Hákonar saga Hákonarsonar (Flateyjarbók)
Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Svensk | Færøysk |
---|---|---|---|---|---|---|
Denne teksten finnes på følgende språk ► | ![]() |
![]() |
![]() |
|||
![]() |
Her hefr vpp soghu Hakonar konungs gamla
Her hefr vpp sogu Hakonar gamla a þann haatt at a dogum Jnnocencij pafa þess er inn þridi var med þui nafni i postuligu sæti gerduz þau tiþendi a Nordrlondum er samsett eru i þessi bok vm æfi Hakonar konungs sunar Hakonar konungs Suerrissonar. Þa var lidit fra holldgan vars herra Jesu Cristi þushund .cc. ok þrir vetr. þa voru keisarar yfir Romaborgar riki Philippus af Suafaborg aa Puli enn Otto son Heinriks hertuga af Brunsvik fyrir nordan fiall. þeir striddu sin a milli þar til er Philippus keisari vard veginn af Philippo hertuga sinum þionustumanni. Þa var yfir Danmork Valldimar Valldimarssun enn Saurquir Karlssun yfir Suiþiod. Jonn Heinrikssun i Englandi er kalladr var sinakurta[1] enn Hakon Suerrissun var konungr i Noregi. Þat var einum vetri eftir andlaat Suerris konungs. Þann vetr hafdi Hakon konungr setid nordr i Þrondheimi ok for vm vỏrit sudr til Biorgyniar. hann dualdiz þar litla rijd ok for siþan sudr med landi ok allt austr til lanzenda. þar foru med honum margir aagætir hofþingiar Hakon galinn systurson Suerris konungs ok Petr steypir annar systurson hans. Sigurdr konungs frændi Hroar konungs frændi Eyuindr prestz maagr Dagfinnr bondi Einar konungs maagr ok margir aagætir menn adrir ok sueitarhofþingiar. Þa er Hakon konungr for austan fra Elfinni dualdiz hann miok leingi i Borg vm hausttid. þar var þa hia honum kona su er Jnga het god kona ok trulynd hon var godra manna frændkona Audunar i Borg ok marga aatti hon goda frændr i Borgarsyslu er kalladir voru [Varteigingar edr Varteigsmenn[2]. Jnga var i herbergium Hakonar konungs ok samrekti konungr henni sua at þat vissi Hakon galinn ok fleiri trunadarmenn hans. Hakon konungr for or Borg ok inn til Osloar ok eftir þat nordr i land. Or Oslu foru med honum Margret drottning er aatt hafdi Suerrir konungr ok fru Kristin dottir þeirra. Hakon konungr kom til Biorgyniar fyrir iolafỏstu ok efnadi þar til mikillar iolaueitzlu. Þann vetr i iolum feck Hakon konungr sott þa er hann leiddi til bana. hann andadiz aattanda dagh iola.
Guthormr tekinn til konungs
2. Niunda dag iola toku Birkibeinar ser konung Guthorm son Sigvrdar laauardar. tiunda dag jola gaf konungr Hakoni jarls nafn galni frænda sinum ok batz hann þa fyrir herstiorninni. Vm vorit foru Birkibeinar nordr til Þrondheims var Guthormr þar til konungs tekinn aa Eyrarþingi yfir allt land sem log stodu til. Þat sama sumar andadiz Guthormr konungr þar i Nidarosi. Eftir andlaat hans hofdu Birkibeinar Eyrarþing. var þar þa talat vm konungstekiu ok villdu lidsmenn taka til konungs Hakon jarl enn Þrændir mælltu i moti ok villdu taka til konungs Jnga sun Baardar Guthormssunar ok Ceciliu konungsdottur brodur jarlsins sammædra. sogdu þat at hann var eigi firr konungdominum i modurætt enn jarl brodir hans enn letu at jarlinn væri vtlendzkr at faudurkyni enn Jngi norænn ok þar odalborinn i Þrondheime ok kominn af enum bezstum kynkuislum er i voru Noregi. lidsinnadi erchibyskup Þrændum i þessu maali. kom þa ecki odru vid enn þeir villdu raada huern þeir skylldi konung hafa ok lykr sua þui þingi at Jngi var til konungs tekinn. enn þeir brædr giordu þa skipan med ser at Jngi gaf Hakoni brodur sinum jarlsnafn |[3] enn halft riki skylldi hafa huarr þeirra vid annan. enn Hakon skylldi bindaz fyrir flockinum þui hann var vanare hirdstiorninni ok reyndr aadr at hardfeingi.
Jngi tekinn til konungs
3. Um sumarit eftir var Jngi til konungs tekinn sem fyrr var ritad. þat sama sumar hofu þeir Bỏglungar flock i Vikinni Dana konungr ok Nichulas byskup. Þa var Jnga er fyrr var getid austr i Borgarsyslu i bygd þeirri er (Heggin heitir a þeim bæ er) Folkasborg heitir. þar saung prestr saa er Þraandr het. þar feck Jnga sott ok fæddi sueinbarn. enn Þrandr prestr vissi at Hakon konungr Suerrissun var fadir sueinsins. hann skirdi sueininn ok for med leyniliga sua at hann trudi eingum til at hallda aa nema sonum sinum .ij. ok konu sinni. Þrondr prestr fostradi sueininn leyniliga. Erlendr het madr a Husabæ hann var frændi Suerris konungs af ætt Guthorms grabardz. Þrandr prestr fann Erlend ok gerdu þeir þa raad vm maal sueinsins at þeir skylldu fara sem leyniligaz med hann. þa .xij. manadi var sueinninn med Þrondi presti. enn a odrum vetri fyrir jol byriudu þeir ferd sina austan or Borgarsyslu Þrondr prestr ok Erlendr. þeir hofdu med ser konungssun ok modur hans ok fara sem leyniligaz til Vpplanda. þeir koma jola aftan til Hamarkaupangs a Heidmork. þar voru syslumenn Birkibeinar .ij. het annarr Fridrekr slafsi enn annarr Giafalldr gauti. þeir hofdu miklar sueitir ok fiolmennar ok saatu vid mikinn otta þuiat þa voru Baglar vm oll Vpplond. Juarr byskup var þa i Hamri hann var þa sem iafnan mikill vuin ættar Suerris konungs ok allra Birkibeina. Nu þo at þeir færi leyniliga med sueininn þa vard þo byskup skiott varr vid er konungssun var þar kominn. baud þa byskup sueininum til sin vm jolin ok modur hans ok taldi frændsemi vid hann sem var. en Birkibeinum var engi trunadr a þui ok sogdu sueininn skylldu fara til þeirra þegar eftir jolin ok fundu þat til at konungssun var farmỏdr ok modir hans sua at þau mattu eigi i fiolmenni vera. enn iafnskiott sem joladaginn leid letu syslumenn taka þria hesta ok fluttu i brott sueininn ok modur hans ok huilduz eigi fyrr enn nordr vid Litlahamar. Þau voru vm jolin a einum litlum bæ miok leyniliga. Enn vm jolin gerdu Birkibeinar ord yfir a Þotn ok i allar bygdir þær sem i naand voru ok stefndu til sin ollum Birkibeinum sem i naand voru. þegar eftir jolin lyptu þeir ferd sinni or Hamarkaupangi ok foru til Litlahamars ok hofdu þau mædgin i brott med ser ok viku þa til Eystridala ok ætludu þadan nordr til Þrondheims. J þessari ferd fengu þau mikit vaas af frostum ok sniofum ok illuidrum. þau voru standum vti vm nætr aa skogum ok vbygdum. Eitt kuelld gerdi sua illt vedr at þau vissu eigi huar þau foru. þa toku þeir .ij. menn þa er bezst voru skidfærir at fara med sueininn het annarr Þorsteinn skefla enn annarr Skerualldr skrucka. þeir fengu .ij. bændr til leidsagnar med þeim þa er kunnigt var. þeir foru sem akafligaz ok hittu til bygdarinnar ok komu a einn bæ þar sem voru vthlodur nockurar ok slỏgu þar vpp elld ok biuggu vm sueininn. siþan foru leidsogumenn afir i mot lidinu ok komu vm midnætti til hlodunnar aftr. ok var þar hord vist þuiat hladan oll draup þegar sniorrinn braadnadi af elldinum. þotti þa flestum betra vti enn inni. eingi var onnur fæda sueinsins enn þeir bræddu snio i munn honum. þat het Nafardalr er þeir voru þaa i. þar kuomu sua miklar vfærdir at þeir fengu eigi brotid snioinn odruviss enn þeir stỏppudu nidr med spiotskỏptum sinum. enn huar sem þeir kuomu i Eystridolum þa gerdu bændr þeim enn bezsta greida ok ledu þeim reidskiota ok visudu þeim veg.
Likat Hakoni til Olafs konungs Trygguasonar
4. Sva hafa vitrir menn sagt at þat hafi likaz varit vaas þat ok erfidi er Birkibeinar hofdu i þessi ferd med otta þeim er þeir hofdu af sinum vuinum aadr enn þeir kæmi med konungssun til Þrondheims þui vaasi ok erfidi er Olafr Trygguasun ok Aastridr modir hans fengu i sinum ferdum þa er þau flydu af Noregi austr til Suiþiodar fyrir riki Gunnhilldar konungamodur ok suna hennar. sua sem segir i Hakonarkuidu er Sturla Þordarsun orti.
- Þa hefir i ætt
- ỏdlingr drapit
- Tryggua nids
- tirar hỏfla
- er framraads
- flyia þurfti
- ynglings barn
- fyrir vfridi.
Erlingr steinueggr ok Philippus jarl ok hofdingiar Bagla þeir er i Tunsbergi saatu fengu niosn af Nichulaasi byskupi vm þat er þeir Erlendr af Husabæ ok Þraandr prestr hofdu farit or Borgarsyslu til Vpplanda. þeim var ok sagt at i ferd med þeim var son Hakonar konungs Suerrissunar. enn er þeir spurdu þessi tiþendi þa senda þeir aatta sueitarhofþingia til Vpplanda med miklu lidi at leita eftir sueininum ok baadu þa allann hug a leggia at þeir fengi naad honum. Ok er þeir kuomu vpp aa Heidmork voru Birkibeinar þeir er sueininum fylgdu brottu til Eystridala. spurdu Baglar at mikit lid hafdi drifit til þeirra ok med þui at þa var vedraatta hord enn færdir þungar baaru Baglar eigi traust aa at hallda eftir þeim. sneru þeir aftr af Heidmork sem Sturla segir.
- Enn lofdungs
- leita foru
- aa Vpplond
- .viij. sueitir
- Bagla lids
- bunir romu
- ef folkuord
- finna mætti.
Ok enn kuat hann.
- Hafdi Kristr
- vm konungs efni
- huliz hialm
- heilli godu
- þa er allualldz
- or vfridi
- fręgdar son
- fagnandi kom.
|[4] Birkibeinar sottu nordr eftir dalnum med sueininn. enn þo at hart væri vm ferdina þa kom þo mart manna til þeirra af ollum bygdum huersdagliga bædi Birkibeinar ok bondasynir or Gudbrandzdolum þeir sem sueininum villdu fylgia. .II. syslumenn komu i Eystridali. het annarr Semingr enn annarr Þorbrandr suarti. voru þeir nu .xiiij. tigir manna saman ok vmfram sueinar. þeir komu nu nordr af fiallinu i bygd þa er Aal heitir i ofanverdum Gaulardal þottuz þeir þa komnir or ollum mannhaaska. Eigi mega menn nu vndraz þo at allzualldandi gud hafi framarla veitt sina miskunn þessum konungasonum Olafi Trygguasyni ok Hakoni er her er nu fra sagt ok frelsti þa af valldi sinna vuina til sua mikillar frægdar sem hann hafdi huarntueggia skipad. annan til þess at hefia at vpphafi cristnina i Noregsvelldi enn annan til þess at styrkia hana framar enn eingi annarra Noregskonunga med enum heilaga Olafi konungi i kirkna giordum ok laga skipan ok i morgu odru vpphelldi guds kristni. sem þeim monnum var kunnigt er samtida varu vid hann ok giorla vissu hans haattu ok atferdir.
Hakon kom til Nidaros
5. Jngi konungr var i Nidarosi med miklu lidi. hann feck niosn af þui at lid var komit austan vm fioll enn þo feck hann þat seint med sannindum spurt þuiat Birkibeinar foru tomliga ofan eftir bygdinne er þeir voru miok farmodir. Sa kuittr flo i bygdinne at konungssun væri i ferdinni enn þat kunni engi at segia huers konungs sun hann var. hugdu þat margir at vfridr mundi vera þuiat þann tima hofdu margir valldarflockar vpp hafiz bædi i Danmorku ok austr a Morkum. Jnga konungi var nu sagt at mikit lid var komit austan vm fiall ok mikil vỏn at þeir hefdi konungssun med ser. enn fyrir þui at konungr hafdi engi sannindi af þeirra ferd þa let hann blaasa ollu lidi vt til litlu borgar ok sendi siþan .ij. hirdmenn vpp aa ásinn Gunnar tind ok Eyuind Saamssun. ridu þeir sem maattu skiotaz þar til er þeir komu aa aasinn. þa mættu þeir þeim monnum er syslumenn hofdu sent fyrir ser a konungs fund ok sneruz þaa allir saman aftr til konungs ok sogdu honum allt vm sina ferd at þeir hofdu med ser son Hakonar konungs frænda hans. Konungr þackadi gudi ok allir þeir er heyrdu. siþan visadi hann ollu folki aftr til bearins. enn hann sialfr ok hirdin beid til þess er þeir kuomu med sueininn. konungr tok sueininn ok kysti ok bad frænda sinn vel kominn ser ok allri hirdinni. viku þeir þa allir saman heim til bearins. Sueinninn var med konungi i godu yfirlæti ok modir hans. allir fornir Birkibeinar vrdu miok fegnir sueininum ok geingu huersdagliga at finna barnit fyrir aastar sakir vid fodurinn ok eigi sidr faudur faudvrins. Vm vaarit eftir veittu slag Baglar i Þrandheimi. enn vm sumarit eftir var ofridr mikill i[5] landi med Birkibeinum ok Boglum. þa gaf Hakon jarl slagit i Biorgyn. Enn vm haustid foru þeir nordr til Þrondheims Jngi konungr ok Hakon jarl ok saatu þar vm vetrinn. þa tok jarl Hakon konungssun til sin ok modur hans. jarl lagdi sua mikla stund a sueininn at hann virdi hann at ollu sem hann væri hans son ok lysti þui optliga fyrir sinum monnum at þeir Jngi konungr baadir saatu i fodurarfi þessa sueins. Þenna vetr andadiz Erlingr[6] steinveggr enn Baglar toku til konungs Philippum jarl. Vm vetrinn eftir er konungssun var þreuetr foru þeir Jngi konungr ok Hakon jarl nordan or Þrondheimi med miklu lidi sudr til Biorgyniar ok þadan sudr i Vik. Þa let Hakon jarl eftir i borginne fru Kristinu konu sina ok Hakon konungssun ok modur hans. þar var ok fru Kristin dottir Suerris konungs. þau voru i borginni vm sumarit þar til er Baglar komu til Biorgyniar. Birkibeinar gaafu vpp borgina fyrir Boglum med raadi Þoris erchibyskups er þa var i Biorgyn. Enn er borgin var vppgefin þa tok Philippus hofþingi Bagla konungssun til sin ok var hann þria vetr med Boglum. Þat var einn dag er Baglar baaru sueininn i loptsualir nockurar yfir bryggium þar sem langskip laagu fyrir. þeir mælltu til sueinsins. se langskipin konungssun. Se ek sagdi hann. Huerr aa sogdu þeir. Herra minn kuad sueinninn. Herra þinn er Philippus konungr sogdu þeir. Ecki er hann minn herra sagdi sueinninn. Hakon jarl er minn herra ok hann a skipin. Þeir logu at ok mælltu. eigi mun þessi sueinn oss godr Boglum. Reidarr sendimadr var þa enn inn mesti hofdingi med Boglum ok raadsmadr med flockinum. hann kalladi til tals vid sik nockura sueitarhofþingia af raadgiofum Bagla ok mællti. ef ver skylldim storrædi med hondum hafa þa væri þat nu eitt efni i voru maali er alldri var fyrr ok ver mættim skiott allann styrk hafa vndan Birkibeinum ok allt landit mundi med oss vera. Þeir spurdu huert efni þat mundi vera. Hann suarar. ver hofum her i voru valldi nu son Hakonar konungs Suerrissunar þess hofþingia er allt folk elskadi. veit ek ok at allir fornir Birkibeinar vnnu sua mikit fodur hans at þeir munu giarna þiona vilia hans afspringi ok þar lif sitt vid leggia. nu ef ver tokum hann til konungs yfir varn flock enn gefum þeim iarlsnafn er aadr heitir vỏrr konungr. eru ver ok sua viti bornir er nu erum her a stefnu at ver vitum log hins helga Olafs konungs at saa einn er rettr konungr i Noregi er konungssun er enn eigi dottursun edr systursun konunga sem ver þionum nu huorirtueggiv Birkibeinar ok Baglar. þætti mer þat vera vorum hofþingia mest sæmd at hann hefdi sina gæzslu bædi yfir konunginum ok rikinu. þætti mer þa sem hann væri bædi konungr ok jarl yfir rikinu i Noregi. Raadgiafar Bagla þeir er a stefnunni voru sogdu |[7] sumir at þetta væri hofudraad enn sumir kuodu ser vfallit at taka konungsnafn af þeim hofþingia er med þeirra styrk ok trausti hafdi aadr konungsnafn feingit. enn þat var þo mest efni at Baglar þordu eigi vpp at kueda fyrir þui at þeir hugdu at konungr þeirra mundi þeim verda storliga reidr. Þenna tima fengu Baglar vissu af þui at Hakon jarl var sunnan aa leid ok hann mundi skiott koma til biarins enn Baglar villdu fyrir eingan mun bida hans. biugguz þeir i brott af skyndingu. þa geck Þorir erchibyskup til herra Philippus ok bad hann fa ser konungssun. giordi hann þat eftir beidni erchibyskups. tak hann þa konungssun i sina gæzslu ok var med honum þar til er jarl kom austan. Hakon jarl tok gladliga vid sueininum ok þackadi gudi at hann var kominn or valldi Bagla heill ok sagdi at hann skylldi eigi vid hann skilia. ok for þa sueinninn til jarls ok modir hans ok voru med honum siþan huart sem hann var i kaupstodum edr aa skipum.
Fra ordum sueinsins Hakonar
6. Þenna vetr enn næsta eftir er sueinninn var a fiorda vetr. þat kolludu menn inn illa vetr enn Birkibeinar kolludu Seleyiauetr þuiat þeir laagu i Seleyium leingi vm haustid. þa var konungssun med jarli. hann hafdi þa Olafssudina. hon var eitt rum ok .xxx. Þa voru sua mikil frost at fraus allann dryckinn ok sua var smiorit hart at eigi maatti klina braudit fyrir konungssun. enn hann villdi iafnan frammi vera med hirdinni þuiat allir voru vel vid hann. þeir allir bezst er elldzstir voru. Jarl gaf konungssyni flurbraud bakat þykt ok blautt sua at vefia maatti saman. konungssun stod fyrir hirdinne ok var miok kallt. hann sa at adrir bitu annan bita af braudi enn annan af smiori. hann tok smiorit ok vafdi i braudinu ok mællti. bindum ver nu smiorit Birkibeinar. Enn allir logu at honum er heyrdu. vard þat ord sua frægt i herinum at allir hofdu þat ordtak. bindum ver nu smiorit Birkibeinar sua bydr konungssun. Sueinninn var miok sprækr þo litill væri voxtrinn ok alldrinn. var hann roskinn miok i ordum ok hlægimaalugr sua at jarl ok allir adrir þeir sem heyrdu hofdu apt gaman at hlægiligum ordum hans. optliga toku Birkibeinar hann .ij. senn annarr i hofud enn annarr i fætr ok togudu hann milli sin til gamans ok quoduz draga hann til munar ok mælltu þui sua at þeim þotti hann of seint vaxa.
Sætt Birkibeina ok Bagla. capitulum.
7. Þa er Hakon konungssun var viij. vetra gamall let jarl setia hann til bokar. ok er hann hafdi at naami verit vm stund spurdi jarl. huat nemr þu Hakon. Ek nem saung minn herra sagdi hann. Jarl suarar. eigi skalltu saung nema þu skallt huarki vera byskup ne prestr. Mikla elsku hafdi jarl a konungssyni ok sua fru Kristin. enn þo var sua hennar skaplyndi sem flestra kuenna at stundum mællti hon miukt til hans enn stundom med brædiyrdum er hon var reid ok kuez eigi vita huers sun hann var. Ok er jarl heyrdi mællti hann. eigi skalltu sua tala. þat vita allir menn at ver sitium i faudurleifd hans. Þetta mællti hann optliga ollum monnum aheyrondum. Birkibeinar ok Baglar sættuz i Huitingseyium eftir Seleyiauetr[8] um sumarit. Er þeir voru saattir ok fridr vordinn i landi ollu hafdi Hakon jarl vm leitaz vid vini sina at hann villdi laata taka sik til konungs yfir þridiungi landz enn Jngi konungr setti þar fyrir þuert nei. Eftir þetta hof jarl annan veg sin raad. hann aatti skilgetinn sun er het jungherra Knutr enn konungr atti frillusun er Guthormr het. jarlinn bad at þeir konungr gerdi þau einkamaal sin i milli at sa þeirra er leingr lifdi skylldi taka allt riki eftir annan ef hann ætti eigi skilgetinn son. enn sa skilfeinginn[9] arfi þeirra er eptir þa lifdi baada skylldi eiga allann Noreg ok allan arf annann. Þessum einkamaalum var lyst aa Eyrarþingi sua at vid voru þrir byskupar Þorir erchibyskup Eirekr erchibyskup Nichulas Martein lydbyskupar ok mikill fioldi annarra manna. þessi einkamaal voru stadfest med innsiglum konungs ok jarls ok byskupanna.
Fra Helga ok konungssyni
8. Hakon konungssun var med jarli þa sem iafnan. enn dag þann er þingit var feck sueinninn leyfi at fara yfir til Backa til Aastridar sifkonu sinnar. hann kom heim vm kuelldit eftir mat. Sa madr var i hird jarls er het Helgi huassi forn Birkibeinn. hann hafdi verit hirdmadr Suerris konungs. Helgi elskadi miok sueininn ok vandiz sueinninn iafnliga at vera hia honum. hann geck enn til Helga at skemta ser. Helgi hratt honum fra ser ok bad hann brott fara. sueinninn mællti. hui ertu reidr nu Helgi minn. Hann hratt honum annat sinn fra ser. sueinninn mællti enn med sama hætti sem fyrr. Helgi var nockut stirdlundadr. hann mællti. burtu nu sagdi hann þuiat i dag var dæmdr af þer fodurarfrinn ok þui hirdi ek ecki vm þik. Sueinninn suarar. huar var þat gert edr huerir gerdu þat. Þat var gert a Eyrarþingi segir Helgi enn þeir brædr gerdu þat Jngi konungr ok Hakon jarl. Sueinninn suarar sem vitr vaxinn madr. ver eigi reidr Helgi ok gef eigi gaum at sliku þuiat vant er at sia at sia domr halldiz þuiat þar var eingi minn vmbodsmadr at suara af minni hendi. Helgi sa til sueinsins ok mællti. huerr er þinn vmbodsmadr. Hann suarar. gud ok hinn helgi Olafr konungr þeim hefir ek feingit mitt maal i hendr ok vmbod at þeir siai mer lut til handa vm landzskipti ok alla adra hamingiu. Þetta heyrdu allir þeir er vid voru ok fanz ollum mikit vm. Helgi tok sueininn til sin blidliga ok kysti hann ok mællti. tala heill konungssun. betr er slikt mællt enn eigi. Þetta var skiott sagt Jnga konungi ok hafdi hann faatt vm enn fru Kristin vard miok reid ok mællti hart vid sueininn. Jarl for bratt eftir þingit sudr til Biorgyniar ok konungssun med honum. Allir fornir Birkibeinar elskudu þui meirr sueininn sem þeir sa at vit hans ok afl tok at vaxa ok af þui var fru Kristin nockuru stirdari til sueinsins enn aadr hafdi hon verit enn jarl hellt hinn sama fram.
Suik Hida
9. |[10] Hidi het madr hann var brodir Sigurdar skialga. þeir þionudu baadir Suerri konungi lengi. Enn þa er Philippus Bagla konungr feck fru Kristinar dottur Suerris konungs þa for Hidi nordr med henne ok var med henni medan hon lifdi. eftir andlaat hennar for hann aftr til Hakonar jarls. Hann var þenna tima med jarli. Hidi vard varr vid at fru Kristin var nockut moti skapi til konungssunar ok hugdi hann at jarl hefdi slikt skaplyndi. Hidi hof vpp rædu sina einnhuern dag fyrir jarli med þeim hætti. her er sueinn saa med ydr er kalladr er son Hakonar konungs ok kann vera ef hann vex vpp her at margir menn elski hann bædi fyrir faudur ok faudurfaudur ok mun ydrum syni eigi auduellt at stiga til rikis eftir ydr ef hann stendr i moti. nu veit ek enn ef sua væri vtanlandz vid vaxit þa mundi þat raad fyrir gert at eigi þyrfti at rædaz landzhofþingi vm sitt afspringi ok mundi sueinn þessi vera sendr i onnur land til þeirra hofþingia er ein(g)a vinaattu ætti honum at giallda ok mundi hann þa annathuart meiddr edr sua illa settr at hann þurfti eigi at hrædaz. enn ef þer vilit þa biodumz ek til þessar ferdar ok mun ek þa sua syst faa at ydr liki. Jarl hafdi fyst faatt vm enn fru Kristin suarar nockurum ordum. enn er jarl hafdi þagat vm stund tok hann sua til ordz. eigi mun gud vilia at ek kaupi sua riki minum syni at ek fyrirkoma þess mannz syni ok sonarsyni er ek ætti bezst at giallda. Þessa rædu sagdi jarl faam monnum enn alldri vard honum iafnvel til Hida.
Andlaat Hakonar jarls
10. Þa var Hakon konungssun .x. vetra er Hakon jarl feck sott þa er hann leiddi til bana. leet hann sueininn iafnan vera hia ser ok þeim sinnum sem hann sat vpp let jarl hann mataz med ser. ok faa menn kendi jarl sidarr i sott sinni enn sueininn adr hann andadiz. Enn vm vorit eftir andlaat jarls kom Jngi konungr sudr til Biorgyniar nordan or Þrondheimi. ok er hann kom til bearins for Hakon konungssun þegar til Jnga konungs ok var med honum iafnan siþan i godu yfirlæti. Þeir voru baadir i skola saman Hakon konungssun ok Guthormr sun Jnga konungs. vrdu þeir margir ymissir atburdir vm þeirra athæfi ok bernsku þeir er minniligir mundi þickia ef ritadir væri. Guthormr var iafnan braadari i sinu skaplyndi enn Hakon var faalatari ok þockasælli af flestum monnum. konungrinn hellt þa iafna at klædum ok ollum odrum lutum. Þat var eitt sinn at Jngi konungr var siukr. var þa nær honum staddr Skuli brodir hans ok margir adrir hirdmenn ok voru miok ræddir vm sottarfar hans huersu skipaz mundi. enn fyrir þui ath oll stiorn hirdarinnar var þar sem Skuli var brodir konungs næst konunginum þa kalladi hann til sin þa menn er gofgazstir voru ok þar voru vid staddir Gregorius Jonsson Eyuindr prestz magr Juarr bondi Dagfinnr bondi. Skuli hỏf tal sitt a þessa leid. þer hafit heyrt sagdi hann sagt af sottarfari konungsins brodur mins at megin hans er litid ok minna enn varr vili væri til. ok ef gud kallar fra oss vỏrn aastuin þa þurfum ver heilla raada huern ver skulum til konungs taka eftir hann. Þa suarar Dagfinnr bondi. huer efni eru til. Skuli suarar. þer vitid þat sialfir at her er fyst sun Jnga konungs er vel er til fallinn eftir fodur sinn. þa eru vit samfedri brædr baadir skilfeingulr ok viti þer huersu lỏg mæla þar vm. þa er Hakon sun Hakonar Suerrissonar. enn i Gautlandi austr er Knutr son Hakonar jarls ok er hann logliga til kominn eftir sinn fedr. enn þo vænti ek þess at flestir þeir er þionat hafa Jnga konungi at helldz vili þiona hans syni. Þeir toludu þetta vm rijd ok lagdi huerr til slikt er likadi. Eyuindr hafdi færst vm. þeir spurdu hui hann var sua faataladr. Hann suarar. þui tala ek faatt vm at ek var eigi fyrr spurdr en þo litz mer vndarligt at þer vitrir menn efiz i sua miok vm þetta maal er sua liost liggr fyrir augum huerium manni þeim er satt vilia segia at son Hakonar konungs Suerrissonar er einn rettkominn til allz Noregs eptir fedr sinn enn eigi þu Skuli ne brodurson þinn ok eigi sun Hakonar jarls eftir fedr sinn. ok ef þeir badir brædr lifdi Hakon jarl ok Jngi konungr þann dag er Hakon sun Hakonar konungs væri fulltida þa mætti hann ganga til ok krefia (þa) arfs ok or haasæti enn setiaz sialfr i stadinn. Ok er Eyuindr hafdi veittan þenna orskurd þa vrdu eingir til motmæla þeir er inni voru ok fell þessi ræda þar nidr at sinni. Konunginum batnadi af sottini ok vard alheill.
