Þiðreks saga af Bern - Leiðangr Þiðreks til Bertangalands
| Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Fornsvensk | Færøysk |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Denne teksten finnes på følgende språk ► |  |
 |
|
GUÐNI JÓNSSON
bjó til prentunarLeiðangr Þiðreks til Bertangalands
192. Herbrandr vísar til Bertangalands.
(299) Herbrandr stígr nú til vápna sinna ok býr sik sem kurteisligast, ok nú sitr hann á hesti sínum með öllum riddarabúnaði ok inum beztu vápnum.
Ok hann hefir nú í hendi sér merki Þiðreks konungs ok ríðr nú í konungsgarð miðjan ok mælti hárri röddu: "Ef ek skal segja leið í Bertangaland fyrir þér, inn ríki Þiðrekr konungr, þá em ek nú albúinn, ok látið nú yðr ekki dvelja."
Þiðrekr konungr er nú albúinn ok allir hans menn, ok stíga þeir nú á hesta sína, allir vegliga búnir.
(300) Herbrandr ríðr nú út af Bern með merki Þiðreks konungs fyrst allra þeira ok eftir honum it næsta Þiðrekr konungr ok hverr eftir öðrum. Nú ríða þeir leið sína, sem fyrir var ætlat, með ráði sjálfs konungsins ok hans inna kurteisustu riddara ok inna ágæztu kappa. Þeir fara nú langar leiðir ok furðuliga skóga bæði um byggðir ok óbyggðir, þar er aldrigi hafði Þiðrekr konungr fyrr komit ok engi hans manna.
193. Þeir Þiðrekr koma at Bertangaskógi.
(301) Nú koma þeir at skógi einum, einkar miklum, ok þingat liggr vegr þeira á þann skóg.
Nú snýr Herbrandr aftr hesti sínum á mót konunginum ok mælti: "Herra," segir hann, "hér liggr fyrir oss Bertangaskógr. En í þessum skógi er einn risi. Sá heitir Eðgeirr. Hann er son Nordians konungs ok bróðir hinna risanna, er Vildifer, félagi várr, drap með Ósantrix konungi. Þat váru þeir Aventroð ok Viðólfr mittumstangan. Sjá Eðgeirr risi er hér til landvarnar Isungi konungi, ok örugg þykkir honum gæzla vera heðan at landi ok at ríki sínn, seni hann var. En nú ef þú vill koma í Bertangaland, þá er engi annarr vegrinn en hér fram at ríða um þenna skóg, ok engi ván er, at þú komir öðruvegs. En þessi risi er svá sterkr, at ek veit aldrigi hans maka. Nú ríði hverr yðarr fram í skóginn, er vill, en engi er ván, at ek koma framar en nú em ek kominn, nenia allir vér ríðim saman, þá má ek vel vera þar, sem þér eruð. En nú hefi ek sagt yðr þau tormerki, er á eru, ok kemr yðr nú þetta eigi á óvart, ok meguð þér nú svá við búast, at nú vituð þér, hvat fyrir er títt, ok megum vér nú ríða fram allir saman."
Viðga svaraði: "Með því at svá er sem þú hefir sagt, Herbrandr, þá skal konungrinn ok allir þér halda hér kyrrum hestum yðrum, en ek skal ríða í skóginn, ok skulum vit risinn nokkut viðr talast, ok kann at vera, ef ek bið hann, at ek fá leyfi til framreiðar öllum oss. Mér er sagt, at vit munum eiga frændsemi saman. Kann ok þat vera, at hann láti oss þess alls við njóta. En ef hann vill eigi leyfa oss fram at ríða, þá berr hestr minn mik eigi seinna aftr til yðar en fram, ok gerum vér þá allir samt þat ráð fyrir, er konungrinn Þiðrekr sér, at bezt má hlýða."
Konungrinn ok allir þeir félagar mæla, at hann skal ráða.
194. Frændsemi Viðga ok Eðgeirs risa.
(302) Þeir Viðga ok Eðgeirr risi váru mjök skyldir at frændsemi, þó at þeir rækti hana eigi mjök. Viðga var son Velents þess, er Væringjar kalla Völund fyrir hagleiks sakar, en Velent var son Vaða risa, en Vaði risi var sonr Vilkinus konungs ok sjókonu einnar seni fyri var sagt. Vilkinus konungr á annan son við eiginkonu sinni, ok hét sá Nordian. Konungr var hann ok þó minni fyrir sér en hans faðir var fyrir honum. En Nordian átti fjóra sonu eftir sik. Váru þrír risar stórir ok sterkir. Hét einn þeira Aventroð, en annarr Viðólfr mittumstanga, en sjá var inn þriði, er á skóginum liggr, er Eðgeirr risi heitir ok nú var um rætt. Inn fjórði sonr Nordians konungs var Aspilian. Hann var konungr ok orðinn sem mennskir menn. Nú váru þeir Viðga ok Eðgeirr risi svá skyldir sem nú er sagt.
195. Viðreign Viðga ok Eðgeirs.
(303) Viðga ríðr nú fram í skóginn. Hann sér fyrir sik fram, hvar liggr einn maðr ok sefr. Sá maðr er furðu mikill. Leggir hans eru digrir. Hann hefir sterkligan búk, digran ok langan, ok á milli hans augna var vel svá álnar, ok þar eftir er allr hans annarr vöxtr, ok eigi skortir hann grimmleik né önnur illska. Ok svá blæss hann sterkliga í svefninum, at allt limit á viðinum þar í nánd þá hristist ok leggst fyrir.
Nú stígr Viðga af hesti sínum ok bindr við eitt olivetré ok gengr at risanum ok brigðr sverði sínu, Mímungi, ok spernir til risans með fæti sínum vinstra ok kallar á hann ok mælti: "Statt upp, risi, ok ver þik. Sá maðr er nú hér kominn, er líf þitt ferr at sækja. Eigi skyldi sá jafnan sofa, er settr væri til lands at gæta af hendi ríks höfðingja."
Nú vaknar risinn ok lítr við honum ok sér, at þar er kominn einn maðr, ok alls ekki óttast Eðgeirr risi þann mann ok mælti til hans: "Eigi sef ek jafnan, heldr vaki ek at mestum nauðsynjum, en þess varir mik, at ek gera hvárt er mér þykkir hægra at vaka eða at sofa fyrir þínar sakar. Eða hví vekr þú mik eða hvat manna ertu? Ek kalla þér ráð, at þú gætir þín, ok far í brott leið þína ok létt af köpuryrðum þínum, fyrir því at mér þykkir mikit fyrir at rétta bein mín fyrir þínar sakir ok standa nú til þess eins upp at drepa þik."
Ok sofnar nú risinn í annat sinni eigi ófastari en fyrr svaf hann. Nú stígr Viðga fæti sínum annat sinn til hans, svá at sundr ganga tvau rifin í honum. Ok nú hleypr risinn upp ok er reiðr mjök ok þrífr járnstöng sína ok reiðir at Viðga. Ok er hann sér stöngina, hversu hún líðr, þá skýzt hann undan, en risinn lýstr í jörðina, svá at stöngin stóð föst millum tveggja hanira. Nú heyra þeir Þiðrekr konungr brestinn, er stöngin kom niðr.
Þá mælti Herbrandr: "Þar máttum vér nú heyra bana Viðga ok ríðum nú undan sem harðast, en ef eigi er svá gert, þá er þat bani várr."
Nú tekr risinn ok skýtr at Viðga. En Viðga hleypr í mót honum ok flýgr atgeirrinn yfir hann ok svá í jörðina, at ekki stóð upp af. Nú höggr Viðga til risans á lær honum ok svá mikit af vöðvanum, at engi hestr berr meira, ok þá höggr hann annat högg fádæma mikit ok hvert at öðru, þar til er risinn fellr ok hefir mörg sár ok stór. Ok fyrir því at hann hefir þá ekki vápn, þá veit hann, at hann mun eigi sigrast í þessu einvígi, ok lætr hann nú fallast til jarðar, því at hann hyggr, at Viðga mun verða undir honum ok drepa hann svá. En Viðga hleypr aftr í millum fóta honum, þá er hann reiðir sik til falls, ok svá helt Viðga sínu lífi.
Þenna inn mikla dyn heyra nú félagar Viðga ok mæla: "Nú hefir risinn drepit Viðga."
Ok þá mæltu sumir: "Vera má ok, at Viðga hafi fengit sigr ok sé nú risinn fallinn."
