjógvur undir, og har var hann koyrdur undir kav; men tá ið hann kom aftur á land, fór hann hagar, sum hann og Tórálvur hövdu skilst; hann fann Tórálv, og hann var tá klovin niður í hèrðar og var deyður. Men tá ið skipsmenn Tórálvs vóru varir við hetta, bóru teir lík hansara iít á skip og náttsettu tað har. Tá var Ólavur kongur í veitslu í Lýgru; og var strax sent boð til hansara; við neyðsendarboðum var stevnt til tings, og kongur var sjálvur á tinginum; hann hevði latið stevna Føroyingunum av báðum skipunum hagar, og teir vóru komnir til tings. Men tá ið tingið var sett, tá stóð kongur upp og mælti: "slík tíðindi, sum hèr eru fram komin, eru tí betur sjaldan hoyrd; hèr er av lívi tikin ein av bestu monnum, og vær hugsum, hann var sakleysur; er nú nakar maður hèr á tinginum, sum kann at siga frá, hvör ið hevir gjort hetta verk?" Men har svaraði eingin til. Tá mælti kongur: "ikki er at loyna tí, hvat ætlan mín er um hetta verk, at eg havi illgruna um Føroyingarnar; tað tykist mær helst at vera tilborist á tann veg, at Sjúrður Tollaksson hevir dripið mannin, og Tórður lági hevir stoytt oman hin mannin; men tað fylgir hesi ætlan míni, at eg giti mær til, at hetta mundi so vera fyrifunnið, at teir mundu ikki vilja, at Tórálvur skuldi siga frá illgerningum teirra, sum hann man hava vitað, at satt er, at teir eru sekir í, og os hevir verið gruni á, um tey morð og illvirki, at sendimenn mínir har hava verið dripnir í loyndum." Men tá ið kongurin hevði endað talu sína, tá stóð Sjúrður Tollaksson upp og mælti: "ikki havi eg talað fyrr á tingum, og eg man tí ikki vera mikið orðførur, men tó tykist mær stóra neyðsyn nú bera til tess, at eg svari nakað; eg vil gita mær til, at røðan, sum kongur nú hevir borið fram, man vera komin undan tungurótum teirra, sum eru nógv óvitugari og verri enn hann, men tað skal ikki loynast, at teir eru sannir óvinir okkara; tað er ólíkliga mælt, at eg skuldi vilja vera skaðamaður Tórálvs, tí at hann var fostbróðir mín og góði vinur; men hevði har verið önnur orsök til ella sakir hövdu verið millum mín og Tórálvs, tá eri eg so við viti borin, at eg mundi heldur vilja hava gjort hetta verkið heima í Føroyum enn hèr, hvar handarjaðar tygara. kongur, er yvir mær. Nú vil eg leggja hesa sak frá mær og öllum skipsmonnum mínum, vil eg bjóða eið til sannindis hèrum, so sum lov tykkara setur fyri, men um tygum tykist tað fullari prógv, tá vil eg bera jarn og vil eg, at tær eruð sjálvir staddir við undanførsluna." Men tá ið Sjilrður endaði talu sína, vóru mangir sum talaðu við kongin, at Sjúrður átti at sleppa til undanførslu; Sjúrður tóktist hava talað væl, og teir sögdu, at hann mundi vera ósekur í tí, sum honum var kent um. Kongurin svarar: "um henda mann kunna meiningarnar vera tvískiftar; er hesin illgerningurin login uppá hann, man hann vera góður maður, men er ikki so, man hann vera nakað djarvnri enn dømi munu finnast tii, og tað er ikki minni gruni mín, men tó hugsi eg, at hann sjálvur vil bera sær vitni hèrum." Og eftir manna bøn tók kongur festi av Sjúrði til jarnburðar, at hann skuldi koma morgunin eftir til Lýgru og biskupur skuldi vera staddur har at døma hann sekan ella ósekan av jarnburðinum; og soleiðis var tingið endað; kongur fór aftur til Lýgru, men Sjúrður og fylgisneytar hansara aftur í skip sítt; tá tók brátt at myrkja av nátt. Tá mælti Sjúrður til fylgisneytar sínar: "satt at siga, erum vær hèr komnir í stóran vanda og havum verið fyri miklnri lygn, og hesin kongur er svikafullur, og tað er eyðsæð, hvussu osum fer at gangast, um hann skal ráða ; fyrst læt hann drepa Tórálv, og nú vil hann gera os til óbótamenn; tað er teimum lítið fyri at villa jarnburðin fyri osum; nú haldi eg hann vera verst staddan, sum hættir sær til tess við ein tílíkan mann; nú legst innan úr firðinum fjallagul; eg ráði til tess, at vær vindum segl várt í húnar hátt og stevnum út í hav; fari Tróndur sjálvur annað sumar at selja ull sína, um hann vil, og sleppi eg nú burt hiðani, tá tykir mær vera vón til tess, at eg komi aldri aftur til Noregs." Føroyingunum tóktist hetta hyggjuráð; teir taka at seta upp segl sítt og lata ganga um náttina út í hav sum skjótast teir kundu, og teir lætta ikki, fyrr enn teir korm til Føroyar, Tróndur læt illa um ferð teirra, og teir svaraðu honum ikki væl aftur.