Raadager(d) hirdmanna vid Hakon konung
11. Jngi konungr vard missaattr vid þrændi fyrir þat er þeir helldu leidangrom fyrir honum ok odrum vtvinnum. Konungr bardiz vid þa a Runa[11] þingi. sem ritad er i sogu hans. enn et næsta sumar eftir andlaat Hakonar jarls for Jngi konungr sudr til Biorgyniar ok tok vndir sik allt riki þat er Hakon jarl hafdi fyrir raadit. Konungr stefndi til sin ollum lendum monnum sunnan or landi ok for nordr til Þrondheims med miklu lidi. þar voru þa med konungi allir sue(i)tarhofþingiar Birkibeina. Enn er konungr kom til Þrondheims hellt (hann) her þessum ollum a hendr Jnnþrændum ok fann þa inn i Vaagsbru. þeir sættuz þar. Þetta var kallat Vỏgsbruar sumar. Enn er konungr er vt aftr kominn til Þrondheims i Nidarỏs þa gengu frændr Hakonar konungssunar til Jnga konungs ok beiddu at hann skylldi fa þeim konungssun ok þar med leen nockut þat er hann mætti hallda sik vid ok frændr sina. Konungr spurdi huers þeir beiddiz. Þeir suarudu at þeir beidduz Jamtalandz þuiat þat vann Suerrir konungr faudurfadir hans med sinu suerdi vndir Noregs konungs riki. Konungrinn sa til þeirra reiduliga ok mællti. sua storum er Noregr nu brytiadr aadr austan af Bauglum at eigi munum ver faa honum sua stor leen ok ecki fæ ek skipt landi vidara enn nu er. Þeir baadu þa konunginn fa honum eina skipreidu edr tuær. Konungr suarar sua. ecki leen veiti ek honum þuiat hann er sua vel halldinn med oss at sua bunu at hann skortir ecki. Gengu þeir i brott vid sua buit ok vndu nu verr vid sinn lut enn aadr. Faam dogum sidar hittu þeir konungssun frændr hans ok heimtu hann aa tal vid sik fyrir sunnan Korsskirkiu i kaupangi. þeir hofu sua sina rædu. litid þickir |[12] oss konungssun sem Jngi konungr vili midla ydr af Noregi ok sitr hann nu i ollu þui riki er þinn faudurfadir vann. suima þeir nu margir i fullsælu ok þinum faudurarfi er til eingis era komnir enn frændr þinir fara sem vtlaga af ollu godu þui sem þer ættid. nu er þat vort raad at ver laupimz a brott med ydr ok safnim lidi. þui at ver heyrum nu marga forna Birkibeina vm ræda at minna gott þickiaz fa enn til hafa þionat. spyrium ver ok slikt et sama austan fra Bỏglum at þeir mundu nu skiott snuaz ef þeir fengi nockurn þann er fyrir villdi bindaz. Konungssun hlyddi ok suarar engu. Andrés skialldarband tok þa til orda ok mællti sua. nu vilium ver frændr konungssun hafa þik i brott med oss fra konunginum ok mun eigi langt lida aadr enn adrir munu bidia þik sæmdarinnar eigi sidr enn nu þarf þu at bidia adra. Slikt sama mællti huerr at odrum þeirra frænda. Konungssun suarar. miok er ek bernskr vndir slikt storrædi at ganga. væri þat ok eigi sannligt at ek berdumz a moti Birkibeinum þui at þat veit ek sannliga at þat er mikill fioldi af Birkibeinum at eigi skiliaz fra Jnga konungi ok er þat vraadligt at etia þeim saman er allir ætti eins skialldar at vera. vil ek helldr þess bida at gud gefi mer slikt af minni faudurleifd sem hans er milldi ok miskunn til huern tima er þat kemr fram. ok er þess eingi vaan at ek reisi nockurn herflock i Noregi at sua bunu. Slitu sua rædunni.
Andlaat Jnga konungs
12. Þa er lidnir voru fra andlaati Hakonar jarls .ij. vetr ok enn þridi var kominn ok er a þann leid feck Jngi konungr sott ok for ecki miok skiott i fystunni. lot konungr iafnan Hakon konungssun hia ser vera þuiat hann hafdi opt skemtan af hans ordum. sueinninn var miok gamansamr ok hlægiordr. Nichulaas het madr hann var drottseti konungs hann var kaatr madr ok gamansamr. konungr hafdi hann hia ser vm daga ok let þa vid talaz ok konungssun ok hendi konungr ser gaman at ordum þeirra þotti þat lettir sott sinni. Konungrinn la lengi ok sua sem aa leid sottina minkadi storum megin hans. Skuli brodir hans sat yfir honum. vinir konungs ok hirdin toludu sin i milli at konungr skylldi fa þeim hirdstiora þann er þeim væri styrkr at ok kom þat asamt med þeim at Skuli konungs brodir væri bezst til fallinn. Ok er konungr þottiz finna at megn hans var litid ok sua at hann mundi eigi mega stiorna rikinu þa gerdi hann eftir vilia frænda sinna ok vina ok leiddi þa Skula brodur sinn til sætis ok gaf honum jarlsnafn. tok hann þa vid allri hirdstiorn enn litlu sidar andadiz Jngi konungr. þat var inn .ix. kal. maij.
Raadagerd vm konungskior
13. Þa var Hakon konungssun .xiij. vetra er Jngi konungr andadiz enn Guthormr sun Jnga konungs .xi. vetra. þa voru aattar hirdstefnur ok talat vm konungstekiu ok syndiz þat misiafnt. sneruz þa þeir menn saman sem adr hofdu þionat Suerri konungi ok þar med mestr luti hirdarinnar ok kom þat asamt med þeim at þeir villdu taka til konungs Hakon sun Hakonar konungs. enn Skuli jarl ok hans frændr villdu at til konungs væri tekinn Guthormr sun Jnga konungs. þeir voru enn sumir vinir jarls at þui fylgdu at Skuli væri nerkomnazstr konungdominum er hann var skilgetinn brodir konungs ok ætti arf at taka eftir konung bædi land ok lausaféé. enn þo at þetta væri eigi haatt talat þa for þo hærra ok hærra ok kom i fiolmæli vm sidir. þar næst voru aattar at þingstefnur ok gestastefnur. var her vm enn mesti sueitardrattr. enn jarl villdi ecki miok koma a stefnur þuiat hann vissi vilia Birkibeina. Þa komu bændr af herudum bædi Vtþrændir ok Jnnþrændir ok sogdu sua flestir ellri menn fyrir sik ok sina sonu þa er heima saatu at þeir villdu þann til konungs taka er konungborinn væri at faderni allt til heidni sua at ekki kuennkne hafdi i milli komit. þeir voru ok margir af bændum er fylgdu Skula ok Guthormi Jngasyni. Enn Guthormr erchibyskup var farinn nordr a Halogaland. Skuli jarl hafdi þat i sinu maali at hann villdi bida erchibyskups ef hann kæmi til nordan ok hofdu Birkibeinar þat fyrir satt at hann villdi at erchibyskup yrdi berr at þui at jarl villdi at fram gengi. Þeir voru ok sumir korsbrædr ok nockurir lærdir menn at giarna villdu fyrirkoma ætt Suerris konungs ef þeir mætti ok þiona helldr odrum konungum. Enn þa er jarl kom a hirdstefnur kuez hann giarna villdu gera raad med hirdinne enn þo droz þat sua at þat vard at engu. Enn er hirdin sa at sua miok var vndan dregit þa letu þeir einn dag blasa til hirdstefnu i hallina ok gengu siþan til jarls ok baadu hann ganga a stefnuna. Ok er jarl kom þa stod vpp Vegardr or Veradal ok mællti eptir þui sem aull hirdin hafdi aadr raad fyrir gert. herra jarl sagdi hann ver vilium eigi lengr hafa vndandraatt i þessu maali vm konongstekiuna. vilium ver hafa þenna morgin þing i konungsgardi ok at þer jarl takit vid Hakoni konungssyni ok setid hann i haasæti hia ydr ok kalli allir Hakon konungsefni þar til er Eyraþing er aatt. enn ef þer vilit eigi þetta þa drỏgum ver vt skip vỏr i myrgin ok forum i brott ok sudr til Biorgyniar til þeirrar hirdar er þar er ok stefnum þa þing vm oll Gulapingslỏg ok tokum hann þar til konungs ok leggium fyrr hans maal ok vỏrt a guds valld ok ens helga Olafs konungs. Enn er jarl saa at hirdin var sua fastraadin i þessu at þeir letu ser ecki annat lika ok eingann veg draga fyrir ser þa sagdi hann at sua skylldi vera sem þeim likadi. Eftir þessa hirdstefnu kalladi jarl a tal vid sik alla sina vini lærda menn ok leikmenn ok voru þeir allann daginn ok alla naattina a eintali enn ecki vrdu menn vissir af raadagiord þeirra. Vm myrgininn eftir letu hirdstiorar blaasa til þings ollu folki vppi i konungsgardi ok let jarl gera þar haasæti fyrir sunnan Nichuláskirkiu. stod þa Vegardr vpp ok mællti af þui sama efni sem talat var a þingstefnu fyrra dag. Eftir þat stod vpp Gregorius Jonssun hann var lendr madr ok mællti. ver hugdum þat segir hann at þat skylldi eigi gera med sua braadum athlaupum. væri raadligra at bedit væri erchibyskups ok sua væri hingat stefnt |[13] audrum byskupum ok ollum enum vitruzstum monnum i landinu ok væri þeirra[14] raad vid slik storrædi hofd. Þa suarar Aunundr merkismadr. eigi mun oss Birkibeinum hæfa at bida langrædu byskupanna at þessu maali þui at litt munu þeir fylgia logum ens helga Olafs konungs edr landzins þurft vm þetta maal þegar nockurr aa lut i af Suerris ætt. þa er annar lutr i þessu mali er ollum er kunnigr at Baglar sitia i Vik austr med mikinn her ok kallaz hafa konung yfir ser ok ef þeir verda þess varir at ver sitium her haufutlausir ok þo eigi saattir vaar a milli þa mun þeirra eigi langt at bida ok munu margir leikinn[15] styrkia a hendr oss enn lærdir menn eru litlir varir vinir ok hofum þa eingann annan til enn fylgia oss sialfir medan gud vill styrkia oss.
Hakon tekinn til konungs
14. Eftir þat nefndu þeir .xij. menn af þinginu at ganga þagat sem konungssun var. enn hann var þa i skola vppi vid Kristzkirkiu. geingu þeir inn i skolann. sa er fyrir þeim var mællti þessum ordum til konungssunar. allir Birkibeinar ok bændr ok bæiarmenn þeir sem her eru staddir senda ydr konungssun kuediu guds ok sina. sitia þeir nu i konungsgardi ok bida yduar. Þeir taka i hond sueininum ok hofdu med ser. Ok er þeir geingu a þingit med konungssyni þangat sem jarl var ok sat a stoli fyrir ok kuez ei sua bradliga mega setia hann i haasætid. þuiat þeir eru margir segir hann at eigi þickiaz sannfrodir vm þat huart hann er sannr sunr Hakonar konungs edr eigi. þa var suarat af hendi konungssunar. þann fyrsta vetr er sueinninn kom til Jnga konungs tok hann vid honum sem vid saunnum sinum frænda. hann hafdi alldri efa aa at hann var sun Hakonar konungs Suerrissunar. slikt sama gerdi ok Hakon jarl. ok iafnan medan þeir lifdu baadir konungr ok jarl þa syndu þeir þat i sinu yfirlæti at hann var sannr sonr Hakonar konungs. mun þetta vera komit af rotum ok raadum þeim som nu hafa verit vm hridir ok af fornum fiandskap þeirra er fyrirkoma villdu konungaættinni her i Noregi enn þa fram draga er ecki eru til komnir. Eftir þetta stodu vpp frændr konungssunar ok þeir adrir sem her var mest kunnigt af ok sogdu at þeir villdu gladliga ganga til skirslu fyrir sueininn helldr enn hann misti sina fodurleifd.
Fra Jngu konungsmodur
15. Þeir geingu nu af þinginu enn Jnga modir konungssunar for til Petrskirkiu ok fastadi til iarns sem sidr er til. enn medan þetta var þa skorti eigi naattstefnur vid jarl af nockurum korsbrædrum ok enn fleirum lærdum monnum er moti stodu konungssyni. Enn þa er iarnit skylldi bera var þui i brott skotid ok vissi eingi huar komit var. sumir korsbrædr sogdu at þeir þyrdi eigi at lata iarn bera fyrr enn erchibyskup kæmi. Enn er hirdstiorar saa ok Birkibeinar huersu for þa helldu þeir fram eigi at sidr sinu maali ok sendu menn vm oll Þrændalỏg ok stefndu Eyraþing at vera skylldi a haalfs manadar fresti. þeir nefndu ok menn til at fylgia konungssyni huern dag ok kolludu hann æ konungsefni sitt ok letu hann sitia i hasæti hia jarli þo honum væri þat eigi at skapi.
Raadagerdir
16. Þa er þetta var tidanda er nu var fra sagt kom sunnan or landi Dagfinnr lỏgmadr ok stallari konungr. hann hafdi bref af Haauardi byskupsefni i Biorgyn ok fra lendum mænam i Gulaþingslogum. Þa er Dagfinnr var nykominn til bæiarins var blasit til hirdstefnu ok voru þar bref vpp lesin þau er þetta stod aa. ver hofum spurt frafall mins herra Jnga konungs. var þat miklum mun fyrr enn vaarr vili stod til ef ver mættim raada. sua hofum ver ok heyrt getid at nockut leikr a tueim tungum huerr i konungs stad skal koma. ok er þat vndarligt er vitrir menn sem þar erut skolut vera tuidrægir vm þat er ver hugdum at ollum skylldi audsynt vera. segium ver þui sua at eingan vitum ver tilfallinn konungs nafn at bera nema Hakon Hakonarsun þuiat hans ætt hefir iafnan fyrir Noregi raadit madr eftir mann. nu vilium ver at þer vitid sannliga vorn vilia vm þetta maal at ver munum eingum konungi þena nema honum ok sialfa oss ok allt þat er ver eigum fram leggia fyrir hans sakir ok hann veria ok hans fodurleifd. enn huern annan sem þar takit þa skulum ver i moti þeim vera bædi lidsmenn ok allir adrir þeir sem Gulaþingslaug hallda. enn ef þer Þrændir vilit nockut þa menn fram draga er ydrir frændr eru edr fostbrædr þott þer eigi nockura frændsemi edr ættartolu til konunga ok skolu sua huerir sinum fostbrædrum fylgia þa kann vera at margr verdi neskonungrinn. enn ver hugdum þat þo at nockurir væri adrir tuirædir vm konungstekiuna þa skylldu þeir þo vera einardir Þrændir ok sua væntu ver at se huat sem huergi segir. Dagfinnr bondi ok Roarr konungs frændi kunna ad segia ydr allan vorn vilia vm þetta maal ok þeir menn adrir er brefum vorum fylgia. Enn er brefit var lesit stod vpp Dagfinnr bondi ok taladi morgum ordum vm sama erendi ok lauk sua. ef eigi verdr Hakon skiott til konungs tekinn þa vilium ver Birkibeinar fylgia honum sudr til Biorgyniar ok hofum þetta erendi af hendi allra Gulaþingsmanna. Þa vard romr mikill sem fyrr af ollum Birkibeinum ok sogdu ath ecki skylldi annat fram ganga enn þetta huat sem huergi lagdi til. ok lauk sua þeirri stefnu. Ok er þetta er tiþenda þa for þingbod vm herudin ok sua raad fyrir gert at sem flestir skylldir til sækia.
Hakoni gefit konungs nafn
17. Þann dag er Eyraþing var stefnt kom til bearins fioldi bonda af heradinu sua sem sidr er til þa er konung skal taka. var blasit eftir fornri skipan vt aa Eyrar ollu folki. Þa vora menn giorfir til korsbrædra at vt skylldi bera skrin ens heilaga Olafs konungs. ok er menn komu til kirkiunnar þa var hon i laasi. enn klockarar sogdu sua at korsbrædr laugdu huerium manni bann vid er vpp |[16] bryti kirkiuna ok vt tæki skrinit. Ok er þetta spurdiz a þingit þa var þat raads tekit at Hakoni var gefit konungs nafn eftir rettum sidum ok gerdi þat sa madr er Skerualldr het or Gaulardal. ok var honum dæmt land ok þegnar ok iattudu allir Þrændir honum allri rettri hlydni ok lydskyllda sua fullkomliga sem bædi hefdi hann suarit þeim eid (ok þeir honum) ok sleit sua þingit. Annan dag eftir var blaasit til hirdstefnu. komu þagat lendir menn ok hirdin oll ok soru þeim eida badum konungi ok Skula ok gerduz suerdtakarar huerr med slikum nafnbotum sem aadr hafdi haft med Jnga konungi.
Vidreign manna Hakonar konungs
18. Braatt eftir þetta biugguz þeir Hakon konungr ok Skuli jarl sudr til Biorgyniar ok hofdu baadir eina tuitugsessa enn Eilifr kapalin styrdi Gestaskutunni. Asolfr frændi jarls hafdi et þridia skip var þat .xviij. sessa. Enn er or var lagt bænum þa var jarl eftir enn konungrinn for med skipinu. vedr var aa litid ok logdu þeir at vid Hattarhamar. þa deildu þeir vm lægi Eilifr ok Asolfr. hann hafdi marga menn med ser enn gestir villdu þrongua Asolfi or læginu enn hann hafdi komit nockura fyrri. ok geingu þa fyst aarar ok forkar. siþan toku huerirtueggia til vopna sinna ok vard hord suipan vm rijd þuiat skipin laagu iafnfram. Enn er konungsskipit rendi at þa sa þeir at suerdum var brugdit aa hinum skipunum. konungrinn kalladi a þann er styrdi bad hann stefna beint i milli skipanna ok roa sem mest maatti kuat sua skiotaz skilia mega med þeim. Enn er konungsskipit rendi milli skipanna þa skilduz þau ok maattu huorigir odrum mein gera. þar vrdu margir menn saarir a huor(u)tueggia skipinu. Siþan kalladi konungr þa a land vpp ok sætti þa. kom jarl nu innan or bænum ok siglda eftir þat vt or bænum. þeim byriadi vel sudr til Biorgyniar. þeir logdu at vm kuelldit vid Hegranes. Vm morgininn i dagan kom til þeirra Dagfinnr bondi or bænum ok sagdi at bref hafdi komit nordan fra korsbrædrum til byskupsefnis ok korsbrædra at þeir skylldu einga tign veita Hakoni konungi. sagdi Dagfinnr at þeir þottuz vid vanda vm komnir þuiat þeir villdu eigi fa reidi erchibyskups ok korsbrædra enn annari hendi kuaduz þeir vilia veita konungi lydni ok alla sæmd þa er þeir mætti. Jarl suarar her fá vm ok kuat þa litlu varda mundu huart þeir gerdi helldr. Dagfinnr suarar. ef þeir fara med sliku her fram sem þeir hofu i Þrondheimi þa mun braatt af þuaz oll su sæmd sem konunginum heyrir til. Þa mællti konungr. þu Dagfinnr bondi far inn til bearins ok seg sua korsbrædrum at ek vænti af þeim einna manna bezst þeirra er i eru landinu. enn ef þeir gera odruviss þa skal eigi langt til at þeir skulu vita huart oss likar vel edr illa. Dagfinnr reri þa inn til beiar ok segir korsbrædrum ord konungs ok sua huat jarl mællti.
Radagerdir S(kula)
19. Korsbrædr segia sua at þeir villdu giarna konungi alla sæmd gera kuodaz eigi sua skylldu kaupa vingan erkibyskaps edr korsbrædra or Þrondheimi at tyna þar i mot konungs vingan. Siþan reri konungr inn til beiar ok var ringt[17] vm allan stadinn. enn lærdir menn geingu sem sæmiligaz i mot konungi. Þangat var stefnt ollum lendum monnum ok hirdstiorum þeim er i Gulaþingslogum voru ok nefndir menn or herudum ok settr stefnudagr a Seliumanna vokudag at allir skylldu til Biorgyniar. Enn medan þessa var bedit vora þeir i bænum konungr ok jarl. Konungrinn var vngr ok fyrir bernsku sakir sinnar gaadi hann meirr leiks enn landraada. enn jarl var allar þessar stundir i raadagiordum vid sina vine ok sendi bref bædi i Suiavelldi ok sudr ok nordr i landit. var þat flestum monnum vkunnigt huat a þeim var ok faa vora konunginum synd. Þa voru menn sendir austr i Vik til Philippus Bagla konungs. leitadi jarl þangat vinaattu ok felagskapar. Enn er vinir konungs kærdu þetta fyrir honum at slik vmleitan væri grunsamlig at leita þangat vinaattu sem iafnan hafdi fiandskapr verit. þa suarar konungr at Skuli jarl var sua vitr madr at hann mundi sia kunna vine ser til handa. ætla ek mer þat meinlaust at hann eigi ser marga vini þuiat hann mun vel hallda vỏr einkamaal af sinni hendi ætla ek ok eigi fyrr þau at brigda.
Fra Hakoni konungi ok hans monnum
20. Skuli jarl let gera bref vestr vm haf til Jons jarls i Orkneyium ok var þar fyrir konungs innsigli ok vissi konungr eigi til þess ok eigi huat aa var brefunum. sa madr for med brefunum er Josteinn þomb het. hann var gestr. Ok þa er brefin komu til hafs vrdu menn varir vid a skipum konungs ok gerdu ord inn til beiar til Juars bodda ok Dagfinnz bonda raadgiafa konungs ok sogdu at konunga jnsigli var fyrir brefum þeim er Josteinn for med. Juarr geck þa til konungs ok spurdi ef hann vissi nockut til þeirra brefa. konungr kuez eigi vita. Juarr sagdi betr vera at konungr vissi þau bref ok sei er med konungs insigli voru send i onnur lond. Konungrinn gerdi þa menn til Herdluvers eftir brefum. Jarlinn vard þessa varr gerdi hann þegar menn sina a odru skipe. vrdu þeir skiotari ok naadu brefum adr konungsmenn komu til. ok þegar sem þeir komu inn til beiarins þa let jarl blaasa til hirdstefnu ok hafdi miklar kærslur aa Juar ok adra konungs raadgiafa sagdi at þeir villdi koma sundrþycki milli konungs ok sin. enn mistryggia jarl i sinum raadum. Þa stod vpp Gregorias Jonssun frændi jarls ok þa enn litill vin konungs. hann mællti akafliga til Juars bodda med þessum ordum. ek var med þeim monnum i tali er fyrst sỏru eida konungi ok jarli til trunadar ok hugdu ver at allt skylldi eitt vera. enn nu vill einn prestr spilla voru samþycki allra Birkibeina ok skal þat alldri hlyda. tokum hann ok refsum honum fyrst sua at allir siai vid siþan. Eftir þat liop vpp mikill fioldi frænda Skula jarls ok vina ok kuoduz skylldu rifa i sundr kuikann Juar bodda. Juarr stod vpp ok beiddi ser hliods ok feck ecki. þa lupu fram fyrir hann vinir konungs ok vordu hann sua hann sakadi ecki ok var þa kurr mikill af hirdinni. Siþan stod konungr vpp ok mællti. ek kann faatt tala enn þo vil ek þess bidia at þer hlydit Juari fostrfedr minum ok suarit siþan sem ydr likar. Roarr konungs frændi sagdi at sua skylldi vera vist.
Fra ordum Juars
21. Eftir þetta tekr Juarr til ordz. þat er fornum Birkibeinum kunnigt |[18] sagdi hann at ek kom þat vaar til Suerris konungs aadr enn barizst væri vid Strindsio. hafdi ek af konungi gott yfirlæti medan hann lifdi ok ek þionadi honum sua at vm sidir vissa ek flest oll leyndarraad med honum. ok þa er hann hafdi hia ser raad sitt ok ena æzstu raadgiafa sina þa var ek eigi vti byrgdr ok mundi hann eigi sua gert hafa ef hann hefdi mik reynt at nockurum falsara edr vdygdarmanni. slikt sama gerdi Hakon konungr sun hans ok þann sama haatt hafdi Guthormr konungr siþan. ok er þeir toku riki Jngi konungr ok Hakon jarl þa gerdu þeir med sama hætti ok þui framar þo at mer væri i moti skapi at þeir letu mik hafa brefagerdir ok var ek iafnan vm þat ræddr at minir vuinir mætti þat nockut til finna er mer stædi haaski af þuiat þa var sem nu at eigi skorti ỏfundarmenn þa er mer villdu fyrirkoma. ok þui vil ek skiota minu maali til allra manna vitnis er nu eru her. at alldri vard þui enn aa mik komit er til fals edr flærdar væri vid minn hofþingia. enn ek veit sialfr sauk mina. þessi enn vngi konungr vaarr er bernskr ok þarf i helldra lagi heilla raadgiafa ok tryggra naavistarmanna þuiat þeir sitia ærit nær er þa villdi fra honum spenia er honum væri hollir ok heilraadir ok mætti þeir i sialfrædi vm leika at skipa hans maali sem þeim likadi. nu med þui at þessi min sauk er sua mikils verd at ek se makligr at vera rifinn kuikr i sundr sem þu sagdir Gregorius Jonssun ok þu Paall flida fyrir þat er ek bad konung sia bref sin þau sem send vora i onnur lond med hans innsigli þa skal eigi optar þurfa þess þuiat ek skal mik skilia brott or konungsgardi ok ecki spilla þeirra samþycki konungs ok jarls. gefi gud at þeir einir se eptir er baadum verdi hollir ok þui raadi at þa sæmd hafi huerr sem til er borinn. Sua lauk þessi stefnu at konungs vinir vora vgladir enn ofundarmenn kaatir.
Landaskipti med konungi ok jarli
22. Hakon konungr kom sua til rikis at hann feck eigi meira af faudurarfi enn eina sylgiu ok fingrgull af lausafee. enn Skuli jarl komz at ollu þui fe er aatt hafdi Jngi konungr ok hann tok eftir Hakon konung ok Suerri konung. Enn sua sem at leid þingstefnu þeirri er Gulaþingsmenn aattu at hallda ok hofdu sett Seliumanna vokudag komu fyst til Biorgyniar lendir menn hirdstiorar ok enir bezstu menn or landinu vm oll Gulaþingslỏg. Ok einum degi fyrir þingit hittaz þeir konungr ok jarl ok raadgiafar þeirra. sogdu sua konungs raadgiafar at þeir villdu at jarl sueri konungi trunadareida eftir fornri siduenia. enn jarl sagdi at hann villdi eigi fyrr sueria enn hann vissi huat hann skylldi aa mot taka ok beidir þegar haalfs Noregs ok haalfra allra skattlanda. enn raadgiafar konungs buda þridiung af Noregi enn ecki af skattlondum. Gregorius Jonssun ok Paall flida suoruda af jarls hendi at hann skylldi et minzsta hafa þridiung af huỏrutueggia skattlondam ok Noregi ella skylldi hann þagat snua med sinn styrk sem hann fengi þat er hann beiddiz. Nu saa raadgiafar konungs at honum[19] var ofrefli at standa i mot þeim baadum Skula jarli ok Philippo Baglakonungi er þa hafdi Vikina ok Vpplond med miklum styrk ok var þat til raads tekit af konungs hendi at Skula jarli var iattadr þridiungr af ollum Noregi ok skattlondum. lauk med þui þessarri stefnu. Annan dag eptir var blasit til þings vt i Cristz kirkiugardi var þingit[20] skipat nordan at kirkiu ok siþan var vt borit skrin innar helga Sunniuu ok margir adrir helgir domar. Þa stod vpp Sigurdr af Vnnarheime af hendi allra Gulaþingsmanna ok fagnadi konungi ok jarli. for þar vm morgum fogrum ordum. ok þar eftir taladi Dagfinnr bondi ok hafdi þat i sinu maali. þo at þeir i Þrondheimi læsti inni skrin Olafs konungs ens helga þa var þat ecki raad bænda edr vili. skulu Gulaþingsmenn gera gladliga alla þa sæmd er þeir mega veita Hakoni konungi bædi lærdir ok leikir.
Hakon konungr sor monnum logh
23. Eftir þat stod vpp saa madr er Steingrimr stryllr heitir sniallr madr ok vitr. hann gaf Hakoni konungsnafn ok þauckudu flestir honum þat verk. siþan sor konungrinn at hallda landzlaug enn jarl hafdi skipat eidinn aadr sem honum likadi ok var sua eidrinn at konungr skylldi hallda vid jarl oll einkamaal þau sem i milli þeirra vora gerr. Siþan stodu vpp lendir menn Gregorius Jonssun Paall flida Bryniolfr Knutzson Gautr Jonsson Aarni sturla ok adrir hirdstiorar ok soru konungi eida. eftir þat suora bændr. enn jarl sỏr þat at hann skylldi hallda laug vid landzfolkit ok þat fylgdi hans eid at hann skylldi vera hollr ok trur Hakoni konungi sua leingi sem hann helldi þau einkamaal er i milli þeirra voru mællt.
Fra Hakoni
24. Þa er Hakon var til konungs tekinn var aar mikit i landinu. Sumar þat var sua gott at þat var vida vm landit at alldinvidrinn bar tvennann avoxt ok vtifuglarnir wrpu tysuar. Sua kuat Olafr Huitaskaalld.
- Mærir glodduz mikla aari
- menn baaru þa auoxt tuennan
- veglig syndr vidr ok fuglar
- visa grein a sumri einu.
Sua kuat Sturla i Hakonarkuidu.
- Bar taallaust
- tuennan bloma
- alldinvidr
- einu sumri
- ok okallt
- vtifuglar
- aunduert aar
- vrpu tysuar
- þa er allvalldr
- vid konungs nafni
- tirargiarn
- of tekit hafdi
- ok hans (gipt)
- hæstrar tirar
- vagi valit
- vaxa naadi.
- Saa huerr madr
- at haufudskepnur
- fylkis tign
- fagna villdu
- ok gỏfuglaatz
- gialfyrir kringdu
- a vinkers
- vidum botni.
