Þiðreks saga af Bern - Samsons þáttr

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Fornsvensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Þiðreks saga af Bern

GUÐNI JÓNSSON

bjó til prentunar

Samsons þáttr

1. Frá Roðgeiri jarli ok Samson riddara.

   Hér hefr upp ok segir frá einum riddara, er fæddr var í þeim stað, er heitir í Salerni. Þar réð ríkr jarl, sá er Roðgeirr hét, ok hans bróðir Brúnsteinn. Jarlinn átti eina dóttur, er hét Hildisvið. Hún var meyja fegrst ok bezt at sér ger um alla hluti, er til má henda ok betra er at hafa en missa. Jarlinn unni henni mikit ok allt borgarlið af fegrð ok kurteisi, mildi ok lítillæti ok alls konar list.
   Einn riddari hét Samson. Hann var allra riddara beztr ok vaskastr. Hans hár ok skegg var svart sem bik ok hvárttveggja yfrit sítt. Hann var á allan vöxt sem risi fyrir utan þat, at hans leggir ok limir váru eigi svá hávir, en digrleiki ok afl sem inn sterkasti risi. Hans andlit var langt ok breitt, harðligt ok grimmligt. Millum hans augna var spannar, ok hans brýnn váru síðar, miklar ok svartar, svá sem tvær krákur sæti yfir hans augum. Hann var dökklitaðr ok þó manna drengiligstr. Hans háls var harðla digr ok herðar harðla breiðar ok þykkvar ok armar digrir ok harðir sem stokkar eðr steinn viðkvámu. Hans hönd var fögr ok mjúkir fingr ok vel vaxinn, ok með því mikla afli hefir hann fimleik bæði hest at ríða ok alls kyns leika at fremja, eigi síðr um fimleik en afl. Hans atgervi var um fram hvern mann í veröldinni í þann tíma. Hann var nokkut höfugeygr, blíðr ok lítillátr við alla menn, ríka ok óríka, svá at inum minnsta manni svaraði hann hlæjandi, ok engi var svá fátækr, at hann fyrirliti. Hann var vitr ok djúpsær ok fyrirhyggjumaðr mikill, mildr ok stórgjöfull, svá at ekki sparir hann við sína vini fé né fullting, þó at allstóra nauðsyn beri til handa eðr mannhættu. Hann er mikill hreystimaðr, at aldri kora hann í svá mikla mannhættu, at hann mun hræðast né einn mann óttast. Hann framdi oft orrostur ok einvígi einn við marga, en aldri kom hann þar til vígs, at eigi hefir hann inn betra hlut. Hans heit váru öll föst, hvárt er hann hét góðu eðr illu. Hvert ráð, er hann ætlar fyrir sér, þá skal hann aldri af láta, fyrr en þat er fram komit, hvárt sem þat er mikit eðr lítit, eðr fá bana ella. En af þessu öllu saman verðr hann frægr, svá at vinir hans ok allir kunnir menn unnu honum, en óvinir hans váru þó hræddir við hann, þótt þeir spyrði at eins af honum. En aldri gerði hann svá mikit stórvirki, at hann mundi því hrósa. En þá er aðrir lofa hans afrek, þá hlýðir hann til, en ekki talar hann til. Hann þjónar vel Roðgeiri jarli, ok af honum hefir hann mikinn metnað, sem ván er.
   Samson leggr mikla ást við Hildisvið jarlsdóttur, ok svá ferr um síðir, at hann vill fá hennar ást, hvárt er hann kemst at með góðu eðr illu.