Karl tekur imóti skattinum frá Tróndi og frændum hansara

Nú koma teir at búð Tróndar, og har stóðu tá nakrir menn úti. Leivur spurdi, um Tróndur var í búðini; teir sögdu, at hann var inni. Leivur segði, at teir skuldu biðja hann ganga úi : "Karl og eg hava örindi til hansara." Men tá ið teir komu út aftur, siga teir, at Tróndur hevir so illan eygnaverk, at hann kundi ikki koma út og bað tí Leiv og Karl at ganga inn. Leivur mælti við fylgisneytar sínar, at teir skuldu fara varliga, tá ið teir komu inn í búðina: "trongist ikki, og gangi hann fyrstur út, ið síðst kemur inn!" Leivur gekk fyrstur inn og har næst Karl og fylgisneytar hansara og fóru hèrklæddir og alvápnaðir, sum skuldu teir í bardagar. Leivur gekk at teimum svörtu tjöldunum og spurdi, hvar Tróndur var; Tróndur svarar til og heilsar Leivi; Leivur tók við heilsu hansara og spurdi, hvört hann hevði kraft nakran skatt úr Norðuroyjum, og um hann vildi gera skil á tí silvrinum. Tróndur svarar, at tað var honuin ikki úr huga gingið, sum hann og Karl hövdu talað saman um, og segði, at greiði skuldi vera gjörd um skattin; "hèr er ein pungur, Leivur, sum tú skalt taka við; í honum er silvur." Leivur leit seg um í búðini og sá fáar menn har inni; har lógu menn á beinkinum, men fáir sótu uppi; síðan gekk Leivur til Tróndar og tók ímóti punginum og bar utar í búðina har sum Ijóst var og stoytti silvur í skjöldur sín og rørir um í tí við hondini og biður Karl at hyggja at peningunum; teir litu á eina stund. Tá spurdi Karl, hvussu Leivi líkaði silvurið. Hann svaraði: "eg hugsi, at hvör peningur av versta slagi, sum hevir verið at velja úr í Norðuroyjum, er komin hèr ímillum." Tróndur hoyrdi hetta og mælti: "er ikki silvurið gott?" Leivur svarar: "nei, minni enn so." Tróndur mælti: "ikki eru tá teir frændur mínir smáir skálkar, tá ið teimum í ongum kann trúgvast; eg sendi teir í vár at krevja inn skatt um Norðuroyjar, tíat eg havi til einkis verið førur alt vár, men so hava bøndur givið teimum mútur fyri at taka falskt silvur upp í skattin, slíkt, ið ikki tøkt tykist at vera; har næst fert tú nú, Leivur" at hyggja eftir hesum silvuri, sum goldið er í landskuld til mín." Leivur bar tá silvurið aftur, tók við einum öðrum pungi og bar til Karls og mettu teir nú hesar pengar. Karl spurdi tá: "hvussu líkar tær, Leivur, hetta silvur?" "Illa," sigir hann, "tó ikki so, at slíkt ikki verður tikið í viðurlag fyri skuldir, sum óvandaliga framman undan hevir verið avgjort um, hvussu tær rindast skuldu, men ikki vil eg taka hetta fæ Ólavi kongi til handar." Maður, sum lá á beinkinum, kastaði rekkjuváðina av hövdinum og mælti: "satt er tað, ið fornir hava mælt: so minkar dirvi, sum maður eldist; so gongur eisini tær, Tróndur, at tú letur Karl hin mørska reka peningar tínar í allan dag." Tað var Geyti hin reyði, ið so tók til orða. Tróndur leyp upp við orð Geyta, og varð málreystur og veitti frændum sínum horð ámælisorð. Men tá ið hann stedgaði, mælti hann at endanum, at Leivur skuldi geva honum aftur hesar peningar; "men tak hèr við einum pungi, sum niðursetumenn mínir hava ført mær heim í vár, men tó at eg eri dapurskygdur, tá er sjálvs hond hvörjum hollast." Ein annar maður reisti seg upp á beinkinum tað var Tórður lági, og mælti: "tað eru ómildar skortsfleingjur, vær havum fyri Karl hin mørska, og var vert at løna honum tað aftur." Leivur tók við silvrinum og bar strax til Karls; teir skoðaðu tað. Tá mælti Leivur: "ikki er neyðugt leingi at skoða hetta silvur; hèr er hvör peningur betur enn annar, og hetta fæ viljum vær hava; fá tú nú, Tróndur, mann at hyggja eftir, tá ið tað verður vegið." Tróndur svarar, at bestan mann, hann kundi fáa fyri seg, tókti honum vera Leiv sjálvan. Gingu teir tá út Leivur og Karl, og skamt frá búðini settust teir niður og vógu silvurið. Karl tók hjálmin av hðvdinum og helti tað silvurið í hann, sum vegið var. Teir sóu tá ein mann ganga nær til teirra, og hann hevði ein steyr í hendi, síðan hatt á hövdi, grøna kápu, var skóleysur, hevði línbrokur knýttar at beinunum. Hann setti steyrin niður í völlin, gekk burtur frá og mælti: "akta teg, Møra-Karl, at steyrur mín verður tær ikki at meini!"