196. Viðga drepr risann.
Nú mælir Viðga við risann: "Nú vil ek af höggva þitt höfuð, eða með hverju villtu leysa þik?"
Risinn mælti: "Góði herry, drep mik eigi. Ek vil leysa mik með svá miklu gulli ok silfri, at eigi hefir þú sét meira."
Þá mælti Viðga: "Þá skaltu nú fylgja mér þangat."
Þá stendr risinn upp mjök móðr af blóðrás, ok ganga þeir þangat í skóginn, sem liggr einn mikill steinn ok sleginn um einn járnhringr.
Þá mælti risinn: "Tak þú upp þenna stein. Þar muntu finna þetta fé it mikla."
Ok Viðga tók til af öllu afli, ok steinninn bifaðist ekki við. Þá mælti Viðga: "Ef þú vill hafa líf þitt, þá tak þú brott þenna stein."
Nú tekr hann risinn heldi nauðigr þenna stein ok hefr á brott annarri hendi, ok undir þeima sama steini var ein hurð, ok tekr risinn hurðina ok lýkr upp, ok er þar undir eitt jarðhús.
Nú mælir risinn: "Tak nú, góðr drengr, féit, þat er ek sagða þér, ok mun nú eigi þessi steinn banna er.
Nú hyggr Viðga, ef hann ferr í húsit, at risinn mundi aftr lúka hurðina ok leggja yfir steininn, ok veit hann þá, at þaðan kemr hann aldregi um aldr.
Nú mælir hann enn við risann: "Gakk nú í húsit ok sýn mér þetta fé."
Nú stígr risinn ofan í jarðhúsit. Þá reiðir Viðga sitt sverð tveim höndum ok höggr á háls risanum, svá at af flýgr höfuðit, ok fellr þar sá risi.
197. Viðga leikr á félaga sína.
Nú tekr Viðga hans tungu ok skerr ór höfðinu, ok gerir hann sik í blóði einu risans ok gengr til hests síns ok gerir hestinn allan blóðugan, ok risatunguna bindr hann við tagl hestsins, fyrir því at hann vill hafa þat til jartegna, at hann lýgr eigi. Ok nú hleypr hann á sinn hest ok ríðr sem allra harðast má hann til sinna félaga.
Nú heldr hann upp sínu sverði sem hæst má hann ok æpir sem hann getr hæst ok mælir nú: "Undan, góðir vinir, risinn hefir veitt mér banasár, ok slíkt sama bíðið þér, ef nú hleypr eigi hverr sem má."
Ok er þeir heyra þetta kall Viðga, þá óttast nú allir ok hleypa nú hverr sem má nema Þiðrekr konungr. Hann snýr sínum hesti í gegn Viðga ok ríðr kappsamliga ok bregðr sínu sverði ok kallar: "Góði félagi, snú aftr sem harðast ok báðir vit saman ok munum nú, hvat mæltum, at eigi skyldim vit flýja, þó at víss sé bani fyrir, ok enn mun ekki til saka, ef vit erum báðir saman."
198. Viðga biðr félaga sína sátta.
Nú er þeir hittast, segir Viðga Þiðreki konungi allt, hvat títt er, ok þykkir Þiðreki konungi Viðga nú enn vel reynzt hafa, sem ván var at. Ok nú er þetta finna þeir Gunnarr konungr ok aðrir hans förunautar, at Þiðrekr konungr ok Viðga eru hvergi nær þeim staddir ok engi maðr ferr nú eftir þeim, sá er þeim verði mein at, þá finna þeir, at Viðga hefir gabbat þá ok spottat háðuliga, ok snúa nú aftr eftir þeim Þiðreki konungi ok Viðga ok una nú illa við sína ferð.
Nú mælir Viðga við Gunnar konung ok alla þá félaga: "Góðir vinir, þess bið ek yðr, at fyrir þetta, er ek sagða yðr eigi satt, at eigi fyrirkunnið þér mik eða öfundið mik fyrir þessa sök, fyrir því þótt yðr hafi þetta hent at sinni, þá veit ek, at í yðrum flokki eru margir eigi verri drengir ok eigi óvaskari menn en ek em. En þetta vil ek við yðr bæta, er ek hefi illa gert, með gulli ok gersimum margs konar."
Nú svöruðu þeir náliga allir senn: "Vér megum fúsligar fyrirgefa þér þetta en þú vilir þiggja, ok vili guð, at aldrigi farim vér þvílíka ósæmd ok eigi fyrir þínar sakir, heldr höfum vér sjálfir ráðit."
199. Þeir Viðga kanna jarðhúsit.
Nú ríða þeir allir samt ok sjá, hversu langt stöngin hefir gengit í jörðina, er risinn hafði lostit, ok svá staðinn, hvar atgeirrinn hafði gengit í jörðina ok var allr sokkinn. Ok því næst ganga þeir þar tíl, sem jarðhúsit var ok risinn er fallinn í, ok taka þar ógrynni fjár í gulli ok brenndu silfri ok alls konar gersimnm, ok þar er nú komit allt þeira fé Ísungs konungs ok svá þat fé, er Eðgeirr risi hafði haft með sér af Danmörk.
Nú mælir Þiðrekr konungr: "Viðga félagi, þat er mitt ráð, at þetta mikla fé látum vér hér vera ok hófum þat eigi heðan, er eins pennings sé vert. Nú vil ek fara á fund Ísungs konungs ok berjast við hann, en ef vér fám sigr, þá megum vér vel taka þetta fé ok gera af slíkt er líkar, en ef vér fám ósigr, þá þykkir mér þat illa, ef þat er mælt, at vér tökum hér fé, en fám ósigr í várum viðskiptum. En ef svá berr til í várum viðskiptum, at vér skiljumst góðir vinir, þá miðlum vér þetta fé við þá með vináttu."
Nú koma þeir ór skóginum ok sjá eitt fjall ok þar á uppi ein borg allfögr ok mikil. Nú slær Þiðrekr konungr eitt landtjald sitt á einum fögrum velli undir fjallinu ok býst þar um.
200. Sigurðr sveinn lýsir tjöldum Þiðreks konungs.
(304) Nú er þat einn dag, at Ísungr konungr ok allir hans synir sitja í sínum kastala ok eru allkátir, ok nú kemr til þeira Sigurðr sveinn ok mælti til konungs: "Ísungr herra," sagði hann, "ek sá ein tíðendi, er mér þykkja eigi lítil. Ek sá eitt landtjald ok er reist á vellinum fyrir borg þinni, ok þat landtjald er gert á aðra lund en fyrr hafa ek sét. Or miðju því landtjaldi stendr stöng ein, en á ofanverðri þeiri stöng er einn mikill gullknappr, ok af því tjaldi fram er fortjald með rauðum steini, ok þar fylgir stöng ok gullknappr á, ok innar af er it þriðja tjald grænt ok þar af stöng ok inn þriði gullknappr. Ok enn til hægri handar er tjald af gulli ofit, ok þar fylgir ok gulli búin stöng með gullknöppum. Ok á vinstri hönd er tjald hvítt, ok þar fylgir stöng, sú er öll gulli búin upp at knöppunum, ok þat hygg ek, at engi maðr skal sét hafa tígurligra landtjald. Fyrir því landtjaldi hanga þrettán skildir. Ok á inum yzta skildi er markaðr hestr ok björn, - þar hefir hann sét hestskjöld Heímis - ok á þeim skildi, er þar er næstr, er á markat með gulli haukr ok tveir fuglar, er fyrir honum fljúga, ok þat mark væntir mik, at hafi einn hverr minn frændi, - þar er skjöldr Hornboga jarls, - ok á þriðja skildi er markaðr haukr með gulli, - ok þar er skjöldr Ömlungs, sonar hans, - ok á fjórða skildi er á markat töng ok hamarr ok steði, ok eigi er sá lítill skjöldr, - þar er skjöldr Viðga. - Á inum fimmta skildi er markat leó af gulli lagðr, - þat er skjöldr Þiðreks konungs, - ok þat león hefir herkórónu á höfði. Á inum sétta skildi er örn með kórónu, - þat er skjöldr Gunnars konungs. - Á inum sjaunda skildi er örn eigi kórónaðr á, - þar hefir hann sét skjöld Högna. - Nú er sá inn átti, sem er allr skrifaðr sem gull, eldr eða logi, - þar segir hann frá skildi Herbrands. - Nú er inn níundi skjöldr, þar er á markat león ok eigi kórónaðr, - nú er frá sagt skildi Fasold. - Nú er inn tíundi skjöldr, ok er á þeim dreki markaðr, - þar er frá sagt skildi Sistrams; hann fekk þat mark, síðan er hann var leystr af drekans munni. - Nú er inn ellifti skjöldr, þar er markat á borg, þat er skrifat eftir Bern, - þat er skjöldr Hildibrands. En þat gengr þar til, at Bern er á hans skildi, at hann kemr aldrigi í þann háska, at hann megi því leyna, at hann er maðr Þiðreks konungs af Bern. - Inn tólfti skjöldr, þar er á markaðr einn göltr, - þat er sagt frá skildi Vildifers ok eftir hans náttúru skrifat. - Nú er eftir inn þrettándi skjöldr, þar er á maðr ok einn fíll. - Þat er sagt frá skildi Þéttleifs, fyrir því at Sigurðr inn gamli grikr reið fíl, þá er hann barðist við Þéttleif -, ok fyrir því þykkjumst ek vita," segir Sigurðr, "at komnir munu vera í várt land ókunnir kappar, hvaðan sem þeir eru komnir ok hvert erendi er þeir hafa. Ok nú býð ek mik til konungr með yðru ráði at ríða til þeira ok vita, hverir þeir eru, er svá drembiliga hafa tjaldat ok svá mikit láta yfir sér ok svá djarfir hafa orðit, at fyrir yðart ráð hafa komit í yðart land."