2. Samson nemr brott Hildisvið.

   Nú er þat einn dag, at jarl sitr at matborði, en fyrir honum er Samson riddari. Nú sendir jarl af sínu borði inar beztu krásir með tveim silfrdiskum, gylltum, Hildisvið, dóttur sinni. Nú tekr Samson þessa diska ok setr sinn á hvára hönd sína ok berr hátt. Hann gengr nú til Hildisvið ok sveinn hans með honum.
   Hann mælti við sveininn: "Gakk ok tak hest minn ok öll mín vápn ok alla ina beztu mína gripi ok lát þetta búit, þá ek geng út af þessum garði."
   Nú ferr Samson í garðinn ok biðr upp láta kastalann, en sá, er gætti dyranna, lauk upp. Nú gengr Samson riddari upp í inn hæsta turn. Þar sat jarlsdóttir með fár konur undir matborði.
   Nú gekk Samson riddari at henni ok laut henni ok mælti: "Sit heil, frú, ok allar þér."
   Þær fagna honum vel ok biðja hann eta ok drekka með sér. Hann gerir svá ok talar við hana sitt erendi.
   Ok litlu síðar en borð váru í burtu, tók hún gersimar sínar inar beztu ok mælti nú við sínar fylgiskonur með gráti: "Hér er nú kominn riddari Samson ok vill mik í burtu hafa utan vilja míns föður ok minna frænda. En hvat munum vér banna honum þat, er hann vill gert hafa? Þó at hér væri hundrað riddara, mundi hann þó einn saman hafa heðan slíkt er hann vildi, ok því tók ek mínar gersimar ok öll in beztu klæði, at þó var mín skömm fullmikil at fara með einum manni ok skiljast svá frá mínum föður ok frændum ok virktamönnum ok allri tign ok ríki. Nú vil ek biðja yðr, at þér leynið þessu sem lengst föður minn, því at ek veit, at hann ríðr eftir, þegar hann veit ok verðr varr við. En ef þeir finnast, þá er riddari Samson svá góðr drengr ok mikil kempa, at fyrr en hann láti sitt líf, mun ek sjá margan mann kiofinn ok skjöld brotinn ok blóðga brynju ok margan minn frænda eðr ástvin steypast höfuðlausan til jarðar."
   Nú setr Samson riddari jarlsdóttur á sinn arm ok berr hana út af kastalanum, en eftir eru allar hennar konur grátandi. Fyrir utan garðinn var hans sveinn með tvá hesta, annarr með söðli, en annarr með þeira gersimum. Nú vápnar hann sik ok hleypr á sinn hest, tekr nú sína frú ok setr á sitt kné ok ríðr af borginni langan veg, þar til hann kemr í einn skóg. Hann er mikill ok óbyggðr. Hann gerir þar eitt hús, ok þar í váru þau langa hríð.

3. Samson drap Roðgeir jarl.

   Mörgum dögum síðar spyrr Roðgeirr jarl, at dóttir hans var í burtu tekin ok svá, hverr þat hefir gert ok hversu til bar. Jarl harmar þat mjök, ok eigi veit hann, hversu hann fær þessa hefnt skammiaust. Hann lætr nú brenna þau bú, er átti Samson riddari, ok upp tók hann öll hans búfé ok eignar sér, en gerir útlaga Samson riddara um allt sitt ríki, biðr nú alla sína menn drepa hann, hvar sem þeir ná honum.
   Sem riddari Samson spyrr, at hann er útlagi gerr ok friðlauss, ríðr hann af skóginum, þar til er hann kemr til búa jarls, ok brennir þau ok drepr bæði menn ok fé, en allt þat, er því mátti við koma, flýr undan. En er hann snýr aftr á skóginn, þá kemr í mót honum Roðgeirr jarl með þúsund manna. Ok þegar Samson riddari sér þetta, snýr hann aftr sínum hesti ok lýstr hann með sporum ok ríðr í gegn þeim alldjarfliga, ok at sér spennir hann fast sinn hjálm ok brynju ok fram setr sinn skjöld ok glaðel, ok it fyrsta lag leggr hann einn riddara jarls í hans brjóst í gegnum brynjuna ok brjóstit ok út um herðarnar ok kastaði honum langt á jörðina dauðum.
   Ok nú dregr hann sitt sverð ór slíðrum. Þat var hart ok breitt ok allra sverða bezt. Hann höggr it fyrsta högg til þess manns, er bar merki fyrir jarli, á hans öxl ina vinstri, svá at í sundr sneið brynjuna ok búkinn til hægra vegs, ok fell sinn veg hverr hlutr til iarðar ok í sundr merkisstöngin, ok fell merkit á jörð. Ok nú höggr hann á hægra veg sér til eins riddara á hans bak fyrir ofan söðulbogann ok í sundr manninn með brynjunni, ok fell hann með tveim hlutum á jörð. Ok nú höggr hann til sjálfs jarls á hans háls, svá at í sundr tók brynjuna, ok í sama höggi gengr af höfuð hestsins með brynjunni, ok fell á jörð allt senn dautt, jarlinn ok hestrinn. Ok á lítilli stundu hefir hann drepit fimmtán riddara, ok nú er högginn af honum hans hjálmhöttr ok hans vápnrokkr ok söðulklæði, er af silki var gert, en heill er hans hjálmr ok brynja, hestr er ekki sárr. Ok nú flýja allir riddarar, ok þykkir sá bezt hafa, er honum er firstr.
   Nú ríðr Samson riddari á skóginn. Þar er fyrir hans frú, ok nú dvelst hann þar um hríð. En er riddarar koma aftr í Salerni, kunnu þeir at segja dráp jarls ok fimmtán riddara með honum ok svá, hverr þat hefir gert. Ok nú er Salernisborg höfðingjalaus.