Sætt Føroyingana og Tróndar

Nú líður veturin av, og menn koma til tings um sumarið í Streymoy. Nú er tað ein dagin, at teir Gilli og Leivur ganga frá búðum sínum á eina hædd, sum var har á oynni, og talast har við, og nú síja teir har eystur á oynna undir sólini, at upp á tann hovdan, ið har var, ganga menn og teir ikki so fáir, til tess teir tekkja tríati menn, har glitra skjoldir fagrir og prýðiligir hjálmar, öxar og spjót, og var hetta lið hèrmansligt til útsjóndar. Teir síja, at ein maður gekk fyri, stórur og reystligur í reyðum kyrtli, hevði skjöldur tvílitan, bláan og gulan í hvörjari helft og stórt hðggspjót í hendi; teir tóktust har kenna Sjúrð Tollaksson. Næst honum gekk ein førligur maður í reyðum kyrtli og hevði reyðan skjöldur; fyri vissum tóktust teir kenna hendan, at tað var Tórður lági; hin triði maðurin hevði reyðan skjðldur við mansbílæti og stóra ðxi í hendi, og tað var Geyti reyði. Leivur og Gilli fóru nú skjött heim í búðir sínar; Sjúrður og hinir komu brátt eftir hagar og vóru teir allir væl vopnaðir. Tróndur gongur úr búð síni ímóti Sjúrði og liði hansara, og mangir menn fóru við honum, og hansara menn allir við vopnum. Leivur og Gilli hðvdu fáar menn ímóti, hvat Tróndur og hansara lið hðvdu, og tað gjðrdi mestan munin ímillum teirra, at av Leivs monnum vóru fáir einir, ið hðvdu vopn. Tróndur og frændur hansara gingu at flokki Leivs og Gilla; tá mælti Tróndur: "so er nú háttað, Leivur fostri, at her eru komnir frændur mínir, ið brádliga máttu fara úr Føroyum fyri ikki langa tíð síðani; nú kann eg ikki tola, at vær frændur skulum vera kúgaðir av tykkum báðum, tær og Gilla; hèr eru nú tveir kostir fyri tykkum úr at velja: annar er hann, at eg dømi einsumallur ímillum tykkara, men veljið tit ikki henda kostin, vil eg ikki leggja teir í haft, men lata teir fara fram ímóti tykkum sum teír sjálvir vilja." Leivur og Gilli síja, at teir eru ovfámentir ímóti Tróndi og hansara liði nú á sinni, og teir velja tí tann kost at geva allar sakir teirra millum til dóms Tróndar, og hann kunnger strax dóm sín og sigir, at hann mundi ikki síðari verða vitrari at gera taðav: *tað er avgerð mín," sigir Tróndur, "at eg vil, at frændum mínum skal loyvast at vera í Føroyum, hvar teimum líkar, tó at teir hava áður verið riknir burtur hiðani úr oyjum, men bøtur skal