Mariu Saga egipzku

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Dansk.gif


Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.


Heilagra Manna Sögur


Mariu Saga Egipzku


C. R. UNGER

Christiania 1877



I. (Cd. Holm. 2 fol., A; Cd. 235 fol., B; Begyndelsen af Sagaen mangler i den sidste.)

Her hefr upp Mariu soghu egipzku

Madr gamall var a landi þvi er Palestina heitir, þat er ꜳ Serklande, hann var rettlatr ok kunni vel bok, Zosimas het hann, ok hafdi sig miog halldit fra heiminum, hann hafdi munkr verit fra barnæsku sinni ok halldit alla æfi vel munka sid. Sva var hann frægr ordinn i atferd sinni, at margir munkar, þeir sem i nand voru, ok svo þott firr væri, þa foru at finna hann ok nema at honum, hversu þeir skylldu lifa. Hann var i sifellu ahyggiufullr um ord guds ok sva þat, er mælir Pall postoli, at allir menn skylldo hafa ok lifa vid nockut erfidi, annathvort at þiona gudi edr þiona heiminum. Hann var færdr barnungr til munklifiss ok var þar fimtigi vetra, svo sem hann sagdi sialfr. En sidan er þeir vetr voru lidnir, þa kom til hans su hugrenning, at hann treystiz gæzku sinni ok hugdi, at einge madr væri honum iafngodr, ok mællti sva i hugnum: »Ek þarf einskis manz kunnandi, ok ætla ek ỏngan svo godan munu vera, ath mer megi kenna, hversu ek mega lifa.« En þa er hann hafdi slika[1] hugsan, sa hann mann einn vænan ok dyrligan standa hia ser, ok mællti sa wit hann: »Zosime, vel hefir þu med þinum hag farit. En eigi skalltu þat hyggia, at þat se fullwel, fleiri eru gỏtur til guds, en þær sem þu hefir farit enn, ok ef þu vill meir freista þin i meinlætum, þa far þu fra frændum þinum ok vinum, svo sem gerdi Abraham hỏfutfadir, ok fylg mer til munklifiss þess, er stendr a Jordanar backa, þat er vigt Joni baptista.« Þa for Zosimas þegar þangat med honum.


2. En er þeir komu þar, þa mællti forunautr hans: »Her er nu sa stadr, er ek sagda þer fra, far þu nu i munklifit ok sia þau tidendi, sem þar eru.« Sidan geck hann til klaustrahlids ok bardi þar ꜳ. En sꜳ er gætti hlidsins spurdi, hverr þar væri. Hann svaradi: »Madr einn ukunnigr þer.« Sa for til abota ok sagdi honum. En aboti sialfr for til ok lauk upp dyrum fyrir honum, ok þegar sem aboti sa hann i munkabunadi, skildi hann gæzku med honum, ok fell aboti sialfr til fota honum ok bad fyrir ser, sem sidr þeira er til. En þa er hann reis upp, spurdi hann þann, er kominn var, hvadan hann væri edr fyrir hveria sỏk hann kom þar til þeira fꜳtækra svo gamall madr. Zosimas svaradi svo: »Eingi naudsyn er ath segia, hvadan ek em kominn, en þvi kom ek her, at ek vil bæta mik; ek hefi heyrt, ath her se godir sider ok miskunn mikil medr ydr, svat hverr madr sa, sem her vill vera, þa er hann her nær gudi en i ỏdrum stodum.« Þa svaradi aboti honum: »Brodir, sagdi hann, gud einn veit hvers mannz gæzsku, kenni hann þer ok oss sva ath lifa, sem wor er þurpt til; hyggi hverr ath sinum hagh, þviat sa er næst gudi, er bezt giorir. En ef þu vill her vera med oss, þa vertu. Sa gud, er gaf sialfan sig ath leysa oss, hann hefir oss saman safnad.« Sidan fellu badir a kne til iardar ok baduz fyrir, ok sidan gengu þeir inn til annarra brædra.


3. Ok er hann hafdi verit um stund, sa hann, ath þeir voktu hveria nott ok bad(u) til guds, ok aldregi letu þeir munn sinn kyrran ath bidia ser miskunnar ok odrum. Alldri heyrdi hann þa onytt mæla, ok ecki hirdu þeir um þat, er veralldligt war, þat eitt villdu þeir sysla at deyda likama sinn fra þessa heims fystum. Mest hỏfdu þeir ord guds fyrir mat. Atu þeir braud en drucku vatn, til þess at þeir hefdi megn til at þiona gudi. En af þeira verkum slikum þa þroadizt Zosimas ok mikit i krỏptum. Þa kom su tid, er þeir voru vanir at fara ut i eydimerkr or munklifinu ok pina sik meir þar en heima, þat var langafasta. Sa var þar sidr, ath klaustrid skylldi alldregi opit vera a .xii. manadum, nema gestir kæmi, en þar komu fair menn, ok fair menn vissu, hvar þessi stadr var, ok þvi visadi gud sinum erendreka ath leida Zosimam þangat.


4. Drottinsdag hvern at fostu igang þa komu þeir allir saman ok heyrdu messu ok toku corpus domini, ok mautuduz allir saman litt ok gengu sidan til bæna sinna. Sidan kystuz þeir allir, ok sidazt abota, ok badu hann bidia fyrir ser, at þeir mætti þat efla, sem þeir willdi. Þꜳ luku þeir upp ollum hurdum ok gengu ut a sinn veg hverr, ok sungu salm þenna: Dominus illuminatio mea. Eptir var einn eda tveir at gæta stadarins ok at geyma tida, en eigi þurfti fiar at gæta, þviat ecki var til. Hverr þeira hafdi nockut til fæzlu, sumir litid braud, en sumir fikiur, eda þat alldin er dactil heitir, eda ertr, en sumir ecki nema klædi þat sem þeir hofdu yfir ser. En a þeim stundum sem þa hungradi, þa atu þeir grỏs eda rætr. Eingi þeira villdi koma til annars ok eigi vita hvat annar gerdi. En ef nockur þeira sa annan, þa geck hann þegar af þveru fra. Svo lifdu þeir alla fostu framan til palmadags; þa komu þeir allir samt ok hugdu at hverr med ser, hvat hann hafdi aflat a þeiri enni helgu tid. Eingi þeira spurdi annan at syslu, þviat þat voru laug þeira, at gud einn skylldi vita med þeim sialfum þat, sem þeir gerdo vel, þviat þeir villdu firraz manna lof. En Zosimas munkr, er þa var þar kominn, for ok einn saman, hann hafdi ok litinn mat med ser. Hann vakti svo mikit, at hann svaf alldregi, nema þa er fell a hann svefn, ok fell hann þar nidr, sem hann var þa kominn. Nu for hann vida um merkr ok skoga at leita, ef hann mætti finna helga stadi edr einsetomenn.


5.[2] Þa er Zosimas munkr hafdi gengit .xx. daga um skoginn, nam hann stadar um middegi ok horfdi i austr, fyrir þvi at hann gerdi svo a hverri tid dagsins. En medan hann sa upp, þa for fyrir augu honum a hægri hỏnd þvi likaz sem skuggi manz wæri. Þa hræddizt hann ok hugdi, at vera mundi braugd diỏfuls, þat kollum vær ofreskiu. Þa signdi hann sik þrim sinnum ok bad gud miskunnar. Hann sa i sudr fra ser, sem madr einn gengi nỏktr ok kolsvartr at sia, þviat sol hafdi brendan allan likama hans; honum syndizt har a manni þessum hvitt sem ull ok sva stutt, at eigi tok leingra en ofan a hals. En er hann sa þetta, þa undradizt hann ok vard þo feginn ok skundadi gonga sinni eptir manninum. Sa leitadi undan eigi at midr, en munkrinn eptir; ecki gaf hann gaum at þvi þa, þott hann væri gamall eda meginlaus, þo for hann sem hann matti mest, ok þegar er hann kom i nand, þa kalladi hann a hinn gratandi ok mællti: »Þu guds þræll, fyrir hvi flyr þu mik gamlan mann ok syndugan. Ek bid þik i nafni guds, fyrir þess ast er þu pinir þik i þessum skogi, bid min ok mæl vit mik.« Þa gat hann tekit nær þenna mann i dal nockurum. Þar hafdi hun runnit utan um vatn nockut, ok þegar er hann kom i dalinn, þa for sa or annan weg. Munkrinn nam þa stad ok matte eigi meira renna, ok gratandi taladi hann þa enn: »Bid þu min, guds þræll!« Sa svaradi: »Fadir Zosima, hvi sækir þu svo miok eptir mer, eda hvat villtu mer? Eigi ma ek vid þik mæla fyrir skaumm, þviat ek em nokt kona. En ef þu vill vit mik mæla, þa tak þu klædi þitt nockut ok kasta til min, at ek mega hafa a, medan wid hittumzt.« Þa undradizt hann, er hun vissi nafn hans ok hafdi ecki sed hann fyrr. Þo fagnadi hann þvi ok þottizt vita, at henni fylgdi mikil miskunn guds. Þa tok hann eitt klædi af ser fornt, þviat ecki war nyiara til, ok kastadi til hennar, ok sa fra henne, medan hun tok þat ok let yfir sik ok mællti sidan wit munkinn: »Fadir Zosima, hvat er þer undir at sækia fund minn, svo syndug kona sem ek em?« Þa fell hann a kne ok bad hana blezanar. En þegar hann gerdi svo, þa fell hun a kne ok bad hann bleza sik. »Fadir, kvad hun, þat byriar þer at gera, en mer eigi, þviat ek em kona, en þu ert karllmadr ok prestr ok stadit margan dag fyrir alltari ok sungit messor.« Þa þotti honum undarligt enn, er hun vissi þat, ok sa hun hann alldri fyrr, ok eigi var henne sagt fra. Hann mællti vit hana: »Nu se ek, ath þu ert af gudligri miskunn, er þu hefir sagt bædi nafn mitt ok atferd mina.« »Guds miskunn fæz eingum manne fyrir ofriki eda metnadi heims þessa, kvad hun, helldr med litillæti ok rettvisi ok ast, þa er madrinn ann gudi.« Þꜳ let hun at mali hans ok blezadi honum ok mællti þetta: »Blezadr ser þu, gud drottinn wor, er leysir alla menn fra diỏfli.« En hann svaradi svo: »Satt er þat.« Þa risu þau upp bædi ok stodu, ok sidan mællti hun wit munkinn:


6.[3] »Fadir, kvad hun, hvi villdir þu mik finna synduga kona?« Hann svaradi: »Eigi var þat fyrir minn vilia, helldr villdi gud, ath vit fyndimzt.« »Ef svo er, kvad hun, sem þu segir, ath gud villdi fund ockarn, þa segþu mer, hvat titt er i heiminum um konunga edr byskupa edr lærda menn.« »Systir, kvad hann, gud hefir gefit kristni sinni godan frid. En nu skalltu bidia fyrir ollu folki ok fyrir mer.« Þa hof hun upp hendr yfir hofut ser ok kalladi til guds leingi. Eigi heyrdi Zosimas, hvat hun mællti, en þat sa hann, at hun hrærdi munn sinn, ok þat sa hann, at hun for upp i loptit miok langt fra iỏrdunni. Vit þessa syn sa hann nidr til iardarinnar ok matti ecki mæla nema þetta: »Kirieeleison,« ok hann sveittiz miok af hræzlu, er hann sa þetta um hennar hag, þviat hann vissi eigi, nema þetta væri villa, ok la hann nu ꜳ iordinni. Stundu sidar for hun ofan aptr ok tok i hond honum ok reisti hann upp ok mællti: »Fadir, kvad hun, eighi skalltu mistrua, kristin em ek ok syndug kona, sem ek sagda þer fyrr.« Ok gerdi hun krossmark i enni ser ok ꜳ briosti ok mællti svo: »Gud allzvalldandi leysi oss fra diofli, þeim er i moti oss berstz ok vakir avallt um vora oþurft.« En þa er hann heyrdi mal hennar þetta, ok hann matti skilia, ath hun vissi hug hans ok ord, skilde hann, at gud var med henne, ok fell hann þa til fota henni gratandi ok mællti þetta: »Nu bid ek þik ok byd ek þer af guds hendi, attu leynir mik eigi, hvat um þinn hag er eda hversu leingi þu hefir her verit, at ek mega heyra, hversu dasamlig er guds miskunn ok segia odrum monnum fra slikum iarteinum; þviat visdomr sa allr er folginn er eda fe liggianda, þess nytr eingi madr. Eigi bid ek þik fyrir þvi þessa, ath ek vilia eda þu taka manna lof fyrir, helldr til þess ath adrir godir menn mætte likia eptir þinum godum hlutum ok dæmum. En þat veit ek, at af þvi kom ek a fund þinn, ath gud willdi, at menn wissi, hvat þu hefir her syst.« Ok er hun heyrdi þessi ord hans, þa lauk hun upp augu sin ok sa til himna ok mællti wit hann. »Oho brodir, kvad hun, mikit er mer fyrir, þviat skaumm þicki mer ath segia fra lifi minu, fyrir þvi attu matt flyia mik sem enn versta eitrorm, ef þu heyrir atferd mina ok illzku. En ek geck alldregi til skripta, ok verd ek nu ath segia, þott mer se leitt. En þu bid gud, ath hann fyrirgefi mer syndirnar.« Hann hellt þa hỏndum upp til himna ok bad fyrir henne, en hun tok svo til mals:


José de Ribera:
Maria av Egypt

7. Ek war uppfædd ꜳ Egiptalande, ok war ek .xii. wetr med fodur minum ok modur. Þa girntumzt ek, sagdi hun, allz lifs ok likams losta ath fremia. En ek matta þvi eigi þar fram koma, fyrir þvi ath fedgin min woru rikir menn, ok þordi eingi mik þar ath finna til onytra luta. Þa hliop ek þadan ꜳ brỏtt ok til borgar þeirrar, sem Alexandria heitir, ok lifda ek þar sva ofogru lifi sem kona mꜳ werst lifa bædi fyrir gudi ok monnum. Þat war þa mitt lif, ath ek war portkona, svo sem su er verst matti wera, .xvij. vetr edr nockuru meir. Aa þessa lund hattada ek mer, ok allt þat sem fegrst war klædakyns, þa keypti ek ok bar ek ꜳ mik, til þess at fleiri menn skylldi til min lysta þa en adr, þviat ek var ærit frid synum. Mat ok dryck keypta ek þann sem beztr war, til þess at likami minn skylldi þa meiri glede standaz ok fleira illt lystaz en adr. Wakta ek nær bædi nætr ok daga, ok geck ek til þess ꜳ milli ath drecka vin eda fremia likams losta med hverium manne, er þat willdi giỏra. En mer þottu þeir allz offair, ok tok ek ecki fe af mỏrgum, þviat ek villda locka þa fleiri ok fleiri til min. Ek gerdumz leikari, ok for ek med sỏngva, ok til þess eins þetta allt, ath menn lysti til min meir ok meir, ok var ek nott med deghi i illum verkum. Þa kom sumar eitt. En sꜳ var sidr ꜳ lande þvi, ath menn foru ꜳ skipum fiolment til Jorsalaborgar ath krossmessu. Ek sa þat einn dag, ath mart manna for til skipa, þa fann ek ath mꜳli einn mann, þann er fara skylldi, ok spurda ek, hwert þeir skylldu fara. En hann svaradi: »Til Jorsalaborgar til ens helga kross.« Ek sỏgdumz wilia fara med þeim. En hann spurdi, hvat ek hefda til skipleigu. Ek svarada honum sva: »Ecki, nema þer vilit veita mer farit; en ef þer vilit eigi þat, þa byd ek mik sialfa.« Nu bid ek þik þess, godi munkr Zosima, ath ek segia þer nu eigi leingra, fyrir þvi ath eyru þin munu saurgazt ok lof þitt allt.« Þa komz hann vit ok bad hana stadfastligha, »fyrir guds sakir, systir, kvat hann, seg þu mer leingra, þviat þat giorir margan mann godan, ef slikt heyrir.« En hun tok þa ꜳ nyia leik ath segia honum: »Sa madr, kvad hun, er ek sagda þer adan fra ok ek villda farit hafa med til Jorsala, fann hvat konu ek var, ok for i brỏtt fra mer, ok hlo at mer miok, en ek geck sem skiotaz til strandar, ok sꜳ ek þar fiolda manna, er leku ok bidu forunauta sinna. Ek bad, at þeir skylldu lata mik fara med ser ok þa giỏra vit mik slikt, sem þeir villdi. En[4] þeir þago þenna kost ok leiddu mik med ser. Sidan forum vær i haf, ok þa tok ek[5] sid minn enn sama: alldri war svo illt i hafi eda gott, at ek leta eigi sem ek var won fyrr, ꜳ hveria lund sem ferligazt war. Ek hræddumz eigi a skipi sem adrar konur. Svo var mer tid illzka min, at ek lockada til min alla menn, er a þvi skipi woru, bædi goda ok illa. Ek var svo sem pyttr helvitis i ath falla ollum þeim, er vit mik attu, ok svo sem fella til musa. Þat undrudumzt ek, hvi vær suckum eigi nidr oll fyrir minar sakir ok illzsku, nema nu se ek, at svo er sem gud hefir mællt, ath hann will eigi dauda syndugs manz, helldr ath hann lifi ok bæti sik. En þa er vær komum til Jorsalaborgar, þa vorum vær þar adr nockura daga, en krossmessa kom. A þeim dỏgum lifda ek svo illa, sem þa er ek hafda ferligaz med mik farit, ok for ek um borgina alla innan ok locka(da) ek til min hvern mann, þann sem ek matta, ok spanda ek svo sꜳlur þeira til helvitis, sem fiskar vefiaz i neti. En þa er krossmessa kom, sottu menn fiolment til kirkiu fyrir guds sakir, ok hans dyrd villdu allir giỏra. En ek skundada gongu minni i flock þeira fyrir illzku minni ok otru, ath sem flestir mætti mik sia. Þa komum vær til kirkiudyra, ok gengu allir menn inn, nema ek ein matta eighi inn komazt. Þa þotti mer undarligt, ok geck ek i þraungina[6], ok hugda ek, ath menn skylldu hrinda mer inn med ser, ok stodadi mer þat ecki, þviat allt folk geck inn, en ek matta eigi inn komazt.


8.[7] Ok er ek hafda svo leingi [i þesso feingizt[8] at komaz inn i kirkiuna, at ek var [svo mod, ath ek matta eigi leingr þann veg lata, þa hvarf ek hia kirkiunni i eina hyrningh fyrir utan[9], ok kom mer þa i hug, hvat vallda mundi, er ek matta eigi i kirkiu ganga sem allt kristid folk annat. Þottumzt ek þa skilia, hvat ek hafda syslat, ath af þvi hratt gud mer ut, at ek var verri hverium manni. Þa tok ek at grata af ollum hugh, ok barda ek ꜳ briost mer, ok þa sa ek þadan, sem ek stod, hvar skript ein var sett ok giỏr eptir Mariu modur drottins vors. Þa kallada ek af ollum hug til skriptarinnar gratandi augum ok siuku hiarta, fyrir þvi at þa et fyrsta fann ek, [hvat ek[10] hafda aflat. Ok mællta ek svo: »Ek bid þik, en helga mær Maria, er bart son guds hingat i verỏld þessa; weit ek, ath ek em eigi werd ath sia til þin fyrir þeiri miklu illzku, sem ek hefi giỏrt, en bid ek þik, guds modir, ath þu hialpir mer, fyrir þvi ath ek weit, ath gud giordizt fyrir þvi madr her i heimi, ath hann willdi, at syndugir menn idradizt misfella[11] sinna ok bætti yfir wit hann. Nu hit þridia sinn kalla ek til þin, en dyra drottningh himens ok iardar, attu lofir mer inn ath ganga i[12] þær dyr, sem ek matta eigi adan inn komazt, til ens helga kross ath luta honum sem adrir menn. En ef þu vill mer þetta leyfa, þa heit ek þvi, at ek skal [alldregi þetta drygia slikt sem fyrr. Ok þegar sem ek kem til krossins, þa skal ek[13] af lata heiminum ok ollum hlutum þeim, sem honum fylgia, ok vil ek fara i þann stad, sem ek mega refsa mer sialf okynni min ok illzku þa er ek hræddumzt eigi gud. Enn bid ek þik et fiorda sinn, en helga Maria, fyrir þina dyrd ok hialp, er þu veitir ollu folki kristnu, attu gangir i vỏrdzlu fyrir mik vit drottin worn.« Ok sidan freistada ek ok geck til kirkiudyranna med ỏdrum monnum, ok geck ek þar[14] inn, ok var mer þa ecki ut hrundit, helldr var mer þꜳ inn hrundit i kirkiuna. Þa vard ek svo fegin, at ek þottumzt varla vita vitz mins, ath ek skyllda þar inn komin, sem syndir minar hỏfdu mer adr wt hrundit, ok hræddumz ek þa fastliga gud. En þegar er ek kom firir krossinn, þa fell ek a kne. Þa kom ilmr svo godr i nasir mer, sem ek kenda alldreghi iafngodan fyrri, ok sa ek þar þa dyrd guds. En sidan er ek geck þadan ok aptr til skriptarinnar, þa fell ek a kne ok mællta ek sva: »Þu en helga Maria, yfirdrottning allra drottninga, hefir mer miskunnat, ok fyrir þina milldi komumz ek i helga kirkiu at sia dyrd guds. Nu vil ek fyrir þat lofa son alzvalldanda guds, er heyrir allra syndugra manna idran. Ok nu bid ek þik, at þu visir mer a þa gautu, er ek mætta sættaz vit skapara minn ok þik, en sæla mær Maria, ok alla guds helga menn.« En þegar sem ek hafda þetta mællt, þa heyrda ek rỏdd eina svo mæla vid mik: »Far þu yfir Jordan, þa hittir þu goda ro sꜳlo þinni.« Þa mællta ek vit skriptina: »Þu drottning min, afrækztu[15] mik eigi, helldr gætt þu min avallt, hvargi[16] sem ek fer.« Sidan geck ek or kirkiugardinum, ok þa kom madr i moti mer ok gaf mer þria penninga silfrs. En ek keypta þar med þria braudleifa, ok spurda ek manninn, hvar leid la til Jordanar, ok hann visadi mer þangat. Sidan geck ek gratandi or borginni. Þat var at dogurdarmali, en ek kom at solarsetri til Jordanar til munklifis þess, sem þu ert i. En þegar er ek kom, geck ek til ꜳrennar, ok þo[17] ek andlit mitt ok fætr. Sidan geck ek i kirkiu ok tok ek corpus domini, ok þar var ek um nottina, ok at ek halfan hleif af braudi þvi, sem ek keypta i Jorsalaborg, ok drack ek þar wit vatn or Jordan.


9. Annan dag eptir þa geck ek a braut ein saman, ok for ek ut yfir ꜳna, ok bad ek ena dyrsta[18] drottningu Mario, at hun skylldi visa mer ꜳ þꜳ gỏtu, sem ek mætta lifna af þeim dauda, sem syndir minar deyddu mik. Þa kom ek i skog mikinn þyckvan ok háfan. Sidan hefi ek flyd[19] ok firzt menn, sem ek matta mest, ok hefi ek her bedit miskunnar drottins mins.« Þa spurdi Zosimas: »Hversu leingi hefir þu her verit.« Hun svaradi: »Sidan ek for or Jorsalaborg, þa hefi ek her verit fiorutigi[20] wetra ok .vii. vetr.« Hann spurdi: »Hvat hefir þu haft þer til matar sidan.« »Ek hafda, kvad hun, eigi meira hingat en tvo[21] hleifa brauds ok þann halfan, er ek leifda[22] i munklifinu. En þat braud hardnadi sva fyrir mer sem steinn, ok lifda ek vit þat nockura wetr.« Zosimas mællti: »Var þer mikit fyrir þvi ath lifa odruvisi[23], en þu vart adr von.« Þa svaradi hun: »Ef ek minnumzt ꜳ pisl þꜳ alla, sem ek hefi þolat, ok lif þat et illa, sem ek lifda adr, þa uggi ek, at ek fysumzt aptr til weralldarinnar, ok skula ek þa enn ꜳ nyia leik beriazt her i heiminum.« Hann svaradi: »Systir, kvad hann, leyn mik eighi, hverr hagr þinn hefir verit.« Þa tekr hun enn svo til mꜳls [a nyia leik[24].