Litlu eftir þingit komu menn or Vik austan fra Philippo Baglakonungi med brefum til Skula jarls ok var þat aa at hann beiddiz helmingskiptis a Noregi vid Skula jarl ok Birkibeina enn at odrum kosti mundi hann reisa vfrid i moti þeim. enn ecki var konungs |[21] getid i þessu brefi. enn þess var getid at fleiri bref ok ordsendingar hofdu austr farit i milli þeirra jarls. Jarl gaf þau anndsuor þessum monnum med raadi hirdstiora at Philippus skylldi hafa þann luta landz þau misseri ok þa .xij. manadi sem hann hellt aadr. enn þeir skylldu finnaz at sumri ok skylldi þa vera stefna milli allra byskapa ok inna vitrozata manna i landina. Fara nu sendimenn med þessum brefum austr aftr til motz vid Philippum.
Andlat Philippus Bagla konungs
25. Sigurdr konungs frændi var sættr til gæzslu i Vikinne af hendi Birkibeina ok for hann þetta sumar til Jorsala. Þessir voru sueitarhofpingiar eftir i Vikinni af Birkibeinum Lodinn Paalssun Halluardr bratti Baardr bri(m)steinn Karl suangi. þeir saatu vid mikinn otta. þeir Baglar hetu þeim huersdagliga dauda ok auarkostum. Enn aadr sendimenn Bagla kæmi austr med bref jarls feck Philippus sott i Tunsbergi. siþan var hann fluttr inn til Laufeyia. hann laa litla rijd adr hann andadiz. Baglar leyndu andlaati hans sem mest. enn Lodinn Paalsson vard varr vid ok sendi sem skiotligaz skutu nordr ok styrdi saa madr er Gunnarr banamadr het. hann var eigi leingr aa leid enn .iij. nætr til Biorgyniar. hann hafdi bref til konungs ok jarls þau er sogdu andlaat Philippus enn Birkibeinar þeir er i Vikinni voru baadu konunginn ok jarl skunda þannig austr. Þeir Baglar leitudu hueruetna ser vm konungsefni. þeir gerdu ok menn til Danmerkr. kuoduz hafa spurt at þar se sa madr er Sigurdr het son Erlings steinueggs. nu ef þer komit skiott austr higat þa munu þer slitid faa flocki Bagla enn ella mun verda meira fyrir ef þer komit sidarr.
Vidtal konungs ok Bagla
26. Þegar sem konungr ok jarl hofdu lesit brefin biuggu þeir ferd sina sem huatligaz ok hofdu vel .xl. skipa ok flest oll stỏr. þeir hofdu baadir eitt skip er kalladr var Ognarbrandrinn haalfþritugt at rumatali. þeir foru austr eftir Mariumesso ena fyrri ok byriadi vel. Baglar voru allir austan fiardar þa er Birkibeinar komu i Vikina. þessir voru sueitarhofþingiar Bagla. herra Andress brodir Philippi konungs Rỏgnualldr Hallkelsson systurson Magnus konungs Arnbiorn Jonsson. Margir vora adrir godir menn med Boglum. Nichulas byskup hafdi lagt allt nordr i Jfasund[22] ok nockurir sueitarhofþingiar med honum. enn (er) Hakon konungr ok Skuli jarl sigldu austr i Vikina þa reri i mot þeim Nichulas byskup ok hittuz þeir inn vid Rossanes. voru þa sett grid milli Birkibeina ok Bagla. Siþan komu Baglar austan vm fiordinn. herra Andress Rỏgnualldr Arnbiorn ok margir adrir. þeir logdu sin skip vid Gunnarsbæ ok geingu sua til beiar. var fundr þeirra i Mariukirkiu i Tunsbergi. þar voru margir lutir taladir milli þeirra Hakonar konungs ok jarls. budaz Baglar til at geraz handgeingnir Skula jarli ok hafa slikar sæmdir sem þeir hofdu aadr. enn Baglar beidduz þess luta af landi sem þeir hofdu aadr ok kuoduz varla trua Birkibeinum fyrir sakir fornra vandræda. enn þessar vrdu maalalyktir þeirra i milli at Baglar skylldu hafa þann vetr allar þær haalfar syslur er Philippus hafdi aadr enn huorirtueggio skylldu senda menn nordr til erchibyskaps ok skylldi hann stadfesta þetta ok setia frid i milli þeirra vm sumarit eftir. ok reduz til þessar ferdar af hendi Birkibeina Gregorius Jonsson ok Dagfinnr bondi enn af hendi Bagla Eindridi bekill ok Grundi fehirdir. Hakon konungr ok Skuli jarl skipudu þeim syslur er til þeirra koma. Siþan var stefnt Haugaþing ok var Hakoni þar gefit konungs nafn. Eftir þat visudu þeir konungrinn ok jarl flestu lidinu nordr aftr. enn þeir foru austr yfir Folldina ok aattu Borgarþing ok þadan i Vestraherat til Stofna ok aattu þar þing. þadan til Hornboraþings ok austr til Elfarbacka. var Hakoni þar gefit konungs nafn a ollum þessum þingum ok gerdu menn vt allan almenning med godum vilia ok enn giafir aa ofan vm alla Vikina. þeir saatu langa hrid i Konungahellu vm haustid. Fru Kristin er aatt hafdi Hakon galian var gift austr i Gautland feck hennar Aaskell logmadr son Magnuss minniskialldar brodurson Birgis jarls brosu. þar fæddiz vpp med þeim jungherra Knutr son Hakonar jarls ok fru Kristinar. Vm haustid er þeir saatu i Konungahellu Hakon konungr ok Skuli jarl sendu þeir bref vpp i Gautland til logmannzins at hann skylldi senda þeim iungherra Knut ok kuoduz þeir til hans sæmiliga gera skylldu ok var fundr lagidr milli þeirra ok kom jarl enn logmadr eigi þuiat hann trudi varla Birkibeinum. Eftir þetta foru þeir konungr ok jarl nordr til Tunsbergs ok þadan nordr i land.
Fra ferd Hakonar konunga
27. Sumar þat er þeir voru i Vikinni for Roarr konungs frændi vt i Jorsalaheim. hann hafdi mikit lid ok fritt. Erlendr Þorbergssun het madr hann for med honum. hann styrde audru skipe. Þat hofdu beiarmenn gera laatid af sinum kosti. Þat skip er Roarr aatti kom til Akrs. enn bearmanna skip kom allt til Darmatar ok sysludu huorirtueggio vel i þessi ferd. Aadr Hakon konungr ok Skuli jarl foru or Tunsbergi stefndu þeir til sin ollum lendum monnum þeim sem i Vikinni voru. uar þeim varhygd mikil aa bodin at þeir skylldu varir vm at Baglar hefdi eingu vrỏ vppi sua ok at þeir gætti sialfra sinna vel at eingum suikum væri komit at þeim. Eftir þetta sigldu þeir til Biorgyniar konungr ok jarl ok komu .vij. nottum fyrir jol til bearins ok satu þar vm vetrinn. vm iol gerdu þeir .ij. lenda menn Jon staal ok Juar nef. þotti þa flestum monnum likt at vel mundi fara med þeim.
Drepinn Rogvalldr
28. Baglar skiptu med ser syslum þeim er þeir hofdu hlotid a Vpplondum ok i Vikinni. Rogualldr hlaut Folldar syslu ok vm Oslu enn hann hafdi aadr haft syslu vppi aa Raumariki. Raumar kolludu hann helldr hardann i syslunni þurfti hann ok mikils vid þuiat hann hafdi suit mikla. Enn er Folldungar spurdu þetta þa kurrudu þeir illa ok sogdu at Rogvalldr mundi þeim eigi godr er hann var hinum illr. Rogvalldr for vt i Haugsvik ok stefndi Folldungum þing sem siduenia er til syslumanna. enn er þingbodit kom i bygdina þa sneru bændr þui i heraur ok stefna saman huerium manni er vapn maatti bera ok sottu þing med aluæpni. Rogualldr for med faa menn til þingsins. hann bad |[23] bændr setia þing. enn þegar hann villdi nockut tala æptu bændr ok baada hann þegia. sumir brugdu suerdum ok veittu honum atgaungu. Rogualldr villdi þa vndan leita. enn bændr sottu eftir ok drapu hann enn særdu nockura menn adra. enn allir hans menn leitudu til skipa ok fora i brott. Folldungar foru heim enn lik Rogualldz var flutt til Osloar ok þar iardat.
Her hefr af Slittungum
29. Vm sumarit þa er Hakon konungr ok Skuli jarl voru i Vikinni þa var prestr sa med Rognvalldi er Benedict het. hann var kalladr Bene ættadr austan af Morkum. hann for med leika ok var miok kaatr. hann leet þat ord fara fra at hann væri sun Magnuss konungs Erlingssunar. enn Rogualldr hafdi hann med ser ok virdi hann meirr fyrir daara enn frænda. Enn er Rogualldr var fallinn for Beni austr aa Markir ok safnadi ser þar lidi. hann sneri nafni sinu ok kuez heita Magnus eftir fedr sinum. dreif þa mikit lid til hans. sa madr styrdi honum mest at onduerdu er Haralldr prestr het aa Rackastodum. Beni hafdi verit leiguprestr hans. Þat folk er Bena fylgdi var miok faatækt voru þeir bædi illa klæddir ok vopnadir ok fyrir þui voru þeir kalladir Slittungar. þeir liopu vm markir ok vbygdir enn sialldan vm herud. miok voru þeir vspakir i raanum ok launstuldum. Vm vetrinn reduz i lid med þeim Slittungum Þorbiorn aa Lumalondum ok Helgi brodir hans. þeir voru bædi ferikir ok ættstorir ok sialfir vel mentir. reez þa ok mart i flockinn af bondum med þeim ok bondasynir. hugdu þat allir at Beni hofþingi þeirra væri sannr sonr Magnuss konungs sem hann sagdi. foru þeir þa vida vm bygdir med raan ok stuldi ok marga vspekt adra. Baglar voru i Tunsbergi vm vetrinn ok gættu bæiar. voru þeir þar fyrir herra Andres ok Arnbiorn Jonsson ok enn fleiri.
Bardagi Birkibeina ok Bagla
30. Enn i fỏstu feingu Baglar niosn af þui at Slittangar voru aa skip komnir ok ætludu til bearins. biugguz Baglar at veria bæinn ok litlu sidar helldu Slittungar skipum sinum austan vm Folldina til Tunsbergs ok logdu inn at Skeliasteins grunni ok geingu vpp vid Gunnarsbæ. Baglar fengu her niosn af ok letu blasa ollu lidinu vpp aa Hauga vm kuelldit med vopnum. enn er myrkua tok þa for mart lidit fyrir ofan Thomaskirkiu ok suaf þar vm naattina. Beni sendi menn a fund Arnbiaraar Jonssonar ok sagdi sua at hann mundi eigi þess vænta at hann mundi beriaz i moti brodur Erlings konungs steinueggs er hann hafdi fyrr þionat. Arnbiorn suarar. rett segir Beni þat at mer samir illa at beriaz i moti brodur Erlings ok þat mun ek eigi gera ef ek ueit þat med sannindum at hans brodir er. enn ek hygg ath Beni þessi se i annarri ættartolu. skulu þer sua segia Slittungum ef þeir leita higat til bearins at ver Baglar munum koma i mot þeim ok hallda vpp orrostu. Fara sendimenn Bena aftr med þessum erendum. Nockuru fyrir dag vrdu Baglar varir vid at Slittungar voru aa Gunnarsbæ ok hofdu ner .d. manna. þa letu Baglar blaasa ok geingu vpp aa Hauga ok hofdu ner .cccc. manna. þeir mættuz a akrinum vid Gunnarsbæ. þar vard hord orrosta ok fellu huorirtueggio ok miklu fleiri af Slittungum. Beni var aa hesti ok eigi i orrostu. Arnbiorn feck saar var hann lagidr i haalsinn fyrir nedan eyrat. herra Andres vard ok saarr i kinninne. enn er hann feck þat kastadi hann skildinum. hann var manna sterkazstr. hann tok vinstri hendi skiollduna ok dro af þeim enn hio hinni hægri hendi huern til bana med suerdi þui er Skardi het allra suerda bazst. Arnbiorn geck þa hart fram ok sotti at merki Slittunga. þar fell Þorbiorn af Lumalondum ok Helgi brodir hans. þar fell meirr enn .xiiij. tigir manna enn allir flydu þeir er eftir voru af Slittungum. Beni komz vndan vid litinn ordztir. lik Þorbiarnar ok Helga voru flutt til kirkiu. enn oll onnur lik af lidi Slittunga voru þar reyrd sem þeir fellu. Eftir osigr þenna sneri Beni austr a Markir ok dro þa lid at ser aa nyia leik. Herra Andres ok Arnbiorn ritudu til Hakonar konungs ok Skula jarls baadu þa skynda i Vikina sagdi at lid dreif huersdagliga til Bena ok hann styrktiz miok.
Slittungar ræntu
31. Vm vorit eftir paascha komu Slittungar ofan af landi til Osloar. Juar i Vik hafdi þa Osloar sysla. ok byskupsmenn foru i mot þeim ok skutuz aa yfir aana. þar fell meistari Stefnir af byskupsmonnum enn faair menn adrir enn mart vard sárt ok flydu byiarmenn i bæinn. Slittungar lupu vpp i bæinn ok ræntu morgu. þeir toku langskip er byskap aatti ok nockur skip onnur ok foru siþan vt eftir firdi sua sudr i Vikina ok ræntu huar sem þeir foru ok maattu. enn er þeir kuomu sudr fyrir Elfarkuislar þa logdu þeir i ena eystri quislina. Askell logmadr var þa i Liodhusum. hann hafdi fengit kuitt nockurn vm ferd Slittunga ok þeir ræntu vida. hann skipadi skutur ok rera vt or aanni ætladi hann at banna þeim raanin. vissi hann at eigi mundi lid skorta af herudum ef hann þyrfti. þar var med honum jungherra Knutr. Þeir laagu vid land vt i anni. þeim var sagt at meiri vỏn var at langskip nockur færi wt eftir aanni. let logmadr þa iungherra Knut a land ok rann hann aa skog. Litlu sidar rendu at þeim skutar Slittunga. tok logmadr ok allir hans menn a land vpp vndan. enn Slittungar toku þar skip hans ok gott landtialld ok messofaut ok marga adra goda gripi ok foru siþan leidar sinnar. enn menn laugmannz leitudu leingi Knutz aadr þeir fundu hann. enn Slittungar foru vt til siofar ok sua sudr a Halland ok foru helldr vspakliga.
Fra Birkibeinum ok Slittungum
32. Birkibeinar þeir i Vikinni voru spurdu huat Slittungar hofduz at. stigu þeir þegar aa skip ok fara sudr at leita þeirra. þar voru þessir sueitarhofþingiar Guthormr Gunnason Lodinn Paalsson Lodinn Gunnason Halluardr bratti Juarr Vtuik Karl suangi. þar voru ok Baglar Andres ok Arnbiorn. Ok or þeir komu sudr i Vikina spurdu þeir at Slittungar hofdu farit sudr til Hallandz ok helldu þeir þa sudr eftir ok hittu þa þar sem heitir Bardafiordr. ok fundu Slittungar eigi fyrr enn skipin rendu fyrir hofnina. foru þeir þa þegar vpp aa land ok flydu vndan enn Birkibeinar ok Baglar toku skip þeirra ok allt þat er aa var enn fengu ecki af monnum. Herra Andres lagdiz siukr litlu sidar ok opnadiz saar þat er hann hafdi |[24] feingit aa Gunnarsbæ tok þa at suella ok þrutna. Sem hann kendi at miok leid at honum þa leet hann gera bref ok sendi til Skula jarls ok voru þar a vinsamlig ord sem þeir hofdu aadr vid mælltz. hann sendi jarli suerdit Skarda ok skiolld gulllagdann. Litlu sidar andadiz herra Andres. lik hans var flutt til Osloar ok iardat i Halluardz kirkiugardi. hann var miok harmdaudi.
Fra erchibyskupi
33. Uetr þann er Slittungar voru i Vikinni sat Hakon konungr i Biorgyn. þessi var enn fyrsti vetr konungdoms hans. Aadr vm sumarit var þat til tiþenda aa Jslandi at Sæmundr Jonssun i Odda gerdi norænum monnum vfrid aa Eyrum. hann for at þeim med .d. manna ok tok fyrir þeim .ccc. hundrada vadmaala. enn hann fann þat til saka at Paall son hans hafdi tynzst aadr vm vetrinn. þa tyndiz Aslaakr Haukssun ok nockur .vj. skip edr .vij. aunar. enn Sæmundr þottiz þat spart hafa at Biorgyniarmenn hefdi gert honom vnaadir nockurar ok hefdi hann þui nordr farit enn eigi af fysi sinni. Margan vfrid annan gerdu Oddaueriar kaupmonnum enn þenna. Hakon konungr ok Skuli jarl biuggu ferd sina er voru tok norþr i Þrandheim ok koma til beiarins haalfum manadi fyrir paaschir. ecki var ringt i mot þeim ok enga processionem villdi erchibyskup gera i mot konungi ok þa er þeir mættaz þa veitti byskup konungi einga blidu. enn jarl ok erchibyskup funduz huersdagliga ok var þar enn mesti blidskapr. þann dag er jarl var einn saman i Kristzkirkia þa var honum veitt hofþinglig tign. Paalmsunnudag vora þeir baadir i Cristzkirkiu konungr ok jarl ok saatu i haasæti ok var konungi engi tign veitt ok huorigum þeirra. ok er þeir voru leiddir til alltaris at offra þa villdi erchibyskup eigi snuaz i moti konungi ne vid hans offri taka. konungrinn lagdi offrit a alltarit ok geck siþan vt aftr til sætis sins. Siþan voru Birkibeinar fiolordari vm enn aadr at þeim þotti sin suivirding mikil allzkostar. Litlu sidarr hofdu þeir stefnu i erchibyskups gardi. þa spurdi konungrinn erchibyskup hueria sauk hann gaf honum er hann villdi eigi veita honum konungliga tign. Erchibyskup suarar saa. þetta er eigi mitt eins raad. allir var byskupar erum þessu raadi ok þeir sumir er innan hirdar eru med ydr ok finnum ver þat til at var hofum heyrt ympt nockurn aa huart þu ert son Hakonar konungs adr eigi. Konungr suarar. eigi er þetta ollum monnum at kenna ne byskupum ok faam monnum innan hirdar. enn af þeim er þetta komit er mer vill nidra enn sialfr sik til mins fỏdurarfs draga. Erchibyskup suarar. þegar ver erum sannfrodir vm þat er ver efumz nu i þa skulum ver veita þer alla tign þa er ver megum. Jarl þagdi ok lagdi med huorigum til. enn þessarri stefnu lauk sua at eftir vm sumarit skylldu þeir koma til Biorgyniar Hakon konungr ok Skuli jarl ok erchibyskup ok allir lydbyskupar lendir mann ok laugmann ok allt et bezsta mannval ok skylldi þa taka af þessu maali þat er likazst þotti. Dagfinnr bondi var þa næstr konungi vm allar raadagerdir. Erchibyskup let gera Dagfinni ord leyniliga eftir stefnuna ok sagdi honum sua. gudi er þat kunnigt at ek vil giarna vera vin konungsins ok eigi væri þessir lutir sumir taladir er nu eru ef ek redi. enn þo skulu þar þat raada konunginum at hann taki þessu vel ok þolinmodliga fyrir guds sakir. þuiat sua segir mer hugr vm at þetta skal honum verda mest til sæmdar enn þeim til vanrirdu er honum vilia nidra i þessu.
Greinir milli konungs ok jarls
34. Hakon konungr ok Skuli jarl duolduz vm varit i Þrondheimi. enn er sumra tok biugguz þeir nordan ok foru til Biorgyniar sem ætlat var. enn er þeir komu til beiarins vrdu margar greinir milli þeirra ok geingu Birkibeinar þa miok sueitum. enn þa er lendir mann komu þa voru þeir flestir er at sneru med odrumhuorum konungi adr jarli. enn þa var sem fyrr at sa hafdi folkit fleira sem feit hafdi meira. Konungsmenn gættu konungs med mikilli varhygd sua at þeir foru vt i konungs gard med sueitum sinum at sofa. Andres skialldarband ok Vegardr varadalr letu huern dag fylgia konunginum .xij. menn væpnta vmfram þa er fylgd helldu. Sua sem aa leid sumarit komu allir til beiar byskuparnir Guthormr erchibyskup Nicholas byskup Heinrekr byskup af Stafangri Juarr byskup af Hamri Biarni byskup af Orkneyium ok margir adrir lærdir menn ok laugmenn ok enir bezstu bændr er þangat voru nefndir. Konungr ok byskupar voru sialldan aa tali milli sin enn þeir optliga jarl ok byskuparnir. Einn dag er konungr sat aa tali vid raadgiafa sina þa komu sendimenn fra erchibyskupi ok jarli ok voru þar þeir Haauardr byskup af Biorgyn ok meistari Biarni or Þrondheimi. bar byskup fram erendit med þeima ordum. herra sagdi hann erchibyskup ok jarl baadu þess ydr at iarnburdr sa er bodin var af yduarri hendi þat vỏr er þer vorut kosnir til rikis at hann skylldi nu fram koma til þess at þeirra manna sỏgn sa vnyt er aadr hafa nockurn efa aa vm yduart fadarni. nu ef þar vilit sua gert hafa ok beri gud ydr vitni vm þetta maal þa vilia þeir ydr tigna sem sinn herra sannan ok veita ydr alla konungliga tign. Konungrinn suarar sua. ek veit eigi huart mer þickir þui kaupandi tign ydr at ganga vndir slika afarkosti. Þa ræddu lendir mann ok raadgiafar miok ymissliga vm þetta maal. enn þær lyktir fellu aa at vm morgininn eftir skylldu þeir finnaz i skrudhusi konungr ok erchibyskup ok lydbyskupar. Ok er þeir funduz taladi erchibyskup þat sama sem aadr var sagt. siþan taladi Dagfinnr sua. varla munu dæmi til finnaz at bonda synir ok kotkarla skulo gera einualldzkonungi ok konungs syni slika afarkosti vfridarlaust ok þraungua honum til iarnburdar þadan fra er hann var konungr vordinn yfir ollu landi ok allir mann hafa honum eida suarit. ok ætla ek oss þickia litlu verra vera at laata bara ecki iarn nema þeim kallt er hans vuinir eru ok laata allzvalldanda gud skipta milli konungs ok vuina hans sem hann skipti milli Suerris konungs ok hans motstodumanna. Eftir þetta suarar konungrinn med þeim hætti. þat er vist satt Dagfinnr at þetta mundi þickia mikill afarkostr morgum konungi af taka nu iarnburd aa hendr ser eftir stadfest riki sitt. enn þa ek baud þetta af minni hendi ok modur minnar ok var ek þa eigi fastliga til konungs tekinn enn þa var þui ollu nidr drepit ok voru þeir enir somu þa er þui volldu ok þessu. ok kunnigt er þat ollum monnum ok þeim er þa voru med jarli |[25] er ek ok modir min komum fyrsta sinni nordr til Þrondheims til Jnga konungs ok sua þa er hon kom til Hakonar jarls baud hon af sinni hendi at þessar somu skirslur skylldi fram fara ef þeim væri nockut mistrunadr a minu maali. enn þat villdu þeir med engu moti heyra ok Hakon jarl sagdi þat at þeir brædr saatu i minum faudurarfi. nu skulum ver þo þetta eigi til afarkosta virda þuiat þenna iarnburd vil ek giarna laata fram fara þegnum minum til sæmdar. sa lutr geingr mer ok annarr til at margir mann megu þat hyggia at þetta se þui vndan dregit at ver sialfir hafim nockurn efa a voru faderni. enn þessi er hinn þridi lutr er mest dregr til at ek er auruggr vm þann domarann er þetta maal er vndir skotid er alldri braazst nockurum manni til rettinda at hann ottaz engann at satt at segia ok geingr ek þui sua gladliga vndir hans rettdæmi. Þetta erendi vottudu allir val er vid voru. Eftir þessa stefnu geck konungs modir til kirkiu at fasta til iarns. þessir mann fostudu med henni Sigurdr konungs frændi Dagfinnr bondi Andres skialldarband ok enn fleiri bædi lærdir mann ok leikmenn. enn .xij. menn voru feingnir til at gæta vtan kirkiu bædi nætr ok daga at eingir spillandr kæmi til. enn jarl var miklu blidari til konungsins þessa daga enn fyrri enn eigi vissu menn huat þui volldi.
Fra Jngu konungsmodur
35. Sa madr var med jarli er Sigarr het hann var ættadr af Braabrand. hann var vel hagr ok margra lata kunnandi ok vitr til raadagerda. Sigarr kuez vera vin konungs mikill. hann geck um morgininn snemma til Dagfinnz bonda ok kallar hann aa eintal. þat var Odinsdag aadr bera skulldi iarnit. hann mællti sua. veit ek at þer erud hugsiukir miok vm yduart maal. enn fyrir þui at ek vil konunginum gott þa vil ek faa til eina list þa er ecki skal til saka. ek hefir þat eitt gras ef ek rijd þui aa hond konungsmodur at ecki skal til saka ok hon skal oruggliga bera mega þetta jarn ok skir verda. Dagfinnr suarar. gud þacki þer sannan godvilia þu ert vitr ok skynsamr. seg mer huar þetta gras vex er sua mikinn kraft hefir. Sigarr suarar. þetta vex a þinum husum ok huers annars mannz her i Biorgyn. Dagfinnr suarar. engi lyf edr lækningar skulum ver til þess hafa nema þær einar sem Jesus Kristr vill gera med sinni miskunn ok aarnadarordi ennar helgu Maria meyiar ok enns heilaga Olafs konungs ok ennar helgu Sunnifu ok allra guds heilagra manna. enn þu far i brott med skrum þitt ok vit þat sannliga at þu skallt fara nockura vaanda ferd ef þu mælir þetta oftar. Siþan geck Dagfinnr bondi til konungsmodur ok til þeirra manna sem nestir voru henni ok mællti til hennar leyniliga. ef Sigarr kemr her edr annarr madr at bioda ydr nockur lyf edr uelar ok variz þat sem enn mesta andskota þuiat ek veit sannliga at fals ok flærd er vndir þessu bodi ok opinber suik vid sialfa þik ok konunginn.
Skirsla fru Jngu modur Hakonar konungs
36. Einn dag eftir primamaal þa bar konungsmodir jarn eftir rettum tima ok greiddiz þat it bezsta af hennar hendi. þar var vid konungr ok erchibyskup jarl ok adrir hofþingiar. þar var ok jarl af Orkneyium. Enn þann dag er leysa skylldi hondina var konunginum sagt at jarls vinir hofdu kurr aa nockurn at bera vopn vm daginn leyniliga ok af þui baud konungr Joni staal Guthormi Gunnasyni Vegardi or Veradal ok Baardi brimstein at þeir leti vopnaz sueit sina alla ok gera ord gestum at þeir vopnadi sik ok væri vt vid Kristzkirkiu medan hondin væri leyst. Vm daginn at rettum tima þa kom konungr ok erchibyskup jarl ok adrir byskupar ok hofþingiar med odru folki vt til Cristzkirkiu. ok er leyst var hondin konungsmodur þa gerdi gud þar miklar iarteinir med sinni miskunn at hon var vel skir ok sogdu þat allir þeir er saa at myklu var þa fegri hỏnd hennar enn aadr hon tok vndir iarnit. saunnudu þat bædi vinir ok vuinir.
Sættir konungs ok Skula jarls
37. Eftir þetta voru a nyia leik giorfar sættir milli Hakonar konungs ok Skula jarls ok var þing at Kristz kirkiugardi drottinsdag eftir ok voru þar allir hofþingiar. lysti þa erchibyskup skirslu konungs ok lagdi þar bann vid huerium manni er nockurn vtrunat legdi þar aa. lysti hann ok enndrnyiadi saattmaal milli konungs ok jarl. Her eftir biuggu þeir ferd sina konungr ok jarl med miklu fiolmenni þuiat þa hofdu komit bref til þeirra austan fra Birkibeinum ok Boglum at Beni ok Slittungar styrktuz miok ok drogu saman mikit illþydi ok gerdu mikinn vfrid. Þeim byriadi seint austr. sem þeir komu til Tunsbergs var þeim sagt at Beni ok herr Slittunga var i Oslo ok eingar niosnir foru fyrir konungi. þeir villdu þa þegar hafa sik inn til Osloar þuiat byrr var aa godr. var þa blaasit ollum monnum til brottferdar ok sum skipin logda wt. Jofreyr het profastr sa er þa var i Tunsbergi. hann geck þegar til konungs ok jarls ok hafdi med ser suein einn ok kuat vera miok moddann. sagdi at Nicholas byskup hafdi sent hann vt til Tunsbergs til profastz ok beiarmanna at gera þa vara vid at Slittungar villdu fara vt til beiarens. sueinninn kuez skiliaz vid þa er þeir foru sumir or Oslu. Sumir Birkibeinar kuodu þetta voru mundu prett Nichulas byskups at hepta sua ferd þeirra. profastr ok beiarmenn baadu konunginn eigi fara or bænum ok duolduz þann dag. ok var leypt monnum it efra aa hestum ok mættu þeir monnum er rakleitt hofdu farit or bænum ok sogdu at þetta var hegomi ok vpplostningar byskups.