4. Hrakfarir Brúnsteins konungs.

   Þann sama dag lætr Brúnsteinn, bróðir Roðgeirs jarls, þings kveðja ok taka sik til konungs yfir allt þat ríki, er jarl hafði átt. Brúnsteinn konungr ríðr margan dag at leita Samsons riddara með mikla sveit, en riddari Samson ríðr jafnan óhræðiliga í konungsbú ok brennir þar stórar eignir ok drepr marga menn. Nú hefir þessi ósætt staðið um tvau ár.
   (5) Konungrinn ríðr eitt sinn at leita Samsons riddara ok með honum hundrað riddara ok finnr hann eigi. En at aftni eins dags ríðr konungr til eins kastala, er stendr við skóginn, og er hann þar þá nótt.
   En at miðri nótt kemr þar riddari Samson einn saman. Nú er luktr kastalinn, en varðmenn váru sofnaðir. Nú hyggr hann at, hversu með skal fara, ok stígr af hesti sínum ok bindr hann. Eitt lítit þorp var við kastalann; þar byggja fátækir menn. Þar til gengr hann ok fær sér eld ok gengr í eitt hús ok brennir síðan; tekr hann einn brand loganda ok skýtr upp í kastalann. Ok því næst logaði hvert hús, ok við þetta vakna varðmenn ok hlaupa upp ákafliga ok blása í lúðra ok kalla, at ófriðr sé kominn. En hverr, sem vaknar, tekr sín klæði ok vápn, ok heitir hverr á annan at forða sér.
   Þetta herboð kemr næst fyrir konunginn, ok hann klæddist skjótt ok vápnast ok hleypr á sinn hest ok ríðr út af kastalanum ok með honum sex riddarar ok ríða sem ákafligast mega þeir ok venda til skógarins, ok hyggja nú allir, at þetta muni vera hermenn, er brennt hafa kastalann, því at mikill lúðragangr ok vápnabrak var at heyra á þeiri nótt. En þó hræddust þeir náliga sjálfa sik. Nú flýja allir, sumir á hestum, sumir hestlausir eðr með vápnum, sumir vápnlausir eðr náliga klæðlausir. Ok á þeiri nótt gerir riddari Samson mörgum manni skömm ok skaða, ok mörgum veitir hann bana, áðr dagr komi.