10.[25] Sautian[26] vetr var ek svo i þessum skogi, ath mik lysti margs ok mer kom i hug bædi matr ok klædi ok dryckr ok oll su skemtan, er ek hafda [sidan ek kunna at monnum at hyggia[27]. En þegar er ek let mer i hug koma, hvers ek hafda bedit ena helgu Mariu, ok hversu hon hafdi miskunnad mer, þa gret ek ok idrodumzt, ok bad ek hana fastliga, ath hun skylldi eigi gleyma mer, helldr skylldi hun gæta min ok snua fra mer þeim illa huga ok minning illra verka minna. En medan ek bad þeirar bænar, þa kom lios mikit yfir mik; ok þa er stund ein var lidin, þa var mer allra mest heimrinn i hugh, ok svidda ek oll, sem elldr leki[28] a mer. En er ek sa, hversu mitt mal horfdi wodvænliga, þa fell ek til iardarinnar, ok kallada ek ꜳ ena sælu Mariu, ok la ek þa a bænum allan þann dagh ok nott, medan liosit var hia mer, fyrir[29] þvi at þar fylgdi guds miskunn ok Marie modur drottins mins ok reisti mik upp af þeim illa huga. I þeiri freistni var ek alla .xvii. vetr. En sidan þeir voru lidnir, þa var en helga Maria næst mer ath ollum hialpum, bædi er ek svaf ok vakta. Þa spurdi Zosimas: »Hvort þurftir þu sidan mat eda klædi?« Hon svaradi: »Þann halfan þridia braudleif, er ek hafda fra Jordan, þess neytta ek .xvii. vetr, en sidan hefi ek lifat vit graus ok rætr her til. En klædi, þau sem ek hafda hingat, ero farin ok fuin, ok sidan kostadi mik miok frost ok kuldi a vetrum, en hiti ꜳ sumrum. En eptir þann tima þa kom guds miskunn til min ok [hefir tekit bædi lif mitt ok salu[30] fra ollum haska; ok nu hvert sinn er ek minnumzt ꜳ lif mitt et illa, þat sem ek hafda i heiminum, þa glediumzt ek ok [fagna. Vilnumzt ek nu ok[31] treystumzt af gæzku drottins wors. Fædzla min ok klædi þat eru ord guds, svo sem hann mællti sialfr, ath madr mꜳ eigi lifa wit braud eitt, helldr vid þau ord[32] sem koma or munni guds, ok svo mæla bækr, at sa madr, sem ferr or klædum illzkunnar, þa ferr hann i stein ok hefir þat fyrir klædi, þat er sialfum Kristi ath samteinghiazt.


11. Đa er Zosimas heyrdi [þau hennar mal[33], ath hon tok dæmi or enum diupsettuztum[34] bokum, spurdi hann hana: »Kantu salma edr hefir þu lesit bækr?« Hon svaradi: »[Trui þu[35] mer, godr madr, at sidan ek for fra Jordan, hefir ek eigi mann sed fyrr en þik ok ecki kykvendi; a bok nam ek alldregi, ok eigi heyrda ek fra bokmali sagt. En gud heilagr lifandi[36] æ ok æ kennir hverium manne wisdom. Nu hefi ek, kvad hun, sagt þer allt [þat sem yfir mik hefir geingit[37], ok þvi bid ek þik, ath þu halldir bænum fyrir mer vid gud, medan þu lifir.« Þa fell hann a kne gratandi ok mællti: »Blezadr ser þu gud, er giorir iarteinir miklar ok dasamligar ok svo margar, ath eingin[38] fær talit[39].« Sidan tok hun i hỏnd honum ok reisti hann upp ok mællti: »Brodir, kvad hun, þess vil ek bidia, attu segir engum manne fra mer, medan ek lifi, enda fardu nu i guds fridi. Annat vor i þenna tima skulum vit finnaz, ok þess bid ek þik, attu farir eigi fra stad ydrum þa, sva sem sidr ydvar ok lỏg ero til.« En er hann heyrdi þetta, at hun vissi allt um rad[40] þeira, undradi hann þat, ok [hafdi henne þo einginn frꜳ sagt, þa[41] lofadi hann gud bædi med munni ok hiarta. Þa mællti hun enn vit hann: »Vertu[42] heima i munklifi, þa er fasta kemr, þviat gud vill eigi, ath þu farir [ut med brædrum, sem venia er til[43], fyrr en a skirdegi, þa fardu til Jordanar, ok haf med þer holld ok blod drottins wors, ok bid min þeim megin ꜳrinnar, sem þu kemr at henne. Ek vil þa taka corpus domini, þviat ek [hafda þat eigi, sidan ek tok þar[44] i munklifinu. En þvi einka ek skirdag til þess, at drottinn vor gaf a þeim degi postolum sinum holld sitt ok blod. En er þu kemr heim, þa mæl þu vit abota ydvarn Johannem, ath hann gæti vel munka sinna allra ok refsi þeim misfarir[45] sinar, þviat þeir þurfa þess. Bid þu fyrir mer,« kvad hun. Ok sidan hvarf hun fra honum i skoginn, þar sem hann var þyckvaztr. Hann fell þa til bænar ok kysti þar ꜳ iordina, sem fætr hennar hofdu stadit, ok lofadi gud. Sidan reis hann upp ok for heim [ok var heima þau misseri, ok geck hun honum alldri or hug nott ne dag[46].


12.[47] Þa kom sa timi annat wor, sem brædr voru vanir ath fara [ut i skoga, ok enn fyrsta drottins(dag) i langafosto gengu þeir ut af klaustrinu syngiandi eptir vana sinum[48]. En Zosimas var siukr ok matti eigi fara med þeim. Þa mintizt hann a, hvad su kona hafdi mællt, er hann fann a skoginum, at hann mundi eigi mega fara med þeim, þott hann villdi. En litlu sidar batnadi honum sottarinnar. En þa er skirdagr kom, tok hann kalek einn litinn ok let þar i corpus domini, hann tok ok alldin þat sem dactil heitir, þat vex ꜳ palmtriam, ok fikiur ok ertr steyptar, for sidan til arennar ut; settiz þar nidr [ok beid þar konu þeirar er hann hafdi fundit i skoginum[49]. En er hun kom eigi, þa [sa hann opt i skoginn ok vænti hennar, ok[50] þotti honum langt ok hugsadi med ser, ath annattveggia mundi vera, at hun hefdi komit þar ok horfit aptr sidan, eda syndir hans mundi vallda, er hon kom eigi. Svo þotti honum þetta illa, ath hann komzt vit ok leit upp til himens ok mællti: »Drottinn minn, leyfdu mer nu at sia þessa konu, er ek fysumz.« Ok tok nu til at kvida, at hun mundi eigi komaz yfir ꜳna, þviat hvorki var [bru a ꜳnni[51] ne skip. Ok nu medan hann [kunni þesso svo illa[52], þa kom su hin helga kona annan veg at anni. En þa [er hann sa hana komna, rann hann þegar ok vard[53] svo feginn, sem madr matti fegnaztr verda, ok lofadi gud af ollum hug ok hugsadi, hversu hon mundi yfir ana komazt. En hun geck til arinnar ok gerdi krossmark fyrir ser ok geck yfir [watnit til hans[54] sem a þurru landi. Ok þa er hann sa [ena undarligu gongu hennar[55], fell hann ꜳ kne i moti henni. En hun kalladi a hann ok mællti: »Zosima, hættu, brodir, kvad hun, ok gior eigi svo, þu ert prestr ok hefir likama drottins wors med þer.«


13. Þa kom hun til hans ok mællti þetta: »Bleza mik fadir!« Hann hræddiz ok svaradi svo: »Blezadr[56] ser þu gud, nu hefi ek fundit þat, sem ek for at leita, [betra mann mer[57].« Hun mællti þa: »Zosima, syng þu pater noster ok credo in deum, fyrr en þu gefir mer corpus domini.« Þa gaf hun honum fridarkoss ok tok sidan corpus domini ok heilt hỏndum til himna ok mællti: »Drottinn minn, kvad hun, nu skalltu ambatt þina lata fara i fridi, þviat ek hefi sed nu grædara minn. En nu far þu, Zosima brodir heill ok vel, ok hygg at þvi, sem ek hefi sagt þer, kom þu annat wor at iafnleingd i þann stad, sem wit hittumzt fyrra sinn. [Ek særi þik i guds nafni, attu kom þa ok finn mik a (þa) lund sem gud will[58].« En hann bad, at hun skylldi eta nockut af alldine þvi, er hann hafdi fært henne. Hun tok þriu korn af ertrum ok ꜳt ok mællti sidan: »Ærinn mat hỏfum vær i guds miskunn, ef vær megum giora vilia hans.« Þa bad hun Zosimas[59] þess sem fyrr: »Minztu min, fadir, i bænum þinum.« Hann svaradi: »Þat skal ek gera, sem þu bydr mer. En þu skallt þat gera, sem margir þurfa, ath bidia fyrir ollum [lærdum monnum ok konungum ok ollu kristno folki ok fyrir mer syndugum[60].« Eptir þessi ord þeira blezadi hon ꜳna Jordan med krossmarki ok geck sidan yfir ꜳna þurrum fotum. En Zosimas for heim ok þotti [svo illa, at hann vissi eigi, hvat hann skylldi til taka, er[61] hann hafdi eigi spurt hana at nafne.


14. Ok er hann hafdi heima verit .xii. manadi, þa for hann ut i skog eptir sid þeira ok for a þann veg, sem þau hofdu fundiz it fyrsta sinn; ok er hann kom i skoginn, þa hugdi hann ath, ef hann mætti [nockut til hennar[62] finna. En þa er hann sa ecki til hennar, þotti honum illt, ok mællti ok gret: »Drottinn minn allzvalldandi, syn þu mer leynda dyrd þinnar miskunnar, er þu hefir folgit i þessum skogi; ek bid þik nu ennar somu bænar, drottinn minn, attu synir mer nu þinn eingil likamligan, þann sem heimrinn er eigi verdr ath sia ne med ath fara.« En medan hann var ꜳ bæn, þa kom hann i dal þann, sem þau hỏfdu fundizt i fystu, ok sa hann hana þar liggia andada, ok voru lagdar hendr hennar ok fætr ok sva hỏfut, eptir þvi sem sidr er til at gera vit andada menn, hun horfdi i austr. Hann skundadi gongu sinni til likama hennar ok fell ꜳ kne ok kysti a fætr hennar, ok þordi eigi ath ganga nær [en sva[63]. Þa tok hann ok sỏng liksaung ok salutidir fyrir henne ok hugsadi, at hann villdi giarna fela likam hennar, ef hann þyrdi; en hann ugdi, at henni mundi mislika, ef hann gerdi þat. En medan hann hugsadi þetta, þa sa hann bokstafi ath hỏfdi henni gerva, ok mællto sva, at sꜳ enn godi munkr Zosimas skylldi taka Mario ok grafa i þeim stad ok bidia fyrir henne, en hun andadiz a þeim manadi er Aprilis heitir. Þa fagnadi hann fastliga, er hann vissi nafn hennar, ok vid þat vard hann ok varr, ath ꜳ þeim sama degi hafdi hun andaz, sem hann gaf henne corpus domini, ok ꜳ þeiri somu stundu, sem þau hofdu skilit, ok þo i dal þeim enum sama, sem hann hitti hana bædi kvika ok andada. Þat hafdi hann gengit .xx. daga, sem hun hafdi þa farit ꜳ einni stundu dagsins, ok skildiz fra vit verolldina ok for til guds. Hann var nu ꜳhyggiufullr um þat, hversu hann [mundi þat fa giort, sem bokstafirnir budu honum[64], þviat hann hafdi ecki graftol. En þa er hann kviddi þesso, þa sꜳ hann tre eitt litit liggia hia ser. Hann tok þat ok grof med ok matti þo ecki at gera bædi sakir hardleik(s) iardarinnar ok svo þess er hann mæddiz, ok settizt nidr, [þviat hann hafdi eigi afll til fyrir elli ok fỏstu[65]. Þa sa hann leon [einn mikinn kominn til sin[66], ok geck þar til sem likit lꜳ ok nysti ath sporum þeirar ennar helgu konu ok kysti hvervetna ꜳ iordina, þar sem fætr hennar hofdu stadit. En Zosimas tok at hrædaz, er hann sa dyrit, ok mintiz ꜳ þat, er hun[67] hafdi sagt honum, at hun sa alldregi dyr ne kykvendi, sidan hun kom i þann skog, þar til sem þau funduzt. Tok hann nu ok signdi sik med marki ens helga kross ok trudi þvi, at þetta dyr mundi honum ecki mein gera sakir þeirar godu konu, sem þar var þa ondut. En dyrit bendi honum, at þat villdi hafa frid vit hann. Þa mællti hann vid dyrid: »Þessi en helga kona baud mer at grafa sig i iỏrd, en ek ma þvi nu eigi orka fyrir elli minni, enda hefi ek ecki þat til sem ek þyrfta[68]. Nu byd ek þer i guds nafni, attu farir til med mer ok giorir henne grof med afli þvi, sem gud hefir þer led.« Hun var i þvi klædi, sem hann gaf henne ath fyrsta fundi þeira. Leoninn[69] dvaldi ecki ok grof henne grỏf [bædi mundangs breida ok diupa ok svo a leingd[70]. Sidan for Zosimas enn helgi munkr ok lagdi hana nidr i þessa grỏf. Eptir þat lauk hann liksỏng, en dyrit fylldi graufina af molldu. Sidan geck dyrit aptr til skogar ok sva hogliga sem saudr. En Zosimas for heim ok lofadi gud. Ok er hann kom heim, þa leyndi hann eigi adra munka brædr sina, hvat hann hafdi sed eda fundit [i dyrd guds[71]. Ok er þeir heyrdu þetta, þa lofodu þeir gud ok voru fegnir af iarteinum þeim, er gud gerdi fyrir syndugum monnum, ok gerdu med miklum fagnadi minning artidar hennar. En Jon, er þa var aboti, fann þat, sem hun hafdi sagt Zosime, ath munkar hans voru margir, þeir er vanrefsadir voro, ok sonnoduz ord hennar i þvi. En Zosimas lifdi gỏfugligu lifi ok vard .c. vetra gamall lofandi ok dyrkandi gud, þann er giorir miskunn sina vid menn þa alla, er hans vilia drygia, honum se lof ok dyrd ok vegr einum gudi i þrenningu um allar alldir. Amen.