Nú svarar konungr: "Ek vil senda til þeira einn kappa saman ok at bera þeim þau orð, ef þeir vilja halda sínu lífi, at þeir sendi mér toll ok skatt, svá sem lög vár standa til. Nú má sá kappi spyrja þá, hverir þeir eru eða hvaðan þeir kómu eða hvar þeir váru fæddir ok hvert þeir vilja fara ok hvert þeira erendi er annat en gjalda skatt eða lúta oss."
Nú svarar Sigurðr: "Sá kappi, er þar villtu senda, þá skal eigi vera annarr maðr en ek."
201. Sigurðr heimtir skatt af Þiðreki konungi.
Nú tekr Sigurðr sér vápn ok klæði ok einn illan hest, ok eigi hefir hann söðul ok ríðr nú ór borginni út ok ofan fyrir fjallit, ok eigi stöðvar hann sína ferð, fyrr en hann kemr til landtjalds Þiðreks konungs. Nú stígr hann af sínum hesti ok gengr inn í landtjaldit, ok síðan mælir hann: "Heilir sé þér, góðir drengir, en með nafni mynda ek yðr heilsa, ef ek vissa yður nöfn."
Þeir svara honum með sama hætti ok biðja hann vel kominn.
Nú mælir Sigurðr: "Ísungr konungr, minn herra, sendi mik hingat með sínu erendi, at taka af yðr skatt, sem hér eru lög til, at konungr á at hafa. En þenna skatt verðið þér at gjalda, ef þér vilið. En ef konungr skal missa skatts af yðr, þá meguð þér ekki í dyljast, at skammt mun líða áðr heðan en þér munuð missa alls fjár yðars ok þar með lífsins." Nú svarar Þiðrekr konungr: "Vér gerðum at öðru vára ferð til þessa lands at upphafi en gjalda konungi yðrum skatt, heldr var várt erendi þat, er þú mátt vel bera ok segja konungi yðrum, at ek vil honum víg bjóða, at hann komi mér í gegn með jafnmarga menn sem ek hefi, ok áðr en vér skiljumst, skal hann kunna at segja, hvílíkir drengir hann hafa heim sótt."
Nú svarar Sigurðr sveinn: "Með yðru leyfi vil ek nú yðr spyrja, hvert er nafn yðars höfðingja eða af hverju landi kómuð þér? Þat gerið þér, er aldrigi var gert fyrr, at bjóða til vígs Ísungi konungi ok hans mönnum. Hvárt hafið þér eigi heyrt sagt, hvat hann má fyrir sér? Ok þess varir mik, at eigi neiti hann at berjast við yðr, hvat manna sem þér eruð."
Þá svarar Viðga: "Hvárt er, at þú kennir nokkurn þessa manna eða eigi, er hér eru komnir? Ok eigi skal leyna þik. Fyrir þessum mönnum ræðr Þiðrekr konungr af Bern, ok er hér ok annarr konungr. Sá heitir Gunnarr af Niflungalandi. Ok enn eru fleiri dugandi drengir, þó at þessa nefnum vér. En hvárt ætlar þú, at Ísungr konungr ok Sigurðr sveinn munu að vísu vilja berjast eða munu þeir við bila?"
Nú svarar Sigurðr: "Þess væntir mik, at Ísungr konungr ok Sigurðr sveinn munu eigi flýja at óreyndu fyrir yðr hér í sínu landi, þótt hér sé kominn Þiðrekr konungr af Bern eða hans menn. En hversu er þat, þá munuð þér eigi vilja brjóta lög ok gjalda eigi konungi skatt, ok þér meguð vel senda honum skatt yðr til sæmdar ok honum með yðru boði þat, sem honum sé tign at, en yðr engi skaði."
Nú svarar Þiðrekr konungr: "Með því at þú rekr hans erendi með mikilli list ok kurteisi, þá skal ek senda honum þá sending, er honum er sæmd at
Nú mælti Þiðrekr konungr til sinna manna: "Eða hvat skulum vér senda honum, þat er honum sé sæmd at þiggja? Nú sendum vér honum einn hest ok einn skjöld ok köstum til hlutum, hverr af várum mönnum skal senda honum sinn hest ok sinn skjóld at gjöf."
Ok þeir gera svá. Nú er til hluta tekit, ok kemr upp hlutr Ömlungs, sonar Hornboga jarls. Nú var tekinn hestr hans ok hans skjöldr, ok sendir Þiðrekr konungr Ísungi konungi. Ok nú ríðr Sigurðr í brott leið sína.
202. Ömlungr krefr hests síns af Sigurði.
Ok nú þykkir Ömlungi forkunnar illa, er hann hefir látit hest sinn, ok þætti betra at hafa látit miklar eignir sínar heima ok vill nú ríða eftir Sigurði ok vill eigi hafa svá búit ok gengr til föður síns ok biðr hann ljá sér hest, ok vill hann sækja sinn hest af þessum, er í brott reið. En jarlinn vill eigi, at hann ríði eftir ok vill eigi ljá honum sinn hest ok vill láta vera svá gert. Nú gengr Ömlungr til Viðga ok biðr hann ljá sér sinn hest.
Nú svarar Viðga: "Mik grunar, at eigi fáir þú þinn hest af þessum sveini, ef svá er sem mik varir, hverr þar er. En ef þú fær eigi þinn hest, en ok lætr þú minn hest, hvat skal ek þá hafa?"
Nú svarar Ömlungr: "Ef þú lætr þinn hest, þá skaltu eiga allt mitt ríki, en þat eru tólf inar sterkustu borgir á Vindlandi. Þat gaf mér minn faðir, en þú skalt vera hans erfingi, svá sem áðr em ek, ef eigi fæ ek þinn hest hér aftr. En ef ek fæ þér þinn hest aftr, þá á ek mitt sem áðr, ok annathvárt vil ek fá minn hest eða bana."
Nú svarar Viðga: "At þessu skaltu fá minn hest, fyrir því at þú ábyrgist mest til þessarar ferðar."
Nú stígr Ömlungr á bak Skemmingi ok ríðr nú sem mest má hann, þar til er þeir finnast, en þat er skammt frá konungs, ok þar er í hjá eitt linditré. Ok nú kallaði Ömlungr á manninn ok bað hann bíða sín, en hann gerir svá.
Nú mælir Ömlungr: "Stíg af baki hesti þeim, er þú ríðr, því at eigi vil ek hann láta, því at ek á langt heim at ríða."
Nú svarar Sigurðr: "Hvat manna ertu, er svá djarfliga mælir til þessa hests, er ek sit á baki, ok eigi varir mik, at þú munir hann fá, hvárt sem þú átt hann eða eigi."
Nú mælir Ömlungr: "Stíg af hestinum, en ef þú gerir eigi svá, þá muntu láta lif þitt ok svá þann hest."