Fra Slittungum ok Birkibeinum
38. Jvarr vtuik ok Aasbiorn kopr laagu þaa vid Hofudey. enn þeir hofdu Osloar syslu af konungs hendi. þeir hofdu gert vt leypiskutu at vita ferd konungsins ok jarls. enn (er) þeir fundu konunginn sogdu þeir at Slittungar voru i Oslu ok letu sem kyrrazst. Siþan var heflat a konungsskipinu ok var sagt aa onnur skipin at oll skylldu sigla iafnfram ok leggia sua at bænum. siþan siglda þeir sem mest. enn þau skipin sem seinfærri voru gerdu bædi at sigla ok roa. Slittungar hofdu vord vppi i Halluardzkirkiu stopli ok saa þadan skipin þegar vtan foru fyrir Nesoddu. skunda þeir Beni þa sem mest or bænum. Enn er Birkibeinar komu inn vm Hofudoy þa sa þeir skipin giorla at sumir Slittungar foru aa leid. þa var lagt at bryggium sem akafaz bædi sunnan ok nordan lupu menn þaa vpp i bæinn. voru þa allir Slittungr or bænum. sumar sueitir Birkibeina sottu eftir þeim allt nordr til Frysiu ok fengu ecki af þeim.
Af konungi ok Slittungum
39. |[26]] Baglar saatu margir i kastala byskups ok gættu sin enn huarki voru þeir i moti þeim Slittungum ne med. þuiat þeir voru þa handgeingnir Birkibeinum. enn þegar Hakon konungr kom iafnfram kastalanum þa geingu þeir ofan ok budu honum sina þionustu. Nicholas byskup var i bænum ok gerdi þegar baat til konungsskipsins ok let fara Jngu konungsmodur i gard sinn ok hellt hana sæmiliga ok var enn blidazsti. enn vm morgininn eftir gerdi hann processionem i moti konungi med allri sæmd. Eftir þetta voru bref gerr til Arnbiarnar Jonssunar ok allra Bagla. komu þeir þa til Osloar ok gerduz handgeingnir Hakoni konungi ok Skula jarli ok gaafu vpp nafn þess folks er þeir hofdu aadr med farit. Enn þessir voru þa sueitarhofþingiar med Boglum er til handa geingu Arnbiorn Jonssun Gunnbiorn Jonsbrodir Simon kyrr Eysteinn Roasun Gudolfr a Blackastodum Eindridi bekill Finnr Kaalfssun Botolfr Aufursson Finnr Bergþorssun Gudleikr skreidungr Siguardr sefuill Gunnarr Aasusun Eilifr kembr Þorir Amundasun. Nu spurdi Hakon konungr at Slittungar voru vppi i Eyiavatni. let þa konungrinn draga .xiiij. skip vpp i vatnit ok þessir sueitarhofþingiar Guthormr Gunnasun Olafr mok Gunnbiorn Haralldr stangarfylia ok enn nockura adra. Slittungar fengu niosn af vm ferd þeirra ok flydu þeger vpp a Markir sem þeir mattu. Birkibeinar skipudu skip sin þegar sem Birkibeinar komu til vatssins. enn sumir sneru vt aftr til Osloar til konungs. voru þa dryckiur miklar i bænum ok gerduz morg tiþendi.
Auerkar med konungs(monnum)
40. Hakon konungr aatti modurbrodur er Gunnolfr het. hann er ecki vitr madr vid dryck. hann mætti eitt kuelld godum manni er sira Eilifr het. kurteis madr ok vel sidadr. hann var enn mesti vin jarlsins ok raadgiafi. Gunnolfr bra suerdi ok hio til Eilifs miok sua af honum hondina hægri. Þetta var skiott sagt jarli enn þeir hofdu baadir eitt skip konungrinn ok jarl. enn jarl het aa sina menn þegat ok bad þa vapnaz. enn Gunnolfr komz midskipa til hirdar ok skutu þeir yfir hann skialldborg ok vỏrdu hann. Skipit laa vid byskupsbryggiu ok morg skip vmhuerfis ok þegar þeir heyrdu brakit a konungsskipit toku þeir til vopna. Jarlinn villdi ganga fram at Gunnolfi enn hirdin gætti hans. ok er hann saa at hann kom þui eigi fram þa sneri hann aftr til fyrirrumsins med sina menn. Sem hirdin sua at hann for þangat sua akafliga aluopnadr þa ottuduz þeir at hann mundi vilia at konunginum ok hlupu þeir vpp allir ok aftr til konungsins. enn jarl sneri þa vpp eftir skutbryggio ok þeir menn er honum fylgdu. enn þar laagu næst skip þeirra Aalsolfs konungsfrænda ok Þordar drafla ok Þorfinnz illa. fleiri manna skip laagu ner þeirra sem allir voru viliadir jarli. ok er þeir komu vpp a bryggiornar til jarls þa spurdi hann huat til raads væri. kuez vilia hefna Eilifs. Madr het Reidulfr Barda brodir. saa liop med Jnga konungi er hann suam yfir aana Nid þa er slagit vard i Þrondheimi. hann var engi vin konungs. hann mællti til jarls. ver munum slika fara fleiri ok þui nest þer herra ok er þat raad at ver verdum fyrr at bragdi ok drogum vpp skipin vndir þeim ok drepum konunginn ok alla þa er fyrir honum standa. Aasolfr jarls frændi suarar. ofhefnt verdr þa einnar handar ok vilium ver med engu moti a konungi nidaz þuiat hann er sannliga saklauss. Enn er þetta var tiþenda komu þeir vpp aa bryggiornar Dagfinnr bondi ok Guthormr Gunnasun Vegardr veradalr Andres skialldarband med sueitum sinum ok viku þegar at konungsskipinu. Sem jarl sa þat sneri hann i mot Vegardi ok lagdi til hans suerdi. þat lag kom i kinnina. Vegardr bar af ser ok skar vt or kinninni. Eftir þetta geck jarl af bryggium ok þagat sem Eilifr laa ok var þar vm stund. Þetta ser Arnbiorn Jonssun Lodinn Paalssun ok mestr þori lidsins. toku nu til vopna sinna þuiat allir hofdu skiolldu fyrir stỏfnum fyrir ofridar sakir. þeir gerdu menn aa baatum til konungs ok kuoduz allir vilia honum fylgia. Dagfinnr bondi ok Guthormr med sinum felogum foru til konungs enn letu sueitir med vopnum. Jarl kom vt aa skip reidr miok. konungr stod vpp i mot honum ok baud bod fyrir Gunnolf frænda sinn bædi jarli ok Eilifi. enn jarl æmti þui litt. Þa mællti Dagfinnr bondi. ef þer herra jarl vilit æigi laata vera grid a þessu maali i naatt til allra manna þa megi þit æigi vera baadir samt aa þessu skipi konungrinn ok þer ok skal konungrinn oss fylgia. Konungr suarar þegar. fyrir engann mun vil ek flyia mitt skip i naatt. Þa mællti hirdin at þeir villdu þar vera sem konungrinn var. Jarl suarar þa godum ordum. sagdi allt þetta skylldu standa til morgins med gridum. enn vỏrdu hofdu huorirtueggio vm nattina.
Fra konungi ok hans monnum
41. Um morguninn eftir er sungnar voru formessur geck konungr til Eilifs ok baud honum bod af hendi Gunnolfs. Eilifr suarar vel ok selldi grid til þess er menn sæi huersu honum skipadiz. Konungr let þaa blasa til hirdstefnu ok sagdi þetta Dagfinni bonda huat vm hafdi lidit. logdu menn miok misiafnt til. Vegardr veradalr stod þaa vpp ok birti fyrir hirdinni hueria vanvirding[27] hann hafdi saklaust feingit. þat let hann ok fylgia at hann mundi þetta fyrir engum kæra ef honum væri nockur sæmd fyrir bodin. lendir menn ok hirdmenn sogdu at þeir villdu med engu moti at suo buit væri. Kom þa sua at jarl festi godra manna dom. var Vegardi dæmt bædi fe ok eidar ok vndi jarl verr sinum lut ok lagdi siþan mikinn fiandskap aa Vegard sem siþar segir.
Fra konungi ok Skula jarli
42. Hakon konungr ok Skuli jarl skipudu eftir þetta allar syslur aa Vpplondum enn af þui at miok var vfridligt þa voldu þeir menn til. var þeim skipat yfir Hadeland Gunnbirni Jons brodur ok Þorbergi byskupsefni. enn yfir Raumariki Haralldi stangarfyliu ok Þoralldi Augurssyni. yfir Heidmork Olaafi mok ok Fridreki slafsa. enn Gudbrandzdali Endrida bækli ok Baardi hala. Hakon konungr ok Skuli jarl foru til Tunsbergs enn sendu menn til Biorgyniar at segia at þeir ætludu at sitia i Tunsbergi vm vetrinn. skipadi konungr Dagfinni bonda at bua til jolaveitzslu at sinni hendi. enn jarl skipadi Grunda fehirdi. Enn þeir foru i Vikina austr til Elfar ok rannsokudu eftir fornum maalum ok nyium konungdomsins vegna. enn siþan fara þeir nordr til Tunsbergs ok saatu þar vm iolin. Þetta sama haust vard Gautr Jonssun aftrreka or Jorsalaferd. konungr gerdi vel til hans ok feck honum Elfar syslu.
Fra hirdmonnum Hakonar konungs
43. |[28] Þessi var annarr vetr rikis Hakonar konungs. þa gerdi hann lenda menn Guthorm Gunnason Paal vagaskaalm. Þann vetr var Gregorius Jonsson fyrir Þrændalogum af konungs hendi. hann ritadi til konungs ok jarls vm vetrinn eftir jol ok sagdi at vpp hafdi brunnit bærinn i Nidarosi. Þessir voru þa raadgiafar konungs Marteinn konungs frændi Gunni Lodinssun Guthormr son hans Dagfinnr bondi Baardr brimsteinn. konungrinn var þa .xv. vetra. þessir raadgiafar konungs gerdu ord Arnbirni Jonssyni ok Guthormi brodur hans Paali vegarskaalm. þeir tauludu a þessa lund. oss þickir maal konungsins vera miok hættligt sua buit. þar sem jarl hefir bædi forsio fyrir sialfum honum ok rikinu. enn þeir eru margir at þeirra i millum ganga verr enn vera skylldi ok stundum verda þeir æigi vid staddir er konunginum eru oruggir. ok fyrir þui villdum ver giarna fa sua saman komit þeirra vinaattu at þar þyrfti eingann mistrunat aa at gera. kuodu þat likaz efni til þess at konungrinn bædi Margretar dottur jarls. sogdu at þa mundi allt aurugt vera af jarls hendi ok hann mundi þa vnna konungi sem sinum syni. Þeir toludu þetta fyrir konungi ok hafdi hann faatt um i fyrstu enn kuez þetta vilia ef þa væri trygt ok traust vm alla luti. enn vm þat er ek ræddr sagdi hann at allt komi til eins. enn þar likar mer vel sem þer siait fyrir. Siþan geingu þeir til jarls ok fluttu þa fyrir honum. Jarl tok þessu vel ok skaut þo til modur hennar ok til hennar sialfrar ok annarra þeirra frænda. enn þau fellu lykt aa þetta mal at konungrinn festir ser fru Margretu. saugdu þa bædi vinir ok sua adrir at ecki mundi skilia mega þeirra vinattu ef þetta tækiz.
Af Jslendingum
44. Vm haustid aadr kom vtan af Jslandi Snorri Sturluson. þa komu vtan Saurli ok Grimarr med knaurr þann enn micla er þeir hofdu (haft i Vestmannaeyjum ok sogdu þau tiþendi at þeir hefdi af lifi) tekit gofgann mann Orm Jonsson brudur Sæmundar i Odda ok son hans ok prest fyrir þann viafnat er Sæmundr hafdi gert austmennum ok var þo Ormr saklauss þuiat hann hafdi iafnan bætt med þeim.
Brudhlaup Hakonar
45. Hakon konungr ok Skuli jarl foru um vorit or Tunsbergi til Biorgyniar ok saatu þar vm sumarit. Þa kom Jonn staal til Biorgyniar med skip þat er hann hafdi gera laatid konunginum halfþritugt at rumatali. þat skip hafdi konungr lengi siþan ok var skipa bezst. Vm Mariumessu skeid for konungr ok jarl nordr i land ok hofdu fiolmennt ok godmennt or Gulaþingslogum. enn Michialsmessudag var jumfru Margret pusat konunginum ok var veitt i hallinni sæmiliga. Saatu þeir þann vetr i Þrondheimi konungr ok jarl ok foru þa allir lutir vel med þeim ok blidliga. Þessi var enn þridi vetr rikis hans. þa var þeim skiput sysla i neyrdzstu þingaa Vegardi veradal ok Andresi skialldarband. var þeim þui þessi sysla fengin at þeir voru mestir hofudvinir konungs.
Her hefiaz Ribbungar
46. Eftir þat er Baglar hofdu geingit til sættar vid Hakon konung sem fyrr segir var engi sysla fangin Gudolfi aa Blachastodum þuiat hann var miok illa þockadr af bændum þar sem hann hellt syslu. ok er Gudolfr sa at hann feck engar sæmdir af Birkibeinum þa mislikadi honum ok settiz vm kyrt. Enn vetr þann er nu var frasagt ok þeir saatu i Þrondheimi Hakon konungr ok Skuli jarl sendi Gudolfr son sinn Eilif kęnni sudr a Hallland ok med honum Eirek farra ok enn þridia Jon raudd at leita sueins þess er Sigurdr heitir. hann var kalladr son Erlings steinveggs. þeir fundu hann ok tok hann sæmiliga vid þeim. dreif þegar lid til Sigurdar. Gudolfr var þa hofudraadgiafi Sigurdar enn Erlings romstafr merkismadr hans. enn þessir komu fystir sueitarhofþingiar til þeirra Sandulfr Haukssun Þorleifr brudr Erlingr ringr Helgi a Solbiorgum Gauti gettsmior Gaasi vndir Fiallinu Grimr suangi. þeir hofdu mikit lid ok voru kalladir Ribbungar. Nockuru adr hofdu þeir gerdz eid(brædr) Juarr or Vik ok Gudolfr blackr ok voru godir felagar. Juarr hafdi enn vinstra lut Osloar syslu ok sat i syslunni ok vardi engis nema gods. Gudolfr safnadi lidi aa laun ok for at Juari til Hofudeyiar vm nætr ok kom aa vuert ok ellti Juar af skipi. þar fellu margir vaskir menn ok fornir Birkibeinar Smidr kippa Halluardr kurt. Juarr komz i brott i bati einum enn sueitungar hans sumir komuz i kirkiu. Gudolfr tok skipit ok oll vỏpn ok marg onnur fong.
Buinn hernadr til Jslandz
47. Ðenna vetr saatu þeir i Þrondheimi sem fyrr var ritad Hakon konungr ok Skuli jarl. enn er voradi foru þeir sudr til Biorgyniar ok saatu þar lengi vm sumarit. Þa gerdi jarl ord aa þui at hann mundi gera her til Jslandz. þa hafdi Biorn son Þorvalldz Gizsorarsunar dreginn mann norænann or kirkiu i Midfirdi ok laatid drepa. þottiz hann þat lata gera i hefnd Orms þuiat hann ætti Hallueigu dottur hans. Jarl ætladi morg skip til ferdarinner enn menn voru miok vfusir ferdarinnar. Þa kuad Gudmundr Oddzson visu.
- Huat skal ek fyrir mik hyriar
- hreggmilldr jofurr leggia
- gram fregn at þui gegnann
- geirnetz (sumar) þetta
- byriar hafa at heria
- byrr sueigir mer eigi
- saars vinnr jarl aa orar
- ættleifdir suan reifdan.
Snorri Sturluson ok þeir islendzkir menn sem þar voru baadu Dagfinn bonda flytia fyrir konunginum at þessi ætlan felli nidr. ok kom sua at stefna (var) tillogd ok taladi konungr aa stefnunni ok hỏf sua. herra jarl segir hann ætlan þessi sem her hefir verit i sumar syniz ecki vitrlig voru raadi at herr se giorr til Jslandz þuiat su ferd þickir torsottlig enn land þat hefir hedan bygdz ok vỏrir frændr ok forelldrar hafa cristnat landit ok veitt landzmonnum mikil lunnindi. eru þar ok flestir menn saklausir fyrir oss þott sumir hafi illa gert til varra þegna enn þat mun verda allra skadi ef landit er heriat. nu vil ek bidia ydr herra at þer laatid nidr falla þessa ætlan fyrir sakir mins flutnings. Sem konungrinn hafdi þetta mællt þa fluttu margir med honum. gaf þa jarl vpp þessar raadagerdir. var þat þa raad gert at Snorri Sturluson var vt sendr at frida fyrir Austmonnum. Gaf Hakon konungr (honum) lendz mannz nafn. tauludu þeir jarl mart vm maal manna a Jslandi. var þa fyrsta sinni rætt af jarli at |[29] Snorri skylldi koma landinu vndir Hakon konung. Enn vm haustid er Snorri kom vt vrdu þeir vsaattir siaalfir Sunnlendingar ok vm vorit eftir drap Loptr i Skardi Biorn Þorualldzsun a Breidabolstad. Þat sumar sendi Snorri vtan Jon son sinn jarli sem mællt var med þeim. enn engu kom Snorri aleidis vid landzmenn flutti hann ok litt. enn frid hofdu kaupmenn godann þann tima aa Jslandi.
Fra Hakoni ok Skula jarli
48. Vm sumarit er þeir saatu i Biorgyn Hakon konungr ok Skuli jarl kom bref austan or Vik fra lendum monnum at þeir skynde austr þangat þuiat Ribbungar styrktuz miok. biugguz þeir skiott ok vrdu bunir at Michialsmesso. þeir hofdu .xxx. skipa. þessir voru lendir menn. Paall vogarskaalm Jonn staal Juarr nef. Þeir fengu hardann byr fyrir Jadri. siþan laagu þeir i haalfann manud i Lykri. geck þa vpp dryckr miok ok sua vist. var þa hoggit bu fyrir morgum monnum i bygdinni. Gerdiz þa illr kurr i herinum. leiddiz þa morgum langlegan. var þaa þat raads tekit at þeir skiptu lidinu ok sneri konungr nordr til Biorgyniar med storskipum enn jarl for med enum smærum skipum ok hafdi hann meira lid. Sua var skilit med þeim at jarl skylldi taka landzskylldir vm alla Vikina ok flytia nordr til jolaveizslu ok maalagiafa. Þa er Hakon konungr kom nordr i Eikundasund fann hann þar Heinrek byskup ok toludu þeir marga luti sin i milli ok stadfestu sina vinaattu. var Heinrekr byskup siþan stadfastr ok ỏruggr vid konung. Hann mællti þa i skilnadi. þat vil ek at þer vitid herra at engan aattu þer meira (u)vin i litlum manni enn mik enn hedan af skal ydr engi trausteri vin af oss byskupum þott þat megi litid. Konungi byriadi vel til Biorgyniar hann hafdi litid (fe) a skipum med ser þat er hann mætti hallda sik vid enn med ollu ecki fyrir. þa kalladi hann til sin Dagfinn bonda ok tok hann fehirdzslu ok at bua til iolaveitzlu. voru þa tekin stỏr laan bædi til bordhalldz ok jolabunadar. þa voru ok morg bref gior til syslumanna ok vard þat at litlum skilum þuiat syslumenn rædduz litt konung ok huert sinn er hann taldi aa þa var þui þegar suarat at þeir skylldu annarstadar þa til stunda.
Fra Skula jarli
49. Nv er at segia af jarli at honum byriar helldr seint i Vikina ok er hann kom fram baud hann vt leidangri ok landzskylldum konungs vm alle Vikina. hann tok af slikt er hann feck ok sneri nordr aptr ok for fimm naattum fyrir iol vr Tunsbergi. honum byriadi vel ok kom et fiorda kuelld jola til Biorgyniar. Hann gerdi menn fyrir til konungs enn konungr gerdi menn i mot honum ok baud honum med ser alle kosti. saatu þeir þa baadir samt vm jolin ok for allt sem blidazst med þeim. Þessi var enn fiordi vetr rikis hans. enn er aa tok lida vetrinn komu þau ord austan or Vikinni at Ribbungar styrktiz miok ok gerdi margar vspecktir. var þa Beni ok Slittungar komnir til Ribbunga. var Beni sueitarhofþingi i herinum enn ecki villdi Sigurdr hann meirr tigna enn sua.
Skuli for til Þrondheims
50. Enn er vỏru tok gerdu þeir þat raad at jarl skylldi fara nordr til Þrondheims ok eflaz þadan at lidi ok fara sua et efra ofan i Vikina til motz vid Ribbunga. enn konungr skylldi fara austr i Vik med skipalid ok skylldu þeir þar hittaz. Þegar er jarl kom i Þrondheim stefndi hann til sin lendum monnum Gregorio Jonssyni Paali vogarskaalm Petri Paalssyni. foru siþan aa land vpp sem ætlat var. Jarl hafdi mikit lid ok fritt. hann for þar til er hann kom sudr aa Heidmork til Hamars. þa komu i mot honum allir syslumenn Birkibeina þeir er aa Vpplondum voru. hafdi hann þa frettir austan or Vikinni at Ribbungar voru þar ok hofdu mikinn styrk. hafdi Sigurdr litlu aadr verit i Oslu ok tekit þar .ij. skip er byskup aatti. ok hueruetna drogu þeir skip at ser ok ætludu at fara til Tunsbergs at Arnbirni Jonssyni ok þeim lendum monnum er þar voru. þeir Arnbiorn gættu sin aa berginu. Ok er jarl spurdi þessi tiþendi skyndi hann sinni ferd or Hamri ok allir syslumenn med honum fyrst til Osloar.
Hakon konungr hellt til Vikr
51. Nv er at segia fra Hakoni konungi. hann for vm sumarit sem raad var fyrir gert. konungr hafdi mikit lid. þar var Gautr Jonssun Jonn staal Dagfinnr bondi ok er ecki sagt af hans ferd fyrr enn hann kom austr ok sigldi inn eftir Vikinni ok lagdi at i Grindholmasunde. Þa var þat tiþenda i Vikinni at Ribbungar laagu þar austan fiardar vid Vaurnu ok hofdu morg skip ok mikit lid. enn Arnbiorn Jonssun ok þeir lendir menn er i Tunsbergi voru hofdu dregit lid at ser ok skip ok ætludu at þeim ok voru albunir at hallda vt. Enn er þeir komu vt vm Skeliasteins grunn þa sigldi byrdingr einn nordan. Arnbiorn rere til aa baati ok spurdi tiþenda. þeir sogdu at Hakon konungr var nordan kominn ok laa i Grindholmasundi med morgum skipum. Arnbiorn vard þessu miok feginn ok sneri þegar til konungsins ok sagdi honum tiþendi vm ferd Ribbunga. Hakon konungr þa er hann spurdi til Ribbunga let hann blaasa ok baaru landtiolld aa skipin ok rettu[30] þegar sudr eftir sundinu. Ok þa villdu þeir Gautr ok Dagfinnr laata þegar roa aa fiordinn sudr vm nottina. enn Arnbiorn ok þeir Vikueriar sogdu at þo var miok lidit degi ok kuodu raadligra at take vt i moti degi a fiordinn. reru þeir þaa inn til Jarlseyiar ok laagu þer vm naattina. Aunduerda nott kom skuta austan at Rugey ok sua til konungs ok voru aa sueitungar Halluardz bratta ok sogdu at Ribbungar hofdu ellta þa. ok þeir reru þa austan at Rugey er ver skildum. ætludu þeir hingat at lendum monnum þuiat þeir hafa spurt at lendir menn hafa skip faa ok sma. enn þeir hafa meirr en .xl. skipa ok þickir þat oss likt at þeir muni higat roa aa fiordinn i nott. enn ecki vita þeir at konungrinn se nordan kominn. Þa var kallat vpp lidit af skipunum. Dagfinnr bondi taladi fyrir herinum ok sagdi ætlan konungsins at menn skulu liggia tialldlausir i nott ok i ollum herklædum. þuiat oss þickir þess vaan at Ribbungar komi her i nott med ollum her sinum.
Lodinn kom til konungs ok sagdi til Ribbunga
52. Lodinn Gunnasun for aa niosn vm nottina med þrim skutum. menn voknudu skemma fyrir dag þuiat nockut var kallt ok biugguz þegar. Þa kom Lodinn aptr er |[31] lysa tok ok hafdi tekit skutu af Ribbungum ok fluttu til konungs. þeir sogdu mart af ætlan Ribbunga ok þeir hofdu spurt at Skuli jarl var kominn af landi ofan med mikinn her ok var þo i Oslu ok þora þeir ecki þangat at hallda. spurt hafa þeir ok at lendir menn eru i Tunsbergi med smaskipum ok ætla þeir fyrst at þeim. enn ef þeir faa vnnit þa þa ætla þeir at fara i mot jarli.
Fra Hakoni konungi
53. Eftir þetta kalladi konungr til sin raadgiafa sina ok var raad fyrir gert at smaskipin skylldu fara fyrir enn langskipin eftir. ok skylldi standa tre a þeim ok mundi Ribbungar þa hyggia at allt væri byrdingar edr smaskip. ok sua var gert. reru þa aa fiordinn sem akafligazst. Ok er þeir komu sudr vm eyna saa þeir at Ribbungar reru sunnan ok stefndu et beinsta i moti þeim. þotti þa Birkibeinum likt at saman mundi bera med þeim. Logn var aa vedrs ok solskin fagrt. a storskipunum spentu .ij. eina aar ok geingu skuturner litt vndan. konungsskipit var mest ok voru þo morg stỏr. Konungr bad Sigurd skialga stiga aa baat ok roa fram til smaskipanna ok segia at sialldan reru fornir Birkibeinar sua slæliga þa er slikt laa vid. enn siþan geingu skuturnar betr fram. Ribbungar hugdu at byrdingar væri i ferdinni ok reru i mot sem beinaz. ok er þeir toku aa smaskutunum at skiota aa þa er næstir voru sa Ribbungar at vedrvitar glitrudu vid i solskininu aa storskipunum. þottuz þeir þa vita at fleira vard i ferd med Birkibeinum enn lendir menn einir. viku þeir stofnum ok villdu snua inn eftir firdinum. Sem konungrinn sa þat stefndi hann fyrir þa ok storskipin sua at ecki aattu þeir þess kost. viku þeir þa aftr til landz þagat sem skemst var. geingu þeir þar aa land sem Jolond heita ok hiuggu af brandana. Birkir einar lupu eftir þeim sem mest er næstir voru. enn þa var bru fyrir þeim ok taka Ribbungar hana af ok kuomuz sua vndan. fellu þar nockurir menn af þeim enn sumir vrdu saarir. Suo kuat Sturla Þordarson.
- Orn let austr fyrir Vaurnu
- allualldr skipum halldit
- rinfurs vann ryrir
- Ribbunga hlut þungan.
- ok ostilltan ellti
- aurr þingadr vikinga
- raund klauf ræsir steinda
- reid aa land af skeidum.
Capitulum
54. Skuli var i Oslu sem fyrr var ritad. hann bad Nickulas byskup lia ser Skeggiann skip sitt. enn byskup villdi þat eigi ok het þeim stormælum ef þeir tæki skip ens helga Halluardz. Þa suarar jarl. eigi er long stund siþan lidin er Ribbunger toku skip þin .ij. ok bannsettir þu þa ecki fyrir þat ok munum ver þui diarfliga taka til þessa skips. enn ef þu bannfærir oss fyrir þat er ver tokum til landreinsanar enn hinum þoldir þu er aadr voru bannsettir fyrir sin illvirki þaa verdr þat bann alkeypt ok sua þeim er þui þiona. Eftir þetta ledi byskup skipit med hofdum ok ollum reida. Gregorius Jonssun tok þat skip er Stockabuzsan het. Paall vagaskalm tok Hasaugubuzsuna. siþan toku adrir sueitarhofþingiar þau stærstu skip er til voru i bænum ok viggyrdludu stafna i milli. foru siþan sem akafaz vt eftir firde. Ok er þeir komu til Jolundar liop bondi einn aa nesit ok kalladi aa þa. sagdi at lendir menn ok Birkibeinar foru vr bænum Tunsbergi ok ætludu til motz vid jarl. enn þa komu Ribbungar i moti ok beriaz þeir nu sem hardaz. vænti ek at Birkibeinar þurfi lids þuiat þeir hafa bædi skipin færi ok smæri. Bondi sagdi þui sua. at hann vissi eigi at konungrinn væri i ferd med þeim. ecki hafdi jarl spurt til konungs. Siþan spentu .ij. hueria aar ok reru sem akafazst. var þa allt senn at þeir komu fyrir Stallinn sua at konungrinn sa ferd jarls ok Ribbungar geingu af skipum. gerdi konungr þa skutu moti jarli at segia huat fram for ok þeir þurftu eigi at roa sua mikit. Sem jarl vard þessa varr reru þeir af tomi. Konungsmenn toku skip Ribbunga ok mikit herfang annat ok settu menn til at gæta þar til er skipt væri. Siþan funduz þeir konungr ok jarl ok fagnadi huarr odrum blidliga.
Fra Ribbungum
55. Siþan er Ribbungar voru elltir sneruzst þeir austr et efra. enn er konungr ok jarl vrdu þess varir þa sneruz þeir inn eftir Osloarfirdi ok sigldu vm kuelldit til Haugsvikr enn vm morgininn inn til Hofudeyiar. lagdi konungr þar at ok flestr allr herinn enn sum skipin logdu þegar til beiar ok þessir hofþingiar Paall vaagarskaalm Aasolfr konungsfrændi Kolbeinn ketturyggr Hakon kaafvis ok flestir allir syslumenn af Vpplondum. Vm kuelldit kom niosn til konungs ok jarls at Ribbungar mundu leita til beiarins vm naattina. konungr gerdi ludrasuein til beiarins ok let blaasa ollum monnum or bænum. enn þeir gaafu litinn gaum at þui ok duolduzst eigi at sidr enn sumir logduz vt vm ackeri. Vm morgininn i dagan kom Sigurdr ribbungr j bæinn laupandi ok allr hans herr. þeir foru nidri vm stræti ok vm bryggiur ok raaku nockura menn aa kaf ok særdu. enn Birkibeinar komu vt skipum fra bryggium ok vrdu menn saarir af skotum. Hakon kaafuis var geinginn vpp i bæinn ok liop hann aa kaf ok var skotinn i fotinn ok dreginn vid þat vpp i skip. Fiorir menn voru drepnir af Birkibeinum. enn þeir Birkibeinar er aa skipum voru herklædduz ok logdu at bryggium. enn er Ribbungar sa þat viku þeir vndan vpp vm stræti ok sua nordr or bænum enn Birkibeinar eftir.