hvörgin parturin leggja; ræðið hèr í Føroyjum vil eg hava tað skifti á, at eg havi ein triðjung, Leivur annan og synir Sigmundar hin triðja; hetta ræði hevir leingi verið fyri ovund og tannabiti. Tær, Leivur, vil eg," sigir Tróndur, "bjóða barnfostur og fostra upp Sigmund son tín; tann góðvilja vil eg enn sýna tær." Leivur svarar: ""tað vil eg, at fyri barnfostranini, ið tú hevir boðið okkum, skal Tóra ráða og avgera, hvört hon vil, at sonur hennara skal fara til tín ella vei-a heima hjá okkum." Nú skiijast teir so statt; og tá ið Tóra frætti um barnfostranina, svaraði hon: "tað kann vera, at mær er annar hugur aftur um hetta enn tær, og vil eg ikki, um eg skal ráða, halda Sigmundi syni mínum frá teirri uppfostran, ið honum býðst, tí at mangt tykir mær, Tróndur hevir fram um flestar menn."

Hvussu Leivur var Sjúrði Tollakssyni at bana

Tá mælti Leivur: "langt hevir Tróndur tó sæð fram, tá ið hann beyð okknm barnfostur, og tað má eg kenna tær um, Tóra; — tað verður Sigmundi, syni okkara, at deyða, er hann hjá Tróndi, tá ið nakað kemur ímillum okkara og Sjúrðar." "Ikki ætli eg, hann skal vera har leingi hiðan ífrá," sigir Tóra: "nú er tíðin komin, at vit skulum fara til Eysturoyar, og at tú finnur Trónd fosturfaðir tín;" öll koma tey á samt um hetta.

Nú fer Leivur og tey öll, sjey fólk á báti, og koma til Eysturoyar; tað tók inn um dagin hjá teimum, og teir vóru illa sjódálkaðir, men Tóra var turr. Tey ganga niðan til húsa í Götu, og Tróndur fagnar teimum væl og letur kynda eldar fyri Leivi og monnum hansara í framhúsinum, men Tóra var leidd utar í stovuna, og sonur hennara Sigmundur var har hjá henni; hann var tá níju ára gamalur og av fittastu dreingjum at síja. Móðir hansara spurdi, hvat Tróndur hevði lært hann, men hann segði seg hava lært allar saksøkingar og rættargang um peningabøtur fyri seg og aðrar; tað lá alt greitt fyri honum. Tá spyr hon, hvat fosturfaðir hans hevði lært hann av heilógum lestri. Sigmundur segðist hava lært pater noster (faðir vár) og kreduna (trúnna); hon segðist vilja hoyra tað, og hann gjordi so, og henni tókti hann syngja pater noster nokulunda til lítar, men kredo Tróndar Ijóðaði soleiðis:

Gangi eg ei eina út,

fýra mær fylgja,

fimm Guds einglar;

beri eg bøn fyri mær,

bøn fyri Krist,

syngi eg sálmar sjey;

síji Gud yvir luta mín!