Nú grunar Sigurð, at þessi maðr mun vera son Hornboga jarls, er hans var frændi, ok þá mælti hann: "Ek sé gerla þú vill berjast til hestsins við mik, ok kann vera, at þú hittir þann mann, er berjast vill við þik á skömmu bragði, þó at eigi berist þú nú. Ok þat kalla ek ráð, at vit freistum annars kostar okkar á millum, hvárt er at þú munt láta þinn hest, þann er þú kallar til, eða þú munt láta þann, er þú sitr á. Nú snúðu fram þínu spjótskafti ok ríð að mér, en ek mun halda kyrru fyrir. Ok með því at þú steypir mér af mínum hesti, þá haf þú þinn hest ok njót vel, en ef ek stöndumk þína atreið, þá má ek freista at ríða at með mitt spjótskaft, ok hættum þessum leik eigi, áðr en annarr hvárr lætr sinn hest."
Ok þetta líkar Ömlungi vel ok vill svá vera láta.
203. Frá viðskiptum Ömlungs ok Sigurðar.
Ok nú ríðr Ömlungr at Sigurði ok lýstr Skemming með sporum ok leggr með sínu spjótskafti í miðjan skjöld Sigurðar svá fast, ar hestr Sigurðar fell á ina eftri fætr, en sjálfr sitr hann kyrr í söðlinum, ok gekk í sundr spjótskaftit í miðju.
Ok þá mælir Sigurðr: "Hér var drengiliga riðit af einum bernskum manni, ok þat kann vera, at þá frændr eigir þú í þinni ætt, er vel munu kunnat hafa þvílíkan riddaraskap. Stíg nú ofan af þínum hesti ok gyrð hann fast ok bú hann sem bezt ok svá sjálfan þik ok stíg síðan á bak ok halt fyrir mér sem ek helt fyrir þér ok lát svá sem alls mundir þú þess þurfa, ef þú skalt eigi láta þinn hest."
Nú gerir Ömlungr svá ok býr sik sem snöfurligast. Ok nú lýstr Sigurðr sinn hest sporum ok setr sitt digra spjótskaft á hans miðjan inn fagra skjöld svá hart ok sterkliga, at með þessu sama spjótskafti berr hann Ömlung langt aftr af sínum hesti.
Nú tekr Sigurðr í tauma Skemmings ok mælti nú: "Þú góðr sveinn, nú hefir þú eigi þinn hest, þann er þú reitt eftir, ok látit hefir þú annan, þann er ek get til, at þik mun kostat hafa ærit mikit, ef svá er sem ek þykkjumst vita, at þú munt látit hafa Skemming, hest Viðga, ok þat varir mik, at þú munt fullmikit veð hafa honum sett, áðr en þú næðir, ok muntu þó hafa óþökk af honum, er þú lézt, ok hefði nú betra verit at hafa verit kyrr þessa stund."
Nú svarar Ömlungr: "Svá mun lítast þeim mönnum, er engir eru áræðismenn, en gerast má enn gott af váru máli, þótt eigi hafi nú vel tekizt."
Nú mælir Sigurðr: "Hvat villtu nú til gefa, at þú fáir þinn hest ok þar með þann, er þú lézt nú?"
Þá svarar Ömlungr: "Þar til vil ek vinna alla þá hluti, er ek má, þess er mér skyli eigi vera at skömm eða mínum ættmönnum."
Nú mælir Sigurðr: "Aðan er vit fundumst, þá spurða ek, hvert væri nafn þitt eða hver væri ætt þín, ok þú vart svá stolz, at þú vildir eigi segja ætt þína, en nú skaltu segja hvárttveggja, ef þú vill fá þína hesta báða."
Þá svarar Ömlungr: "Ef ek leynda fyrir þér minni ætt ok nafni, þá er ek hafða hest minn, þá munu þat segja mínir félagar, at ek segja fyrir hræðslu sakir. Nú mun ek þat víst eigi til vinna míns hests eða annars, þó at allt mitt fé liggi við eða ríki, ok þola skömm ok ámæli af þessu."
Nú mælir Sigurðr: "Ek vil þik nú eigi spyrja máls fyrir svívirðingar sakar, heldr með þökk, ef svá má vera til sem mik varir, at þú sér sonr Hornboga jarls, frænda míns, þá vil ek gera þér heldr sæmd, en eigi ósæmd, ok nú vil ek segja þér mitt nafn fyrri, at ek heiti Sigurðr sveinn."
Nú mælti Ömlungr: "Ok fyrir því at þú hefir nú sagt mér fyrri þitt nafn ok rak þik engi nauðr til, þá vil ek eigi segja þér mitt nafn, nema því heitir þú við guðs vitni, at mér skal aldrigi skömm at vera."
Nú svarar Sigurðr: "Því vil ek víst heita þér."
Þá mælir Ömlungr: "Mitt nafn er Ömlungr. Ek em son Hornboga jarls, sem þú gazt til, ok mun sönn vera okkur frændsemi."
Nú mælti Sigurðr: "Nú gerðir þú vel, er þú leyndir eigi lengr, er þú vart minn frændi. Ek skal svá til haga, at þér skal þetta verða vegr, en eigi óvegr."
Nú hleypr Sigurðr af baki ok mælir: "Gakk, góðr frændi, ok tak þar hest þinn ok báða tvá ok ríð heim til landtjalda, ok þat skaltu segja, at þú tókt þenna hest af mér nauðgum. Ok áðr þú ferr heðan, þá skaltu binda mik við þessa lind, ok á brott skaltu hafa mitt spjót ok minn hest ok skjöld." Ok svá gera þeir, ok nú ríðr Ömlungr aftr með sína hesta báða, ok er hann kemr fyrir landtjaldit, þá ríðr hann hart ok lætr mikilliga.
204. Ömlungr kemr aftr með tvá hesta.
Nú stendr Þiðrekr konungr ok Viðga úti fyrir landtjaldi ok sjá reið Ömlungs.
Nú mælir Viðga: "Þar ríðr Ömlungr, várr félagi, ok hefir nú fengit sinn hest, ok munda ek þess til geta, ef þar hefir verit Sigurðr sveinn, sem ek hygg, at Ömlungr mun hafa beðit hann gjafar um hestana ok sagt honum áðr til frændsemi þeira ok mælt til áðr heldr lítillátliga, ok aldrigi hefði hann fengit hann ella."
Nú svarar Þiðrekr konungr: "Eigi væntir mik, at hann taki þann hest eða annat af Sigurði sveini fyrir utan vilja hans, enda kann vera, at þar væri annarr maðr ok fengi hann þá slíkt er hann vildi."
Nú ríðr Ömlungr at landtjaldinu, ok ganga út í gegn honum faðir hans ok hans félagar ok biðja hann vel kominn ok spyrja hann, hversu hann fekk sinn hest.
Nú segir Ömlungr: "Þá er ek kom í þessa fjallshlíð, þá var þar þessi maðr fyrir, er á brott hafði minn hest, ok reið ek at honum sem harðast, ok lagða ek til hans með mínu spjóti í hans skjöld, ok meguð þér hér skjöldinn sjá, ok í sundr gekk spjótskaftit, en þó steypta ek honum af hestinum ok barða ek hann með spjótskaftsbrotunum, ok svá skildumst ek við hann, at ek batt hann við lind eina, ok þar til hafða ek hans belti ok fetil ór skildinum, ok þar til skar ek minn sverðfetil, áðr hann væri svá fastliga bundinn sem ek vilda. Ok þar stendr hann enn, ok þess væntir mik, at eígi leysi hann sik sjálfr þaðan."
Nú mæltu allir, at hann hefði sinn hest drengiliga sótt ok biðja hann hafa þökk fyrir.
Nú mælir Viðga við Þiðrek konung: "Nú vil ek til ríða, þar sem hann kveðst hafa fundit þenna mann. Ef þar er Sigurðr sveinn, sem ek hygg, at vera muni, þá er þetta gert með vél ok prettum, ok ef hann bíðr mín við tréit, þá skulum vér svá skiljast, at ek skal verða ins sanna víss, hvárt hann er Sigurðr sveinn eða annarr maðr."
En konungi líkar þetta vel. Ok nú tekr hann sinn hest ok mælir: "Þat er mikil skömm, ef sjá maðr skal þar standa bundinn ok mega eigi leysa sik. Nú skal ek at vísu hann leysa," - ok ríðr nú skyndiliga.