Atlaga konungs
56. Hakon konungr ok jarl laagu vndir Hofudsey. ok er þeir heyrdu at hlaasit var (i) bænum herklæddiz allr herrinn ok reru til beiarins. vrdu þau skip seinbunuzst er stærst voru konungsskip ok buzsurnar. Þa mællti Ỏgmundr merkismadr til konungs. herra nu ma sia huar Ribbungar laupa nordr or bænum ok syslum ver nu ecki þar at sinni. er þat nu betra raad at ver roum yfir i Gylianda ok gaungum þar vpp ok sua austr yfir Akrshaga[32] ok mætum þar Ribbungum vid bruna ok faam ver þa meira syslat ef gud vill. Konungr kuez þat giarna vilia ok kalladi aa þau skipin er næst laagu ok bad þau vestr snua. Enn Barnapetr ok þeir er þungfærazstir voru þottuz eigi til þess færir at rekazst eftir Ribbungum vm skoga ok fylgdu honum margir at þui ok sneru oll skipin at bryggium. enn þeir er fyrst komu lupu vpp þegar. enn i þui bili komu .iij. sueitir Ribbunga i bæinn. ok er þeir mættuzst |[33] ok skutnaherrinn. hugdu Ribbungar at þat væri þeirra menn ok spurdu huar Sigurdr konungr þeirra var. kendu þa Birkibeinar at þetta voru Ribbungar. kom þa skiott hogg i lidit. viku Ribbunger þa vndan nordr eftir strætinu enn sumir aa akrana. þar fellu .lxxx. manna af Ribbungum. enn þeir Birkibeinar sem fyrst foru ok hofdu laupit eftir Ribbungum fylgdu þeim nordr til aar þeirrar er Faad heitir. ok skutuz þeir þar aa vm rijd. þa toku Ribbungar vndan enn Birkibeinar sneru til Osloar. Sua quat Sturla.
- Laugdu vt
- litlu siþarr
- audlings menn
- Oslubæiar til.
- ok þar stock
- fyrir hautud hilldir
- a glapstig
- grytlinga sueit.
Ok enn þetta.
- Holmreyrar geck hiaalme
- Hỏrda ualldr of falldinn
- enn su er vthlaupsmonnum
- audmilldr sakar gillde.
- fellu fiandmenn stillis
- feck tafn gefit rafni
- enn sigrgædi siþan
- sumir skundudu vndan.
Fra Hakoni ok Skula
57. Hakon konungr ok Skuli jarl biuggu siþan ferd sina vt or bænum ok skipudu adr syslumenn vm oll Vpplond. þeir sigldu vt til Haugsvikr ok hofdu þar hirdmanna stefnu. sagdi jarl at hann vill fara vpp aa Folld ok hefna Rognvalldz er þeir drapu saklausann ok brenna bygdir þeirra. Konungrinn suarar. engar hefndir aa ek at gera eftir Rognualld þuiat hafa hans frændr nidrat minni ætt. enn fyrir þui at bændr drapu hann saklausann þaa mæli ek eigi aa mot þui at þer farit med lidi ok hefnit þeim. For þa jarl vpp ok Gregorius Jonssun fodurbrodir Rognuallz ok margir Birkibeinar ok þeir flestir er Baglar hofdu verit. þeir brendu mikinn lut bygdarinnar enn bændr toku ecki vid. siþan foru Birkibeinar til skipa sinna. Þa var þetta kuedit.
- Rekit var Rỏgnvalldz dauda
- þa er randvidir brendu
- þurru her fyrir harra
- harda austan fiardar.
- vara tal at skaut Skuli
- skyþrunginn Folldungum
- elldr leek hus fyrir haulldum
- hingat skelk i bringu.
Fra Hakoni konungi ok Birkibeinum
58. Siþan sigldu þeir konungr ok jarl vt til Jarlseyiar ok biugguz þadan nordr til Biorgyniar. Lodinn Paalssun var eftir a berginu enn Guthormr Gunnason a Grenlandi ok syslumenn austr vid Elfina. Arnbiorn Jonssun ok Lodinn Gunnasun foru nordr med konungi. þeir laagu nockurar nætr i Hornberasundi[34] ok toku þadan vt eitt kuelld ok voru miok druknir. Vm nottina gerdi vedr huast ok regn i moti þeim. sigldu þa inn til hafna ok vissu eigi huar þeir foru. vm morginnn i dagan sigldu þeir inn vm Tregdasund. þeir kuomu vid sker ok brutu styri sitt. siþan greiddiz þeim vel nordr til Þrondheims. Ok er þeir kuomu til bearins voru nordan komnar fru Ragnhilldr ok Sigrid jarls systir er siþan var abbadis aa Reimi. þær foru fyrir þui nordan at þa feck Lodinn Gunnason Jngibiargar systur jarls. var þa gert brudlaup i konungsgardi.
Vegardr var veginn
59. J þenna tima kuomu nordan af Halogalandi sueitungar Vegardz veradals ok sogdu konunginum þau tiþendi at Andres skialldarband frændi konungs hafdi drepa latid Vegard veradal enn mesta hofudvin konungs ok maag. Konungr spurdi huat til saka væri. þeir sogdu at hann gaf honum engar sakir ok at þeir saatu nordr i Hyn. Andres sat þar sem Haufn heitir enn Vegardr litlu ofarr i bygdinni. Vegardr kom einn dag til Hafnar ok baud Andresi til bordz enn Andres iattadi. þa sendi Vegardr heim summa sina menn at setia bordit. Andres bad Vegard ganga til huss þar er Finnskattr var i ok bad hann at hyggia at eigi spilltiz. Vegardr geck at husinu. þar var fiol ein sigin ofan. hann tok ofan staalhufuna ok saa inn. þa lupu fram .ij. sueinar Andres Botolfr limr ok annarr (Auzurr gnit) ok særdu hann banasaarum. Þetta verk likadi konunginum storilla ok þottiz i þessu verki hafa laatid þa .ij. menn er honum voru hollazstir. enn vita þottiz hann af huerium rotum þetta hafdi risit. Konungr geck þa til jarls ok sagdi þessi tiþendi ok fanz honum faatt vm ok sua at honum þotti eigi verr þo at þessa væri hefnt a Andresi. Konungr kallar til sin vini sina ok spurdi raadz vm þetta maal. hann feck þat raad af þeim at Andres misti sæmda sinna af konungi enn eigi leti hann lif sitt þa at þess væri vert. þui at þeir fundu at þess volld geingu til eigi minnr er baada þa villdu dauda. Litlu sidar kom Andres til beiarins ok hafdi tuitugsessu nyia ok vel skipada. Andres idradiz miok þessa verks ok þottiz sia hueriar snỏrur voru fyrir hann lagdar. Konungr tok af honum sysluna enn gaf honum sætt. konungr feck Juari vtvik sysluna enn jarl feck Andresi sysluna vm vetrinn af sinni hendi.
Fra Birkibeinum ok Ribbungum
60. Þa er a leid haustid geingu þeir til konungs Arnbiorn Jonssun Halluardr bratti Lodinn Gunnasun ok adrir Vikueriar ok sogdu at þeir hofdu spurt at Ribbungar styrktuz miok i Vikinni. Sem konungr ok jarl heyrdu þetta biuggu þeir ferd sina skyndiliga. tok konungr tuitugsessu er Juar nef hafdi gera laatid enn jarl tok byskups skip. þeir foru þar til er þeir quomu austr fyrir Agdir. þa spurdu þeir at nockurar sueitir af Ribbungum voru austan komnar þar i naand. þa toku þeir menn af skipunum sinum ok letu fara at þeim a lettiskipum. Þar fellu nockurir menn af Ribbungum enn adrir flydu vndan. bu var tekit fyrir þeim ok letu þeir byrding einn ok villdu sua sigla med vt til skips. þeir fengu vedr huast ok sigldu i boda ok forst þar byrdingrinn ok margir godir dreingir. Slitandi het forn Birkibeinn er þa letz hialltlendzkr madr. enn þeir er hialpuduz komuz med þui at þeir logduz a nautabukana dauda ok fluttuz sua til landz. Hakon konungr ok jarl sigldu þann dag aa Grennar ok inn fyrir Nesiar ok fengu allmikinn storm. var vedrit bædi þuert ok stort ok var ausit aftr ok fram ok var buit vid vada sialfum. konungsskipit ok jarlsskipit ok Arnbiarnar skip þau ein drogu sik fram enn oll onnur viku inn af |[35] leid til hafna. Þeir logdu at vid Hereyiar ok spurdu at Sigurdr ribbungr ok Beni voru aa Raumariki med myklu lidi. enn sumar sueitir Ribbunga voru sudr i Vikina. Enn er lid kom til konungsins gerdu þeir þat raad at jarl skylldi fara sudr i Vikina ok leita at Ribbungum. enn konungr var eftir i Tunsbergi med sinu lidi. Gunnarr Aasuson het madr. hann hafdi verit forn Boglungr ok mikill vuin Birkibeina. hann gerdiz handgeinginn Hakoni konungi þa er Baglar gaafuz vpp. enn þui at hann feck enga sæmd af konungi sem hann villdi þa liop hann til Ribbunga ok tok þegar laun af þeim ok feck hann mikla sueit ok gerdi eigi einn madr verra enn hann. Jarl sigldi austr ok spurdi at Gunnarr var i Vettaheradi[36]. hann feck niosn af huar Gunnars var ok .ij. sueitir adrar af Ribbungum. ok þa er myrkuaz var nætr komu þeir at Gunnari þar sem heitir Apalldrssetr. Birkibeinar kringdu þegar husin oll ok komz faatt vt ok voru þa þegar drepnir. enn Gunnarr ok þeir sem med honum voru biugguz vid sem mest. hann hafdi mikla sueit. Amundi akafr var merkismadr jarls. hann var lostinn auru i ỏstinn ok feck þegar bana. þar vard hord atganga þuiat Ribbungar vorduz dreingiliga. þar fell Gunnarr ok niutigir manna med honum. Sua kuat Snorri Sturluson i Haattatali.
- Staala kendi stauckuilundum
- styriar ualldr raudu fallda
- reckar styrdu rett til iardar
- rodnu bardi austan fiardar.
- oddum rendi elion strandir
- yta ferdar hringa skerdir
- hilmir stærdi huossu suerdi
- heila grundar meginvndir.
Ok enn þessa.
- Vafdi litt er virdum mætti
- vegrækiandi fram at sækia
- skerdir geck i skurum Hlackar
- skauglar serks fram fyrir merkium.
- rudduz lond enn ræsir Þrænda
- Ribbungum skop bana þungann
- Gunnar skaut vnd gera fotar
- grunnsetta il hiarna kletti.
Ribbungar fellu fyrir Skula
61. Eptir þetta sneri jarl nordr aftr til Tunsbergs ok hitti þar konunginn. var þaa þat raad gert at jarl var eftir i Vikinni. enn konungr for nordr aftr til Biorgyniar ok kom þar fyrir jol ok sat þar vm vetrinn. þessi var enn .v. vetr konungdoms hans. Vaanum bradara er þeir hofdu skilit konungr ok jarl þa spurdi jarl at Gudolfr blackr var i Osloar heradi a ymsum bæium ok hafdi mikla sueit. hann var vm daga i bænum enn vm nætr i heradi. Jarl tok skutur nockurar ok sigldi inn til Hofudeyiar. hann spurdi þa at Gudolfr var at Forsi at Munkabui skamt fra bænum. Jarl kom i dagan ath Gudolfi ok kringdu bæinn ok skipadi til atgaungu. þar fellu .lxx. manna af Ribbungum enn Gudolfr komz vndan. Optliga gerdi jarl til Ribbunga vm vetrinn ok drap menn af þeim. Sua quat Snorri Sturluson.
- Eyddi vtlaupsmonnum
- itr hertugi sueitum
- sungu staal of stillis
- stod ylgr i val dylgium.
- hal margan let hofdi
- hoddgrimmr iofur skemma
- sua kann raan at refsa
- reidr oddviti þiodum.
Hadar ok Heinir hofdu haft safnat mikinn i mot Ribbungum siþan þeir hofuz ok vart sua dreingiliga huartueggia fylkit at Ribbungar þrifuzst þar ecki. Þeir Gunbiorn ok Þorgeirr byskupmaagr hofdu þa syslu aa Hadalandi ok vm Þotn. Sigurdr Ribbungr hafdi feingit Bergdori lock ok Eysteini ring syslu aa Hadalandi af sinni hendi. Ribbungar drogu skip or Draufn ok vpp i Tyri ok sua vpp i Raund. Eftir þat spurdu syslumenn Birkibeina þetta. foru þegar i mot þeim ok bændr ok mættuz þeir vid strond þa er Leina het. ok ortuz þeir þegar aa ok geck Ribbungum betr i fystunni. enn siþan sneri mannfallinu a hendr þeim ok fellu þar vel .cc. manna af Ribbungum enn Sigurdr flydi ok toku Birkibeinar þar oll skip þeirra. Eftir þetta slag dreifduz bændr miok ok hofdu einga vordu aa ser ne bygdum sinum. ok er Sigurdr spurdi þetta for hann vpp a Hadaland ok kom aa vuart at Joni kuz aa bæ þeim er Hlunnar heita ok drapu hann þar. Eftir þat sættuz bændr vid Sigurd ok gulldu stor giolld vm Hadaland. Sigurdr let þa bua fyrir ser i eyiunni Frodung i Thyri ok tok gisla af bændum ok skipadi syslum vm Hadaland. Þilir geingu þa miok til handa Sigurdi ok sua Verdælir. Þa er Heiner ok Hadar spurdu þetta (slag) sem Hadar hofdu feingit þa gættu þeir þui betr sinna bygda sua at Ribbungar komu þar ecki fram helldr ridu bændr eftir Ribbungum vpp a Raumariki ok gaafu þeim morg slỏg. Her eftir vrdu margir lutir i milli Ribbunga er ymsir vrdu brogdum fegnir. Vm vorit eftir kyndilmessu spurdi jarl at Ribbungar voru i enn vestra lut Osloar syslu med nockurar sueitir. Jarl gerdi Eirik sitizsu med sueitungum sinum ok gerdi ord til Osloar syslu Haralldi stangarfyliu ok þeim sueitarhofþingium er þar saatu at þeir færi at Ribbungum. Þeir Eirekr ok Haralldr foru at leita þeirra ok mættuz þar sem Suans heitir ok bỏrduz þar. þeir geinguz at sua fast at merkismennirnir mættuz ok fengu Birkibeinar tekit merkismann Ribbunga er Herbiorn het. enn þar fell Aasti er verit hafdi merkismadr Sigurdar ok nockur sueit manna af Ribbungum. enn eftir þat flydu Ribbungar enn Birkibeinar foru vt til jarls. hofdu Herbiorn med ser. var hann siþan hirdmadr Skula jarls.
Hakon konungr for til Þrondheims
62. Vm vorit i faustu bioz Hakon konungr nordr til Þrondheims. for Dagfinnr bondi med honum ok Baardr brimsteinn Hakon kaauis. konungr hafdi .vij. skip. Vm paaschir laa hann i Leirgula ok sigldi þadan fiorda dag pascha fyrir Stad mikit vedr. þrim naattum sidarr sigldu þeir inn vm Agdanes sua mikinn storm at allt tok seglit fra þeim ok skipin sneru her ok huar vndir nesit. Konungr feck engu odru vid komit enn at hallda inn at aanni. þa var flod er hann kom i aarminnit ok maatti engum festum vid koma fyrir stormi. rak þa vpp vid sandinn fyrir Backa. for þa til folkit or bænum ok baaru streingi aa skipit ok var naudugliga vpp dregit Guthormr erchibyskup var þa i bænum hann fagnadi konunginum i ollum lutum sem sæmiligazst. Þeir hofdu opt tal sin i milli. konungrinn spurdi erchibyskup eitt sinn hui hann sneri sua mikilli vuinaattu til hans medan |[37] hann var i barnæsku sinni. erchibyskup suarar at annarra manna volld geingu eigi minnr til þess enn sialfs hans illvili. For þa vpp allt et sanna fyrir konungi. het erchibyskup þa þui at hann skylldi koma annat sumar til Biorgyniar ok gera þa sæmd hans þui ollu meiri sem honum þotti aadr aafaatt. Hakon konungr skipadi Gregorium Jonssun at gæta allra Þrændalaga fyrir sakir mikils vfridar er þa var aa Vpplondum. Konungr bioz nordan er aa leid vaarit ok sigldi til Biorgyniar ok sat þar vm vetrinn.
Bardagi i Jkornaholmum
63. Skuli jarl sat i Tunsbergi enn Arnbiorn Jonsson var austan fiardar ok vardi þar landit. Ribbungar voru aa landi vppi ok hofdu mikinn styrk. þeir hofdu komit morgum skipum vpp i vatnit i Eyiasyslu. Menn Birkibeina laagu þa i Miors ok hofdu mikit lid. var fyrir þeim Haralldr stangarfylia Olafr mokr Fridrekr slafsi Þorgeirr byskupsmadr. Ribbungar koma vpp i Miors skipum sinum ok leitudu Birkibeina vm vatnit. Sigurdr konungr þeirra var fyrir þeim ok margir sueitarhofþingiar med honum. þeir fundu Birkibeina þar sem heita Jkornaholmar ok vard þar bardagi hardr. hofdu Ribbungar meira lid ok voru miok aakafir. enn Birkibeinar toku vid dreingiliga ok lauk sua at Birkibeinar fengu sigr enn Ribbungar flydu. Þar fell framarla aa audru .c. manna af Ribbungum ok þessir sueitarhofþingiar Styrr prestr Aurnolfr af Folafelli Audunn austansiorr Þorbiorn rigr. Faatt fell af Birkibeinum. Sigurdr flydi þa vpp a Þotn ok stefndi þadan til fiallz. Þetta sumar spurdi Arnbiorn Jonssun at Beni skinnknifr var vppi aa Raumariki med sueit nockura ok gerdi þar margar vspecktir. Arnbiorn Jonsson sendi menn til hans Helga fleskhun ok þa er honum þottu fræknazstir. þeir fundu hann vppi vid vatnit Eyia. liop Beni aa skip. þeir fengu halldit skipum ok geingu at þeim ok draapu flesta alla menn. Beni liop a kaf ok leyndiz her ok huar vndir skipunum. leingi var aadr þeir fyndi hann enn þo vard þat ok lez Beni vid litinn ordztijr.
Sigling Hakonar konungs
64. Hakon konungr sat i Biorgyn vm sumarit ok hafdi alla lenda menn nordan or landi ok or Gulaþingslogum. ok er hann spurdi ofrid af Vpplondum þa bio hann ferd sina austr i Vik. Enn vm Mariumesso skeid kuomu menn nordan or Þrondheimi fra Gregorio ok sagdi at Ribbungar voru komnir vpp vm fiall ok ætludu i Þrondheim. baadu þeir konunginn skynda nordr. Konungr let þegar blaasa til hirdstefnu ok sagdi þessi tidendi ok lysti þui at hann mundi nordr snua. enn allir quoduz honum fylgia vilia. konungr sendi menn ok bref eftir Gregorio Jonssyni ok Juari nef ok biugguz þeir sem akafaz. Þorsdaginn sigldi konungr nordr med haalfan fiorda tug skipa. ok er hann sigldi vm Sognsio mætti hann þar knerri. hann var kominn af Jslandi. þar var aa Gudmundr byskup ok sagdi hann konungi morg tidendi er gerdzst hofdu a Jslandi. Þat var hofdu þeir barizst i Grimsey Sighuatr Sturluson ok byskupsmenn. enn aadr var vetrinn var Tumi drepinn af byskups monnum at Holum. Konungrinn ætladi at sigla nordr vm Aaleyiarsund. þa komu þar menn Gregorij Jonssonar a hleypiskutu ok sogdu at Ribbungar hofdu komit nordan vm fiall med mikinn her ok gert mart illt þar sem þeir kuomo. þeir voru allt i Veradal til bus þess er aatti Juarr i Berudal ok gerdu marga ferliga hluti. enn er bændr i Gaulardal spurdu þetta skaaru þeir vpp heraur ok hueruetna var safnadr fyrir þeim. Sem Ribbungar spurdu þetta þa hurfu þeir austr vm fiall ok sogdu sendimenn konungi at eigi var minni vaan at þeir kæmi ofan aa Raumsdal. Konungr sigldi nordr til Leirgula þui at hann vissi eigi nema Ribbungar kæmi ofan aa Mæri. beid hann þar til þess er hann spurdi sannliga at Ribbungar hofdu snuit i Eystridali.
Hakon konungr gerdi menn til Skula jarls
66. Hakon konungr sneri sudr aftr. hann kom eftir Michialsmessu til Biorgyniar. gaf konungr þa lendum monnum heimleyfi enn hann efnadi þar til vetrsetu. Konungr hafdi laatid vt bioda leidangri vm sumarit aadr i [huarumtueggia helmingi[38] Egdafylkis enn Skuli jarl hafdi laatid taka driugum allan leidangr. feck konungr or nærdra helmingi nockut enn ecki or enum synnra. Konungr kalladi til sin raadgiafa sina ok sagdi þeim þetta ok virdiz sua ollum sem jarl villdi þa gera mikinn sinn þridiung af Noregi er hann villdi hafa alla Vikina ok oll Vpplond ok allt nordr til Ryiafylkis. enn Eirikr jarl brodir Suerris konungs ok Philippus hlutu þann þridiung at hafa milli Suinasundz ok Rygiarbitz. ok sua hofdu hinir fyrri hofþingiar skipt sin i milli. Hakon konungr gerdi þa menn til jarls med brefum ok sagdi sua. at honum mislikadi þetta landaskipti lengr ok jarl mundi eigi vid Ribbunga eina eiga vfrid ef hann helldi þessu fram leingr.
Herferd Andres ok Juars
66. Svmar þetta foru þeir herferd til Biarmalandz Andres skialldarhand ok Juarr vtvik. þeir hofdu .iiij. skip. enn su sauk var til ferdar þeirrar at þeir hofdu farit kaupferd til Biarmalandz nockurum vetrum aadr Andres af Sanmælingum ok Sueinn Sigurdarsun Augmundr af Spangheimi ok margir adrir. þeir hofdu .ij. skip ok foru þeir aftr vm haustid Andress ok Sueinn. enn þeir saatu eftir med annat skip Helgi Bograngssun ok skipueriar hans. Augmundr af Spangheime var ok eftir ok for hann vm haustid austr i Sydridala riki med sueinum sinum ok varnadi. enn Haaleygir vrdu missaattir vid Biarmakonung. ok vm vetrinn foru Biarmar at þeim ok draapu alla skipshofnina. Enn er Augmundr spurdi þat for hann austan i Holmgarda ok þadan it eystra vt til hafs ok letti eigi fyrr enn hann kom til Jorsala. for hann þadan vpp til Noregs ok vard hans ferd allfræg. Þeir Andress ok Juarr foru til Biarmalandz ok gerdu þar it mesta heruirki i mandrapum ok raanum ok fengu stormikit fe i grauỏru ok brendu silfri. ok er þeir foru nordan sigldu þeir i raust nordr fyrir Straumsneskinnum ok bar or .iij. skipin. enn þat skip er Juarr var aa bar sioinn i seglit ok halladi skipinu sua at inn fell siorrinn ok þui næst huelfdi. Jogrimr het madr er Juari kom aa kiol ok hinn þridi madr til komz aa. þeir skutu til baati af skipi Þorbergs ok geck or |[39] stafninn baatinum. ok kom Jogrimr þeim i baatinn. ok þa kuaz Jogrimr eigi sia Þorstein felaga sinn ok liop þa enn aa sundit i raustina ok þar letz hann vid mikinn hraustleik ok allir þeir er aa skipinu voru nema þeir .ij. einir Juarr ok annarr madr. þar tyndiz storfe. Andres for vm haustid til Halogalandz. ok hefir ecki verit farit siþan til Biarmalandz.
Fra Skula ok Ribbungum
67. Nv er at segia fra Skula jarli at hann sat i Vikinni ok hafdi þar mikit lid ok kostnad. Arnbiorn var austan fiardar ok vardi þar landit sua at Ribbungar hellduz þar ecki vid. syslumenn voru þa enn vppi i Miors med mikinn styrk. enn Ribbungar foru miok sundrlaust ok komu fram her ok huar. þeir foru vt aa Hadaland ok settiz Sigurdr i eyna Frodung i Raund. Þa er Skuli jarl spurdi þetta þa byrr hann ferd sina inn i Draufn. hann hafdi mikit lid ok skip þat er var .vj. rum ok .xx. ok morg sma skip. hann hafdi ætlat at draga skipin i Thyri ok þadan vpp i Rỏnd. Enn er jarl kom i Draufn skylldu þeir leida vpp skipin enn ytra strauminn. þa komu Ribbungar ok skulu aa þa vm rijd. vard þa laust skipit. sua lauk þar at Ribbungar flydu austr aa Markir enn jarl for til Tunsbergs ok litlu sidarr austr i Vik at leita Ribbunga. Þeir Tobbusynir hofdu Elfarsyslu af hendi Ribbunga. Jarl gerdi til Simon ku ok Þord drafla ok Þorfinn illa ok fundu þeir Tobbusonu vid Hlesey ok drapu þa þar. Mikinn lidsafla hofdu Ribbungar þa austan fiardar sua at þat var eigi minna enn fiortan hundrat manna er Sigurdi var handgeingit. Þessir voru i Borgarsyslu af Ribbungum Heriolfr dyndill Eirekr dregill. þeir aattuz morg skipti vid ok Arnbiorn Jonssun ok veitti Ribbungum iafnan þyngra. Jarl dualdiz þriaar nætr i Vikinni ok aattuz þeir morg slog vid Birkibeinar ok Ribbungar sem eigi eru her ritad.
Fra Skula jarli ok Ribbungum
68. Skuli jarl sat leingstum i Tunsbergi. litlu siþarr spurdi hann til Ribbunga ok sendi þa enn menn til þeirra ok sagdi þar sem hudfatzfelagar voru .ij. skylldu þeir luta med ser huorr fara skylldi. Þeir voru reckiufelagar Þorir flik ok Jatgeirr skaalld ok laut Jatgeirr at fara. Þeir fundu Ribbunga þar sem Kyrfiall heitir ok baurduz. þar fellu enn nockurir Ribbungar enn sumir flydu. Birkibeinar foru aftr til jarls. Þorir spurdi Jatgeir felaga sinn huersu tekiz hefdi ferdin. Hann kuat visu.
- Hnodit sa ek hleckium hardna
- hialldrsdrifs aa kyrfialli
- strid aurrida stordar
- storfiarre mer Þore.
- þeir fra likn þar er lekum
- lyngtorgs vid Ribbunga
- daasin la at vid disi
- duergs ranz i Tunsbergi.
Jarl lagdi mikla stund aa at eyda flocki Ribbunga ok sendi æ menn at þeim huar sem hann spurdi til þeirra. Vm haustid sendi jarl ord Nichulasi byskupi at hann legdi raad til at eyda flocki Ribbunga. enn byskup feck til konu þa er Aasa blauck het frilla Gudolfs at eggia Ribbunga til sættar vid jarl.
Raadagerdir
69. Vm sumarit feck Sigurdr ribbungr menn til at leita vid jarl huerra sætta hann mundi vnna honum ef hann villdi gefaz vpp ok alla motstodu vid Birkibeina. Sem þetta var flutt vid jarl tok hann þui vlikliga i fyrstu enn þo kom sua at hann spurdi huers Sigurdr beiddiz. ok hofuz þa vpp brefsendingar ok medalferdir. lysti þa Sigurdr sinum aahuga ok beiddiz þridiungs af Noregi ok at jarl skylldi gifta honum dottur sina. Enn er jarl heyrdi þetta suarar hann sua. Hakon konungr aa vaulld a þui huat hann villdi midla Sigurdi af landi enn ecki væntir mik at ek midla minn þridiung. er ok engi vaan at ek gipta dottur mina vt i skoga. enn hinu vil ek heita Sigurdi ef hann ridr a mitt valld at hann skal grid hafa ok allir hans menn. ek skal ok þui vallda at hann skal finna Hakon konung i gridum. maa hann þa flytia sitt maal med þeirra manna flutningi sem hans maal vilia stydia vm landaskipti edr adrar sæmdir. eigi skal ek þa i moti honum helldr hitt at konungr sæmi hann. nu skal hann her vm kiosa huart hann vill þenna kost edr hellda enn strid vid oss Birkibeina. Enn er þessi ord kuomu til Ribbunga gerdu þeir raad sitt ok þottu þessir kostir hardari er jarl hafdi gert þeim enn þeir hugdu. enn med þui at þa var þraungt kosti þeirra ok þeir aattu huergi vist ne væri i Vikinni ne Vpplondum. þotti þeim ok eigi hægt at sækia nordr i land þar sem konungrinn var fyrir. ok toku þeir þui þat raad at Sigurdr reid aa valld Skula jarls i gridum ok gaf vpp konungsnafn enn flockrinn i valld jarls ok skildi ser i mot vinaattu jarls ok flutning vid konung ser til sæmdar. Jarl tok vel vid honum ok var til hans sæmiliga. enn sa ordromr fell aa i Vikinni at þessi væri enn fegrsti sigr er jarl hafdi vnnit þar sem hann hafdi orrostolaust eytt sua miklum flocki ok sterkum sem Ribbungar voru ok komit þui aalaidis at þa var fridr ordinn vm allann Noreg. Þetta vaar er Sigurdr var med Skula jarli for Skuli jarl til Danmerkr ok hafdi .xiij. skip. ok er hann kom til Kaupmannahafnar þa hafdi greifi Heinrekr fangit Valldimar konung ok for jarl þa aptr i Noreg er hann spurdi þau tiþendi.