II. (Cd. 657c qv; Fragm. 65533 qv.)

A Serklandi, i þeim stað er heitir Palestina, var maðr einn gamall, sa er Zozimas hett, hann var rettlatr maðr ok kunni vel bokc sina ok hafði verit munkcr alla stunð fra barnnæsku sinni; hann hafði bunðizs mest[72] vid heiminn allra þeira manna, er þa voru i verolldu. Munka lif[73] hafði hann halldit bezst allra manna i hæsku[74] sinni. Hann (var) sva god(r) maðr i attferð sinni ok tru, at allir þeir munkar er i nanð honum voru, ok sva þo at firr væri, þa foru at finna hann ok namu[75] at honum, hverssu þeir skylldu sit lif bezst lifa. Hann var æ ahygiufullr um guðs orð. Hann gerdi iamnan nockut til viðrvistar ser; ok sva mælir Pall postoli, at allir menn skylldu lifa vid eitthvertt erbiði, annaðtvegia at þiona guði eða vinna i heiminum[76]. Hann var barnungr[77] færðr til muklifis ok var þar fimtigi vettra, sva sem hann sagði sialfr. Enn siþan er þeir vettr voru liðnir, þa treystizs hann gæzsku[78] sinni ok hugdi, at eingi maðr væri iamgodr sem hann [var, ok hugdi i hug ser: »Ek þarf eingis mannz þurfanði at vera«, ok eingi ættladi hann sva godan klerkc vera, at honum kynni[79] kenna, ok eingi klerkr sva goðr, at »ek þurfa at spyria þa visdoms« eða hverssu hann s(k)ylldi sitt (lif) lifa. Enn meðan hann hugði sliktt, þa sa hann mann einn stanða hia ser vegliga(n) ok dyrligan, ok mællti: »Zozimas, kvað sa maðr, vel hefir þu þinum hag hagat ok attferð skipað; enn ei skalltu þat hygia, at þat se fulltt vel, meðan þu lifir, fleiri eru gꜹtur til guðs helldr enn þær, er þu hefir nu farit. Ef þu vill meir fremia þin meinlæti, þa farðu fra frændum þinum, feðr ok modur ok vinum þinum ollum, sva sem Habraham for patriarki, ok fylg mer til munklifis þess, er stenðr ꜳ Jordanar bakca, þat er viktt Joni baptista.« Þa for hann þegar i stað með honum þangat.


2. Enn þa er þeir komu þagat, þa mællti sa enn ungi maðr vis Z.: »Her er nu sa staðr, er ek sagða þer fra, far nu i muklifið, ok se þꜹ tiðinnði er þar eru.« Þa gekc hann til klaustragarzsinns þeira ok bardi ꜳ. Enn sa er gæti hliðsins, þa spurdi hann, hverr þar væri. Þa svaradi Z.: »Munkr einn, sagði hann, ukuðr þer.« Þa gekc hann til abota ok sagði honum. Enn aboti sialfr gekc til ok lett upp hurð fyrir Zozimas. Enn þegar[80] er hann sagði: munkr er her kominn nyliga, þa þotizs hann sia gæzsku hans mikla harðrla; þa fell hann abotinn[81] þegar til fota honum ok bað fyrir ser, sem siðr þeira var til. Enn þa er hann reis upp, þa spurdi hann hinn, er kominn var, hvadan hann væri, eða hvi hann væri þar kominn, sva gamall maðr sem hann var, til þeira vesælldar, er þar voru fyrir. Enn Z. svarar honum: »Eingi nauðsyn er ꜳ, at ek segia þat, hvaðan ek em at kominn, þvi em ek her kominn, at ek vil bæta mig. Ek hefi heyrtt, at her se goðr sidr ok miskunn mikil med ydr, at hverr madr, sa er her vill vera, þa er hann nær guði helldr enn i oðrum stodum.« Þa svarar aboti honum: »Brodir, sagdi hann, guð einn veitt hverss mannz gæzsku, kenði hann þer ok oss sva at lifa, sem vor þurftt er mest. Einnginn maðr ma annan bæta, hygi hverr at sinum hag ok gere gott, sa er guði næstr, er bezst gerer. Enn ef þu vill her vera med oss, þa verttu. Sa guð, er gaf sialfan sig at leysa oss, hann hefir samnað ǫllum oss saman.« Þa fellu þeir badir til iardar ꜳ kne ok badu fyrir ser. Enn siþan gengu þeir inn til bræðra.


3. Enn þa er hann hafði þar verit um hrid, þa sa hann, at þeir voctu hveria nott ok unu þeir ꜳvalltt nokut til guðs, ok þeir letu alldri mun sinn kyran vera at biðia ser goðs ok odrum, ok alldri heyrdi hann þa onytt mæla, ok ræktu ek(ci) vætta um veralldar vist, hvarki um ar ne um oaran. Ok eingi þeira vissi anna(r)s nafn, þat eitt villdu þeir sysla at deygia fra heimsins vist. Enn þeir hofðu guðs orð ser mest fyrir matt, enn þeir atu brauð enn drukku vatnn, til þess at þeir hefði megin til at þiona guði. Enn i þeira verkum slikum bættizst Zozimas storliga. Þa kom su tið, er þeir voru vanir at fara ut i eyðimorkc or munklifi sinu at pina sig meir enn heima, þa var langafasta. Enn sa var sidr þeira, at klaustr þeira væri alldri opin a [tolf manuðum[82], nema gestir kæmi. Enn þar kvomu fair menn ok fair vissu, hvar sa stadr var, þvi visadi guð sinum eyrendreka at leiða Z. þagat.


4. Sa var siðr þeira, at sunnudag at fostu inngangi þa kvomu þeir allir saman ok heyrdu messu ok tokcu huls(!), ok mottuduzstt allir saman litið ok gengu siþan til bænar sinnar. Enn siþan er þeir hofðu lokit bæn sinni, þa fell hverr ꜳ kne fyrir annan ok kystuzst allir, enn siþan allir þeir abota, ok baðu hann, at hann skylldi biðia fyrir þeim, at þeir mæti þvi efla, er þeir villdu. Þa luku þeir upp hurdum ǫllum ok ganga ut, hverr þeira sins vegar, ok saung hverr þenna salm Dominus illuminacio mea. Enn eptir var einn eða tveir at gæta staðarins oc veita tidir, enn eingi[83] var at gæta fiar, þviat ekki var til. Enn hverr þeira hafði ser nockut til mattar, sumir hofdu brauð litit, sumir fikur, sumir þat alldin er daktil heitir, sumir erttr steyptar, sumir ecki nema likam sinn einn ok klæði þat, er hann hafði yfir ser. Enn þeim stundum er þa hungradi mest, þa ꜳtu þeir gros ok rættr. Enngi þeira villdi koma til annas ok eingi vita til annas, hvat annar giorði, enn ef annar þeira sa annan, þa gekc hann af þveru fra. Sva lifdu þeir alla fostuna til palmadags, þa komu þeir allir samann. Ok hug(d)i hverr at við sig, hvatt hann hefdi syst ꜳ þeiri einni(!) helgu tið, eingi spurdi annan at sinni syslu[84], þviat þat voru laug þeira, at guð einn skylldi þat vita[85] með þeim sialfum, þviat þat spillir fyrir hverium. Enn Zozimas munkr for ok sem þeir einn sama(n), hann hafdi litinn matt med ser, hann vakti sva miog, at hann svaf alldri, nema daudasvefn felli ꜳ hann. Hann for viða um skogin at leita, ef hann mæti finna nockura helga staði eða erimitavist.


5. Enn er hann hafði gengit tuttugu daga um skogin, þa var þat einn ðag at midium ðegi, þa nam hann stadar ok sa i austr, þvi at hann gerdi sva iamnan, a h(v)erri tið ðagsins dvaldi hann gongu sini oc var þa ꜳ bænum ok sa upp til himna. Enn medan hann sa upp, þa for fyrir augu honum ok syndizs honum ꜳ hægri honð ser þvi likazst, sem skuggi mannz væri. Þa hrædizst hann ok hugði, at þat væri braugð diofulsins, þat kollu vær ofreski. Þa tok hann upp hendi sinni ok gerdi krossmarkc fyrir ser þrim sinnum ok bað guð miskunnar. Hann sa i sudret fra ser, sem madr einn gengi naukvidr allr ok kolsvarttr asionum, þvi at sol hafði brenðan þann enn væsla likam. Honum syndizst har ꜳ hofði þeim manni hvitt sem ull ok stutt, sva at eigi tock leingra enn ꜳ halsinn. Enn er hann sa þetta, þa þotti honum kynligtt, ok varð fegenn ok skyndi þangað gongu sinni eptir manninum. Enn sa enn vesli maðr, er þar var, skynði undan gongu sinni, er hann sa manninn eptir ser fara. Munkrenn rann eptir, sem hann matti mest, ok lett þat ekki skiptta, þott hann væri gamall oc meginlauss, ok matti hann meira fara enn hinn unðan. Enn þegar er hann kom i nanð þeim manni, þa kalladi hann ꜳ þann, er fyrir rann, gratandi ok mællti: »Þu guðs þræll, hvi flær þu mig gamlan ok synðugan! Ek særi þig i guðs nafni, at fyrir þess sakar er þu pinir þig her i þessum skogi, þa bittu min ok mæl vid mig.« Þa gatt hann farit þann mann i dal nockurum; þar rann vattnn um utan. Enn þegar er hann kom i þann dal, þa fer hinn unðan annan veg or dalnum. Þa nam munkrenn stadar ok matti eigi meira renna, sva var hann þa moðr, ok kalladi ꜳ hinn, er unðan rann, gratanði ok bað, at hann skylldi svara honum. Þa svaraði sa maðr honum er fyrir var: »Fadir Z., hvi fer þu sva miog eptir mer, eða hvatt villttu mer? ek ma eigi við þig mæla fyrir skaum minni, ek em kona ok em ek naukvit. Ef þu vill vid mig mæla, þa tac þu klædi þitt nockut ok kasta til min, at ek mega i fara, medan er vid tolumzst vid.« Þa þotti Z. kynligtt, hvi hon vissi nafn hans, enda hafði hon alldri seð hann fyrr. Hann fagnadi þvi miog ok þotizs vita giolla, at eigi matti sva vera, nema guðs miskunn mikil fylgði henni. Þa tock hann forntt klæði eitt, þvit ekci atti hann nyara, ok sa fra henni við ok kastaði til hennar. En hon tock þat klæði ok hellðtt fyrir sig, far sem henni var mestt skoum(!) at seð væri. Þa mællti hon vid munkinn: »Fadir Z., hvat er þer undir þvi at sækia funð minn sva syndugrar kono sem ek em?« Þa fell hann ꜳ knebeð ok bað, at hon skylldi blezsa hann; hon fell ꜳ knebeð til hans ok bað hann blezsunar. Nu bað hvart þeira annað blezsanar. Enn siþan tock hon til orða ok mællti: »Fadir, þer byriar þat at geraa(!), enn mer eigi, þviat ek er kona, enn þu ertt kallmaðr ok prestr at vigslu, ok hefir þu margan dag stadit fyrir allteri ok sungit messu.« Þa þotti Z. allra kynligazst, er hon skylldi þat vitta, er hon sa hann alldri fyr ok alldri var henni sagtt fra. Þa mællti Z. vid hana: »Nu se ek, enn goða modir, attu ert full af guðs miskunn, er þu hefir bædi sagtt nafn mitt ok atferð mina; þviat[86] guds miskun feck ǫngum manni fyr riki sinu[87] at raða ok eigi fyr metnaði heimsins, helldr feck hann honum fyr litilæti ok rettlæti ast, þa er hann ann guði; þvi byð ek þer fyrir guðs sakir attu blezsa mig fyrri.« Þa lett hon at mali hans ok blezsadi hann ok mællti þetta: »Blezsaðr ser þu, guð drottin vorr, er leystir allar salur godar fra diofli.« Þa sagði Z. amen. Þꜳ risu þau upp bæði. Þa mællti hon við munkinn:


6. »Fadir, sagdi hon, hvi villdir þu finna sva synduga konu sem ek er?« Hann svarar þa: »Eigi var þat, sagdi hann, af minum vilia eða volldum, þvi at ek vissa ekki til þin. Guð villdi, at vid fyndimst.« Þa svarar hon: »Ef sva er, sem þu segir, at guð villdi sva, þa seg þu mer, hvat titt er i heiminum um hag konunga eða byskupa ok lærdra manna.« Enn hann svaraði henni: »Modir, sagdi hann, guð hefir gefit fullan frið ollu folki sinu. Enn nu skalltu biða fyrir ollu folki guðs ok mer.« Þa hof hon upp hendur sinar yfir hofuð ser ok retti þær til himna upp ok sa austr ok kalladi til guðs leingi. Enn hann munkrinn heyrði ekki til, hvatt hon mællti, nema hann sa þat, at hon hrærði munn sinn, ok sva sa hann, at hon for i lopptt upp miog hatt fra iordunni. Enn i þeiri syn, er þa sa hann um hennar hag, þa hrædizst hann sva miog, at hann sveitizs af ok fell til iardar nidr ok matti ecki mæla, nema hann saung Kirieleison. Þvi var hann sva hræðr, at hann hugdi, at þat væri villa. Enn er hon for ofan apttr, þa tokc hon i honð Z. ok reisti hann upp ok mællti: »Fadir, sagði hon, mistrua(!) þu mig eigi, kristinn maðr em ek ok þo synðug kona, sem ek hefi fyr sakctt þer.« Siþan gerdi hon kross bædi ꜳ enni ser ok ꜳ briosti ok mællti þetta: »Guð alzsvalldandi leysir oss fra inum illa diofli, þeim er i gegn oss berzst æ ok æ um vora oþurftt.« Enn þa er hann heyrdi mal hennar þetta, at hon vissi iamvel hug hans sem orð hans, þa vissi hann, at guð var med henni, ok fell þa til fota henni ok mællti þetta gratandi: »Nu bið ek þig ok byð ek þer af guðs hendi Mariu sonar, at þu leynir mig eigi, hvat um þinn hag er, eða hverssu leingi þu hefir her verit, ok ek mega heyra, hverssu undarlig guðs miskunn er. Ok seg mer til þess, at ek segia odrum monnum fra slikum iarteinum, fyrir þvi at viss domr allr sa er folginn er eða fe leynanða, þess nytr eingi maðr; ennda bið ek þig ei fyrir þvi, at þu eða ek skula taka manna lof i gegn, helldr bið ek til þess, at ek vil, at aðrir menn liki eptir þinum goðgerningum, ok þvi kom ek ꜳ funð þinn, at guð villdi, at menn vissi, hvat þu hefir her syzst.« Enn er hon heyrdi þau orð hans, þa hof hon upp augu sin ok sa til himna ok mællti vid hann: »Ho, ho, brodir, sagdi hon, mikit er mer fyrir þvi, ok skom þicki mer þat at segia þer fra minu lifi, fyrir þvi at þu munntt flyia mig sem hoggorm ein(!) vesta, ef þu veizst mina attfer(d) ok illsku. Alldri hefi ek enn til skripta gengit, ok verð ek nu at segia þer minar syndir, þott mer se leitt, enn þu bið guð, at hann fyrirgefi mer þessar syndir.« Enn þa retti hann henðr sinar til himins upp ok bað til guðs fyrir henni. Siþan tock hon at segia sina attferð ok mællti a þa lund:


7. Ek var fædd ꜳ Egiptalandi, ok var ek med feðr minum ok moður .xij. vettr; þa girntumzst ek ills lifs ok at drygia likams losta. Enn ek matta þvi eigi orka, þvi at fadir minn ok modir voru menn rikir ok ꜳgætir, sva at eingi þordi mig at finna til onytra hluta. Þa hliopumzst ek a brautt þadan, ok for ek til borgar þeirar, er Alexandria heitir, ok lifda ek þar sva ofaugru lifi, sem kona mati vestu lifa bæði fyrir guði ok monnum. Þat var mitt lif, at ek var porttkona, su er vest matti vera, .xvij. vettr ok nockuru leingr eða mæ(i)r. A þessa lunð hagaða ek, at þat klæðakyns, er fegurs(t) var, þa keypta ek ok bar ek ꜳ mig, til þess at flæ(i)ri skylldi til min lysta enn aðr. Allra kvenna var ek fegrzst ok vænzst. Þann matt keypta ek mer iafnan, er bezstr var, til þess at minn likam skylldi þa fleira illzs fysa ok gleði enn aðr. Vaktta ek þa miog sva nættr ok daga, ok gekk ek þess i milli at drecka mungatt eða drygia likams losta með hverium manni, er þat villdi gera, ok þotti mer þeir allz til fair, ok tock ek ecki fe af morgum, þviat ek villda, at þa lysti til min fleiri enn færi. Ek gerdumzst leikari, ek sau(n)g, ek tumbada, til þess eins var mer þetta alltt, at ek villda þa locka til min fleiri enn færi ok meir alla þa er ek villda hafa. Ek laug, ek stal, ek var æ ok æ i illum verkum dag ok nott. Þa kom sumar. Enn sa var siðr i þvi landi, at menn foro fiolmentt ꜳ skipum til Jorsalaborgar ꜳt krucis messu. Þat var einn dag, er ek sa at martt manna for til skipa, þa geck ek at hitta mann einn, þann er fara skylldi ꜳ þeim skipum til Josalaborgar, ok spurða ek hann, hvert þeir villdu fara. Enn hann svarar: »Til Jorsalaborgar, sagði hann, til ins helga kross.« »Ek villda þangat fara með yðr,« sagda ek. Hann spurdi mig, hvat ek hefda til skipleigu. Ek svaraða honum: »Ecki, sagda ek, nema er vilit veita mer bæði matt ok far. Enn ef er vilit eigi þat, þa byð ek mig sialfa.« Nu bið ek, godi brodir Z., at ek hetta nu at segia leingra, fyrir þvi at eyru þin munu saurgazst ok lof þitt alltt. Þa klaukk Z. sem kona ok bað fastliga fyrir guðs sakir ok mællti sva: »Goða systir, hvata þvisa mali, seg helldr fram, fyrir þvi at þat bætir margan mann, er sliktt heyrir.« Þa tock hon til a nyia leikc ok sagði: »Sa maðr er ek sagda þer fra, at ek villda fara med til Josala, þa fann hann bratt, hvatt konu ek var, ok geck ꜳ brautt fra mer ok hæði at mer ok hlo miog. Enn ek geck sem ek matta skiotazs til strandar, ok sa ek fiolda manna þar, ok leku ok biðu lagsmanna sinna. Enn ek bad þa, at þeir skylldu mig lata fara med ser, ok bað ek þa gera vid mig alltt þat er þeir villdu. Enn þeir þagu þann kost ok leiðu mig ꜳ skip med ser. Enn siþan foro vær i haf. Enn þa tock ek sið minn inn sama. Alldri var sva illtt i hafi ne sva gott, at ek letta eigi, sem ek var fyr vǫn, ꜳ hveria lunð sem ferligazst var. Ek hrædumzs eigi ꜳ skipi sem aðrar konur, sva var tið illska min, ok ek eggiaða alla menn til min, er ꜳ þvi skipi voro, bæði illa ok goda. Sva ma segia, at ek færa með ǫðru borði apttr enn oðru fram ꜳ skipinu, ok saurgaða ek þar naliga hvernn mann, er ꜳ var skipinu. Ek var sva sem helvitis pyttr þeim ollum, er i attfalli voru, er mig hofðu, sva sem fella til musa. Þat þotti mer undarligtt, hvi vær druknuðum eigi oll fyrir minni illsku. Enn nu se ek, at sva er sem guð hefir mæltt, at hann vill eigi syndugs mannz dauða, helldr vill hann, at hann lifi ok bæti yfir. Nu foru vær siþan til þess, er vær komum til Josalaborgar, þar voru vær nockura daga, aðr krossmeissa(!) kom. Enn ꜳ þeim dogum[88] lifða ek sva illa, sem þa er ek hafða vest lifað, ok for ek um borgina alla innan naliga fyrir hvernn mann, ok teygðag allar salur þeira manna til helvitis, er ek gatt til min lockað, sva sem fiskar vefiazst i neti. Enn þa er kom .✝. messudagr, þa foru menn fiolmentt til kirkiu fyrir guðs sakar ok hans lof fram at flytia ok halæitliga hans tign at gera. Þa skynda ek gongu minni i þeira flokc fyrir illsku minni ok otru at lata sem flesta menn sia mig. Þa komu vær til kirkiudura, ok gengu þa allir menn i kirkiuna inn adrir, enn ek matta eigi inn komazs. Þa þotti mer kynligtt, hvi sætti. Þa gekk ek i þrau(n)g manna, ok hugða ek, at menn skylldu hrinda mer inn með ser, enn mer tioði þat ecki. Þa geck alltt folkk inn, enn ek matta eigi inn komazs.