Nú sér Sigurðr, hvar maðrinn ríðr til hans ok slítr nú í sundr öll sín bönd ok hleypr upp á bergit ok vill ekki eiga við þenna mann. Nú ríðr Viðga þar tíl, er hann kemr at þessu tré, ok sér þar eftir liggja böndin slkin ok þar liggja spjótskaftsbrotin. Viðga ríðr nú heim ok hyggr nú, at þat sé allt satt, er Ömlungr sagði, ok sagði svá sínum félögum.
205. Sigurðr flytr Ísungi konungi áskorun Þiðreks.
Nú kemr Sigurðr upp í höllina á fund Ísungs konungs ok segir honum sitt erendi ok frá sinni ferð á þessa lund. "Ek kom til þessa landtjalds ins tíguliga, er ek sagða yðr í frá, ok þar hitta ek þrettán menn, þá er heldr létu yfir sér ríkmannliga, ok er þeira höfðingi Þiðrekr konungr af Bern ok með honum inir ágætustu kappar, ok til þeira kapps höfum vér oftliga spurt. En nú munum vér verða varir við at sönnu, fyrir því at Þiðrekr konungr býðr þér til vígs ok öðrum tólf mönnum með þér, ok hann sendi þér at vinagjöf einn hest, ok gaf ek þann í brott einum mínum vin, er ek fann á leið fyrir mér."
Nú svarar Ísungr konungr: "Ef hann býðr mér til vígs, þá vil ek þat fúsari veita honum, ok skal mik þar til ekki dvelja."
206. Konungar skipa liði, manni gegn manni.
(305) Ok at morgni annars dags tók Ísungr konungr öll sín in beztu vápn ok vápnaðist með, ok enn með sama hætti búast hans menn, ok Sigurðr sveinn hefir nú ok herklæðzt með öllum sínum herbúnaði ok sitr nú á sínum hesti, Grana, ok hefir í hendi merki lsungs konungs, ok ríða nú allir saman út af borginni. Þessir hafa allir fagra skjöldu ok hvítar brynjur sem silfr ok skyggða hjálma sem gler ok gyrðir snarpeggjuðum sverðum ok slíðrbeitum. Þeir höfðu stinn spjótsköft ok hvöss glafel, stóra hesta ok vel brynjaða ok allfima. Þeir menn eru harðla sterkir ok stórir ok ærit vel hugaðir. Nú ríða þeir þar til, er þeir koma til landtjalda Þiðreks konungs. Nú mælir Ísungr konungr: "Ef Þiðrekr konungr af Bern er svá dugandi drengr sem sagt er ok svá mikill hreystimaðr, at hann hafi oss boðit einvígi ok várum mönnum, þá standi hann nú upp ok vápni sik ok komi á móti oss þrettán mönnum með sína þrettán menn, ok reynum þá várt kapp ok atgervi, fyrir því at honum er verra at heyra þat orð, er mælt skal verða, áðr vér riðim heim, ef nú vill hann æðrast ok þorir eigi at berjast."
Nú svarar Þiðrekr konungr: "Eigi þurfið þér í at dyljast, at fyrir þat kómum vér híngat ok höfum langa leið til sótt ok þolat mörg vandræði, áðr en vér kómum fram várri ferð, at vér viljum at vísu hafa várt erendi, áðr en vér eigum betri sverð eða sterkari skjöldu eða harðari hjálnia eða meira afl ok hreysti."
Ok nú stígr af baki Ísungr konungr ok hans menn. En Þiðrekr konungr ok hans menn vápnast á meðan sem bezt megu þeir, ok nú ganga hvárir öðrum í gegn. Ok er þeir hittast, þá skipa þeir saman tveim mönnum í hverjum stað at berjast, ok skal vera ein senn hólmgangan, ok skal engi öðrum duga sínum lagsmanni, ok eigi vilja þeir nú á hestum berjast. Í gegn Þiðreki konungi af Bern er skipat Sigurði svein, en í gegn Gunnari konungi Isungr konungr. Í móti Viðga er skipat inum ellsta konungssyni ok inn allra sterkasti, en nú er skipat manni manni í gegn.
207. Einvígi Heimis ok yngsta konungssonar.
(306) Þat er it fyrsta einvígi, er Heimir berst við inn yngsta konungsson, ok er sá allmikill maðr. Nú berjast þeir tveir menn heldr hraustliga. Ok er þeir hafa barizt um stund, þykkir konungssyni eigi vel, ef hann skal eigi bera inn hærra hlut af einum manni, er honum var til handa skipaðr, ok veiðr nú reiðr mjök ok kastar nú skildinum frá sér ok tekr sverðit tveim höndum ok höggr til Heimis ok svá í hjálminn, at þegar fell hann til jarðar, ok nú leggst konungsson á hann ofan ok mælti: "Ef þú vill halda lífi þínu, þá ligg þú kyrr, ok vil ek binda þik."
En Heimir vill þat víst eigi ok brýzt um af öllu afli. En konungsson lýstír hnefa sínum utan við hans eyra á hjálminn svá hart, at hjálmrinn svignaði inn fyrir at hausinum, ok gengr blóð út um nasirnar ok um munn Heimis, ok veit hann nú náliga ekki til manna. Ok í því bili eru bundnar hendr hans ok fætr, ok nú tekr konungsson sitt spjótskaft ok stingr í jörðina langt, ok hér við bindr hann Heimi ok gengr nú til sinna manna ok biðr nú ganga annan fram af mönnum Þiðreks konungs. En hann lézt þá mundu sitja kyrr ok hefir vel árnat, ok er nú lokit inu fyrsta einvígi.
208. Einvígi Herbrands ok annars konungssonar.
(307) Nú gengr fram Herbrandr, merkismaðr Þiðreks konungs, ok honum kemr í gegn annarr sonr Ísungs konungs, ok hefja sitt einvígi. Þessir berjast nú langa stund, ok hvárgi sparir sín vápn við annan. Þeira viðskipti skilst með þeima hætti, at nú hefir Herbrandr hlotit fimm sár ok eigi smá, ok við þat, er honum rennr blóð ok hann er móðr, lætr hann sitt megin svá mjök, at fyrir inu mesta fell hann til jarðar, ok nú gefr hann upp sín vápn, ok hér ofan á er hann bundinn sem inn fyrri. En konungsson gengr aftr til sinna manna ok vill nú ljá öðrum vígvöllinn.
209. Einvígi Vildifers ok þriðja konungssonar.
(308) Nú gengr fram Vildifer ok at móti honum inn þriði son konungs, ok hefja þeir nú sína orrostu, ok er sú in harðasta ok afburðar sterklig ok alllöng. Ok hér má sjá stór högg ok afar sterklig í þeira fundi, ok mjök eru þeira vápn spillt, áðr en þeir skili, ok hefir konungsson hlotit fimm sár ok öll stór, en Vildifer á þá sjau sár ok öll stærri. Ok nú tekr hann at mæðast fyrir sakir sára ok þó blóðrásar ok fellr nú um síðir ok lætr vápn sín ok er þó bundinn, ok skilst konungsson svá við hann ok gengr nú til sinna manna ok hefir nú vel sýst.
210. Einvígi Sistrams ok fjórða konungssonar.
(309) Nú gengr fram Sistram af Fenidi af Þiðreks mönnum, en honuni at móti inn fjórði son Ísungs konungs, ok hefja þeir sína orrostu með stórum höggum, ok skammt láta þeir á millum, ok hvárr gengr nær öðrum, ok hvárgi vill fyrir öðrum vægja, ok þat sverð, er Sistram hefir, bítr svá vel hjálm ok brynju ok skjöld sem hann sniði klæði. Ok hefir nú konungsson hlotit þrjú sár ok heldr stór, en Sistram er enn ósárr. Ok nú höggr konungsson til Sistrams af öllu afli í hjálm hans svá hart, at í sundr brast í miðju sverðit, ok nú er hann vápnlauss.
Nú tekr hann sinn skjöld, fyrir því at hann er svá mikill drengr ok hreystimaðr, at heldr vill hann deyja en flýja eða friðar biðja. Nú hleypr hann upp á Sistram með sinn skjöld ok hrindr honum svá hart, at Sistram fellr á bak aftr, ok eigi kemst hann á sína fætr, fyrr en bundnir eru bæði hendr hans ok fætr. En konungsson skilst þar við hann ok gengr nú til sinna manna, ok þykkir þeim nú vel, meðan svá ferr.