Fra Hakoni konungi. capitulum.
70. Hakon konungr sat i Biorgyn þa er þessi tiþendi vrdu. þessi var enn .vj. vetr konungdoms hans. Vm vorit foru menn milli þeirra jarls ok var mællt at hofþingia fundr mundi vm sumarit eftir i Biorgyn ok skylldu þar til koma allir enir bezstu menn er i voru landinu. þui at þa var fridr vordinn i ollu landinu enn þo var mikit akall i landinu aa riki Hakonar konungs ok fodurleifd af þeirra manna hendi er sik villdu framdraga til rikisins. enn med þui at konungr var vngr ok aadr hofdu adrir lengi setid i hans faudurleifd þa var þat mikill fioldi manna er miok voru tuidrægir huerium þiona villdu. voru þeir sumir er giarna villdu fyrirkoma ætt ok afspringi Suerris konunga fyrir fornan fiandskap er þeir hofdu til hans haft ok voru þui miok tuidrægir vm allt landit ok mest af stormenni. enn flestr allr mugr var vel viliadr Hakoni konungi bædi nordr ok sudr. Þessi stefna hofz at Olafsvoku. var konungr fyrir i Biorgyn ok Haauardr byskup Heinrekr byskup af Stafangri Saurkuirr byskup af Færeyjum ok þessir lærdir[40] menn Nichulas erchidiakn Sigurdr aboti. enn þessir lendir menn Paall flida Petr sun hans Bryniolfr Knutzsun Jonn staal Gautr af Meli Juarr nef. þar var ok kominn Jonn jarl af Orkneyium ok Biarni byskup Gregorius kákr af Hialltlandi. þar voru logmenn or Gulaþingslogum |[41] Dagfinnr bondi ok Amundi remba. nefndir voru ok or hueriu fylki enir vitruzstu bændr. abotar komu þar allir ok syslumenn. enn or Þrændalogum quomu þessir Guthormr erchibyskup Sueinn prior af Helgisetri Aasgautr af Holmi aboti Sigurdr aboti af Tautru meistari Biarni Petr af Husastodom Eysteinn rædismadr. þessir lendir menn Gregorius Jonssun Paall vaagaskalm Asolfr af Austrætt. þessir voru lỏgmenn Gunnar grionbekr Biarni Mardarson Þorsteinn Asmundarson. or Vikinni austan kom Skuli jarl Arnbiorn Jonssun Lodinn Gunnasun Lodinn Paalssun Simon kyr (Eysteinn logmadr Þordr skolli. af Vpplondum voru þessir logmenn Saxi af Haugi Þordr Godmundarsun ok syslumenn) Halluardr bratti Gunnbiorn Jonsbrodir Kolbiorn raudi Haralldr veseti. Þessir flestir hofdu þat raadit ok tiaad Skula jarli at hann væri rettkominn til Noregs eftir Jnga konung. Þar kom Nichulas byskup af Oslu Askatin aboti af Hofudey Ormr aboti or Tunsbergi. þessir profastar Juarr gæslingr af Oslu Jofreyr af Tunsbergi Amundi af Grenlandi Olafr af Konungahella Þorgeirr erchidiakn af Vpplondum meistari Þorleifr Baardr profastr ok þessir syslumenn Olafr mokr Haralldr stangarfylia Aslaakr Þorgeirr byskupsmadr Haauardr i Sandbui Fridrekr slafsi Eindridi bekill Eilifr keikr.
Fra Hakoni konungi ok erchibyskupi. capitulum.
71. Sva hafa vitrir menn mællt þeir er þa voru i Biorgyn at eigi hafi a þeirra dogum betra mannval saman komit i Noregs konungs riki. Hofþingiar finnaz idula enn stundum aattu þeir stefnur huarr vid sina raadgiafa. Þessir voru raadgiafar konungs med lendum monnum hans Marteinn i Kinnzarvik Sigurdr af Onnarheimi Askell kapalin hans er siþan var byskup Juarr boddi. þessir baaru bod af konungs hendi til erchibyskups at þeir skylldu finnaz i trehallinne ok allir hofþingiar lendir menn ok lỏgmenn. Þessi stefna skylldi vera sunnudaginn eftir Mariumessu ena fyrri. Sem þeir komu i hallina ok hofdu setid vm rijd þa hof Haken konungr fyrst rædu med þessum hætti. Herra erchibyskup. ydr er kunnigt ok sua odrum byskupum ok flestum godum monnum þeim sem her eru komnir at þeir menn eru her sumir er þræta vilia til Noregs rikis enn ek hugdi at þat væri minn faudurarfr ok ek væri sannr odalsmadr at fornu ok nyiu til Noregs. enn med þui at stefna þessi er higat laugd af ollum enum vitrozstum monnum er i eru landinu þa berr ydr vel herra erchibyskup at hafa nockura ordfærd a þessu maali þa er bædi mætti til stunda ok þo med sannindum til skynsemdar. þuiat þer erut bædi af guds haalfu ok manna haufþingi at skipadir. enn iafnadarmenn eigi þer at vera allr manna i milli ok ottaz engann at þui at segia sem þer vitid satt vera huart sem er liuft edr leitt. þer vitid ok miok sua allra manna tilkall þeirra sem til rikis þessa kalla.
Fra ordum erchibyskups
72. Erchibyskup suarar a þessa leid. þat er vist satt herra konungr at ver erum skylldir millum allra manna rett at gera ef[42] ver kynnim ok sua vili gud at se. ver hofum heyrt margra manna tilkall er sik telia til Noregs ok eru oss kunnig flestra manna maalaefni. ok þo vilium ver enn giarna til hlyda ok til leggia sem gud kennir oss med godra manna raadi er her eru nu vid staddir. ok þess bidium ver ok biodum af guds haalfu at allir menn segi þat sem þeir vitu sannaz her vm fyrir gudi. þer sitid nu Hakon konungr i rikinu ok segit sua ok allir vitrir menn ok ydrir vinir at þer erut erfingiar til Noregs eftir faudur yduarn ok allt yduart forelldri hefir aadr þessu riki raadit madr eftir mann sua at alldri hefir kuennkne i milli komit ok væntir mik at flestir menn fylgi þui nordr i land at þat se satt er þer segit. Skuli jarl er austan kominn ok margir adrir godir dreingir med honum ok kallaz erfingi Jnga konungs brodur sins ok marga hofum ver heyrt hans vini sanna þat med honom. her er ok Guthormr sun Jnga konungs ok kallar til Noregs eftir fedr sinn. her er ok med jarli Sigurdr ribbungr son Erlings steinveggs ok kallaz rettkominn til Noregs eftir Magnus konung er hann kallar faudurfaudur sinn. menn ero (h)er komnir[43] austan or Gautlandi fra jungherra Knuti syni Hakonar jarls ok flytia sua af hans hendi sem menn vitu at satt er at hann er skilgetinn arfi jarls ok Jnga konungs eftir einkamaalum þeim er giorr voru a millum þeirra aa Eyrarþingi med samþycki Þoris erchibyskops ok annarra byskupa er þat votta at sa þeirra er skilgetinn erfingia ætti eptir sik þa skilldi sa taka arf eptir baada þa. nu er þat at mæla til allra manna þeirra sem her eru nu lendra manna lærdra manna ok vlærdra at þat leggi huerr til þessa maals sem hann veit sannazst fyrir gudi. enn þo at ver vitum hueriu ver vilium fylgia vm þetta maal þa vilium ver þo heyra fleiri manna tillỏg.
Ord Skula jarls
73. Skuli jarl tok þa til orda. Þat er vist herra erchibyskup at ek er brodir Jnga konungs samfedri ok skilgetinn ok sannr hans erfingi at logum ens helga Olaafs konungs. Hakon konungr suarar þegar ordum jarls. þu ert vist arfi Jnga konungs til allz þess er þer tokut rettliga eftir faudur yckarn enn eigi til Noregs rikis. þuiat Jngi konungr var settr i at gæta mer til handa minnar faudurleifdar. Jarl suarar. ek kollumz vist erfingi til allz þess er hann hafdi rettliga. Þa suarar konungrinn. þa skalltu nu ranzsaka fyrir godum monnum huart hann erfdi Noreg eftir fedr sinn eda var hann settr i med godra manna skipan til gæzslu. Sem erchibyskup heyrdi at nockurar styttingar foru i med þeim þa bad hann þa hætta þess kyns ordum. Eftir þat logdu til huarstueggia vinir sem huerium likadi.
Fra Joni staal. capitulum.
74. Siþan stod vpp Jonn staal ok mællti. þat hugdum ver fornir Birkibeinar þa er ver þoldum mest erfidi med Suerri konungi ok helltum flestum sueita vt. at eigi mundi þurfa þessa tals þuiat allir borduz at frelsa honom sina fedrleifd ok hans afkuæmi. enn þo er eigi vndarligt sumskostar at Skuli jarl fylgi þessu maali þui at ver hofum heyrt at þeir logmann eru her nu inne er þat tiadu jarli opinberliga at hann væri rettkominn til Noregs eftir Jnga konung. ok er þetta mællt til yduar Amundi remba ok Eysteinn Roasun þar sem þit sitid a pallinum. Amundi liop vpp |[44] ok suarar. huar vartu þa Jonn staal er ek mællti þetta fyrir þer edr seg mer mann þann er mik heyrdi þetta mæla. Eysteinn stod þa vpp ok duldi þessarra orda fyrir sik. Arnbiorn Jonssun mællti þa. þa kann vera at logmann vorir hafi þetta mællt ok hafi veinurd veri(t) nær þeim enn laug ens helga Olafs konungs. maa ok vera at fylgt hafi mutugiafir.
Tala Gunnars logmannz
75. Hakon konungr stod þa vpp ok mællti. eigi skulum ver sua at fara vm ranzsakit þessa maals. ver skulum fyrst taka þann logmann er fyrstr aa at vera or Þrændalogum þar sem konungssætid sialft er med rettu. hann er ok elldzstr logmadr i landinu þui at hann tok logsogu vm daga Suerris konungs ok Eysteins erchibyskops. eigi hafa menn ok her til fundit med honom fals edr flærd edr rangyndi ok þui hafa allir menn þat fyrir satt at hann se enn vitrazsti madr i landinu. ok med þui Gunnarr bondi at til þin er skotid þa seg nu ollum aheyrandum þat sem þu veizst sannaz fyrir gudi vm vaart maal er til Noregs kollum. Gunnarr tok seint til orda ok mællti. þer anefnid mik til herra konungr at ek skylldi segia milli yduar hofþingianna huerr yduar Noreg aa. enn þat er mikil byrdr einu kotkarlsbarni at skipta sua miklum rikdome ok segia af einshuerium ok til annars ok kenni ek aa mer þat sem ek vænti at fleirum fylgi at skialfandi ok ræddr mun ek þat gera. þuiat þa er Suerrir konungr feck mer þetta starf baud hann mer ath skipa maalum milli kotkarla enn eigi aa milli hofþingia allra hellz er þeir heyra sialfir aa er maalit vardar. ek heyrda vm rijd at logmennirnir duldu þess er þeim var ok kent med þui at flestir eru ræddir fyrir valldinu. vil ek eigi þessa byrdi aa mik binda at leysa þetta maal. enn med þui at ek vænti at flestir kotkarlasynir kunnu litla skynsæmd til þess at skipa stormælum (fyrir sakir) kunnostuleysis. ma ok vera at sumir se nockut vinhallir. þa laatum þann fram segia er ueit huat satt er ok satt segir huart sem aa heyrir rikr edr vrikr ok engann ottaz þo at einshuerium misliki. enn þat er logbok ens helga Olafs konungs er eftir hans skipan var ger vm allan Noreg ok allir Noregsmenn hafa fylgt siþan þeir sem rett vilia segia. enn ef ek skal geta fyrir fram huat hon segir framazst ok ek hefir skynsemd til at skilia þa segi ek sua at Hakon konungr er einn rettborinn til Noregs af ollum þeim monnum er nu kalla til i dag. ok þo at þeir sæti baadir i rikinu i dag Jngi konungi ok Hakon jarl þa segi ek sua at konungr ætti at stiga til faudurarfs sins ok krefia þa or rikinu ef hann skylldi logum naa. ok þui segi ek at huarki Skuli jarl eftir Jnga brodur sinn ok eigi jungherra Knutr eftir Hakon fedr sinn ne Guthormr eftir sinn fedr Jnga konung aa at kalla til Noregs medan Hakon konungr lifir. enn syni Erlings steinveggs segi ek engi log. segi Vikueriar honom laug þuiat þeir hofu hann ok faudur hans munu þeir ok vita huar hann skal til sins faudurarfs ganga. mun ek her fella mina taulu at sinni. Þa orti konungr a Dagfinn bonda er næst hafdi lỏgsogn i Gulaþingslogum ok bad hann segia þat sem hann vissi sannaz fyrir gudi. Dagfinnr hof sua sina rædu. ek kom ungr til Suerris konungs ok var ek i nockorum bardogum med honom. þeim tueimr audrum er hann bardiz i Floruvaagum vid Eyskeggia ok annan aa Jonsvollum vid Bagla. ok skildi hann sua fyrir aadr hann bardiz. gud gæti vaar ok heilug Maria ok enn helgi Olafr konungr ok sua gefi gud mer sigr i dag sem ek hefir nu rett at mæla ok at veria mina faudurleifd enn þeim rangt er i moti mer eru. ok þat veit ek at hann ok hans afspringi eru rettkomnir til konungdoms þessa ok þat segi ek laug ok þui vil ek gudi suara at Hakon konungr er rettkominn til Noregs enn engi annarra sa er nu kallar til. ok þat legg ek til þessar lỏgsogu at ek vil med honom beriazat ok med honom lifit laata ef þaurf geriz. Þetta tal romudu flestir vel.
Tal Amunda
76. Hakon konungr mællti þa til Amunda rembu logmannz af Ryiafylki. med þui Amundi bondi sagdi hann at sua er flutt at þu hafir nockut ordum til hallat at ek veri eigi rettkominn til Noregs þui seg nu þat sem þu veizst sannaz fyrir gudi. Amundi suarar. margar fagrar giafir aa ek at launa Skula jarli ok sua opt hefir ek vel halldinn verit med honum at eigi fær ek tolum a komit. enn eigi hefir ek druckit vit ne einord at ek hafa fyrir þat laatid manndominn edr sannindi. þuiat þat veit ek fyrir gudi at Hakon konungr er rettr erfingi eftir fedr sinn ok sitt forelldri til allz Noregs. enn þat hefir ek oft mællt at Skuli jarl er rettr logarfi eftir Jnga konung til allra þeirra luta er hann feck rettliga. enn til yduar byskupa sumra at mæla ok sumra lendra manna gangit nu vid þeim bermælum er þer hafit mællt þa er ver hofum allir setid hia jarli ok verit vel halldnir ok þegit af honom giafir. þer hafit ok nafnbætr med miklu valldi ok skylldu þer nu eigi vndan smeykiaz sannindum þuiat þer hafit optar ok med fleirum fortolum eggiat Skula jarl at kalla til Noregs enn lỏgsogn Amunda ok lau(n)gu mundi hann vfrid hafa vpp hafit ef þer hefdit raadit. enn gud gefi þeim goda sætt konungi ok jarli. ok eigi kann ek fleira til at leggia þessa maals at sinni enn þess vil ek gud bidia at huerr sa er verra hefir til þessa maals lagt enn Amundi remba hafi nu horn i hofdi ok eigi sem byskups mitr. Arnbiorn Jonsson mællti þa til Eysteins Roasunar. Eysteinn fostbrodir ok laugunautr vid erum baadir fornir Baglar ok hofum leingi i bud saman verit. laatum nu vppi þat sem vit hofum iafnan maællt fyrir jarli. Eysteinn suarar. ek væntir at margir hafi þau ord mællt fyrir jarli at eigi gangi nu allir vid. enn þat veit ek sannliga at eigi mællta ek þat fyrir honom ne þer at eigi væri Hakon konungr rettkominn til Noregs eftir fedr sinn ok forelldri eftir Olafs konungs logum sem siþan hefir samþyckt verit.
Þordr skolli sagdi
77. Þa bad konungr Þord skolla segia lỏg vm maal þeirra jarls. hann hafdi lỏgsogu austr fra Suinasundi. hann hof sua sitt maal. ecki er ek af þui logmadr kalladr at ek kunna |[45] nockut i logum enn opt hefir ek maalum skipat milli kotkarla enn faatt kann ek vm konunga at tala ok ecki ætlada ek at þat væri min yfirseta at dæma milli þeirra. enn Þordr fadir menn het logmadr ok sagdi hann mer sua at hans fadir sagdi sua ok adrir forelldrismenn varir at æ skylldu allir Noregsmenn fylgia konungssyni medan hann væri til. þat letu þeir ok fylgia at þeir mundi alldregi þrifaz er i moti þeim væri.
Framsogn Saxa a Haugi
78. Eftir þetta bad konungrinn Saxa aa Haugi segia lỏg. hann var af Heidmork. Saxi tok sua til ordz. ek var med Hakoni konungi fedr þessa konungs ok heyrdi ek þat þa alla mæla bædi byskupa ok alla alþydu þa er konungrinn var frafallinn at giarna villdu hans syni þiona ef til væri ok eigi segi ek ỏnnur lỏg enn hann er rettkominn til allz Noregs eftir sinn faddur.
Tala Þoris logmannz
79. Þa bad konungrinn Þori logmann af enum sydra lut Vpplanda birta sina sogn. hann suarar sua. þo at ek væra sua vitlauss edr illuiliadr at ek villda annat segia enn þessir logmenn hafa adr sagt þa mundi min ord eingis vird. enn nu veit ek þat fyrir gudi at alldri hefir ek annat mællt her til ok þat segi ek enn at Hakon konungr aa allann Noreg med rettum erfdum. ok þat legg ek til at ver allir Noregsmenn fylgim konungssyni medan til er þuiat þa ferr Noregsriki vel huersu sem sidarr ferr.
Tala erchibyskups
80. Gvthormr erchibyskup tok þa til orda er logmann hofdu lykt erendum sinum. nu hofum ver heyrt sagdi hann huat lỏgmenn vaarir hafa talat. enn þo at sina leid hafi huerr þeirra greint þa hafa þeir þo allir eitt sagt sem ver vissum aadr huat satt var ok þui iaatum ver giarna at Hakon konungr er rettkominn til allz Noregs eftir fedr sinn ok forelldri af þeim monnum ollum er nu lifa. enn þo vilium ver at su skipan standi oll ok sættargerd milli Hakonar konungs ok Skula jarls sem aadr var mællt vm landaskipti þuiat þat er likaz til fridar at þeir se sem bezst saattir sin aa milli. ok þess bid ek konung at hann geri sem bezst vid Guthorm frænda sinn. enn vm Sigurd ribbung kann ek færra at tala. Eftir þetta taladi sitt erendi huarr þeirra Gunnars grionbaks ok Dagfinnr bondi ok var þat mest at fysa sætta ok samþyckis med konungi ok jarli. ok lauk sua þessi stefnu.
Talat vm skipti
81. Eftir þetta funduz þeir huersdagliga konungr ok jarl ok toludu vm raadagiordir sinar. ok þa er vm þridiungaskipti skylldi tala villdi jarl enn synzsta þridiung allt nordr til Sallzsyriu. enn konungr sagdi at þo væri meira enn fyrr væri dæmi til þott hann hefdi fra Rygiarbiti ok austr til Landzenda enn kuaz þo þat vilia sakir felagsskapar ok fridar. ok skilduz þeir ath þui sinni. Her eftir geingu lendir menn Andres Jonssun Lodinn Gunnasun ok syslumenn or Vikinni ok baadu konung at hann skylldi siaalfr hafa austr þar enn skipa jarli nordr vm Þrændalỏg. Nichulas byskup bad ok þess hins sama ok het konunginum at hann skylldi i ollum lutum hans vin vera bædi opinberliga ok leyniliga.
Fra konungi ok Skula
82. Eftir þetta funduz þeir konungr ok jarl ok sagdi konungr at hann villdi fara austr i land enn hann villdi at jarl færi nordr i Þrandheim. Ok þa er þessi kostr kom vpp ok vm þridiungaskipti var talat þa sagdi konungr at her skylldi lagaskipti aa vera ok skylldi hinn nordazsti þridiungr vera nordan til Sunmæriss. enn jarl villdi at allt væri til Sognsiors. ok þa er skynsamir menn hugdu at þa skildi eigi meira enn .x. skipreidur at konungr hefdi meira enn haalft. Konungr mællti þessu i mot ok sagdi at ecki maatti sua ver. þa bad erchibyskup at þat skipti skylldi standa med þeim sem skildi riki erchibyskups ok Biorgyniar byskups. enn ef ofridr geingi a riki konungs þa skylldi jarl skylldr at fara sua austr i land sem nordr þegar konungr villdi ok med erchibyskups raadi. Var þessi skipan stadfest ok bref vm gert ok sett fyrir jnsigli konungs erchibyskups jarls ok liodbyskupa. ok at þessum lutum skipadum biugguz heim byskupar ok lendir menn. Tok konungrinn menn nordan or landi þa er honum voru traustazstir ok setti austr i Vikina. enn jarl tok sina vine ok hafdi med ser. Konungrinn tok Gullbringuna er hann aatti mest skipa ok sendi austr fyrir ser ok styrdi Biorn modurbrodir hans ok Olafr Jnguson enn hann biozst nockuru seinna. Sigurdr er verit hafdi Ribbunga konungr bad at hann skylldi fylgia honum i Vik austr. konungr iattadi honum þui. ok er jarl vissi þat taladi hann þat fyrir Sigurdi at eigi mundi allt trygt vera ok siþan for Sigurdr med jarli nordr i land. Hakon konungr mællti sua til jarls aadr þeir skildu. medr þui at þer vilit Sigurd med ydr hafa þa halldit hann sæmiliga ok siait sua fyrir at hann geri oss einga afarkosti. Jarl kuez þat fullkomliga varda skylldu. Jarl ferr nu nordr i land med lendum monnum sinum ok lidi. enn konungrinn for austr i Vik ok kom þann sunnudag til Tunsbergs er vpp hof aduentus domini. þar toku allir menn vel vid honum. Nichulas byskup var þa i Tunsbergi fyrir konunginum ok fagnadi honum sæmiliga ok gaf honum margar giafir. enn konungr veitti honum enn nerdra lut Osloarsyslu ok gaf honum .xviij. sessu med ollum reida. for Nichulas byskup eigi fyrr or Tunsbergi enn .iij. nottum fyrir jol ok laa i Laufeyium joladaginn. Þaa sendi konungr til hans Jofray profast ok Dagfinn bonda at bioda honum aftr til konungs vm jolin. byskup quez þann kost giarna taka skylldu ef honum byriadi eigi heim fyrir enn þridia dag. enn byskupi gaf þa byr inn til Osloar. hann sendi þa Juar profast med morgum fogrum sendingum. Hakon konungr gerdi þessa lenda menn vm jolin Halluard bratta Symon ku. þessi var enn .vij. vetr konungdoms hans.
Andlat Guthorms erchibyskups
88. Hakon konungr for i moti paschum inn til Osloar ok var þar miok leingi vm vaarit i gardi Þorleiks spaka þui at konunggardr var þa eigi vppsmidadr siþan brunnit hafdi. Þa komu menn norþan fra korsbrædrum ok jarli med brefum ok sagdi andlaat Guthorms erchibyskups ok þat med at þeir hofdu i stad hans kosit Sigurd er verit hafdi aboti i Tautro. hann var þa vtanlandz. þeir baadu konunginn þar til leggia sitt samþycki |[46] ok skrifa med honum til pafa. Konungr taladi þetta maal fyrir Nichulasi byskupi ok fanz þeim sua i at med þui at Sigurdr var appelladr þui er aadr hafdi hann þotti þeim hann eigi til sua storra luta fallinn. bar þat ok til at hann var litill vin konungs. Konungr ok byskup ritadu bref til pafa þau er i moti stodu Sigurde. enn þeir baadu at Petr aa Husastodum skylldi vera erchibyskup er þa for med brefum jarls ok korsbrædra til pafa at flytia maal Sigurdar. ok sua vard med guds miskunn at hann vard erchibyskup.
Vermar suordu eida
84. Austr i Vermalandi hafdi Sigurdr ribbungr laungum verit þa er hann striddi vid Birkibeina ok þadan gert vspecktir a riki Hakonar konungs. Hakon konungr sendi bref vm vorit austr þannig ok stefndi til betr enn .xx. monnum þeim er bezstir voru þar til vmbotar þessa maals. Þeir komu til konungs a Tunsbergi. þa komu þar ok margir af bændum ok kærdu aa þa afarkosti ok raan er þeir hofdu af Vermum lond. Vermar logdu allt aa konungs valld enn konungr lagdi a þa gialld enn gaf þeim vpp fyrir miskunnar sakir. enn eida soru þeir konungi at þeir skylldu honum iafnan tryggir vera ok laata alldri hans vuini þrifaz i sinu landi. Konungr giordi menn austr med brefum ok var þessi sætt lyst a ollum þingum ok iattad. Hakon konungr bioz vm vorit or Oslu ok til Tunsbergs. ok trinitatisdag er hann veitti sueitungum sinum gerdiz hark nockut i bænum med hirdinni ok gestum ok huskorlom. fellu þar .v. menn enn margir vrdu saarir. konungrinn kom þar i mikinn harska aadr hann fengi skilit þa. Eftir þat for konungr til Biorgyniar. þar kom til motz vid hann Gillicristr ok Ottarr Snækollzsun ok margir Sudreyingar ok hofdu morg bref vm naudsyn þeirra landz. Þa kom ok iarl Jonn af Orkneyium ok sættiz vid konunginn vm þau maal er þeirra voru aa millum ok setti Haralld son sinn i gisling ok var hann vm sumarit med Hakoni konungi.
Skuli for til Þrondheims
85. Þetta sumar for Skuli jarl nordr a Halogaland ok kom at stefnu i Vaaga. med honum var Sigurdr ribbungr. Juarr vtvik var a skipi jarls (i) stafni. hann lagdi at i Kirkiuvagum. Vm morgininn er jarl vaknadi voru brottu allir menn af skipi hans fyrir framan austrum. hann spurdi huar þeir voru. honom var sagt at þeir hofdu stefnur i Vogum ok voru flestir med vopnum. Jarl liop vpp med suerd i linklædum einum. þeir foru med honom er eftir voru med jarli a skipinu. Sem hann kom i Vaga var þat þar tiþenda at Baardr fleckr ok Þordr sun Eiriks prestz baaga hofdu vegit Aarna systursun Paals vagarskalms ok hirdmann fyrir þat er hann hafdi vegit Audgrim agdanes lauganaut þeirra saklausann. Jarl vard illa vid þetta. enn Juarr vtvik hafdi til farit med þeim ok hellt vpp suorom af hendi hirdarinnar. Paall bondi hafdi komit vt vm nottina ok likadi storilla. Vm morgininn er þingit var baud Juarr bod fyrir vigit enn Paall bondi suarar quat Juari meiri naudsyn at hafa betr gætt siglingar sinnar er hann for af Biarmalandi ok hafa eigi þar tynt enum bezstum bondasonum enn gerazst fyrirmadr at þessu at drepa hird konungsins ok jarls ok laugunauta sina ok kuad eigi bod mundu þegin at honom. ok sleit sua þessa þingi.
Brotthuarf Sigurdar ribbungs
86. Þa er lokit var erendum jarls aa Halogalandi hellt hann nordan. ok er hann kom vt til Nidaros þa voru komin leyndarbref af Vermalandi til Sigurdar ribbungs fra þeim summum er aadr hafdi suarit Hakoni konungi tronadareida ok þeim summum sem Sigurdi hofdu fyrr þionat. at hann skylldi leita brott or valldi jarls ok austr til þeirra. Erlingr romstafr var þa raadgiafi Sigurdar ribbungs er fyrr hafdi verit merkismadr hans. þeir gerdu þat raad at vm morgininn snemma fyrir Olafsvoku aftan fengu þeir ser korkaapur af klerkum ok geingu sua vt vm akra ok vt vm Steinbiorg ok vpp aa Gaularaas ok leynduz þar vm rijd. Þa er sungnar voru tiþir i bænum var jarli sagt at Sigurdr var i brottu. Jarl let þa menn fara alla vega fra bænum bædi aa skipum ok hestum ok fanz hann æigi. Jarl let taka islendzkann mann er verit hafdi med Sigurdi Andres Þorsteinssun brodursun Sæmundar i Odda ok sagdi at hann mundi nockut vita til huar Sigurdr var. enn hann villdi ecki fra segia ok let (jarl) hengia hann. hann gaf ok sauk klerk þeim er Baardr het er kaapuna hafdi leed. Gudmundr byskup af Jslandi var þa þar i bænum ok gaf hann morg haurd ord Skula jarli fyrir aftoku Andres þuiat hann hafdi aadr iafnan verit med Gudmundi byskopi. Jarl gerdi nu bref til konungs ok sagdi at Sigurdr var þui moti brott laupinn at hann hafdi aadr iafnan kyrrliga ok spakliga med ser verit ok kuaz þat hyggia at hann mundi ofrid gera. Konungr let þa gera bref ok let bædi fara it efra ok it ytra austr i Vikina ok bad menn gæta sin.