5. Samson drap Brúnstein konung.

   (6) Konungrinn ríðr í skóginn langa leið, þar til er hann finnr eitt hús, en í því húsi stóð ein kona. Konungr kennir hana, ok er þar Hildisvið, hans frændkona. Hann spyrr, hví hún er þar eðr hvar hennar unnusti sé, ok svá, ef hún vill með þeim fara.
   Hún svarar: "Herra," segir hún, "þetta it litla hús er mitt herbergi, en riddari Samson reið í burt öndverða nótt. En ef þér hafið ekki orðið varir við hann, pá veit ek eigi, hvert hann er riðinn. Eðr hversu kómuð þér hingat svá langt í þenna skóg ok svá mikinn myrkvið ok ókunnar leiðir, eðr fyrir hví ríðr þú um nætr, eða hvar er þitt náttból? Ok undrumst ek þess, at þér eruð hér svá snemma komnir. En riddari Samson sagði mér, at til þyrfti hálfan dag, áðr af kæmi þessum skógi."
   Konungr svarar: "Þú munt segja satt, frú. Þetta er löng leið, svá at furða er at, er vér höfum riðit á þessum skógi, en gærdags at aftni tókum vér herbergi í einum kastala ok vöknuðum svá, at hvert hús logaði ok þar með óp ok lúðragang. Várum vér áðr hundrað riddarar, en ek reið á þenna skóg með eigi fleiri en sex, en eigi vítum vér, hvaðan herrinn kom."
   Nú svarar frú Hildisvið: "Ef svá er sem mik varir, þá hefir þessa hluti alla gert einn saman riddari Samson, at mikinn skaða hefir jafnan gert yðr."
   Nú svarar konungr: "Víst ertu heimsk, ok mjök ertu dulin at riddara Samson, at hann mundi einn saman brenna várn kastala ok gera svá mikinn storm sem þar varð eðr hann mundi þeyta einn þrjá tigi lúðra í senn. Tak skjótt þín klæði ok far með oss. Fulllengi hefir þú hér verit illa stödd þér ok þínum frændum."
   Hún svarar: "Eigi mun ek fara með yðr at sinni, því at þó veit ek, at þér hafið brátt yfrit at vinna. Snúið hestum yðrum ok svarið þeim, er nú koma til tals við yðr."
   Ok nú gerir konungr at sjá, at þar ríðr riddari Samson. Snúa nú hvárir sínum hestum öðrum í gegn ok bregða sínum sverðum, ok höggr riddari Samson til Brúnsteins konungs ok klýfr hjálminn ok höfuðit, svá at í jöxlunum nam stað, ok steyptist hann dauðr af hestinum. Ok annat slag gefr hann öðrum riddara á hans öxl ok klýfr búkinn með brynju, svá at í söðli nam stað. Inn þriðja leggr hann í gegnum. Nú flýja þeir, sem eftir eru, en riddari Samson sækir eftir þeim ok léttir eigi fyrr en hann hefir drepit þá alla, utan einn komst undan við mikit sár. Sá kemr í borgina ok kann segja mikil tíðendi um fundi þeira riddara Samsons ok Brúnsteins konungs ok hversu nú skildi þeira ósætt. Nú mega allir þetta heyra, at riddara Samsoni muni engi maðr mega jafnast.
   (7) Nú kemr riddari Samson aftr til sinnar frúr ok mælti til hennar: "Yfrit lengi hefi ek hér verit í þeima skógi, ok eigi vil ek hér lengr leynast fyrir mínum óvinum. Tak nú þín klæði ok allar þínar gersimar ok bú þik."
   Nú gerir hún svá. Síðan tekr hann þrjá hesta ok klyfjar með gulli ok silfri ok góðum gripum. Inn fjórða fær hann Hildisvið til reiðar, ok inn fimmta hefir hann sjálfr.

6. Samson fann Þéttmar ok tekinn til hertoga.

   (8) Nú er frá því at segja, at þau ríða sína leið, þar til at eigi var langt ór skóginum. Ok nú ríða tólf menn í móti þeim. Þessir hafa stóra hesta, breiða skjöldu, skyggða hjálma ok digr spjótsköft, ok hart ríða þeir.
   Nú mælti Samson riddari við sína frú: "Hverir munu þessir vera?"
   Hún svarar: "Herra, eigi veit ek, hverir þessir menn eru, en víst ríða þeir hreystimannliga, eðr megið þér nokkut kenna þá?"
   Hann svarar: "Eigi kenni ek þá sjálfa, en vápn þeira, má vera, at ek kenni. Þeira fyrsti maðr hefir rauðan skjöld ok á dregit leó með gulli. Þat mark átti minn faðir ok hans bróðir Þéttmarr, ok þat hefi ek á mínum skildi, ok veit ek því, at þessir munu vera mínir ættmenn."
   Ok nú finnast þeir. Riddari Samson spyrr, hverir þeir væri eðr hvaðan þeir kæmi eðr hvert þeir skulu fara.
   Nú svarar þeira höfðingi: "Langa leið höfum vér farit, en þó væntir mik, at vér snúum aftr heðan, því nú höfum vér várt erendi, at vér höfum yðr hitt. Vér höfum spurt fyrir langri hríð, hverr ófriðr þér væri gerr ok hversu mikit ofrefli þér áttuð at skipta ok hversu þú vart afsettr þínum heiðr, en hafðir fá liðveizlumenn. En þú ert várr frændi, Samson riddari, ef ek kenni þik rétt. Ek em Þéttmarr, þinn föðurbróðir, ok mínir tveir synir eru hér, ok allir þessir eru þínir frændr, ok höfum því langa leið sótt á þinn fund, at vér viljum þér lið veita, hvat er þú vill til ráðs taka."
   Þá fagnar riddari Samson sínum föðurbróður ok þakkar honum forkunnar vel sinn góðvilja.
   (9) Nú ríða þeir allir samt af skóginum til einnar borgar, er átti Brúnsteinn konungr, ok eigi finna borgarmenn, fyrr en þeir eru inn komnir í staðinn, ok kenna nú, at þar er kominn riddari Samson, er drepit hefir Roðgeir jarl ok Brúnstein konung ok marga aðra ríka höfðingja. Nú minnast þeir á, hversu mikil stórvirki hann hefir ger eðr hversu mikill hann er fyrir sér fyrir allra hluta sakir, en þeir eru höfðingjalausir.
   Nú ganga inir vitrustu menn á málstefnu. Áðr sliti þenna fund, finna þeir þat ráð at sættast við riddara Samson. Með þessi ráð ganga þeir á hans fund með mikilli sæmd ok fjölmenni ok hitta hann ok hans menn í einni höll, er hann hafði tekit sér til herbergis. Nú ganga riddarar fyrir Samson ok falla á kné ok lúta honum ok bjóða sik í hans vald ok gerast hans þjónustumenn, ok þessa borg vilja þeir gefa honum ok biðja hann vera sinn höfðingja. Þessu máli tekr vel riddari Samson ok biðr þá upp standa, ok er nú þing stefnt, ok á því þingi taka borgarmenn hann til hertoga.