8. Enn er ek hafda leingi við þat brotizst at þraungvazs inn, þa var ek sva moð, at ek matta eigi sva leingr lata, ok hvarf ek þa með kirkiunni annan veg hia vegginum fyrir utan i ra eina, ok kom mer þa i hug, hvatt vallda munði þvi, er ek matta eigi i kirkiuna ganga sem alltt kristit folke annat[89], ok þotumzs ek þa finna, hvatt ek hafða syzst, ok mundi guð mig fyrir þat utt recka, at ek var verri enn eingin maðr annara. Þa tock ek at grata af ollum hug ok bardag ꜳ briost mer, ok andvarpada ok idrudumzst ek synða minna. Enn er ek sa or ra þeiri, er ek stoð i, hvar skriptt ein var sett gerr eptir Mariu modur drottins vors, þa kallaða ek af ollum hug ꜳ hana gratanði ok siuku hiarta, fyrir þvi at þa et fysta sa ek, hvat ek hafda syzst, ok mælta ek sva: »Þu inn helga mær Maria, er bartt sun guðs higat i verolld þessa, ek veitt, at (ek) em overð at sia þig fyrir þeiri enni margfolldu illsku, er ek hefir gertt. Enn nu bið ek þig, hin helga guðs moðir, at þu hialpir mer, fyrir þvi at ek veitt, at gud villði þvi maðr vera her i heimi, at hann villdi, at syndugir menn iþradizst ok bætti yfir syndir sinar vid hann. Nu kalla ek it þriðia sinn til þinn, inn ðyrliga drotning himins ok iardar[90], ok bið ek þig, at þu lofir mer at ganga inn i þær dyr, er ek matta eigi aðan inn komazst til hins helga kross at lúta honum sem adrir menn. Enn ef þu villtt mer þetta lofa, þa heitt ek þer þvi, at ek skal alldri sliktt drygia, sem ek hefi fyr gertt, ok þegar er ek kem til hins helga[91] kross, þa skal ek fyrirlata allan heiminn ok alla þa hluti, er i honum eru, ok vil ek fara i þann stað, er ek mega refsa mer sialf okynni min ok illsku mina, þa er ek hrædumzst eigi guð. Nu bið ek þig it fiorða sinn fyrir dyrð þina ok miskunnsemi, at þu helpr ollum kristnum monnum, at þu gangir i vordslu fyrir mig við son þinn drottin vornn.« Enn siþan er ek hafda sva mælt, þa freistaða ek ok geck til kirkiuduranna með ǫðrum monnum, ok matta ek þa inn ganga, ok var mer þa ecki utt hrunðit, helldr var mer þa hrund(it) i kirkiuna. Þa varð ek sva fegin, at ek þottumzs varla vita viðtts minns, at ek skyllda þa inn komazs, sem syndir minar hrunnðu mer aðr utt, ok hræðumzst ek þa guðs fastliga. Enn þegar[92] ek kom fyrir kross inn helga, þa fell ek oppt ꜳ kne fyrir honum. Enn þa kom ilmr sva goðr i nasar mer, sem ek kenda alldri iamgoðan fyr, ok sa ek þar dyrð guðs. Enn siþan gekc ek utt apttr þangat til skriptarinnar, sem ek hafða aðr verit, ok fell ek enn ꜳ knebet ok mælta ek ꜳ þa lund: »Þu hin helga mær Maria, yfirdrottning allra drottninga, þu hefir mer miskunnat, ok fyrir þinar sakir kom ek i hina heilaugu kirkiu at sia dyrð guðs. Nu vil ek fyrir þat lofa son þinn almattkan guð, þann er heyrir allra syndugra manna idrun. Nu bið ek, at þu visir mer ꜳ þa gotu at ganga ok synir mer, hvatt ek skal þess gera, er ek mætta sættazst við skapara minn ok við þig, hin helgazsta mær, ok vid alla hans dyrlinga.« Enn þegar er ek hafda þat mælltt, þa heyrda ek rauð eina mælanði við mig. A þessa lunð mælltti su roð: »Far þu utt yfir Jorðan, þar hittir þu goða ro salu þinni.« Þa mæltta ek við skriptina gratanði: »Þu drotning min haleitazsta, afrækzstu eigi við mig, hellðr gættu min æ ok æ, hvargi sem ek er.« Enn siþan gekc ek utt or kirkiugardinum. Enn þa kom maðr einn i motti mer ok gaf mer þria peninnga silfurs. Enn ek geck ok keypta með þeim þria hleifa brauðs. En þa spurða ek manninn, er ek keyptta brauðit at, hvertt leiðin væri til Jorðanar. Enn hann visaði mer, enn ek geck siþan þagat ogloð ok gratanða(!). Þat var at dagverdarmali er ek geck or Jorsalaborg, enn ek kom fram at solarfalli til Jordanar til mun(k)lifis þess, er þu ert i. Enn þegar er ek kom þar, þa geck ek i kirkiu, ok tokc ek þar hus(!), ok var ek þar um nottina, ok att ek þar halfan hleif af þvi brauði, er ek keypta i Josalaborg, ok drack við vatn or Jorðan.


9. Enn annan dag eptir for ek a brautt or munklifinu ok yfir ana Jorðan, ok bað ek iafnan enu dyrstu Mariu, at hon skylldi visa mer a þa goto, at ek mætta lifna af dauda þeim, er syndir minar deydu mig. Enn þa kom ek i skog mikinn ok hafan. Enn siþan er (ek) kom þar, þa hefi ek flæit ok firzst menn, sem ek matta mest her til, ok hefi ek her beðit miskunnar vors drottinns. Þa svaraði Z. henni ok mællti: »Hverssu marga vettr hefir þu her verit, liufa min.« Þa svaradi hon: »Siþan er ek for or hinni helgu borg Jerusalem, sagði hon, þa hefi ek her verit .xl. ok .vii. vettr.« Enn þa spurði Z.: »Hvatt hefir þu haptt þer til mattar siþan?« sagði hann. Þa sagði hon: »Ek hafda eigi matt meira higat enn tvo hleifa ok þann halfan, er ek leifða i munklifinu. Enn þat brauð hardnadi fyrir mer ok varð sva hartt naliga sem steinn, enn ek lifða við þat nockura vettr.« Þa svaradi Z.: »Varð þer mikit fyrir þvi at lifa annan veg, enn þu vart fyr von?« Þa svaradi hon: »Ef ek minnumzst a pisl þa alla, er (ek) hefi þolat her, ok ꜳ lif þat et illa, er ek hafða aðr, þa uggi ek, at ek fysumzst til veralldarinnar ok skula beriazst þa enn i gegn heiminum.« Z. svaraði ok mæltti a þa leið: »Liufa min, sagdi hann, leyn mig eigi, hvat um þinn hag hefir verit.« Þa svaraði hon ok mælltti: »Tru mer, Z. aboti, at seytian vettr var ek her sva i þessum skogi, at mig lysti til ok mer kom æ ok æ i hug mattr sa, er ek hafda haptt i verolldinne, bæði kiott ok allr enn bezst(i) mattr, er i heiminum var, ok mungatt ok klædi ok skemtun su ǫll, er ek hafða, siþan er ek kunna at monnum at hyggia. Enn þa þegar er ek lett mer i hug koma, hverss ek hafda bedit enu[93] helgu Mariu, ok hverssu hon hafdi mer miskunnað, þa grett ek, þa iðrudumzst ek ok andvarpaðag, ok bad ek alhugliga, at hon skylldi eigi gleyma mer, hellðr skylldi hon gæta min ok snua fra mer þeim enum illa ahuga ok minning illra verka minna. Enn medan ek bað þeirar bænar, þa kom lios mikit yfir mig. Enn þa er stunð ein var i millum, þa var mer heimrinn allra mest i hug, sva at ek sviða sem elldr lægi a mer allri. Enn þegar er ek hugða at, hverssu mitt mal stoð vodvænliga, þa fell ek til iardar ok kallada a Mariu, ok la ek þar a bænum minum allan þann dag ok þa nott, ok var þat lios hia mer alla þa stund, ok þvi liosi fylgdi miskunn drottinns minns ok Mariu modur hans, ræ(i)stu þau mig up af þeim illa hug. Enn i þeiri freistni var ek alla .xvij. vettr. Enn nu siþan er þeir .xvij. vettr voru farnir, þa var Maria modir guðs mer næst at ollum hialpum i hverium stad, bædi er ek svaf ok er ek vacktta.« Þa svaradi Z. ok mællti a þa lund: »Þurptir þu siþan matt eða klæði?« Þa svaradi hon: »Þann halfa þriðia leif er ek hafda fra Jordan, sagdi hon, þess neytta ek a þeim .xvij. vettrum, enn siþan [lifða ek[94] við gras ok rættr her til. Enn klædi þau, er ek hafda hegat fra Jorðan, þa eru nu farin ok fuin[95]. Nu[96] hefir sva mig kostat bæði frost ok kuldi um vettrum, enn um sumrum[97] hiti. Enn siþan eptir þa tið, þa kom guðs miskunn til min ok hefir teckit bædi lif mitt ok salu fra ollum haska. Enn nu hvertt sinn er ek minnumzst[98] ꜳ allt lif mitt it illa, er ek hafda i heiminum, þa gle(d)iumzst ek ok fagna, ok vilnumzst ek [miskunnar af drottins vors gæzsku[99]. Mattr minn ok mungatt [ok klæðnaðr þat[100] eru guðs orð, sva sem guð mælir sialfr, at maðr ma eigi við brauð eitt lifa, hann verð(r) ok at lifa vid [ord þau, er koma[101] af munni guðs. Sva mæla [bækr, at sa maðr er hann fer or illskuklædnadi[102], hann fer i stein ok hefir hann ser[103] fyrir klædi.


10. Enn er Z. heyrði þessi mal hennar, er hon sagdi dæmisogur af [hinni diupsettuzstu bokc[104], þa spurdi hann þa inu godu konu: »Kannttu salma þina, sagdi hann, eda hefir þu lesit bækr?« Þa svaradi hon: »Tru mer nu, guðs maðr, at siþan er ek for fra Jorðan, þa sa ek eingvan[105] mann fyr enn þig ok ecki kvikvenði. Enn a bock nam ek alldri[106], ok alldri[107] heyrda ek fra bockmali sagt, enn gud lifandi [æ ok æ[108] hann kennir hverium manni visdom. Nu brodir [heyr þu mig[109], nu hefi ek sagtt þer alltt, þat er [um minn hag hefir verit[110]. Nu bið ek þig, at þu haldir bænum fyrir mer [til guðs[111], medan þu lifir. Þa fell munkrenn a knebet ok mællti gratandi[112]: »Blezsadr ser þu guð, er gerir iarteinir miklar ok dyrligar ok undarligar ok sva margar, at [einginn madr fær taltt[113].« En er hann hafði sva mællt, þa tok hon i hond honum ok reisti hann upp oc mællti: »Brodir, sagdi hon, þess vil ek bidia þig, at þu segir ǫngum manni fra mer, medan lif mitt er. Ennða[114] far þu nu i guðs friði. Enn annat vorr i þenna tið[115] þa skulu vid her finnazs. Enn ek vil þess biðia, at þu farer eigi fra staðnum annat vor, sva sem siðr yðvar er til ok log yðr.« Enn þa er hann heyrði, at hon vissi alltt um þeira hag, þotti honum kynligtt sem fyr, hvi hon skylldi þat vita, er einngi hafði maðr sagtt henni fra, ok lofadi hann þa guð. Enn hon mællti þa vid hann: »Verttu kyr þa heima i muklifinu, er fasta kemr, fyrir þvi at guð vill [eigi, at þu farir með þeim ǫdrum brædrum, sem log yðr eru til. Enn er skirdagr kemr, þa far þu til Jordanar ok haf med þer hollð ok bloð drottinns vors[116], þviat ek hefi eigi siþan teckið corpus domini, er ek [var i þessu munklifi[117]. Enn þvi einka ek þann dag til þess, at drottinn vor gaf a þeim degi postolum sinum hollð sitt ok bloð. Enn nu er þu kemr heim, þa mæl þu vid abota ydvarnn, at hann gæti vel munka sinna allra ok refsi þeim [misfarar þeira[118], þviat þeir þurfa[119]; bið nu fyrir mer,« segir hon. Enn eptir þessar rædur hvarf hon ꜳ brutt fra honum ok þangat i sko(g)inn sem þyckazstr var. Enn siþan fell Z. til iardar niðr ok kysti þar ꜳ iordina, sem hon hafði stadit, ok lofaði guð. Enn siðan reis hann upp ok for þa þeim ꜳ inum sama apttni ok þakcaði [guði alla þa .xii. manuðr, er hann hafði fundit þessa konu ok heyrtt hennar lif[120], ok gengr hon honum alldri or hug nott ok dag[121].