Og í tí sama kemur Tróndur inn í stovuna og spyr, hvat tey tala um. Tóra svarar, og sigir, at Sigmundur sonur hennara hevði flutt fram fyri henni teir lærdómir, ið hann hevði kent honum, "og tykir mær," sigir hon, "at kredo hans er ongum Iíkt." "Tað er so háttað við tí, sum tú veitst," sigir Tróndur, "at Kristus átti tólv lærisveinar ella fleiri, og kundi hvör teirra sína kredu; nú havi eg mína kredu, men tú hana, ið tú hevir lært, og kredurnar eru mangar og kunna vera rættar, um tær ikki eru eins ljóðandi," tey geva nú upp at tala longur um hetta. Um kvöldið var teimum allur beini veittur og var drukkið dúguliga, og Tróndur var ógvuliga kátur; hann biður reiða til teirra í stovuni og gera ból á gólvinum. Leivur sigir, at tað bar væl til. Tóra sigir, at hon vildi, at Sigmundur skuldi siga henni frá ferðuni sínuni og liggja hjá henni um náttina. "Tað fer ikki at bera til, tí tá sovni eg ikki í nátt." "Hetta fert tú tó at veita mær, Tróndur mín," sigir hon, og so varð, at drongurin kom at liggja hjá teimum. Men Tróndur átti sær eina lítla skemmu, og har svav hann altíð og drongurin hjá honum og fáir aðrir menn; Tróndur fór nú í skemmu sína, og tá var liðið langt út á nátt. Leivur ætlar sær at sova og leggur seg niður undir og vendur sær burtur frá konu síni; hon skúgvar undir hann millum hèrðarnar við báðum hondum og bað hann ikki sova; "standið upp," sigir hon, "og farið runt um Eysturoy í nátt og gerið hvört far lamið, so at lað ikki er sjóført." Teir so gera; Leivur var kunnigur har í hvörjari vík ; teir meiðslaðu har hvört fljótandi far, so at einki var sjóført. Teir sova ikki um náttina, men fóru upp snimma á morni, og Tóra og Sigmundur fara boint oman til báts, men Leivur gekk inn í skemmuna at heilsa Tróndi og siga honum takk fyri goðan fagnað, "og Tóra vil, at Sigmundur skal fara við henni." Tróndur hevði sovið lítið um náttina og sagði, at tað skuldi vera av ongum, at Sigmundur skuldi fara haðani. Leivur gongur skundiliga til báts, og Tróndur tóktist nú glögt síja ráð Leivs og Tóru og biður húskallar taka eina skútu, sum hann átti, og at nógvir menn skuldu skunda sær í hana. Teir so gera, men kolbláur sjógvur fossar inn í hana, so teir verða fognir, tá ið teir aftur komast á land; men einki far or har á oynni, sum er farandi við, og Tróndur má verða har veiandi, hvört honum tykir tað gott ella ilt. Leivur fer beina leið heim og savnar tá menn til sín, og or hetta dagin framman undan, sum Sjúrður og Tórður skuldu finnast har.