Ribbungar foru i Vermaland
87. Sigurdr Ribbungr for austr vm fiall ok kom i Eystridali. þa kom i mot honum mart hans manna eftir þui sem þeir hofdu aadr raad fyrir gert ok hof hann þa flock ok reisti merki ok for sua austr i Vermaland. Dreif þa mikit lid til hans. þessir sueitarhofdingiar quomo til hans i Vermalandi Þordr austmadr Eirikr laati Oddr son hans Halluardr suadde Þorbiorn ringr ok Þorgeirr rigr. þeir voru allz. .xij. sueitarhofþingiar ok hofdu allir marga menn. þa kuomu þeir i mot honum Haralldr af Skotyn Aalfr Styrssun ok Giardarr brodir hans Amundi a Folauelli med miklu lidi. Vermar toku vid ollum er þangat komu ok gerdu honum sialfir mikinn styrk ok alla lidueizslu sua sem þeir maattu framazst. Siþan lyptu þeir ferd sinni no(r)dan i Noreg ok kuomu fram a Raumariki. þeir komu aa vuart at Olafi mok frænda Hakonar konungs i bygd þeirri er Skaun heitir. hann var at brudlaupi aa bæ þeim er Leyring heitir. þeir toku hus yfir þeim ok byrgdu þa inni. Olafr hafdi mikla sueit ok goda hirdmenn konungs gesti ok marga adra goda menn. Ribbungar budu Olafi grid enn engum odrum. enn hann kuaz eigi vilia grid þiggia (nema) med þui moti at[47] allir hafdi grid. þeir iattudu honom þui. Siþan geck Olafr vt ok toku þeir hann ok helldu enn drapu huern hans mann sem vt geck. þar fellu .lx. manna ok .xx. hirdmenn. Sua kuat Sturla[48].
- Hliop sa er hersum steypa
- |[49] hyrgialldandi villdi
- ygr fra allualldz maagi
- iarnsueims or Þrondheime.
- endr leet Erlings frændi
- Vpplond farit brondum
- strid lutu staala meidar
- storþung af Ribbungum.
Ribbungar baadu Olaf sueria ser eid at hann skylldi alldri a mot þeim vera ella mundi hann drepinn. hann sor eid ok sagdi þo at eigi mundi godr vera edr vel særr. Þegar sem Olafr komz i brott sofnuduz menn til hans feck hann ser i annat sinn mikla sueit ok goda ok for at Ribbungum ok drap af þeim nockura menn. enn fyrir þui at Ribbungar aattu frændr i hueriu husi a Raumariki þa vrdu þeir skiott varir vid huar Olafr var ok quomu þar aa vuart. Olafr komz vt ok fell þar skamt fra husunum. þeir drapu flesta alla sueitunga hans er hann hafdi þa nyfeingit. Þessir menn hofdu Heidmork af hendi Hakonar konungs Juarr a Skeidahofi Fridrekr slafsi. Heinir lystu þa mikinn dreingskap skaaru vpp heraur ok nefndu menn or þridiungum ok helldu vỏrd aa ser nott ok dag ok toku samhelldi sitt vm alla Heidmork at sa skylldi vera landraadamadr vid konung er eigi væri þegar vppi er naudsyn krefdi. þeir hofdu .c. manna ok huerium þridiungi at gæta bygdanna. komuz Ribbungar þui huergi fram helldr reistu þeir ferdir sinar at Ribbungum austr i Vermaland ok vt a Raumariki ok gerdu þeim marga bakellda.
Ribbungar drapu Olaf
88. Hakon konungr ok Skuli jarl hofdu sua mællt milli sin at þann sama vetr skylldi konungrinn gera brudlaup sitt i Biorgyn ok skylldu þeir þar finnaz. Konungr gerdi sua raad fyrir sem þeir hofdu talat aadr fyrst vm jolaueitzsluna ok siþan vm brudlaupit. Enn konungrinn for vm haustid austr i Vik ok feck haurd vedr þa er (hann) sigldi or Rotti fyrir Jadar. kom konungr vm dagsetr i Seleyiar. þeir hofdu storm vedrs ok þo hellt konungr heilu skipi sinu. hann hafdi Sættaspillinn. Þegar konungrinn kom til hafnar þa rere hann vt i moti skipunum a eftirbaati. Hakon kaafuis kom fyst eftir ok visadi konungrinn honom til hafnar. hann hafdi laatid flesta skiolldu sina þa er vid framstafn voru ok miok lekat skipit af siglingu. konungrinn beid til þess i sundinu er oll komu skipin. Vm morgininn sigldi hann inn vm nesit ok er hann kom i Hornborusund laagu þar fyrir honom byrdingar ok sogdu menn konungi at Ribbungar voru komnir austan af Vermalandi med mikit lid ok hofdu drepit Olaf mok. þat þotti konungi skadi mikill þui at hann var godr dreingr ok frændi konungs sua at faudurmodir hans var dottir Haralldz konungs gilla. Oli vargr het faudurfadir hans lendr madr a Raumariki. Konungr for til Tunsbergs ok kom þar til hans Arnbiorn Jonssun ok Simon kyr ok adrir lendir menn or Vikinni ok syslumenn. konungr sagdi þeim ætlan sina at þegar sem hann hafdi syst erendi sin þa vill hann nordr til Biorgyniar ok gera brudlaup sitt eftir einkamaalum þeirra jarls. enn þeir segia at sua mikill ofridr var i Vikinni at þeir villdu med engu moti at hann færi þadan ok quoduz þegar skylldu i brottu fara ef hann færi. Þa gerdu þeir þat raad at konungr sendi nordr Dagfinn bonda ok Hakon kaauis at segia huat taalmadi ferd konungsins. þa gerdi konungrinn annat sinn bref til Suia konungs ok minti aa huern skada hann hafdi feingit af Vermuni ok bad hann eigi laata vuini sina styrkiaz i hans riki. kuat þau einkamaal verit hafa inna fyrri konunga at huarr skylldi reka annars vuini or sinu riki.
Hakon konungr baud Knuti
89. Hakon konungr sigldi þa austr til Konungahellu. en allir Ribbungar er þa voru i Vikinni stucku vndan vpp a Markir var þa kyrt i Vikinni. Þa kom til konungs Aaskell logmadr er aatti fru Kristina modur iungherra Knutz. konungrinn baud þa Knuti frænda sinum til sin ok kuez honom sæmdir miklar gera skylldu ef hann væri med honom. logmadr tok þui vel enn beiddiz þo þeirra kosta er konungr maatti varla laata. Þeir tolodu mart vm vfrid þann er Vermar ok Markamenn gerdu i Noregi med Ribbungum. Her voru lendir menn konungs ok kærdu fast huern skada Nordmenn hofdu feingit af Vermum ok Gautum sogdu þeir sua at Noregsmenn maattu medr engu moti þenna skada leingr þola. Lỏgmadr suarar sua. þat er ecki mitt riki ne valld enn þo vil ek at þer ritid med mer austr til Eiriks konungs at hann segi sinum vmbodsmonnum at þeir reki her þenna or landinu[50] ok leggi þeim vid afarkosti. Hakon konungr suarar. ver hofum ritad .ij. sinnum til Eiriks konungs ok hafa saumu suỏr i moti komit at hann skylldi vm bæta enn þo hefir þat ecki vordit þuiat æ er verr ok verr ok þeirra afli vex huersdagliga i vorum skiptum enn ver hofum laatid marga goda menn af þeirra volldum. Lỏgmadr bad gera it þridia bref til Suiakonungs ok kuez hia vilia vera er lesit væri ok leggia til slikt er honum syndiz. Hakon konungr gerdi þa bref med þui moti at Eirikr konungr skylldi fyrir atta dag jola hafa rekit vuini hans or sinu riki. ella sagdi hann efanarlaust at hann mundi sialfr hefna sins skada. Laugmadrinn het at hann skylldi saunn tiþendi hafa til konungsins fyrir enn aatta dag jola. Hann var .ij. daga med konungrinn i sæmiligri veizlu. Siþan skildu þeir. konungr for nordr til Tunsbergs ok kom þar .vij. nottum fyrir jol ok stefndi til sin syslumonnum aa Raumariki ok Hadalandi ok odrum þeim sem voru a Vpplondum ok kom þar mikit fiolmenne.
Bref fra Suiakonungi
90. Hakon konungr hafdi mikla rausn vm jolin ok þessa raadgiafa huersdagliga aa tali med ser Eystein lỏgmann ok Simon i Vetrvikum[51]. Jafnliga komu þeir menn til konungs er kærdu raan ok stuldi er feingit hofdu af Ribbungum Vermum ok Markamonnum. J jolunum kom bref austan fra Suiakonungi. ok fanz Hakoni konungi sua i hans brefum sem hann mundi litlar bætr aa raada vm þat sem konungr taldi at ok eftir (þat) lysti konungr þui at þegar eftir jolin mundi hann rida austr at Vermum ok Ribbungum ok hefna þess skada er þeir hofdu honom gert. gerdi þa ord Arnbirni Jonssyni at hann kæmi til hans vid Eidaskog. enn Simon kyr ok Baardr brimsteinn ok Halluardr bratti skylldu koma til hans aa Morkum ok allir Vikueriar. hann stefndi til sin ollum syslumonnum er aa Vpplondum voru. hann |[52] aatti huersdagliga stefnur vid sina menn ok bad þa bua sik ok vopn sin. konungr sendi ok bod vm alla Folldina at þeir skylldu bua honum reidskiota. enn Vestfylldir gerdu sua mannliga at þeir fluttu til hans .cc. hesta ok gaafu honum alla fyrir godvilia sakir.
Ferd Hakonar konungs
91. Hakon konungr byriadi ferd sina or Tunsbergi .iij. nottom eftir jol. þessir voru þar formenn Nichulas Paalssun Gunnbiorn bondi Haralldr stangarfylia. enn konungr skipadi eftir a berginu Olaf Jngusun Eystein Roasun Onund Bryniolfssun ok .cc. vaskra manna þeirra er þungfærazstir voru. Hakon konungr for et ytra or bænom a skutu. þessi var enn viij. vetr konungdoms hans. Hann var .iij. nætr aa leid inn til Hauksvikr. þar komu reidskiotar a mot honum ok reid hann þar vpp med lidi sinu ok sua inn i fiordinn Skiaaldr. sem hann kom vndir Eikabergs skog komu þeir i mot honom er it efra hofdu farit ok mart beiarmanna or Oslu. þa aatti konungr tal vid lid sitt ok setti grid ok lysti þui at hann mundi eigi leingr dueliaz i Oslu enn .ij. nætr. bad menn sua vid buaz. Nichulas byskup var i bænum. hann hafdi spurt at konungr ætladi austr a Vermaland eftir jolin. Prestr einn var kominn austan af Vermalandi er Jonn het. byskup let kalla hann til sin ok sagdi sua at Hakon konungr ætladi at fara med allann her af Noregi austr til Vermalandz ok brenna bædi konur ok born enn presta skylldi leggia a stiga ok hyda. Prestrinn ferr skiott i brott ok berr þessi tiþendi huar sem hann kemr. hann for .ij. daga or Noregi i Vermaland ok kom þessi niosn fyrir konunginum. Hakon konungr sendi Haralld stangarfyliu fyrir ser til byskups ok bad konungr at hann skylldi vera i gardi konungs ok kostnadi þær .ij. nætr er hann væri i bænum. Byskup suarar sua at ecki maatti vera allt saman vlfar ok kaalfar. enn þo reid byskup i mot konungi ok baud honum alla sæmiliga luti af sinni hendi. enn konungr for i gard Haralldz syslumannz sins enn huersdagliga sendi byskup honum vist ok dryck af sinum gardi. Dagfinnr bondi bioz þa skyndiliga ok for jolaaftan or Biorgyn i Hauksvik ok for med konungi inn til Osloar ok baud konungi fylgd sina til Vermalandz. enn konungr villdi þat eigi enn þackadi honum sinn godvilia margfalldann er hann hafdi þa birt med miklu erfidi sem iafnan. konungrinn taladi þa marga luti fyrir honum ok sua huat raad hann sæi fyrir Sigurdi syni sinum ef honum yrdi eigi audit aptr at koma i Noreg. hann atti þa eingann sun annan enn þau born Kaungu vngu ok Ceciliu konungsdottur.
Ferd i Vermaland
92. Dagfinnr bondi sneriz siþan aptr ok er hann kom vestr fyrir Nesiar rak at þeim isa ok vard hann at snua til meginlandz. enn þar voru Ribbungar fyrir i flestum stodum med storum sueitum. enn Sudrmenn laagu fiolmennt a kuggum i Sandafirdi ok er þeir spurdu til Dagfinnz letu þeir hann fara til sin ok helldu hann vel enn logdu skip hans i milli kugganna. Ysakr i Bæ hafdi syslu i Sogni hann hafdi verit med konungi vm iolin ok fengit orlof til nordrferdar. hann kom ok i þenna sama isreka. enn fyrir sakir Ribbunga atti hann eingann kost annan enn snua til Sudrmanna ok toku þeir vid honom sem bezst. setti hann þar vpp skip sitt ok for inn til Tunsbergs enn Dagfinnr beid til þess er minkadi isana ok foru siþan nordr til Biorgyniar. Konungr for or Oslu manadag. hann for vpp a Raumariki ok var vm nottina at Gunnars aa Bergi enn lid var vmhuerfis i bygdinni. konungr var adra naatt vppi vid Elfi at þess mannz er Kolbeinn heitir aa Fyri ok vm midnættisskeid komu menn af hestverdi til konungs ok sogdu at vfridr for. konungrinn klæddiz skiott ok lupu menn vpp ok vt. enn tunglskin var biart ok maattu menn vida sia. villdi konungr þui eigi blaasa laata at monnum syndiz ecki vfridligt enn þo gerdi hann menn fra ser alla vega aa hestum. enn nockurir menn hofdu ridit af Hadalandi ok hugdi þui hestvordrinn vfrid. Vm morgininn reid konungrinn vid herinn austr med aanni til þess bæiar er Nes heitir mikill kirkiubær. þar komu i mot honum syslumenn af Heidmork Fridrekr slafsi Juarr a Skediuhofi med halft þridia hundrat manna vel buit. Vm daginn eftir foru þeir austr med konungi til Elfar ok voru a þeim bæ er Stormr heitir enn herrinn vmhuerfis. þa var konungi sagt at Vermar hofdu safnat mikinn ok hofdu sanna spurn af ferd hans. þa kalladi konungr til sin alla sueitarhofþingia ok voru þa skipadir verdir ok niosnir i brott. Klemetr a Holmi for a fremsta vord med .lxxx. manna alla ridandi. hann hellt haalfa raust fra konunginum. annarr vordr var nær konunginum ok voru .xxx. manna a þeim. enn þar næstr voru .vij. menn sua at sia maatti til beiar. Vm morgininn eftir for konungrinn austr i bygd þa er Vigr heitir ok eru þat skammar .ij. rastir. konungr dualdiz þui þar vm naatt at hann vænti at nockurir menn mundu koma i mot honum ok bioda bod af hendi Verma. þat sama kuelld hliopu Ribbungar a nockurar sueitir konungs ok drapu nockura menn fyrir honum.
Enn fra Hakoni
93. Hakon konungr kalladi til sin sueitarhofþingia sina ok skipadi med hueriu moti herrinn skylldi rida i Vermaland þuiat þau ord foru fra at bædi mundi moti standa landherrinn ok Ribbungar. þeir menn voru er þat sogdu ok afeggiudu at hann skylldi rida i annars konungs riki ok sagdi at mikill herr var i Vermalandi. enn ef Suiakonongr sialfr stædi i mot quadu þeir standa til meira haaska. Hakon konungr taladi þa fyrir lidinu. engi ofkæti dregr oss til þessar ferdar. enn þo at Ribbungar ok Vermar standi i mot oss þa ottumz ek ecki þeirra motstodu þui at ver megum vel mæla eftir voru fe ok vorra forelldra. kemr ok siaalfr Suiakonungr i moti. þa verdr annathuart at ver sættumz skiott ella skulu vỏr skipti fara sem gud vill. enn at visu skulum ver eftir leita at hefna þeirra skada sem oss hafa gerfir verit or Suiavelldi vtan vorar tilgerdir. Þessi skipan var fyrir ger ferdinni at konungsmerkit skylldi fyrst fara ok þar med .lxxx. manna skutilsueinar ok hirdmenn vel vaapnadir ok allir ridandi ok fylgdi huerium hesti laupandi sueinn. niosnarmenn fara fystir ok hafdi huerr þeirra .ij. hesta. her næst foru .cc. manna. enn eftir þat sledamenn af Vpplondum. voru þat .d. manna. enn þar næst reid Nichulas |[53] Paalssun ok Haralldr stangarfylia ok hofdu .ccc. riþandi manna. þar næst foru allir sledamenn vtan fra sæ meirr enn .dccc. enn sidazst reid Lodinn Gunnasun ok Erlingr liodhorn Haralldr Vesetasun Gunnolfr huiti Guthormr Erlendzsun ok hofdu d. manna. þui var þessi skipan gerr at ridandi menn foru fyrst ok þa sledamenn ef vfridr kæmi i mot þa skylldu riþandi menn veriaz medan sledamenn tæki vapn sin. skylldu huorirtueggio sledamenn ef vfridr kæmi hialpa odrum ef aa væri laupit. Ok eftir þat er konungr hafdi skipat her sinum i Vermaland .v. hundrat ok .xx. villdarlids ok vel .d. vopnadra manna þar var ok fioldi reidskiotamanna. lidit syndiz þo miklu meira enn var fyrir sledanna sakir. enn þat var mikill þori lidsins er .ij. hofdu edr .iij. hesta ok fylgdi huerium hesti reidskiotamadr. Enn þo at iss væri tueggia rasta langr aa einhueriu vatni þa var fyrr annarr endir hersins af isinum enn annarr endir kæmi aa. Vm kuelldit er sueitarhofdingiar skildu vid konung þa var sua fyrir sagt at allir skylldu mettir at midri nott. þaa let konungr blaasa ok fluttiz herrinn eftir þui sem aadr var skipat. vedr var vindligt ok miok kallt. J moti degi gerdi konungr fram aa skoginn midiann menn. þar var mikil saaluhusstofa vid kirkiuna. hann bad þar gera ellda stora i gardinum. þat var allt senn at dagrinn rann vpp ok konungrinn kom til elldanna ok vermdu menn sik þar vid (vm) rijd þuiat flestir voru frosnir nockut aa hondum edr fotum edr andliti. Hakon konungr reid þadan fyrr enn alliost var med allann herinn. Eidaskogr er þriggia rasta langr ok er kirkia aa midium skoginum. þar er godr vegr ok slettr þa er isar liggia. Sem konungrinn kom af skoginum i Vermaland þa komu niosnir hans i mot honum ok sogdu at engi safnadr var fyrir i landinu ok allt folk hafdi flyit fyrir honum aa markir vt or bygdinni. sua (voru ok) Ribbungar allir i brottu. Þa fluttiz herrinn til beia þeirra er Morastir heita. þat er neyrdzst i landinu þar var allt folk heima. þar beid konungrinn til þess er allr herrinn kom saman ok var þat vm nonskeid. þa taladi konungr vid sueitarhofþingia ok siþan var blasit til þings ok lysti konungr þa raadagiord sinni fyrir herinum at hann villdi med fridi fara til allra bænda i landinu ef þeir villdi aa hans valld ganga ok til miskunnar festa sitt maal. ok med þui sagdi hann at vorir ouinir eru huergi fyrir oss þa vilium ver eigi akafliga fara ok vita ef landzfolkit vili ganga til yfirbota vid oss.
Fra Hakoni konungi
94. Þar dualdiz Hakon konungr litla rijd ok gaf þar grid ollum monnum. enn annvirki geck vpp fyrir hestum. Hann reid vm kuelldit til bygder þeirrar er Eidar heita ok var vm nottina aa bæ þeim er Medalbær heitir er aatti Oddr Eirikssun. þetta var friadag fyrir niu vikna fostu. Hakon konungr hafdi marga sueitarhofþingia i bodi sinu vm kuelldit þuiat (hann) hafdi val flutt vin nordan med ser ok var ecki leingra flutt fyrir frosta sakir. Þa gerdiz saa atburdr vm nottina at ollum verplum var kastad vt i gardinn ok var driugum þridiungr frosinn af huerium. reidskiotamenn toku verplana til sin ok brutu i sundr. siþan toku þeir ioklana ok bræddu enn summa aatu þeir. af þessu vrdu þui sua drucknir at þeir borduz vm nottina ok vrdu þar .xiiij. menn saarir enn margir lamdir. ok var þat fyrst gert vm morgininn at konungrinn feck menn til at setia þetta nidr i milli þeirra. Syslumenn villdu gefa þeim sakir aa enn konungr (gaf þeim) vpp allar. Laugardaginn komu allir sueitarhofþingiar til konungs ok var herrinn þa miok aakafr ok villdu þa brenna bygdina. enn konungrinn frestadi a morguninn ok hugdi at bændr mundu koma til hans ok bidia miskunar ok bioda yfirbætr. Ok er honum þotti sin vaan þrotin þa foru menn or bygdinni sua at aa eingum bæ fanz madr nockurr. Sua quat Sturla.
- Vara landraad
- litlu golldit
- vid allualld
- austan markar
- þa er lofdungr
- leystann hafdi
- elris garm
- eski mettann.
- Sualg huert hus
- heitum munni
- vidar hundr
- Verma bygdar
- ok suipgarr
- seliu racki
- vm gardzhlid
- greniandi for.
Su kuat Olafr Huitaskaald.
- Vigstorma namt Vermum
- valldr fiarædi giallda
- letu ræsir gunn geisa
- geck elldr vm siot recka.
- bændr lutu kuol þa er kyndiz
- kapp spaar logi saara
- gagn letu hyr hegna
- hialldrels fromudr velar.
Nær vatni nockuru liop vpp kerling nockur ein gomul ok spurdi. huar er konungr Nordmanna. Henni var sagt. hon geck fyrir konunginn diarfliga ok bad at hann skylldi (eigi) laata brenna bæ dottur hennar fyrir þat at hon ein þordi heima at vera. Konungr kuad sua vera skylldu ok kalladi til sin gest þann er Jonn vmagi het ok þria adra ok bad þa þar vera til þess er allr herrinn væri vm farinn ok sagdi at þar skylldi allt i fridi vera ok bad hana fara eftir hiuum sinum ok hafa þau heim med ser ok segia sua at fleiri bygdir mundu vbrendar ef nockurir hofdi aa konungs fund komit miskunnar at bidia.
Konungr for yfir brotann
95. Eftir þetta komu menn til konungs ok sogdu at Vermar hofdu fellt mork fyrir ham skamt fra kirkiu þeirri er Nyiakirkia heitir. Þa sendi konungr fram .c. ridandi manna ok bỏgmenn. ok er þeir komu til brotans voru þar faair menn fyrir ok stucku þegar i brott. var þa brotinn hogginn i sundr med boleyxum enn konungr let medan gæta at eingir væri gerfir bakslettir. Enn þeir allir er fyrir stodu ok fyrir ridu med konunginum komu skiott yfir brotann enn siþan leiddu menn tomliga hesta sina þar yfir sem þynzstr var brotinn. Þat var sagt huerium þeim er sidarr for at konungr var fyrir framan brotann ok bardiz vid Verma. geystiz þaa mugrinn fram at brotanum ok vard af þui mikill gnyrr enn sledar brottnudu. enn er konungrinn heyrdi til harksins þa hugdu þeir at vfridr væri ok sneru þegar aftr sem akafaz ok hafdi þar mer miklum vỏda aadr menn kenduz. þeir foru þa i þa bygd er Aarvikr heita vt i landit.
Ferd konungs
96. Hakon konungr kom þar snemma vm kuelldit ok þat folk er honum fylgdi ok er hann var afklæddr var blaasinn herblaastr ok var sagt at Vermar voru komnir ok baurduz vid lidit a skogin(um) aftr. Konungrinn liop vpp ok sa herinn er honum fylgdi ok ridu aftr. kom þa allr herrinn i mot þeim ok hofdu ecki heyrt vfridligt enn þeim var buit sialfum vid dauda er þessu hofdu vpp slegit. foru menn þa til buda sem ætlat var. Fyrir dag komu .vj. menn til konungs |[54] af bygd þeirri er Strond heitir. sa het Geirr er fyrir þeim var. þeir baadu konunginn miskunar ok logdu allt aa hans valld. Konungr iattadi þeim gridum ok sættum ok gaf þeim þat mark yfir alla þa bæi er i þeirri bygd voru at þeir skylldu taka staung eina mikla ok binda vid huita blæiu ok reisa a þat hus er hæst væri i bænum ok skylldu allir af þui kenna þa bæi er grid voru gefin. enn i þeirri bygd voru eigi meirr enn .xiiij. bæir enn þo gerdu fleiri bændr slikt sama mark ok fengu allir grid.
Fra ferd Hakonar
97. Siþan reid Hakon konungr med allann herinn vt i Vermaland ok var brent huar sem þeir foru. enn menn voru huergi heima i bygdum. Þeir foru allt vt i þa bygd er Gladaþros heitir ok brenndu. sem konungr (var a) þeim bæ er Knollr heitir þa quomu þeir bændr a mot honum ok beiddu miskunar er landzmenn sendu ok budu allt a konungs valld. enn med þui at Ribbungar voru ecki leingra vt i landit enn þar þa tok hann sættir af þeim ok settu þeir honum atta gisla þa er konungi fylgdu heim i Noreg. Hakon konungr sneri þa aftr ferd sinni ok var vm nottina aa Strond at Gils bonda þar sem vbrent var. Sua segia Vermar at þar huili heilagr madr er Þorgeirr heitir. Konungrinn for þadan vm morgininn ok var þa brent huar sem þeir foru. þui (at þa) komu eingir menn miskunar at bidia. Vm nottina eftir var herrinn þar sem Saurbæir heita vid Kiolinn ok for vm morguninn i þa bygd er Holmadalr heitir ok var þar giorr samnadr i mot þeim þar sem hellz voru kleifar ok skogar þraungasztir ok skutuz menn aa vm rijd. þa lupu Nordmenn af hestum ok i skoginn at þeim enn Vermar toku skiott vndan ok vard af þui þeirra lutr hardari enn hinna er ecki hofdu i moti tekit at þar var sua vandliga brent at þar stod ecki kot vpp. Þessi bygd var (skiput) miok af Ribbungum ok flestir bændr voru þar handgeingnir Sigurdi ribbung. (Sua kuat Sturla.)
- Eim leggr hyrr med himni
- liop elldr i sal felldan
- vitt hygg ek þegnum þotti
- þeim markar bỏl sueima.
- eydduz allar þiodir
- eidualldr konungr reidi
- baugsendir raud bryndann
- brand i Vermalandi.
Þa er Hakon konungr reid at vestra Holmadali þa komu þar i mot honum bædi prestar ok bændr ok baadu miskunar. konungr let þa blaasa ollu lidinu a vatziss einn. þa lysti konungr þui at menn skylldu hætta brennu ok lagdi vid lif edr limalaat huerium er hans bod bryti. Vm nottina var konungr i vestra Holmdali at prestz eins i godum fagnadi. enn ecki var at drecka nema blanda ok huergi fengu þeir mungaat i Vermalandi. enn slaatrvist skorti eigi þuiat buit var eigi aa brott rekit. Vm morgininn for konungr vestr a skoginn ok kom at midium degi i sitt riki ok var vm nottina j bygd þeirri er heitir Aansmark i Borgarsyslu a bæ þeim er Folkinsberg heitir. hafdi hann þar allt nỏg medr goduilia.
Ribbungar gerdu vfrid
98. Arnbiorn Jonssun hafdi .cccc. manna ok ætladi hann at mæta konungi vid Eidaskog sem raad var fyrir gert. ok er hann for austr af skoginum þa kom hann þar a farueg Ribbunga ok sneriz þegar eftir þeim. enn þeir foru enn beinsta veg vt til Osloar. enn Ribbungar hofdu aadr vm morgininn brott farit. Þar kom til motz vid hann .c. manna vel buit enn hann sendi aftr .c. annat þat er lettazst var. Nichulas byskup var fostrfadir Arnbiarnar ok kærr vin. Byskup dualdi Arnbiorn leingi vm daginn ok kuaz kenna honum morg heil raad. enn þat sogdu flestir at þui gerdi hann sua at hann villdi at Ribbunga drægi sem leingzst vndan. Arnbiorn reid seint or bænum ok var lid hans miok druckit ok þui for hann skamt vm nottina. Enn Ribbungar skundudu sinni ferd sem mest ok er þeir komu vt i Lidir var þar fyrir bondi einn or Tunsbergi er Reidulfr het gullkroppr. Ok er hann spurdi til Ribbunga skundadi hann sinni ferd aftr ok kom at midium degi til Tunsbergs. var þa þegar blaasit ok sagt vỏn vfridarins. Þeir Olafr hofdu haalft þridia .c. manna a berginu. Varla var truat ordum Reidulfs ok var þui minni gæzsla aa hofd. Paalsmesso aptan at kuelldi komu Ribbungar i bæinn. Eysteinn Roasun komz nauduliga vndan vpp aa bergit ok er hann kom i kleifina þa felldu þeir skutilsuein konungs er Gunnolfr het. þar fell ok Grimr huiti ok enn fleiri konungsmenn voru drepnir her ok huar i bænum .xiiij. menn fellu. Ketill staurr het hirdmadr ok Eilifr duergr. hann var gestr. þeir voru i loptstufu ok vorduz vel ok dreingiliga alla naattina sua at varla munu dæmi til finnaz at .ij. menn hafi betr variz enn þeir. enn Ribbunger rufu husin yfir þeim ok logdu þar inn spiotum ok fellu þeir þar med dreingskap.