7. Samson varð hertogi í annarri borg.

   (10) Litlu síðar ríðr Samson hertogi út af borginni ok með honum fimm hundruð riddara. Hann ríðr nú til annarrar borgar, ok er ríkari ok fjölmennari þessi borg en nokkur önnur. Nú gerir hann menn til borgarinnar at segja borgarmönnum, at þeir gefi hana upp, ella veri þeir fé sitt ok fjör.
   En er borgarmenn heyrðu þessi tíðendi, þá eiga þeir stefnur, er fyrir réðu borginni, ok næst er þetta kært á fjölmennu móti, ok áðr en létti, fyrir alþýðu talar einn höfðingi langt ok snjallt erendi ok segir í frá, hversu riddari Samson hófst af bernsku ok hversu mörg afrek hann gerði frá unga aldri ok síðan hann var riddari ok hann vann ríki ok borgir eðr háði einvígi eðr orrostnr eðr hversu hann var mildr ok hraustr ok ástsæll við sína vini, en grimmr sínum óvinum ok hversu þrár hann var á sitt mál ok hversu illa hafði gefizt Roðgeiri jarli ok Brúnsteini konungi þeira ósætt, ok lét þess ván, at þeim mundi svá fara, at þeir mundi eigi fá haldit sinni borg fyrir hans her, er fyrir honum einum saman heldu eigi svá stórir höfðingjar sínu lífi. "Ok nú er þat mitt ráð at fagna honum sem bezt," - ok lýkr hann svá sínu máli.
   Þetta fluttu margir menn aðrir, ok engi var svá djarfr, at í móti mælti, ok var þat ráð allra borgarmanna at taka við honum sem bezt.
   En er Samson hertogi kom til borgarinnar, þá er up lokit öllum borgarhliðum, ok reið í staðinn með sínum her. Ok því næst var stefnt þing fjölmennt, ok á því þingi gefa menn honum þann stað ok öll heruð ok kastala, sem þar til liggja. Ok nú bjóða borgarmenn at gefa honum konungs nafn.
   En hann svarar á þessa lund, at eigi vill hann konungr heita ok eigi meira nafn bera en þá hefir hann, fyrr en hann hefir setta sína merkisstöng í miðri Salerni. Ok í þeiri borg dvelst hann fimm daga.

8. Samson gefit konungsnafn í Salerni.

   (11) En er Samson hertogi ríðr af þessari borg, hefir hann tuttugu hundruð riddara ok mikinn fjölda annarra manna. Þenna her flytr hann á þann veg, er liggr til Salernis, ok er nú engi borg á hans veg, svá at eigi sé upp gefin fyrir honum. Nú sendir hann boð til Salernis fyrir sér ok lætr segja alla sína ætlan, at hann skal þá borg eignast, hvert sem þat er auðvelt eðr torveit, ok heidr vili hann deyja með allan sinn her en hann fái eigi borgina. Við þessi tíðendi verða allir borgarmenn hryggvir ok eiga sín á millum stefnur við vitra menn ok höfðingja, ok var marga daga um ráðit þetta mál, áðr þat yrði staðráðit.
   (12) Nú spyrja borgarmenn, at hertoginn er nær borginni. Þá ríðr út af borg öll alþýða með vápnum, ok út hafa þeir öll sín merki ok allir sinn bezta búnað með alls kyns leikum, hörpum ok fiðlum, gígjum, bumbum ok alls kyns skemmtan, er til mátti henda. En er þeir hitta hertogann ok hans her, stíga þeir af hestum sínum, þeir fyrst, er göfugastir váru, síðan allir riddarar, ok sýna í því, at þeir vilja upp gefa staðinn ok sjálfa sik í hans vald. Hertoginn þakkar þeim vel sinn velgerning. Þeir fylgja honum nú í borgina. Ok þann sama dag gefa þeir honum konungs nafn ok allan kastalann ok féhirzlur þær, sem átt hafði Brúnsteinn konungr.
   Nú sendir hann boð um allt ríki þat, er átt hafði Brúnsteinn konungr, ok allir menn skulu til hans þjóna ok hlýðni veita. Samson konungr stýrir nú sínu ríki um stund.