211. Einvígi Fasolds ok fimmta konungssonar.
(310) Nú gengr fram Fasold inn sterki af mönnum Þiðreks konungs, en at móti kemr inn fimmti son Isungs konungs. Þetta einvígi er sett með allmikilli hreysti ok ofkappi, fyrir því at þar er hvárrtveggja inn sterkasti, ok langa hríð má eigi fyrir sjá, hvárr þeira betra hlut mun fá, ok hvárr veitir öðrum margt slag ok skenunt á millum, ok hvárr gengr náliga upp á annan, en hvárgi ferr á hæl fyrir öðrum, ok nú hefir hlotit hvárr tvau sár ok heldr stór.
Ok nú höggr konungsson svá mikit högg í hjálm Fasolds, at hann fellr þegar við í svima, ok nú stendr hann yfir honum uppi ok mælir: "Svá mikill hreystimaðr sem þú ert ok hæverskr, hví skaltu falla fyrir eins manns hoggvi ok statt upp ok ver þik, ef þú vill."
Nú stendr Fasold upp hart ok hraustliga, ok nú berjast þeir allra harðast ok heldr lengi, ok nú sparir hvárgi sitt sverð, ok er þessi orrosta in harðasta. Ok nú hyggr konungsson í hug sér, at þat er skömm mikil, "at ek skal hér standa í allan dag at berjast við einn mann, er ek hugða, ef þess væri þörf, at einn skylda ek sigr fá af þessum þrettán."
Ok nú höggr hann af mikilli reiði svá hart, at nú fellr hann annat sinni, ok eigi skilst konungsson fyrr við en Fasold er bundinn sem aðrir hans félagar. Ok á þessum sama velli standa nú fimm spjót ok við hvert bundinn einn maðr Þiðreks konungs. En Bertangamenn eru nú glaðir ok þykkir nú vel ganga sínum mönnum.
212. Einvígi Ömlungs ok ins sétta konungssonar.
(311) Nú mælir Ömlungr: "Þetta var ótímadagr mikill, er Þiðrekr konungr gerði sik til þessarar ferðar, er hann sjálfr ok allir hans menn skulu vera bundnir ok yfirstignir, ok mætti hann heldr hafa heima setit í Bern ok gætt ríkis síns."
Ok nú kallar hann á Hornboga jarl, föður sinn, ok mælti: "Tak minn hjálm ok bitt á höfuð mér fast ok minn skjöld ok bitt hann við vinstri hönd mína svá fast, at eigi megi frá losna, ok um þat skal ek sverja, at fyrri skal ek vera höggvinn svá smátt sem þá er brytjat er til ketils allra smæst en ek skyla bundinn vera ok þeir Bertangamenn skyli styðja sínu spjótskafti við mitt bak," - ok gengr nú fram alldjarfliga ok honum at móti inn sétti son Isungs konungs, ok berjast þeir nú af miklu drambi ok þó harðliga langa hríð.
Ok nú sér Ömlungr, at lengi mun svá búit standa þeira mál, ef eigi mun hann framari sik í hættu leggja en nú er. Ok nú tekr hann sitt sverð báðum höndum, ok þó er hans skjöldr fast bundinn við hans vinstri hönd, ok höggr nú allfast ok harðliga á hans hjálm, ok þat sverð má ekki bíta, svá er hann harðr.
En þó fellr konungsson við, en Ömlungr leggst á hann ofan ok mælti við hann: "Ef þú vill halda þínu lífi, þá skaltu láta þín vápn ok skaltu vera bundinn við þitt spjótskaft eftir því, sem þínir frændr bundu mína lagsmenn, en ef þú vill leysa þik, þá skaltu leysa láta vára menn, minn inn góða félaga, Fasold, ok minn inn kæra vin, Herbrand."
En konungsson vill þenna kost at vísu, ok er nú svá gert, ok fara nú hvárir til sinna manna, ok hefir þeira viðskipti svá farit sem fyrir hafði ætlat Sigurðr sveinn.
213. Einvígi Hornboga jarls ok ins sjaunda konungssonar.
(312) Nú ríðr til Hornbogi jarl ok inn sjaundi konungsson. Nú berjast þeir vel ok drengiliga, ok Hornbogi jarl verr sik vel ok drengiliga ok af mikilli hreysti ok veitir harða viðrtöku ok langa. En fyrir þá sök at hann átti við ofrefli, bæði fyrir sakar sterkleika ok stórra höggva ok drengiligrar atgöngu, ok eigi fær hann staðit við ok verðr hann yfirstiginn ok fellr ok bundinn síðan. Ok skilst konungsson svá við hann, ok ferr nú aftr tíl sinna manna, ok una Bertangamenn nú vel hlut sínum.
214. Einvígi Högna ok ins átta konungssonar.
(313) Nú gengr fram Högni af mönnum Þiðreks konungs, en honum at móti inn átti son konungs, ok hefst nú hér inn áttunda orrosta. Sjá er af öllum þeim miklu harðast ok hættligust, ok svá hart höggr hvárr til annars, at af þeira vápnum flýgr eldr. Væri svá nótt sem þá var dagr, þá væri þó ærit ljóst at berjast fyrir þá sök, ok hér vill hvárgi öðrum hlífa, ok eigi þykkjast nienn vita gerla, hve þeir fá skilizt. Ok nú er þetta víg hafði svá lengi staðit, þá hyggr konungsson þat í hug sér, at hann skal verða sik til at leggja í hættu meir, ef hlýða skal, ok nú vill hann at vísu fá annathvárt bana eða sigr ok sækir nú hálfu fastara ok veitir nú Högna þrjú sár ok öll stór. Ok hér eftir fellr hann ok er bundinn því næst við spjótskaft sitt. En konungsson gengr kátr til sinna manna ok mælir, at svá skyli fleiri fara.
215. Einvígi Þéttleifs danska ok ins níunda konungssonar.
(314) Nú gengr fram af Þiðreks konungs mönnum Þéttleifr danski, ok at móti honum heldr orrostu inn níundi son Ísungs konungs. Ok nú er þessi orrosta allhörð ok með miklu kappi, ok hvárgi þeira sparir sik til framgöngu. Þeir berjast bæði hart ok títt. Höggva þeir ok leggja svá títt, at varliga má auga á festa, ok svá lengi halda þeir sínu vígi, at nú er hvárrtveggi þeira móðr, ok nú skýtr hvárrtveggi niðr sínu skafti ok styðst á ofan ok hvílast nú.
Þá mælti Þéttleifr: "Villtu halda þínu lífi ok vera eigi drepinn, þá gef þú upp þín vápn, ok skal ek binda þik. Máttu þó lifa, at þú sér yfirstiginn með svívirðing."
Þá svarar konungsson: "Eigi gef ek þér at svá búnu mín vápn, þóttu sér danskr ok inn mesti ofmetnaðarmaðr, fyrir því at af mínu sverði skaltu þola mörg högg ok stór, áðr en ek láta þat, ok eigi er ván, at þér muni minni þörf at ljá þinna vápna, áðr en vit skiljum, en mér mun vera."
Ok nú taka þeir at berjast af enn meira kappi en fyrr, ok eigi luka þeir sínu vígi fyrr en svá er hvárrtveggi þeira móðr, at náliga megu þeir eigi standa. Ok tekr nú at myrkja af nótt.
Nú tekr Þiðrekr konungr skjöld sinn, ok annan tekr Isungr konungr ok ganga á fnillum þeira ok skilja þá, ok er þ(S hvárgi sárr ok hvárgi yfir kominn, ok engi veit, hvárr þeira Þéttleifs meira má, ok skiljast at
Nú mælir Isungr konungr við Þiðrek konung: "Nú er komit at kveldi þessa dags, ok má nú eigi lengr berjast at sinni. Nú mun ek heim ríða til borgar, en hér skulu eftir Hggja yðrir menn bundnir, þeir er eigi eru leystir. En at morgni at ljósum degi munum vér hér koma, ok skal þá reyna várt viðskipri til þrautar, ok þess varir mik, at annat kveld í þeim sama stað, en nú sitr þú, at þar skaku þá bundinn sitja ok þat erendi skaltu sótt hafa hingat í mitt land."
Ok nú skiljast þeir at sinni. Ríðr Ísungr konungr heim til borgar ok hans menn ok eru allkátir. En Þiðrekr konungr ok hans förunautar gengu til landtjalda ok sofa af þá nótt.