Nú er at siga frá Sjúrði Toilakssyni og Tórði, at teir búgvast heiman ífrá tann dagstevnda dagin og hann eggjar teir til at vera skjótar. Tórður sigir, at sær tykist litið um at fara; "og ætli eg," sigir hann, "at tú ert feigur, at tú skundar so hart undir hesa ferð." "Ver nú ikki so Iøgin," sigir Sjúrður, "og ver ikki so ræddur, hvar eingin vandi er; vær skulum tó ikki halda av at fara á ta stevnu, sum vær hövum áður sammælt um." "Tú skalt ráða," sigir Tórður, "men ikki kemur tað óvart á meg, um vær komum ikki allir heilir heim aftur í kvöId." Teir fóru tólv saman á eini skútu og væl vopnaðir; teir hövdu storm um dagin og hættuligar streymar at fara um, men sluppu væl undan og komu til Skúvoyar. Tá segði Tórður, at hann vildi ikki fara longur. Sjúrður segði, hann vildi fara niðan til húsa, tó at hann fór einsumallur; Tórður segði, hann mundi vera feigur. Sjúrður gongur upp á oynna, hann var í reyðum kyrtli og hevði bláan tiglamöttul um hèrðar, hann var gyrdur við svörði og hevði hjálm á hövdi. Hann gongur upp á oynna, og tá ið hann nærkast væl húsunum, sær hann, at allar hurðar vóru aftur; kirkjan, sum Sigmundur hevði latið gera, stóð í túninum beint yvir av durunum, og tá ið Sjúrður kom upp ímillum sethúsini og kirkjuna, tá sær hann at kirkjan er opin, og at ein kona gongur frá kirkjuni í reyðum stakki og hevði bláa kápu um hèrðar. Sjúrður kendi, at tað var Turið húsfrúin og snýst ímóti henni; hon heilsar honum blídliga og gongur at einum træ, ið lá í túninum; har setast tey á træið; hon vil horva at kirkjuni, men hann vildi horva at stovudurunum og frá kirkjuni, men hon fèkk ræði og venda tey sær bæði ímóti kirkjuni. Sjúrður spurdi, hvat fólk har var komið. Hon segði, at har var fáment. Hann spurdi, um Leivur var har; hon segði hann ikkl vera har. "Eru synir tínir heima?" sigir hann. "Tað man vera," sigir hon. "Hvat hava teir talað um sak okkara síðani?" sigir Sjúrður. "Tað hövum vær talað um," sigir hon, "at öllum osum konufólkum tykist best um teg, og lítið mundi verið til hindurs fyri mín part, hevði tú verið óbundin." "Stórt eydnuspell hevir tá verið mær fyri," sigir Sjúrður, "og kann tað eisini skjött so skipast mær, at eg aftur eri leysur." "Tað er, sum tað verða má," sigir hon, og í tí vildi hann benda hana inn at sær og fevndi um hana, men hon togaði tiglamöttulin til sín, og í tí var hurðin latin upp, og út leyp ein maður og hevði drigið svórð í hendi, og tað var Hæri Sigmundarson; og tá ið Sjúrður sær hetta, smoyggir hann sær niður úr motlinum og varð so leysur, men Turið situr eftir við motli hansara. Nú koma fleiri menn út, og Sjúrður loypur oman eftir völlinum. Hæri trívur eitt spjót upp og loypur oman á völlin eftir honum, og hann verður skjótastur; hann skjýtur við spjótinum eftir Sjúrði, og tá ið Sjúrður sær, at spjótið stevnir honum beint millum hèrðar, kastar hann sær niður á völlin fram eftir rommum, og spjótið flýgur tá frain yvir hann og stedgaði í völlinum. Sjúrður er skjótur aftur upp á føtur, trívur spjótið og sendir tað aftur, og kemur tað Hæra á miðjuna, og fèkk hann skjött bana. Sjúrður loypur tá oman í stíggin, men Leivur kemur at har sum Hæri lá, men snýst skjött haðan ífrá og loypur haðan oman á eggina og út av henni har sum hann kom at, og er tað sagt, at bergið er fimtan favnar hogt niður í fjöruna. Leifr kom standandi niðr, hann hleypr til skips þeirra bræðra, ok er Sigurðr þá kominn at skipinu, ok ætlaði at hlaupa út á skipit; en Leifr lagði þá sverði til hans á síðuna, en hann snaraðist við honum, og gekk sverðit á hol, at því er Leifr hugði. Sigurðr hljóp þá út á skipit, ok letu frá landi, og skildi þar með þeim. Leifr geingr upp á eyna til manna sinna, ok biðr þá skjött fara til skipa: "ok skulu ver halda eptir þeim." Þeir spyrja, hvart hann hefir spurt lát Héra eðr fundit Sigurð; hann kveðst eigi mundu mart frá segja at sinni. Þeir hlaupa á tvo skip, ok hafði Leifr áttatigi manna. Þeir Sigurðr koma at landi í Straumsey, ok hafði Sigurðr stýrt skipinu, ok var fáorðr við þá. En er hann geingr upp af skipinu, spurði Pórðr, hvart hann mundi mjök sár vera. Hann kveðst þat ógjorla vita. Sigurðr geingr at naustvegginum, er þar var nær sjónum, ok leggr þar hendr sínar á upp, en þeir ryðja skipit, ok gánga síðan upp til naustsins, ok sjá at Sigurðr stendr þar, ok var pá stirðnaðr ok dauðr.