11. Þadan fra lidu nu stundir til þess, er kom iafnleingð þesse, er þeir voru vanir munkarnir at fara ut i skoga þa inn fysta sunnuðag i langafostu annað vor. Þa gengu þeir utt, sva sem þeir hofdu fyr gertt, or klaustri sinu syngianði. Enn þa var Z. siukr ok matti eigi fara með þeim, þa mintizs hann ꜳ, hvatt su kona hafdi sagtt, er hann hitti i skoginum, hon sagdi, at hann munði eigi fara, þo at hann villdi. Enn siþan matti hann litla stunð illa ok tock honum at battna. Enn þa er skirdagr kom, þa var hann heill vorðin, þa tock hann kaleck einn litinn ok lett þar i hollð ok bloð vors drottinns. Siþan tock hann alldin, þat er dacktil heitir, ok þat annat, er fikcior heita, ok erttr steyptar[122] ok for siðan til arinnar utt ok kom þar at kvelldi, ok settizs þar niðr hia ꜳnni ok tokc þar hvilld ok badzst fyrir til guðs, ok beið hennar þar. Enn hon kom eigi. Hann sa iafnann i skoginn ok vænnti hennar[123], ok þotti honum [æfar langtt at bida. Hann hugði þa i hug ser ok ættladi annað hvartt mundu vera, at hon mundi hafa þar komit til stefnunnar[124] fyr enn hann, ok hefdi hon horfið i brautt, eða [hitt ella, at hon mundi eigi komazs til mottsins fyrir sakar synda hans[125]. Honum þotti þat sva illt, [er hon kom eigi, at hann klokc sem kona[126] ok sa upp til himna ok mælltti þetta: »Drottinn minn, sagði hann, leyf þu mer nu at sia þa konu, er (ek) fysumzst[127] ok ek leita.« Þa tock hann at kvida, hverssu hon skylldi komazst yfir ꜳna, ef hon kæmi[128] til hans su inn helga kona, fyrir þvi at þar var hvarki yfir ana bru [ok ekki[129] skipp. Nu þotti honum sva illtt, at hann grett ok vænadi[130] ser sem kona, er hon kom eigi. Enn medan hann kunni allra vest, þa kom su hinn helga kona annan veg at anni. Enn er hann sa, at hon kom, þa [hliop hann upp ok varð sva feginn, sem maðr ma fegnazstr verda[131], ok lofadi guð ok hugdi at, hvar hon mundi komazs yfir ana Jorðan. Enn hon geck til arinnar ok gerdi hins helga kross markc fyrir ser, ok geck hon siþan ꜳ vatnnit yfir ꜳna Jorðan til hans [sva sem ꜳ iorðunne[132]. Enn er hann sa þa inu undarligu gongu hennar, þa fell hann a kne [i moti henne[133]. Enn er hon sa þat, þa kallar hon a hann ok mællti: »Z. brodir, sagdi hon, hættu ok gerr ei sva, þu ertt prestr ok þu hefir [guðs likama með þer[134].« 


12. Þa kom hon til hans ok mælltti þetta við hann: »Blezsadu mig, fadir,« sagði hon. Enn Z. hrædizst ok mælltti [a þa lund:[135] »Dyrkadr ser þu guð, nu hefi ek hitt þat, er ek for at leita, betra mann mer.« Þa mællti hon vid Z.: »Brodir, sagdi hon, syngðu pater noster ok credo in deum, fyr enn þu gefir mer corpus domini.« [Hann gerdi sva sem hon bað, ok bædi þau[136]. Siþan [gaf hon honum fridarkoss ok tock siþan vid[137] corpus domini. Enn eptir þat helltt hon upp honðum sinum til himins ok mællti: »Drottinn minn, nu skalltu ambatt[138] þina i friði lata fara, þvi at ek hefir nu seð grædara min. Enn nu fardu, brodir Z., heill ok vel, ok hyg at [nu vannliga, hvat ek mæli[139] við þig. Kom þu nu at annarri iamnleingð, fra er .xii. manuðr[140] eru heðan liðnir, i þann stað er vid hittumzst fyrra sinni. Ek særi þig i guðs nafni[141], at þu [kom þa ok finn[142] mig a þa lunð, sem guð vill [at vid finnimzs[143].« Enn er hon hafði þetta mælltt, þa bað Z. hana, at hon skylldi etta[144] nockut af alldine þvi, er hann hafdi at færa henni. Enn hon tock þriu kornn af ertrum ok att þau ok hetti siþan ok mælltti: »Ærinn[145] matt hofum vær i guðs miskunn, ef vær mætim gera hans vilia.« Enn þa bað hon Z. þess, er hon hafði fyr beðit: »Minzstu min, fadir, kvað hon, i bænum þinum.« En hann svaradi: »Ek skal þat gera, er þu biðr mig, enn þu skallt þat gera, er margir þurfa[146], þu skallt biðia fyrir ollum lærdum monnum ok konungum ok [ollum kristnum monnum ok fyrir mer[147].« Enn er þau hofdo þetta vid mællztt, þa blezsadi hon ana Jordan med [hinu helga krosstakni[148] ok gekc yfir siþan þurrum fotum. Enn Z. for heim til stadar sins, ok þotti honum sva illa, er hann vissi eigi, hvat hann skylldi til tacka, er hann hafði eigi spurtt þa ina godo kono, hvat hon hett.


13. Enn er hann hafdi verit heima .xii. manaði[149], þa for hann utt i skog[150], sem siðr þeira var til munkanna. Hann for þann veg, sem þau funduzs it fysta ar. Enn siþan er hann kom i þann skog, er hann hafdi hana hitta, þa hugdi hann, at hann skylldi þar nockuð til hennar finna. Enn er hann sa ecki likligtt til hennar, þa þotti honum illtt, ok grett hann ok kunni einkar illa ok mælltti þetta: »Drottinn minn alzvalldannði guð, syn mer leynda dyrð þina[151] ok miskunn þina, er þu hefir her folgit i þvisa landi ok i þessum skogi. Ok enn bið ek þig innar somu bænar, drottinn minn, attu synir mer þinn eingil likamligan, þann er eigi er h(e)imrinn verdr at hafa.« Enn meðan hann var a bænum þeim, þa kom hann i dal þann, er þau funduzst fysta sinni i, ok sa hann hana ligia anðaða, ok skein af likam hennar sva mikið lios sem af sol. Enn hon la sva, sem menn adrir hefdi lagtt henðr hennar ok fættr ok hofut, ok horfði hon i austr. Enn þa skyndi hann gongu sinni til likams hennar ok fell ꜳ kne att fottum henne ok kysti fættr hennar, ok þordi eigi at koma nær likam hennar enn sva. Enn siþan saung hann licsaunng ok salutidir fyrir henne ok hugði i hug ser, at hann villdi giarna fela likam hennar, ef hann þerdi, enn hann hugði, at henni munði fyrir þikkia i. Enn medan hann hugði þetta, þa sa hann at hofdi henne bockstafi gerva. Þeir stafir mælltu sva, at sa enn godi munckr Z. skylldi tacka likam Mariu ok grafa i þeim sama stað ok bidia fyrir henne. Enn hon andaðizs ꜳ þeim manaði er Aprilis heitir at bockmali ok a inum fiorda nonis dege. Nu fagnadi hann þvi fastliga, er hann vissi nafn hennar, ok vid þat varð hann ok varr, at a þeim inum sama dege fyrir .xii. manudum, er hann hafdi gefitt henne corpus domini við Jorðan, þa andadizs hon, þegar er þau skilduzst ok a somo stundo, er hann hvarf fra henne, ok hon fra honum, ok eigi maðr kom fyr enn hann i þann stað siþan, er hon kom, ok alldri kom maðr i þann sama dal aðr ne siþan, er Z. hitti hana þar bæði kvikva ok dauða. Enn þat hafdi Z. gengit .xx. ðaga, þa er þau skilduzst et fyrra voreð, er hon for þa a einni eykctt ðags, ok skildizs hon þa við verolldina ok for til guðs. Enn Z. varð ahyggiufullr um þetta[152], hverssu hann sky(ll)di þat fa gortt, er honum budu bokcstafirnir, þeir er hann hitti at hofði Mariu þeirar, er þar la, fyrir þvi at hann hafdi hvarki pal ne rekcu. Enn þa er hann kviði þvi allra mest, þa sa hann hia ser liggia tre eitt litit, ok tock hann þat ok grof med ok matti ecki at gera, fyrir þvi at þar var iorð sva horð, at ecki orkadi treit ꜳ. Þa mædizst hann i þessu starfi ok settizs niðr, fyrir þvi at hann hafði eigi afl[153] til þess at grafa med þvi litla tre fyrir elli sinni ok fostu. Ok i þvi bili sa hann dyr eitt koma fram or skogi, þat kalla menn et oarga dyr. Enn þegar er þat kom, þa gekc þat þar til, sem likit la, ok snakadi til fotanna þessarar enu helgu konu ok kysti horvettna a iorðina, þar sem fættr hennar hofdu komit. Enn Z. tokc at hrædazs, er hann sa dyrit þat et ogurliga, ok mintizs a þat, hvatt su enn helga kona hafði mællt vid hann, at hon sa alldrigi dyr ne ekci kvikvendi, siþan er hon kom i þann skog. Ok tock hann þa at signa sig med inu helga krossmarcki ok trudi þo at hvoro, at dyrit mundi ecki mein gera honum fyrir sakir þeirar ennar helgu kono Mariu, er þa var þar. Enn dyrit bendi honum, at þat villdi frið hafa við hann. Þa mællti Z. vid dyrit oarga a þa lund: »Þessi hin helga kona, er her liggr, bauð mer at grafa sig i iorð niðr, enn ek ma þvi eigi a orka, fyrir þvi at ek em gamall maðr ok meginlaus, ok þat med, at ek hefi ekci þat til er ek þarf. Enn nu byð ek þer i guðs nafni, attu farir til med afli þinu enu mickla, er guð gaf þer, ok gerr henni grof.« Enn þegar er hann hafði þetta mælltt, þa dvaldi dyrit ecki at grafa henne grof mundangs langa ok hæfiliga breiða ok skappliga diupa. Enn siþan for Z. inn helgi munnkr til ok lagdi ena helgu Mariu i þa grof. Enn var hon i þeim klædum, er Z. munkr kastaði til hennar, þa er þau funduzst i fysta sinn. Enn siþan gengu þeir i brott badir Z. ok dyrit. Enn dyrit for sva hægliga sem einn sauðr til skogar, enn munkrenn for heim lofandi guð ok syngianði. Enn siþan er hann kom heim, þa leyndi hann eigi adra munka, þa er þar voru, hvatt hann hefir seð eða fundit i dyrð guðs. Enn er þeir heyrðu aðrer munkarnir þessa sogu, þa lofudu þeir allir almattkan guð, ok voru allir fegnir fyrir þessar iartegnir, er guð gerði fyrir syndugan mann. Þeir gerdu siþar artið þessarar ennar dyrligu konu Mariu med mikilli dyrð ok fagnaði. Sa hett Jon, er þar var aboti yfir þeim munkum. Þa fann hann þat, er hon hafdi sack(t) Z., at munkar hans voru margir vanrefstir, ok sonnuðuzs orð hennar i þvi. Enn .m. Z. var þar i þeim stað .c. vettra ok lifdi þar dyrligu lifi dyrkandi ok lofanði almattkan guð, þann er gerir miskunn við alla þa menn, er hans vilia drygia. Cui est honor et gloria in secula seculorum. Amen.


Appendix (Pergamentblad 2381 folio; jvf. ovenfor I. og II, Capp. 8-12)