En at morgni, er ljóst er, kemr þar Ísungr konungr með sína þrettán menn, ok nú er Þiðrekr konungr albúinn út at ganga með sína menn, ok er nú hafit þetta it sama víg, at Þéttleifr skal þreyta þetta einvígi. Nú berjast þeir sem fyrr allhreystiliga ok allsterkliga, þar til er Þéttleifr fær þar inn meira hlut, ok fellr konungsson. Ok nú tekr Þéttleifr hann ok kveðst munu binda hann, ef hann vill eigi leysa sik svá, at gefa gang Högna ok leysa hann. Ok eru nú reyndar níu hólmgöngur.
216. Einvígi Hildibrands ok ins tíunda konungssonar.
(315) Nú gengr fram af Þiðreks mönnum Hildibrandr ok þar at móti honum inn tíundi konungsson. Nú hefja þeir sína hólmgöngu með allmiklu kappi ok berjast langa hríð, ok mjök mæðast þeir, áðr en létti, ok nú hefir Hildibrandr veitt konungssyni þrjú sár ok öll stór. Ok enn höggr Hildibrandr eitt mikit högg til hans, ok nú brestr í tvá hluti sverð hans, ok nú gengr konungsson svá djarfliga, at hann tekr Hildibrand höndum ok bindr hann ok gengr síðan aftr til sinna manna, ok gleðjast nú Bertangamenn.
217. Einvígi Gunnars konungs ok Ísungs konungs.
(316) Nú gengr fram Gunnarr konungr af Niflungalandi, ok þar at móti honum gengr Ísungr konungr. N ú ganga þeir tveir konungar á vígvöllinn ok hefja með sér snarpa sókn, ok er sú in harðasta orrosta ok Jöng. Bæði höggva þeir bæði sterkliga ok svá harðliga, ok er Ísungr konungr enn þó miklu sterkari, ok þó ferr Gunnarr konungr ekki á hæl ok veitir af sinni hendi mörg stór högg, ok svá þiggr hann ok. Ok er nú hefir svá farit um hríð, verðr Isungr konungr mjök reiðr, er einn maðr skal svá lengi við honum standa, ok eigi vill hann þat þola ok vill nú heldr hætta sér djarfliga, at annarr hvárr skal fá skjótt ósigr, ok höggr nú af öllu afli ok þyrmir engu vétta, ok þat högg nemr staðar í hjáhni Gunnars konungs, ok brestr í tvá hluti sverðit, ok verðr svá mikit höggit, at furða var at. En sá hjáhnr var harðr, svá at ekki beit á. Ok nú þrífr Ísungr konungr spjótskapt sitt, þat er áðr var bundinn við Högni, ok hnykkir ór jörðinni allsterkliga ok lýstr nú á hjálm Gunnars konungs, svá at hjáímrinn svignar fyrir, en Gunnarr konungr fellr, ok fellr blóð bæði at nösum ok munninum.
Nú tekr Ísungr konungr hann ok bindr hann ok gengr á brott síðan ok mælir nú: "Svá megu nú vel fara þeira menn, þeir er eftir eru, ok hafa þeir þá hingat sótt skapnaðarerendi."
218. Einvígi Viðga ok ins ellifta konungssonar.
(317) Nú gengr fram inn sterki Viðga ok inn ellifti konungsson við hann, ok þessi er enn miklu mestr fyrir sér bæði at afli ok atgervi af öllum þeim, sem fyrir váru. Ok er þeira orrosta tekst, þá er hún svá hörð, at svá stór högg gefr hvárr öðrum, at hálfu eykr á þat, er fyrr var, ok nú sá engi maðr hraustligra víg tveggja manna en þetta. Ok nú gengr hvárr óðrum svá nær, at sem trauðast má fyrir því hvárr höggva til annars. Ok nú minnist Viðga, hvat Mímungr hefir fyrr gert, þá er hann bar þat sverð á hólm, ok svá, hve mikit traust hann má þar eiga, ok svá, hve lítit hann þarf at þyrma lionum, þótt hann vili stórt höggva. Ok nú höggr hann af öllu trausti ok trúnaði við sverðit, ok þat högg kemr á hjálm konungssonar, ok af gengr þar, er tók, en þat er svá mikit sem kofrinn fyrir ofan hausinn, ok nokkut nemr hans haus, ok var þat eigi mikit sár. Ok enn annat sinni reiðir hann sverðit ok hart ok höggr á hans fótlegg svá hart, at í sundr tók treyjuhosuna ok svá brynhosuna ok svá fótinn, at litlu loðir við. Ok nú fellr hann, ok nú mælir Viðga: "Þú, Ísungr konungr, nú skaltu hafa þann kost, at lausa skaltu láta mína félaga alla eða hér skaltu láta þinn son."
Þá svarar Ísungr konungr: "Eigi má ek lausa láta þá, á meðan ek sé eigi at vísu, at maðrinn mun drepinn vera ok eigi hefir hann enn hlotit banasár."
Þá kallaði konungsson á föður sinn: "Þú verðr at vísu at gera sem hann beiðír þegar í stað eða elligar verð ek láta mitt líf. Hann hefir sjálfan djöfulinn í hendi, ok má ek eigi þar fyrir standa ok engi annarra, þó er ærit dýrt leystr einn maðr, at fyrir komi einn maðr, ok vil ek þat gefa fyrir hann."
Nú mælti Viðga: "Ef eigi villtu láta lausa alla mína félaga, þá skal ek af höggva höfuð þíns sonar ok þar eftir sjálfan þik banahöggvi höggva, ok Mímungr skal eigi koma fyrr í sína umgerð, áðr en lausir eru allir mínir félagar."
Ok hleypr nú Viðga til þar, sem hans félagar eru bundnir, ok höggr í sundr hvert spjótskaft at öðru, þar til er nú hefir hann leysta alla sína menn, ok nú hleypr hann at þeim manni, er við hann hafði barizt, ok vill drepa hann. Nú hleypr til Sigurðr sveinn ok Isungr konungr, ok vill svá Þiðrekr konungr, at sé, ok hlaupa á milli þeira ok sætta þá nú. Ok er sú sætt nú ger, at nú eru hvárirtveggju lausir ok óbundnir ok at þetta víg skal vera hvárt jafnt við annat, ok skilja nú, ok hefir Viðga nú svá leyst alla sína menn.
219. Einvígi Þiðreks konungs ok Sigurðar sveins.
(318) Nú tekr Þiðrekr konungr um meðalkafla síns sverðs, Ekkisax, ok dregr þat ór slíðrum ok gengr fram á völlinn frá sínum mönnum ok er nú búinn at berjast, en Sigurðr gengr at móti með sitt sverð, ok Gramr heitir, ok dregr ór slíðrum. Ok nú ganga þeir hvárr öðrum djarfliga í gegn ok óhræðiliga, ok þegar er þeir finnast, höggr hvárr öðrum í gegn harðliga hvert at öðru ok eru flest ærit stór, ok nú sparir hvárgi sinn skjóld né brynju ok láta fyrir vera stórum höggum, ok hvárrtveggi dregr sitt sverð yfir annars vápn djarfliga ok óþyrmiliga, ok af þeira vápnum stendr svá mikill gnýr ok ógn, at hvárirtveggju óttast mjök, þeir er hjá eru staddir, ok þá mest hvárir um sinn mann, ok er þetta víg ógurligt ok allfræknligt, ok hvárgi fær sár af öðrum, svá þola vel þeira hlífðir. Ok nú berjast þeir þann dag allan til kvelds, ok enn veit engi, hvárr þeira meira sigr mun fá.
Nú tekr Isungr konungr sér skjöld ok annan Viðga ok ganga nú milli þeira ok biðja þá hætta, - "ok er fullbarizt at sinni ok látið standa kyrrt þessa nótt, en at morgni meguð þit lúka ykkru viðskipti."
Ok nú skiljast þeir at svá búnu, ok ríðr Isungr konungr til borgarinnar með sína ínenn, en Þiðrekr konungr gengr til landtjalda ok hans menn, ok eru þeir nú allkátir ok þykkir vel at hafa farit, ok nú sofa þeir þá nótt hvárirtveggju.