9. Frá sonum Samsons, Erminrek ok Þéttmari.

   (13) Frá því er sagt, at konungr gat son við sinni konu, Hildisvið. Sá hét Erminrekr. En er hann óx upp, er hann bæði vænn ok sterkr. Konungr ann syni sínum. Samson konungr eykr sitt ríki á marga vega, ok víða ferr hann um lönd ok brýtr undir sik vestrlónd ok víða annars staðar.
   (14) Enn getr Samson konungr annan son, sem hét Þéttmarr eftir hans föðurbróður. En er þessi sveinn óx upp, er hann mikill ok sterkr ok drengiligr sem faðir hans, harðr, vitr ok drengr góðr ok líkr föður sínum í skaplyndi. Samson konungr er nú orðinn gamall maðr, en hans son Erminrekr er nú roskinn, en Þéttmarr var tólf vetra.
   (15) Nú er þat einn dag, at Samson konungr sitr í sínu hásæti ok fyrir honum stendr hans son Erminrekr. Nú mælti Samson konungr við Erminrek: "Eigi vil ek, at þú þjónir mér né öðrum manni. Vil ek nú gefa þér konungsnafn yfir tólf inum stærstum borgum í Spania, er ek hefi unnit með sjálfs mín sverði, ok afla þér meira ríkis, fyrir því at eigi þá ek ríki at gjöf ok einskis konar erfð, ok skortir mik nú eigi ríki."
   En er þetta heyrir hans inn ungi son, Þéttmarr, þá gengr hann fyrir föður sinn ok mælti: "Nú hefir þú gefit þínum syni konungdóm ok mikit ríki. En allt til þessa dags hefi ek farit með riddarasveinum, ok öllum metnaði hafið þér með okkr ójafnt skipt hér til, ok enn máttu þess vel gera, ef þú vill nú gefa mér nokkurt vald eðr nafnbót, en þó hafið þér gert hann svá mikinn mann."
   Konungrinn hlýddi þessari tölu ok svarar engu ok leit reiðugliga til hans, þótti hann mæla djarfliga. Ok er hann fær engi svör, gengr hann til rúms síns.

10. Samson býðr út her.

   (16) Samson konungr sitr nú í síntt hásæti ok inni beztu höli, ok hún er öli skipuð af höfðingjum ok tjölduð með guðvef. En öll borð eru skipuð með búnum diskum, ok þar er nýtt vín, rautt ok hvítt, ok hans borðbúnaðr er aílr af brenndu gulli ok silfri. En fyrir honum standa þrír skutilsveinar með stórum borðkerum af rauðu gulli, ok öll eru með dýruni steinum.
   (17) Nú er miðr dagr, ok skínn sól á alla glerglugga, ok berr nú ljómann um alía höllina ok þar alls konar leikar, þeir er í hug má koma.
   Nú réttir Samson konungr hönd sína fram á borðit ok mælti: "Nú hefi ek setit í þessu hásæti í tuttugu vetr, ok allir mínir menn hafa nú frið haft, ok ekki hefi ek á þessari tíð aukit mitt ríki, ok margt hefir skipazt á þessari stundu. Í þessari höll er mikil fegrð ok prýði af dýrðligum höfðingjum ok góðum drengjum, ok hér eftir er hennar búningr, ok nú eru framdir alis kyns leikar. En margt hefir skipazt, síðan mitt hár ok skegg var svart sem hrafn, en nú er þat hvítt sem dúfa. Minn armr var rauðr ok blár, en nú er hann hvítr. En hvat olli því nema mín brynja ok þar, er hún kom eigi af mínum arm hálft misseri ok slíkt sama mínum riddurum? Vár sverð váru bá rauðlituð af blóði ok skörðótt af vápnum. Nú sýnast þau rauð af ryði, ok várar brynjur eru ryðugar ok skildir limstokknir. Hvar eru várir hestar, er bæði váru sterkir ok stórfættir ok hlaupa mundu á eld brennanda, ef þeim væri á vísat? En nú vill hverr riddari ríða gangara, ok eigi skal vel þykkja, nema hann sé svá hógværr, at þá er hann rennr sem allra harðast, at eigi skaki af hans hjálm fjöðr af hans hjálmi, ef á liggr. En hvat merkir þetta it hvíta ok it bjarta hár nema þat, þótt ek sitja hér í mínu hásæti ok koma ek eigi út af Salerni, þá verð ek at fara sem allir aðrir í jörðina. En er ek em dauðr, þá er ok dauð öll vár tign, sú er af verðr váru sællífi, en stórvirki ok orrostur þá eru jafnnýjar umliðnar sem nýorðnar, ok eigi má ek þess dags bíða hér í Salerni. Ok skulu nú þat boð bera mínir menn um alk mirt ríki konungum ok hertogum ok öllum landsmönnum, at í hverjum stað skal eigi annat gera þrjá mánuði nema ríða hesta ok söðla búa, skjöldu leggja ok gera brynjur, spjót ok sverð ok skyggja sverð. En er þessi stund er liðin, þá skulu til mín koma allir höfðingjar við sína menn."