ek vt aptr þannog til skriptarinnar, sem ek hafða aðr verit, ok fell ek þa enn a kne ok mellta ek sva: Þv en helgazta mær Maria yfirdrotning allra drotninga, þv hæfir mer miskunnat, ok fyrir þinar sakir komumz ek i heilaga kirkio at sia dyrð gvðs, se son þinn allzvalldandi gvð blæzsaðr, er heyrir allra synðugra manna iðron. Nu bið ek þig, at þu visir mer a þa gotv, at ek metta sættaz við skapara minn ok við þig, frv sancta Maria, ok alla gvðs helga menn. Sem ek hafða þetta mellt, þa heyrða ek rodd eina sva segiandi til min: Far yfir Jordan, þa hittir þu goða ro salo þinne. Þa mellta ek við skriptina: Þv en helgazta drotning min, afrækz mik eigi, hælldr getto min iafnan, hvargi sem ek em. Siðan leitaða ek or kirkiogarðinom, kom þa maðr einn i gegn mer ok gaf mer þria peninga silfrs, en ek gekc ok keypta ek mer með þria bravðleifa. Ek spvrða manninn, hver leið legi til Jordanar. En hann visaði mer. Siðan geck ek þangat gratandi. Þat var at dagverðarmali er ek geck ór Jorsalaborg, en ek kom at solarfalli til Jordanar til munklifis þess er þv ert i; þægar ek kom þangat, geck ek til arinnar ok þo ek andlit mitt ok fỏtr mina, siðan geck ek i kirkio, tok ek corpus domini, ok var ek þar vm nottina; ek át þar halfan hleif af brꜹði þvi er ek keypta i Jorsalaborg, ok drack ek vatn við ór Jordan. Annan dag eptir geck ek a brot ein, ek for yfir ana biðiandi heilaga Mariam, at hon mundi visa mer a þa gotv, er ek metta lifna af þeim dꜹða, er syndir minar deyddi mik. Þa kom ek i skog mikinn, þyckan ok hafan, en siðan hefi ek flyit menn ok firz, sem ek mætta mest her til, hæfi ek her bæðit miskvnnar drottins mins. Zosimas spvrði þa: Hverso lengi hæfir þv her verit? Hon sagði: Siðan ek for ór Jorsalaborg hefi ek her verit .xl. vætra ok .vii. vætr. Mvnkrinn spvrði: Hvat hefir þv haft þer til atvinno? Hon svaraði: Ek hafða hingat eigi meiri fæzlo en tva hleifa brꜹðs, ok þann enn halfa er ek leifða i mvnklifino, en þat brꜹð harðnaði fyrir mer sva miok, at þvi likt sem steinn væri. Ek lifða við þat nockveria vetr. Þa mellti Zosimas: Var þer mikit fyrir þvi at lifa annan væg, en þv vart fyrr von? Hon sagði: Ef ek minnomz a pinsl þa alla, er ek hæfi þolat, ok lif þat it illa, er ek lifða aðr, vggi ek, at ek fysomz til veralldar ok skyla ek a nyia leik bæriaz her i heiminom. Systir, sagði munkrinn, leyn mik eigi, hverr þinn hagr hefir verit. Hon svaraði ok mellti: Broðir Zosima, .xvii. vætr var ek sva i þessom skogi, at mik lysti margs, kom mer i hvg fezla, sv er bỏzt er i heiminom, ok allzkonar dryckr, kleðnaðr ok skemtan, sv er ek hafða siðan ek kvnna at monnum að hyggia. En þegar ek let mer i hvg koma, hvers ek hafða beðit sæla Mariam, ok hverso hon hafði mer miskvnnat, þa gret ek iðrandi, ok bað ek fastliga, at hon skylldi eigi gleyma mer, helldr skylldi hon geta min ok snva (fra) mer þeim enom illa hvga ok minning vandra verka minna. En mæðan ek bað þeirrar bỏnar, þa kom lios mikit yfir mik. Ok er stvnd ein var i miðlom, var mer heimrinn allra mæst i hvg, svidda ek sem elldr legi a mer allri. En þegar ek sa, hverso mitt mal horfði vaðvænliga, þa fell ek til iarðar ok kallaða ek a sæla Mariam, la ek þar a bỏninne allan þann dag ok sva nottina, meðan liosit var hia mer. Þvi liosi fylgði miskvnn drottins mins ok frv sancte Marie moðr hans, ok reisti mik af þeirri illri ahyggio. I þessi freistne var ek fylla .xvii. vætr. En siðan þeir liðo vm, þa var Maria gvðs moðir mer nest at ollom hiolpvm i hveriom stað, hvart er ek svaf æða vakða ek. Zosimas spvrði: Þvrftir þv siðan mat æða clæði? Hon svaraði: Þann halfan þriðia hleif er ek hafða fra Jordan, þess neytta ek a þeim .xvii. vætrom, en siðan lifða ek við gros ok rætr her til; klæði þꜹ er ek hafða hegat ero farin ok fvin. Kostaði mik siðan vm hriðar sakir frost ok kvlði a vætrom, en hiti of svmrom, en eptir þa tið liðna kom gvðs miskvnn til min ok tok bỏði lif mitt ok salo fra ollvm haska. En nv hvert sinn er ek minnomz a lif mitt it illa, er ek hafða i heiminom, þa fagna ek ok glæðiomz, vilnomz ek ok treystomz af gvðs gỏðslo. Fỏzla min ok dryckr ok kle(ð)naðr þat ero orð gvðs, sva sem hann mellti sialfr, at maðr ma eigi lifa við brꜹð eitt, hann verðr at lifa við orð þꜹ sem koma ór mvnne gvðs, ok sva sægia bỏkr, at sa maðr er fỏrr(!) ór kleðnaði illzko, þa ferr hann i stein ok hæfir hann fyrir cleði. Þa er Zosimas heyrði þessor mal hennar, ok hon sagði dỏmisogr af enni divpozto bok, spvrði hann hana: Kanntv saltara æðr hefir þv lesit ritningar? Hon svaraði: Trv mer, goði maðr Zosima, siðan ek fór fra Jordan, sa ek eigi fyrr mann en þig ok ecki kvigendi(!), en a bok nam ek alldri, ok eigi heyrða ek fra bokmali sagt. Almattigr gvð æ ok æ lifandi kennir hveriom manne visdom. En nv hefi (ek), broðir, þer drivgaz sagt þat, er yfir mik hæfir gengit, bið ek þig þess, at þv halldir bỏnom fyrir mer við gvð, medan þv lifir. Þa fell Zosimas a kne ok mellti gratandi: Blæzsaðr ser þv, drottinn, er gorir dyrligar iartegnir ok vndarligar, sva margar ok miklar, at engi maðr fær talt. Siðan tok hon i hꜹnd honom, reisti hann vpp ok mellti: Þess vil ek biði(a) þig, at þv sægir ongom manne fra mer, mæðan ek lifi, ok far nv i gvðs friði. En annat var i þenna tima skolom vit finnaz, bið ek þess, at þv farir þa eigi fra stað yðrom, sem siðr yðarr er til æða log, ver kyrr heima i mvnklifi, er fasta kemr, þvi at gvð vil, at sva se, fyrr en a skirdægi, þa farðo til Jordanar, ok haf med þer corpus domini, ok bið min þeim megin arinnar, er þv kemr at, vil ek þa taka þionvsto, þvi at ek hafða eigi siðan ek tok i þvi mvnklifi. En þvi enka ek þann dag til þess, at drottinn Jesus gaf a þeim dægi postolom sinom holld sitt ok bloð. Nv er þv kemr heim, þa męlðo við abota yðarn Johannem, at hann geti væl mvnka sinna allra ok refsi þeim sinar misfarar, þvi at þeir þvrfo þess. Þa er Zosimas heyrði, at hon vissi allt vm rað þeirra, þotti honom miok vndarligt sem fyrr, hvi hon skylldi þat vita, er engi maðr hafði henni sagt. Ok lofaði hann gvð með mvnne ok hiarta. At þesso liðno bað hon hann biðia fyrir ser, ok hvarf siðan fra honom þangat i skoginn sem þyckstr var. Mvnkrinn fell þa til iarðar ok kysti a iorðina, þar sem fỏtr hennar hofðo staðit, lofandi gvð. Siðan reis hann vpp, fór heim a sama aptne oc var heima þꜹ misseri. Kona þessi geck honom alldri or hvg hvarki nott ne dag. Þa kom iamlengð þess er þeir voro vanir at fara vt i skoga, drottinsdagr enn fyrsti i langafosto, gengo þeir þa vt sva sem fyrr hofðo þeir gort ór klꜹstra sinom syngiandi. En Zosimas var sivkr ok matti eigi fara með þeim. Hann minntiz þa a hvat




Fotnoter

  1. slikan Cd.
  2. Hversu Zosimas fann Mariam Overskr.
  3. Fra Mariu egiptzku Overskr.
  4. Her begynder B.
  5. saal. B; enn A.
  6. þrongdina B.
  7. Fra Mariu drottningu Overskr. A.
  8. [vid fengiz B.
  9. [mod, þa for hon(!) i eina hyrning fyrir utan kirkiuna B.
  10. [tilf. B.
  11. misgerda B.
  12. mgl. B.
  13. [mgl. B.
  14. þegar B.
  15. fyrirlittu B.
  16. hvar B.
  17. þvo B.
  18. dyrstu B.
  19. flyit B.
  20. .xl. B.
  21. tva B.
  22. saal. B; leyfda A.
  23. ỏdruviss B.
  24. [mgl. B.
  25. Fra Marie egipzco Overskr. A.
  26. Siỏtian B.
  27. [fyrr B.
  28. lęgi B.
  29. mgl. B.
  30. [gętti będi lifs mins ok salar B.
  31. [mgl. B.
  32. saal. B; ok A.
  33. [þat B.
  34. diupuztum B.
  35. [Tru B.
  36. tilf. B.
  37. [um minn hag B.
  38. engi B.
  39. talt B.
  40. sid B.
  41. [mgl. B
  42. Verdu B.
  43. [mgl. B
  44. [hefi þat eigi haft, sidan ek var B.
  45. misgerdir B.
  46. [mgl. B
  47. Fra Zosima munk Overskr. A.
  48. [i eydimỏrk B.
  49. [Mariu(!) B.
  50. [mgl. B.
  51. [þar bru yfir B.
  52. [hugsadi þetta B.t
  53. [vard hann B.
  54. [ꜳna B.
  55. [þat B.
  56. Dyrkadr B.
  57. [mgl. B.
  58. [mgl. B.
  59. Zosimam B.
  60. [mgl. B.
  61. [mikit at B.
  62. [hana B.
  63. [mgl. B.
  64. [skylldi hana grafa B.
  65. [mgl. B.
  66. [eitt mikit B.
  67. Maria B.
  68. þarf B.
  69. Leonit B.
  70. [mgl. B.
  71. [mgl. B.
  72. saal. Fr.; miog Cd.
  73. log Fr.
  74. esco Fr.
  75. nema Fr.
  76. goþ verk tilf. Fr.
  77. barn ungt Fr.
  78. gefu Fr.
  79. [þottizs vera i hug sinom, oc enge etlaþe hann sva goþan munc vera at honom kunni Fr.; her ender første Blad af Fragm.
  80. þagar Cd.
  81. ꜳ. A. Cd.
  82. [tolfb madnuðum Cd.
  83. eingis Cd.
  84. syslꜹ Cd.
  85. viti Cd.
  86. at tilf. Cd.
  87. sini Cd.
  88. er tilf. Cd.
  89. annan Cd.
  90. iordar Cd.
  91. hilga Cd.
  92. þigar Cd.
  93. einu Cd.
  94. [l. Cd.
  95. fyri Cd.
  96. Her begynder andet Blad af Fragm. 65533.
  97. sumar Fr.
  98. minnomc Fr.
  99. [oc gleþiomc ec af drottins vars gezlo Fr.
  100. [eþa vin oc cleþi Fr.
  101. [orþ hvert er fram ferr Fr.
  102. [bøkr, at hverr sa maþr, er her ferr or kleþnaþe illzsco sinnar Fr.
  103. þat tilf. Fr.
  104. [eno diupasta bocmale Fr.
  105. engi Fr.
  106. aldrege Fr.
  107. aldrege Fr.
  108. [ei oc ei Fr.
  109. [hefir þu heyrt oc Fr.
  110. [yfir minn hag hefir gengit Fr.
  111. [viþ guþ Fr.
  112. þa er up hann tilf. Cd; ikke Fr.
  113. [enge maþr fer talþar Fr.
  114. En Fr.
  115. tima Fr.
  116. [at þu farir eigi meþ oþrom breþrom fyrr en á scirdege; þa far þu til Jordanar scirdag, oc haf meþ þer holld oc bloþ vars drottins Jesus Cristz, oc biþ min þeim megin arinnar, sem þu kemr at Jordanar(!). Ec vil þa taka holld oc bloþ varð drottins Fr.
  117. [tok i mvnclifi, er ec for i æyþemorkina Fr.
  118. [osiþseme sina Fr.
  119. þurfo þess at þeim se refst Fr.
  120. [allt meinlete guþe . . . . . . . . monoþum. Fr.
  121. Her ender Forsiden af 2det Blad Fr.
  122. saal. Fr.; hvis Bagside begynder med dette Ord; steystar Cd.
  123. þatan(!) tilf. Fr.
  124. [afar langt, oc hugþi viþ sic þat, at annat tveggia vere, at hon hefþe komit þar i þann staþ Fr.
  125. [synþir hans ylle, at hon kom eige Fr.
  126. [at hann koms viþ mioc Fr.
  127. ec fysoms Fr.
  128. qveme Fr.
  129. [ne Fr.
  130. veinaþe Fr.
  131. [reis hann upp oc varþ harþla fegenn Fr.
  132. [mgl. Fr.
  133. [fyrir hana Fr.
  134. [tekit hold oc bloþ Crist Fr.
  135. [þetta Fr.
  136. [mgl. Fr.
  137. [kysti hon hann. En fra toc hon Fr.
  138. ambott Fr.
  139. [þvi vannliga, er ec hefi melt Fr.
  140. mon. Fr.
  141. saal. Fr.; nafði Cd.
  142. [komir þa oc finnir Fr.
  143. [mgl. Fr.
  144. ęta Fr.
  145. ørinn Fr.
  146. þurfu Fr.
  147. [ollo cristno folke oc fyr mer syngom Fr.
  148. [ens helga cross marke Fr.
  149. manoþr Fr.
  150. eyþemork Fr., som ender her.
  151. þini Cd.
  152. er tilf. Cd.
  153. alfl Cd.