220. Framhald einvígis þeira Þiðreks ok Sigurðar.
En at morgni, er eigi hafði lengi verit ljóst, ríðr Ísungr konungr af sinni borg til móts við Þiðrek konung af Bern. En er þeir hittast, búast þeir til hólmgöngu ok bardaga, Þiðrekr konungr ok Sigurðr sveinn, ok skulu nú færa sitt einvígi til nokkurra lykta. Ok er þeir eru búnir til bardaga, berjast þeir nú allra hreystiligast ok svá sem þeir hefði sik með engis konar raun áðr verit ok láta nú sem hvárrtveggi sé spánnýr, ok höggvast þeir til með allmiklu kappi, þar til er hvárrtveggi er svá móðr, at þeir hvílast um stund. Ok enn gera þeir aðra hríð ok berjast bæði hart ok lengi ok hverja at annarri þann dag allan til myrkrs ok hvílast nú þat eitt, er ella mætti þeir eigi standa upp at berjast, ok svá vel þola þeir hlífðir, at enn er hvárgi sárdrafa, ok eigi vita þeir enn gerr en áðr, hvárr þeira mun sigr fá, ok verða nú at skiljast at sinni at ráði Ísungs konungs ok Viðga ok annarra sinna lagsmanna. Nú ríðr Ísungr konungr enn til borgarinnar, en Þiðrekr konungr til landtjalda sinna, ok dveljast þar ina þriðju nótt.
221. Viðga lér Þiðreki sverð sitt Mímung.
Ok þat sama kveld ganga þeir á málstefnu Þiðrekr konungr ok Víðga tveir saman, ok nú mælir Viðga: "Herra," kvað hann, "hve trúir þú, at þér gangi við þenna mann Sigurð svein, þá er þit hafið til þrautar lagt at berjast. Hann, lízt mér, at vera muni allsterkr maðr ok forkunnar hraustr, ok svá eruð þit báðir. En þó má ek eigi skilja, hvárr betr skal hafa, fyrir því at mér lízt sem hvárrtveggi ykkarr muni hafa allt lagt fram við annan, þat er föng hefir á haft, ok enn hvárgi sárr."
Nú svarar Þiðrekr konungr: "Eigi má ek þat vita gerla at svá búnu, hvárr betra hlut mun fá, ok munda ek mér vel treysta, ef eigi væri þat, at mitt sverð bítr eigi hans hörund. Svá er þat hart, at þat er harðara en einskis konar vápn. Nú vilda ek biðja þik, góðr félagi, ef þú munt ljá mér þitt sverð, Mímung, ok veit ek, at hann skal bíta hvat sem fyrir honum verðr, ok þat eitt vápn hræðist hann, fyrir því í dag, áðr hann vildi við mik berjast, þá varð ek at vinna honum þann eið, at eigi hafða ek Mímung."
Nú mælir Viðga: "Eigi máttu þess biðja, at ek ljá þér Mímung, sverð mitt, fyrir því at eitt sinn hefir þat komit í annars manns umgerð en mína, síðan er hann var gerr, er hann tók Heimir, várr félagi."
Nú reiddist konungr mjök ok mælti: "Heyr þar mikla skömm mælta konungi sínum at ætla mik eigi vera betra dreng en minn hestasvein, ok fyrir þetta sama orð megum vit eigi vera jafngóðir félagar sem áðr."
Nú svarar Viðga: "Herra," kvað hann, "ef ek mæli illa til þín, þá er þat eigi makligt, ok fyrirgef mér. En ek vil því launa þér, at ek vil at vísu ljá þér sverðit, ok komi þér vel í þörf."
Ok síðan selr hann honum sverðit, svá at engi vissi nema þeir tveir, ok nú ganga þeir til svefns.
222. Sigurðr gaf sik á vald Þiðreks konungs.
Ok er þessi nótt er liðin, þá kemr Ísungr konungr þar ok hans inir sömu menn til bardaga, ok nú er ok albúinn Þiðrekr konungr með sína menn. Ok nú er Þiðrekr konungr kom á hólm ok stendr þar með brugðit sverð ok setr nú sinn skjöld fyrir sik, ok nú er eigi kominn Sigurðr sveinn. Nú kallar Þiðrekr, at Sigurðr komi þar at berjast við hann.
Nú svarar Sigurðr: "Ek kem til at berjast við yðr svá sem í gær, ef þú vinnr þess eið, sem þá vannt, nt eigi hefir þú borit í þenna hólm Mímung, sverð Viðga. Við hann vil ek nú eigi heldr berjast en í gær."
Þiðrekr segir: "Heldr skal ek enn vinna þenna eið en vit berimst eigi, sem í gær vann ek, ok far hingat, Sigurðr."
Gengr Sigurðr þá fram. En Þiðrekr konungr brá á bak sér aftr sverðinu ok stingr nú í jörðina niðr oddinum, en hjaltinu styðr hann við bak sér, ok nú tekr hann ok vinnr þenna eið ok biðr svá guð hjálpa sér, at eigi veit hann Mímungs odd fyrir ofan jörð ok eigi veit hann hans meðalkafla í nokkurs manns hendi. Ok nú þykkir Sigurði vel, ok bregðr hann sverði sínu, Gram. En Þiðrekr konungr tekr Mímung, ok ganga nú saman ok berjast. En er þeir hafa eigi lengi barizt þessu sinni, þá höggr Þiðrekr hvert högg eftir annat, ok sníðr Þiðrekr konungr æ nokkut af skildi Sigurðar eða hjálmi eða brynju, ok fengit hefir Sigurðr nú fimm sár á lítilli stundu. Ok nú kemr Sigurði í hug, hversu Þiðrekr vann eiðinn, ok þat at vísu hefir hann nú Mímung.
Ok nú mælir Sigurðr: "Herra Þiðrekr, upp vil ek nú gefa mín vápn ok gerast þinn maðr, fyrir því at er engi skömm at þjóna þvílíkum höfðingja sem þú ert, ok þat veit ek, at þú ert svá góðr drengr ok mikill tignarmaðr, at ek má vel ganga á yðvart vald heldr en týna lífi mínu."
Nú gefr Sigurðr upp sín vápn, en Þiðrekr konungr tekr vel við honum ok þykkist hafa fengit sér til manns inn harðasta ok inn fræknasta ok inn sterkasta kappa, ok skiljast nú at svá búnu, ok er nú Þiðrekr konungr ok hans menn inir kátustu ok inir glöðustu ok þykkir vel hafa árnazt í þessi ferð. En Ísungr konungr ok hans menn eru inir óglöðustu, fyrir því at ósigr skal hafa fengit þeira inn mesti maðr ok inn ágætasti kappi ok þeir þykkjast áðr mest traust undir hafa átt.
223. Ömlungr fekk Fallborgar Ísungsdóttur.
En þá er þeir skulu skiljast, Þiðrekr konungr ok Ísungr konungr, gera þeir sín á milli ina mestu vináttu ok gefast stórgjafir. Ok nú gefr Sigurðr sveinn stórgjafir frændum sínum, Hornboga jarli ok Ömlungi, syni hans, ok svá kenir Sigurðr sveinn sínu máli, at Isungr konungr gefr Ömlungi dóttur sína, þá er Fallborg heitir. Hún er allra kvenna fríðust ok kurteisust fyrir allra liluta sakir, ok at þessu brúðlaupi skal fá, áðr Þiðrekr konungr af Bern fari heim.
Ok nú er til þessarar veizlu efnat með öllum inum beztum föngum, þeim er til megu fást í því landi, ok stendr þetta brúðkaup fimm daga með mikilli prýði ok alls konar sæmd, þeiri sem þá mátti hún betri vera en áðr ok góða veizlu má bæta, bæði í leikum ok alls konar skemmtan.
224. Heimkváma Þiðreks ok manna hans.
Nú ríðr á brott Þiðrekr konungr ok hans menn ok með honum Sigurðr sveinn ok taka hann til félagsskapar með sér. Ok er þeir skiljast, Þiðrekr konungr ok Ísungr konungr, þá mæla þeir til innar mestu vináttu sín á millum hvárir við aðra. Ok Ömlungi fylgir á brott kona hans, Fallborg, með allmiklu fé bæði í gulli ok silfri ok öðrum gersimum.
Ok nú ferr Þiðrekr konungr aftr alla sína leið ina sömu sem áðr fór hann fram, þar til er hann kom heim í Bern með sína lagsmenn, ok er honum þar fagnat með allri virðing ok sæmd, er til má fást. Ok nú lofar hann hverr maðr af sinni hreysti ok kappsemi svá víða sem hans nafn spyrst, en þat er náliga um allan heiminn, ok nú kann engi maðr at segja honum til þess manns, at nein ván sé, at við hann vili jafnast fyrir atgervi sakar eða afls eða vápna. Ok nú veit hann fyrir því, at nú mun hann mega kyrr sitja í sínu ríki allan sinn aldr, meðan hann vill þat.