11. Skattkrafa Samsons ok svör Elsungs jarls.

   (18) Nú lætr Samson konungr gera eitt bréf, ok þar með sendir hann sex riddara, vel búna. En þat stendr á þessu bréfi, at Samson konungr sendir orð Elsungi jarli inum ríka ok mikilláta ok skeggsíða: "Þér hafið lengi frestat at gera oss sæmd í skattgjöfum eðr vinmælum. Nú skuluð þér senda oss at skattgjöf yðra dóttur, er minn son skal til friðlu hafa inn yngri, ok henni skulu fylgja sex tigir tiginna meyja ok vel búinna, hér með sex tigir riddara með inum bezta búnaði. Hverr riddari skal hafa tvá hesta ok einn svein. Ok enn skaltu senda mér sex tigi hauka, góða ok vel vanda, ok sex tigi veiðihunda. Ok á inum bezta hundi skal helsið af gulli ok togit fetlat með þínu skeggi, ok þá veiztu, hvárt nokkurr maðr í veröldu er þér ríkri. Villtu eigi svá gera, þá bú þik vel á þremr mánuðum ok allar þínar borgir ok þína menn, at sem bezt veri þeir yðra borg ok yðvart ríki."
   (19) Nú fara riddarar sína leið, þar til er þeir koma til þeirar borgar, er Bern heitir, til Elsungs jarls ins gamla. Þeir koma þar, er jarl sat undir matborði. Nú bera þeir fram bréf ok innsigli Samsons konungs ok leggja á borð fyrir jarl.
   Hann tekr bréfit ok less sjálfr, en er úti var, þá var hans andlit rautt sem blóð, ok mælti af miklum móð til sinna manna: "Oss hefir orð sent inn mikli Samson konungr, at ek skal honum skatt senda, ok nú vill hann oss kenna, at vér erum komnir á örvasa aldr, þat, er vér vildum eigi nema, þá er vér várum yngri, at þjóna við skömm ok hafa fyrir af honum óvingan. Ok heldr en þetta fari fram, er til er mælt, skal hver borg brotin vera í mínu ríki ok margr riddari gerr höfuðlauss, ok hér á ofan skal ek fyrr deyja en þola þessa hneisu," - ok lætr nú taka þessa riddara ok þann, er erendit bar, lætr hann hengja hátt fyrir borginni, en fjóra lætr hann hálshöggva, ok af inum sétta lét hann ina hægri hönd höggva ok sendir hann svá heim. Síðan lætr hann búa allar sínar borgir ok kastala við steinveggjum ok díki um grafa ok setja valslöngum um hvert borgarhlið ok býr sem bezt sína riddara.
   (20) Nú er mikil fyrirætlan í hans ríki, hversu þeir fái haldit sínu landi fyrir Samsoni konungi. Riddarinn kemr aftr í Salerni ok segir Samsoni konungi alla sína ferð ok hversu háðuligan mannskaða þeir fengu af Elsungi jarli. Ok sem konungr heyrir þetta, lætr hann sem hann hafi ekki spurt, ok engu svarar hann, ok eigi bregðr honum við, hvárt er honuni þótti vel eðr illa.

12. Frá orrostu ok falli Elsungs jarls.

   (21) En er liðnir váru þrír mánuðir, þá dregst saman herr óvígr, ok eftir þat ríðr Samson konungr út af borginni ok með honum þrír konungar ok margir hertogar, ok alls hefir hann fimmtán þúsundruð riddara ok ótal annarra manna. Þenna her flytr Samson konungr í land Elsungs jarls. En er hann hefir tvá daga riðit um þat land, kemr í mót honum Elsungr jarl ok hefir tíu þúsundruð riddara ok mikinn her annan, ok víða um lönd hefir honum lið komit bæði norðan um fjall ok austan ór Svava ok Ungaria. En er þeir finnast, verðr þar hörð orrosta ok mannskæð, ok af hvárutveggja liði varð mikit mannfall.
   (22) Nú ríðr Samson konungr ok með honum hans synir, Erminrekr ok inn ungi Þéttmarr. Nú höggr Samson konungr bæði menn ok hesta ok fellir hvárn yfir annan á hváratveggju hönd sér, ok fram ríðr hann í miðjan her sinna óvina, ok blóðga hefir hann alla sína brynju ok sinn hest.
   Ok nú tekr hann sitt sverð, ok syngja hjöitin svá hátt, at náliga heyrir um allan herinn, ok kallar Samson konungr: "Þótt einn saman væra ek riðinn í þenna her, þá munda ek drepa, ef þess kynni þörf, með annarri minni hendi hvert mannsbarn Elsungs manna," - ok hans rödd var svá ógurleg, at nú hræðast mjók svá allir.
   En er Elsungr jarl sér, hversu mikinn skaða er Samson konungr gerir hans mönnum ok eigi má svá hlýða, þá kallar hann hátt: "Sæki hart fram várir menn. Vér munum sigr fá, en þeir bana, því at enda ganga várar fylkingar betr. Ok þessi inn digrhálsaði ormr, er lengi hefir fram sótt í várn her, skal steypast skjótt niðr á jörðina dauðr, ella skal ek deyja, ok mun þá staðna þessi orrosta."
   Nú lýstr Elsungr sinn hest sporum ok ríðr einn saman í móti Samson konungi alldrengiliga ok höggr til hans á hans skjöld ofanverðan ok klýfur ofan til mundriða ok annat slag á hans öxl, svá at í sundr tekr brynjuna, ok veitir jarl honum mikit sár. Ok jafnskjótt höggr Samson konungr til jarls á hans háls, svá at af tók höfuðit. Ok nú tekr Samson konungr höfuð jarls ok heldr upp ok spyrr, ef Elsungs menn kenna höfuðit, ok biðr þá hætta at berjast, ef þetta höfuð hefir átt Elsungr jarl. Ok nú stöðvar orrostuna, er jarl var fallinn, ok nú gefa sik upp allir Elsungs menn í vald Samsons konungs ok hans sona.
   (23) Nú ríðr Samson konungr með allan sinn her til Bernar, ok engi er svá djarfr, at þori at halda fyrir honum borg eða kastala í Elsungslandi. En er Samson konungr kemr til Bernar, þá er upp lokit öllum borgarhliðum, ok í móti honum ganga borgarmenn með alls kyns leikum ok sýna honum allar sínar féhirzlur, þær er átt hafði Elsungr jarl, ok gefa allt í hans vald.

13. Dauði Samsons konungs ok frá sonum hans.

   (24) Samson konungr lætr nú gera ríka veizlu í Bern, ok at þessari veizlu giftir hann Odiliam, dóttur Elsungs jarls, Þéttmar, syni sínum, ok gefr honum konungs nafn ok þar með Bern ok allt þat ríki, er átt hafði Elsungr jarl, ok borg þá, er heitir Fritila, er Væringjar kalla Friðsælu, gaf hann syni sínum, er Áki hét, ok þar með hertoganafn. Móðerni hans var ekki mikit. Þessi Áki var kallaðr Ömlungatrausti. Hann var mikill höfðingi ok ríkr.
   Samson konungr ok Erminrekr konungr flytja nú her sinn suðr til Rómaborgar, ok í þeiri ferð fekk Samson konungr inn ríki bana.
   En Erminrekr konungr, hans son, tók við ríki því öllu, er átt hafði faðir hans, ok ferr nú til Rómaborgar ok á margar orrostur ok eignaðist inn bezta hlut Rómaborgar, ok margar aðrar stórborgir vann hann út á Púli, ok hann eignaðist mestan hlut ríkis utan frá Grikklandshafi ok norðr um fjall ok mikinn hluta Grikklandseyja, ok gerist hann allra konunga mestr ok ríkastr. Hann er vinsæll ok friðsamr inn efra hlut ævi sinnar.