Ribbunger ræntu
99. Vm nottina er Ribbungar hofdu raansakat bæinn foru þeir nordr vndir berg ok brendu þar skip konungs tuitugsessu goda ok Sættaspillinn ok allz brendu þeir .xvj. skip. þeir draapu .ij. kaupmenn saklausa. Þegar sem dagr kom foru þeir i brott ok vestr a Folldina. þeir toku leidangr konungs huar sem hann var ok ræntu bændr ok kaupmenn huar sem þeir koma. Vm daginn at midium degi kom Arnbiorn i bæinn. var honum þa sagt at hann mundi ecki faa af Ribbungum at sinni. sneri hann þa austr aftr til Valldisholma med ollu lidi sinu. Simun kyr ok Halluardr bratti hofdu farit vpp aa Markir med .dc. manna eftir bodi konungs. ok er þeir komu þar var konungrinn nordr farinn. sneru þeir þa aftr. Hakon konungr sneri enn beinsta veg af Folkisbergi til Osloar ok sidla vm kuelldit komu menn or Tunsbergi ok sogdu þau tiþendi er þar hofdu gerzst. Konungr var vm nottina i bygd þeirri er Leirheimsskogr heitir. enn vm morguninn for hann vt til Osloar ok aatti þar stefnu vid sueitarhofþingia ok sagdi sua. ek hefir spurt at Ribbungar ætla at snua vpp aa Heidmork i mot safnadi þeim er bændr hafa þar. vil ek nu skipta herinum i þridiunga. skal Lodinn Gunnasun ok Gunnbiornn ok Vpplendingar hafa einn þridiung ok snua vpp a Raumariki eftir Ribbungum ef þeir hafa stefnt a Heidmork edr þadan austr. enn ef þeir hafa eigi komit a Hadaland þa skulo þer snua vestr aa Aasaskog i moti þeim ok vt eftir Hadalandi. enn ek mun fara med annan þridiung vpp i Hakadal ok it beinsta vpp a Hadaland. þessir sueitarhofþingiar skolu mer fylgia Nichulas Paalssun Haralldr stangarfylia Fridrekr slafsi. enn Erlingr liodhorn ok Klemetr af Holmi ok Haralldr |[55] Vesetasun ok nefndarmenn af Folldinni skulu fara sem skiotaz til Tunsbergs ok eigi leingra nema þeir spyri nockut til Ribbunga.
Fra Ribbungum
100. Lendir menn þeir er vpp foru a landit spurdu at Ribbungar voru ecki vpp komnir ok þui sneru þeir vestr vm Aasaskog ok fengu hardann veg ok laagu vti vm nottina þuiat skogrinn var ecki vel ruddr. ok er þeir komu af skoginum sneru syslumenn vpp a Heidmork enn logmenn ok Gunnbiornn foru it beinsta vt eftir konungi. Þa er konungr kom vt i Hakadal quomu þar niosnir i mot honum ok sagdi at Ribbungar hofdu farit af Vestfolld vpp a Ringariki. enn siþan vissu þeir eigi huert þeir sneru. konungr let segia ollum sueitarhofþingium at þeir vori bunir i ottu. ok var sua. Konungrinn kom snemma i Vppdal ok er hann kom i Hadaland spurdi hann at Ribbungar hofdu ecki vpp farit ok sneri hann þa vt aftr eftir bygdinni. hann var vm nottina þar sem Brattagrof heitir. hann sendi Ogmund Olmodssun vt i bygdina aa niosn vid .xij. mann ok hofdu þar goda hesta. Vm kuelldit er matr bioz sagdi sa er vid liorann sat ok vaurd hellt at niosnarmenn leyptu aftr i gardinn ok sagdi at vfridr for at bænum. þeir er fystir liopu toku til vopna ok hofdu leypt i laas hurdinni ok var þui sein vtgangan. Sniorr var mikill ok bad konungrinn menn snua aa hæd nockura at troda ser gadd þer til er sueitir kæmi til hans er vmhuerfis voru i bygdinni. Þa kom Augmundr til konungs ok quez hafa mætt Ribbungum er þeir foru vtan enn eigi vissi hann huersu fiolmennir þeir voru. Konungr mællti styggiliga til niosnarmanna sinna at þeir hefdi fyrr flyit enn þeir þurftu er þeir vissu eigi sỏnn tiþendi at segia. Voru þa greiddar adrar niosnir sterkari med Ogmundi. hann mællti þetta er hann skildi vid konung. gud laati mik sua aftr koma at ek kenna einhuern Ribbung ella kenni hann mik.
Fra Hakoni konungi ok Ribbungum
101. Þa er Ribbunger foru af Vestfolld stefndu þeir it beinsta aa Vpplond ok koma vtan a Ringariki ok stefndu beint i moti Birkibeinum enn huoregir hofdu sannar niosnir af odrum aadr enn þessir niosnarmenn er nu var fra sagt. Ribbunga niosn sneri ok aftr ok sogdu at þeir hofdu seed vapnada menn enn eigi vissu þeir huersu margir voru. Sigurdr sendi þa Erling romstaf aa niosn med .vi. menn. hann reid vpp i bygdina ok spurdi at Birkibeinar voru komnir aa Hadaland miok margir. sneri þa Erlingr vt aftr til Sigurdar. hann var at þeim bæ er Sotrangr heitir. sagdi hann Ribbungum at Hakon konungr var i Hadalandi ok hafa þui niosnir sua diarfliga farit i nott at hann er nær. Sigurdr let þa gera ord i bygdina ok let saman kalla lid sitt. voru þeir vm nottina aa haugi einum ok hofdu þer illa bud. hann gerdi .v. menn þa er kunnazst var fram aa niosn ok mættuz þeir Ogmundr ok hans felager a bæ þeim er Jafnakr heitir. þat var i onduerda dagan. þar fellu allir niosnarmenn Ribbunga vid kirkiugardinn.
Fra Hakoni konungi ok Ribbungum
102. Hakon konungr reid i ottu af bænum med allt lidit. þa mætti hann Ogmundi. var hann þa vid annan mann. konungr spurdi ef hann vissi nockud til Ribbunga. hann sagdi at þeir hofdu set niosnir þeirra vid kirkiugardinn ok munu þer nu skiott finna þa ef þer ridit mikinn. Vegrinn laa beint med gardinum ok laagu Ribbungar þar drepnir. Ogmundr mællti til konungs. her bidr niosn Ribbunga yduar. Konungr sagdi hann vel hafa syst. Birkibeinar hugdu þa gott til at þeir mundu finna Ribbunga þuiat þeir vissu glogt huar þeir hofdu verit vm nottina ok foru þa akafliga. Ribbungar hofdu stadit vpp vm nottina ok snuit til vatzsins Thyri ok voru þeir i brottu er konungr kom þar sem þeir hofdu verit. Sneru Birkibeinar þa eftir farueg þeirra ok foru mikinn. ok er þeir komu at vatninu foru Ribbungar af isinum ok stefndu vestr aa dali. konungr reid þa sem mest eptir þeim þuiat þa var eigi langt i milli þeirra. sniorr var mikill ok vegrinn sua miorr at eigi maatti meirr rida enn .ij. menn iafnfram. þeir Ribbungar er seinstir voru hofdu bædi kastat vopnum ok klædum aa isinum. þeim var kunnigt vpp aa dalina ok sneru þannig fyrst sem mestar voru vfærdir ok þreyngstir vegir. ok er þeir komu a brecku nockura haafa sua þeir sa lid Birkibeina aa isinum þa gerdu þeir raad huart þeir skylldu vpp a Þelamork edr vpp i Hattingiadal ok sua vpp aa Valldres. ok þat toku þeir þuiat þa þottuz þeir mega snua nordr i Sogn til siofar edr austr i Eystridali. þeir fara sem mest maattu þeir. Hakon konungr stoduadi lid sitt þa er hann kom i vatzbotninn. var þaa rannsakat lidit ok var eigi meirr enn .cc. fyrir vtan sueina. konungr aatti þa tal vid menn sina ok aflỏttu flestir at fara leingra þuiat reidskiotar voru miok farnir. konungr sneri þa at beinsta vt til Tunsbergs. dreif þaa enn lid til hans. fystu Vpplendingar at konungr skylldi fara vpp aa Heidmork ok gæta þess styrks er þar var þuiat Heinir hofdu sua dreingiliga saman halldit at Ribbungar komu þar alldri sinum mætti vid. sumir fystu at konungr færi vt i Vikina ok redi þar til skipa. enn þeir er konungi hofdu nordan fylgt baadu hann fara vt til Tunsbergs ok bæta at þeim skipum er brend voru ok fara siþan nordr ok taka ser skipastyrk. þa quomu ok menn or Tunsbergi ok sogdu at bref voru komin nordan fra Skula jarli ok þui sneri konungr þangat.
Bref jarls til konungs
103. Bref jarls vỏttudu sua er hann sendi konungi. at honum þotti eigi ollum einkamaalum halldit vid sik er konungr var eigi i Biorgyn vm jolin. enn hann for nordan eftir þui sem mællt var at konungr skylldi gert hafa brudkaup sitt eftir jolin. þat let jarl ok fylgia at hann mundi bida konungs til pascha enn ef hann kæmi þa eigi þotti honum þa eigi halldit trunadi vid sik. mundi hann þa ok gera sem honum likadi huert hann helldi nockurn trunad i mot edr engann. Allir konungs vinir baadu hann allt hallda af sinni hendi ok þui aflattiz ferd hans aa land vpp. Jslaug voru sua mikil i Vikinni at engi mundi slik ok þo at menn geingi aa enu hæstu fioll þa sa huergi til vaka enn skip sa þeir morg frosin i isum bædi kugga ok onnur skip ok geingu menn af skipum sudr i Vikinni ok voru aa leid tua(u) dægr edr haalft annat ok vissu ecki til vaka vt fra skipum. morg skip hurfu vm vorit sua at ecki spurdiz til.
Fra ferd Gauta prestz
104. Hakon konungr sendi Gauta prest austr i Vettaherad at taka leidangr ok reid hann austr yfir Folldina it beinsta. ok innan faarra naatta kom hann aftr ridandi med .ccc. hesta ok var þat .vij. nottum eftir midfostu |[56] ok voru þaa enn oruggir isar vm alla Vikina ok Folldina. Konungr le(i)tadi til at bæta skip þau er brend voru Sættaspillinn ok enn fleiri þau er bætandi voru. þat skip er Vxinn het stod i þui vppsaati er nerdz er vndir berginu vid Danakleifina. þat hofdu Birkibeinar varit feingit sua at eigi var brent ok sua vel er su vppsaat komin at þat skip verdr vart elldi ef berginu.
Fra Ribbungum
105. Sigurdr ribbungr er hann heyrdi at Hakon konungr hafdi setz a berginu stefndi hann til sin ollu lidi sinu. enn bændr a Heidmork laagu i safnadi ok gættu sin vel ok dreingiliga enn Ribbunger saatu þess meirr vm. Enn eftir þat er Hakon konungr hafdi ellta Ribbunga af Ringariki var þat nockura rijd at ecki spurdiz til þeirra ok slitu þa bændr safnadinum ok hofdu þo vordu vm bygdir sinar. Sua er sagt at þeir voru nockurir menn er sua voru vtryggir bændum ok litlir konungs vinir at þa sendu ord Ribbungum leyniliga. foru þeir þa af Raumariki med ollum her sinum ok komu vpp aa Heidmork i bygd þa er Skaun heitir eftir midia naatt. enn su bygd var fiolskipad af kirkium ok godum bæium. Ok iafnskiott sem vardmenn vrdu varir vid þa ringdu þeir herklockunni at hofudkirkinnni aa Stongum. enn fyrir þui at Ribbungar voru þa komnir i midia bygdina þa var illt at safna lidi þui at þeir draapu huern er til villdi hlaupe safnadarins. þeir brendu .ij. bæi mikla Ottastadi ok Hervinn. þar biuggu .ij. konungsmenn þeir er mestu redu med bændum. Enn er þeir saa brennuna sneru þangat sumir til enn sumir til Ribbunga ok drapu huern er þeir fengu. enn þar sem syslumenn voru ok hellzst var safnadrinn þa ridu þeir þangat sem þeir sa flesta Ribbunga fyrir. enn saa madr bar merki bænda er Jonn landhafr het vaskr madr. hann reid akafliga sua hann fell aadr enn lidit kæmi saman ok fleiri menn med honum. enn er bændr sa fall sinna manna þa sneru þeir vndan ok leitadi huerr fyrir ser. Ribbungar raaku flottan ok drapu sem mest mattu þeir enn þegar syslumenn komu leingra nordr i bygdina þa skaaru þeir vpp heraur at nyia leik. enn þa for sem mællt er at illt er flyianda mann at hepta. nockurum .ij. sinnum edr .iij. komu bændr i safnadinn enn þegar þeir sa fiolmenni Ribbunga þa letu þeir vndan. Ribbungar voru þui diarfari sem þeir saa bændr ræddari ok eftir þetta leitada Birkibeinar fyrir ser enn Halluardr byskup for þa til Ribbunga ok tok grid af þeim[57] til handa bændum enn konungsmenn leitadu vestr vm vatnit ok vt vm Þotn ok sua til Tunsbergs. Juarr a Skediuhofi ok Þorgeirr byskupsmadr sogdu konungi tiþendin sem gerst hofdu. konungi likadi þetta storilla. þeir baadu konunginn fara vpp a Heidmork at Ribbungum. enn þaa var sem fyrr at inir somu aftoldu fyrir konungi ok baadu hann nordr fara eftir einkamaalum þeirra jarls.
Ferd Hakonar konungs
106. Ribbungar toku fe þeirra manna allra er fariz hofdu enn logdu stor giolld aa bændr ok sættuz med þui moti. Ribbungar sneru þa enn vt aftr i Vikina ok foru miok diarfliga. nockurar sueitir voru sua nær bænum at eigi var leingra enn ein rỏst. Sem konungr spurdi þetta þa nefndi hann .ix. sueitir or bænum at fara at Ribbungum ok voru þessir formenn fyrir Gunnbiorn Haralldr stangarfylia Jaurr at Skediuhofi Guthormr Erlingssun Jsakr i Bæ. þeir fundu Ribbunga inn i Osloar heradi a bæ þeim er Agnlausa heitir. þar vard bardagi ok fengu Birkibeinar sigr. þar fell Nichulas Reidars brodir enn mesti madr af Ribbungum ok .x. tigir manna med honum. eftir þat þordu Ribbungar ecki at fara sua nær bænum i Tunsbergi sem aadr. Þorsdaginn i paschaviku let konungr draga skip sin vm nesit þuert fyrir vtan Skeliastein ok siþan vt i Hundzsund ok var þar þaa enn oruggr iss. hafisar voru leystir ok oll sund fyrir vtan. Eftir paschaviku sigldi Hakon konungr nordr ok var .v. nætr a leidinni. Jarl var i Biorgyn fyrir ok fagnadi vel konungi. var þa raadit til brudlaupsgerdar Hakonar konungs ok jungfru Margratar ok var (bodit) lendum monnum ok enum beztum bændum vm oll Gulaþing. þar komu ok margir lærdir menn. brudhlaupit var þrenningar messudag ok stod .v. nætr med sæmiligri veizslu sem til var ætlat. konungr veitti i jolahallinni ollum karlmonnum enn drottning var vppi i sumarhallinni ok konur med henni enn klaustramenn voru ser einir i stofu ok voru .v. abotar fyrir þeirri sueit. Fyrir brudlaupit sendi Hakon konungr .lxxx. manna vpp aa Valldres ok voru þessir formenn Alfr standreykr Gunnarr samr Klemetr langi. þetta var fyrir þa sauk gert at þeir skylldu hallda vaurd medan brudlaupit væri at Ribbungar gerdi ecki hark. enn er þeir komu aa Valldres þa voru þar fyrir nockurar sueitir Ribbunga ok foru Birkibeinar þegar at þeim ok baurduz vid þa. þar fellu margir Ribbungar ok .ij. formenn þeirra het annarr Vlfr skygnir. Eftir þat sneru Birkibeinar nordr i Gudbrandzdali. vrdu þa enn aarasir med þeim ok Ribbungum ok hofdu Birkibeinar optar betr. enn þo letu þeir einn formann sinn Gunnar saam.
Fra konungi ok Ribbungum
107. Hakon konungr ok Skuli jarl voru leingi vm sumarit i Biorgyn þa let konungr bioda vt leidangri vm oll Gulaþingslaug bædi at lidi ok vistum. siþan bioz hann austr i Vik ok hafdi .xxxv. skipa enn Skuli jarl sneri nordr til Þrondheims. Sua var raad fyrir gert at jarl skylldi þegar hann kæmi nordr fara vpp i land ok finna konunginn vppi vid Miors. enn sa þeirra er fyrr kæmi skylldi raada til skipagiordar. Þa er Hakon konungr sigldi fyrir Jadar kom þar buzsa ein komin af Englandi er aa var Jonn staal. hann hafdi farit til voku til ens helga Thomas erchibyskups. þeir sigldu nær konungs skipinu. konungrinn spyrr eftir erchibyskupi enn þeir quodu hann i Englandi ok buinn til Noregs. konungr spyrr huerr erchibyskup se vordinn. Jonn suarar. sa er þer villdut herra Petr aa Husastodum. konungr þackadi þat gudi. Vm quelldit er konungr kom til hafnar gerdi hann bref aftr i moti erchibyskupi huar sem hann kæmi at skylldi hann vera velkominn gudi ok sua honum. Þa er konungr sigldi inn fyrir Lidandisnes kom þar i mot honum Fridrekr slafsi ok sagdi honum at Ribbungar voru þar vida i bygdum ok gerdu mart illt bædi konungi ok bændum. Konungr veik þa inn til sunda ok gerdi lettiskip |[58] inn i Maurnadal at Ribbungum. þeir drapu þar nockura menn af þeim. Siþan foru þeir austr lengra ok fengu her ok huar menn af Ribbungum. enn er konungrinn sotti inn i Vikina var honum sagt at Ribbungar voru austr a Nesium ok i Skidunni. þa gerdi sa madr brudlaup sitt er Grimarr suangi het. Enn er konungr spurdi þat þa steig hann aa skutu ok for inn til Skidunnar at Ribbungum. enn þeir fengu niosn ok foru or bænum vm nottina. enn konungr kom i dagan ok er hann misti þeirra þar þa sneri hann vt eftir firdinum ok sigldi inn i Vikina ok austr eftir Grindholmasundum ok misti þeirra þar. ok þadan for hann til Osloar crossmesso aftan. kom hann inn til Nesodda med .xvj. skutur. þar skipti hann lidinu. reru .xij. skutur inn vndir Þrælabiorg ok var þar fyrir Juarr a Skediuhofi. þeir geingu vpp ok lagu vm nottina i Elfuinareing. enn i dagan vm morgininn reyru þeir at bryggiunum. þeir stefndu vpp til beiarins. Ribbungar voru i bænum ok liopu vpp þegar er þeir vrdu varir vid at skuturnar reru at ok stefndu vpp or bænum. þeir Juar komu þar i moti þeim ok lupu Ribbungar þa aftr i bæinn. Þa var konungr kominn a bryggiurnar. stefndu þeir vpp ok sueif þa vpp i bæinn. vard þa litil mottaka. Ribbungar fellu þar betr enn .xx. menn enn allir adrir komuz i kirkiur. enn vm morgininn gaf konungr þeim grid. Sua segir Sturla i Hakonar flocki.
- Rikr gaf hlenna hneykir
- her þrungit Ribbungum
- yss gerdiz i Oslu
- eitt slag meginsueitum.
- milldr kom heimskum haulldum
- hervijgs a glapstigu
- kendi langs i landi
- lauf vikinga rikis.
Þegar vm kuelldit for Hakon konungr or bænum ok vt til Tunsbergs allt et beinasta.
Bref fra Skula jarli til Hakonar konungs
108. Þa er Petr erchibyskup kom i land sendi hann bref til konungsins þau er pauinn hafdi ritad med honum at konungr væri vin erchibyskups. erchibyskup bad ok konunginn vinattu i sinum brefum ok het i mot sinni vingan med fostum truleik. J þenna tima komu til konungs bref fra jarli ok korsbrædrum i Nidarosi ok sogdu þau sua at Petr suikarinn var kominn i land er keypt hafdi erchibyskups nafn med fe ens heilaga Olafs konungs ok baadu konunginn taka hann sem annann suikara heilagrar kirkiu. Þessi somu bref sendi konungr til erchibyskups ok þar med sin bref ok bad erchibyskup fara austr til sin edr bida sin i konungsgardi. baud konungr sik sialfan til at fylgia honum nordr til stadarins. Þa er Hakon konungr kom nordr til Tunsbergs komu þa til hans storskip þau er hann hafdi af geingit. var þar aa drottning ok konungsmodir. þa komu ok til hans lendir menn ok syslumenn or Vikinni. bioz hann þa sem skiotaz inn til Osloar. Þa kom prestr einn danskr til konungs fra Sigurdi ribbung med brefum. hann baud konunginum hardstefnu vid vatn þat er Draufn heitir. enn monnum þotti konungr eigi mega þangat fara storskipum fyrir straumum. Þa suarar prestr. baud hann ydr ok þann kost at þer skylldut fara inn til Osloar ok ganga nordr aa Leiru ok mundi hann þar koma ok beriaz vid ydr. þa fara allir iafnlangt til. Konungr iattadi þui gladliga. þa dro prestr maalit sagdi at Ribbungum þotti þat iafnt at konungr ridi vpp til eids enn þeir kæmi þar i mot ok berdiz aa Eidsvelli. Konungr suarar. leingra sækium ver þa Birkibeinar til er farit hofum norþan vr Biorgyn aa skipum enn ridum nu aatta rastir a landi til motz vid þa enn þeir fara .iij. vikr skammar eftir vatni. enn ef Sigurdr vill þar finna oss helldr enn i odrum stodum þa far nu sem skiotaz prestr ok seg Ribbungum at þeir skulu mega sia merki Hakonar konungs aa Eidsvelli þegar gud gefr tima til. Eftir þetta foru (þeir) inn til Osloar.
Fundr Sigurdar ok Skula
109. Skuli jarl gerdi sem þeir konungr hofdu talat sin i milli at hann for aa land vpp ok med honum Gregorius Jonssun ok Pall vogarskalm Nichulas son hans ok Petr vr Gizska. Jarl hafdi mikit lid ok fritt. hann hafdi laatid sla skipsaum margann ok var fluttr i klyfium. hann let fara marga smidi med ser ok for miok akafliga þar til er hann kom i sunnanverdan dalinn i Gudbrandzdolum. þa sendi hann fra ser haalft annat .c. manna. var þar fyrir Kolbeinn ketturyggr ok Juar vtvik[59]. þeir komu til Hamars at midium degi. þar var þa Sigurdr ribbungr i bodi ok komz naudugliga aa skip sitt. þar fellu nockurir menn af honum. (þ)aa reri (hann) vt aa vatnit ok kalladi aa Birkibeina ok spyrr huerr fyrir lidi væri þui er nordan kom. Juarr suarar. Skuli jarl er fyrir lidi þui segir hann. Eftir þat reri Sigurdr vt til eyiarinnar þar sem lid hans var fyrir ok sendi Erling romstaf aa fund jarls ok var honum þar vel tekit. siþan funduz þeir Sigurdr ok jarl med faa menn ok toluduz vid vm rijd. Eftir þat tok jarl skip byskups ok sin ok oll onnur þau er hann feck. þa leet hann ok reisa ny skip þau er sua voru stỏr at engi voru fyrr slik gior aa Vpplondum ok voru þo miok gior af rapadi. Þa er Skuli jul for or Þrondheimi sendi hann gramunk einn med brefum til Hakonar konungs ok mætti hann konunginum a firdinum þa er hann for inn til Osloar. hann sagdi at jarl var farinn aa Vpplond ok bad konung huata til motz vid hann ok sagdi at jarl mundi raad fyrir gera at skip skylldi eigi skorta. bad þo konunginn hafa sem med ser ef til þyrfti at taka. Nichulas byskup var fyrir i Oslu ok gerdi ord a þui at hann villdi leita vm sættir med Birkibeinum ok Ribbungum. þa funduz bref þau at konunginum þotti eigi allr trunadr halldinn vid sik af byskupi eftir þui sem byskup hafdi iattad honum. enn byskupinn bad konung vægia ser vm þessi maal. Siþan for konungr aa land vpp ok allir lendir menn med honum ok allt et bezsta folk. enn Halluardr bratti ok nockurir adrir sueitarhofdingiar voru eftir at gæta skipa ok logdu þeir ollum skipunum i Elgiarnes. Þær voru a konungsskipi drottning ok konungs modir. Konungr var ena fystu naatt at Gunnarsbergi enn adra at Amunda laugmannz i godum fagnadi. Vm morgininn foru Birkibeinar vpp til Eids komu þa niosnarmenn i mot þeim ok sogdu at Ribbungar mundu fyrir þeim a Eidsvelli.
Stefnurof Ribbunga
110. Hakon konungr ætti tal vid lid sitt. lysti þui er honum var sagt at Sigurdr ribbungr ætladi at hallda orrosto vid hann vm daginn. þui fỏgnudu allir Birkibeinar at sa fundr yrdi sem skiotaz. Var þa farit aakafliga ok er þeir komu vpp at kirkiu þa leypti allr herrinn ofan eftir breckunni til aarinnar. þui at þeir hugdu at þar mundi herr Ribbunga fyrir vera eftir þui sem þeir sialfir hofdu bodit Hakoni konungi. Enn þeir helldu þenna stefnustad sem þeir hofdu adra halldit at engi þeirra var þar kominn i moti Birkibeinum. sneri þa konungrinn vpp til beiarins ok skipti þa herinum i garda enn hann var i presthusum. Hann sendi þa niosnir med bondum vpp vm vatnit at segia jarli at konungr var kominn ok bad hann senda skip moti ser sem skiotaz. Litlu sidar komu sendimenn fra jarli Nichulas tartr. þeir sogdu |[60] konunginum at þar voru i ferd med þeim hirdmenn Sigurdar konungs ribbungs Erlingr rumstafr ok Aalfr Styrssun ok villdu hafa grid af Birkibeinum til vidtals med konung. konungr kuez ecki eiga vantalat vid þa. Nichulas kuad þetta vera raad jarls at duelia sua stund fyrir Ribbungum ok raadagerdir þuiat skipin voru eigi fyrr buin enn eftir .iiij. daga lidna þa mundi oll a floti ok buin at ollu. Konungr iattadi þa at sendimenn skylldi koma i fridi til tals vid hann. þeir baaru vpp erendi sin ok sogdu at Sigurdr bydr sættir ok beiddiz skiptis aa landi. Hakon konungr suarar sua. meira kostadi Suerri konung faudurfaudur minn ok fleiri vosbudir hafdi hann enn ver hofum enn haft aadr hann fengi Noreg vndir sig af sinum vvinum ok leitudu þo margir aa hann siþan hann feck einvalldit ok let hann ecki skipti aa ganga annat en bad gud skipta eftir þui sem hans miskunn ok vili væri til. nu megu þer ok sua segia Sigurdi hofþingia ydrum at ecki skal annat skipti hafa enn þat sem gud gerir. vitum ver ok eigi huart Sigurdr er son Erlings steinueggs. enn þat vitum ver til viss at hann er eigi sun Magnuss konungs ok þat var fals eitt er hann for med sem þeim var kunnigt er nu sitia hia mer Arnbiorn Jonssun Gunnbiorn ok Simon kyr. Arnbiorn hafdi þar faatt vm en Simon sagdi sua. þat er engum manni iafnkunnigt sem mer at ecki þionadum ver þeim Erlingi sem ek sa i steinvegginum i Visinsey. þo þotti mer þessi godr medan ek var medr honum. Eftir þetta skiptuz þeir nockurum ordum Simon ok Ribbungar. þui næst baadu Ribbungar at fridr skylldi standa vm vetrinn ok hefdi þeir Vpplond til varnar. Konungr neitadi þui. þa beidduz þeir at hafa Heidmork ok Raumariki til vaars. konungr suarar. ef þer sitid i fridi til vaars þa dragi þer til yduar margan þiof ok vaandan dreing sem þer erut vanir ok mun þa þyngra at hrinda ydr brott enn nu. Þa foru (þeir) ofan til skips enn konungr sendi þa menn til Nichulas ok sogdu þeir jarli vidrædur konungs ok Ribbunga. þeir sogdu jarli at konungr maatti med engu moti leingr dueliaz a Eidsvelli enn .viij. nætr enn a degi vard hann brott at fara ok var sa næstr eftir all(ra)heilagramesso. Þa sendi jarl Nichulas Paalssun til konungs ok sagdi ath skip voru buin enn ecki quat hann þau mundu synaz miok þéttlig. Jarl bad at konungr skylldi senda til hans nockut lid. konungr sendi honum atta sueitir ok þa formenn Juar af Skediuhofi ok Saxa bladspiot. Konungr gerdi menn med honum til jarls ok bad hann koma til sin med skipum edr senda honum þau skip er fær væri. Sem Nichulas kom til jarls hafdi hann flotad skipum ok voru þau sua lek at varla feck ausit ok med engu moti voru þau herfær. Þa hofdu Ribbungar farit or eyinnni med skipum sinum higat ok þagat i eyiar edr fiordu. ok er jarl spurdi þat for hann nordr aa Ringisakr aa skipum sinum ok voru þar sum brend enn sum vpphoggin. enn jarl sneri nordr til Þrondheims med allann her sinn ok komu eingar ordsendingar af jarls hendi til konungs.
Fra Hakoni
111. Hakon konungr beid aa Eidsvelli sua sem þeir jarl hofdu vid mælltzt. siþan for hann i brott med allann sinn her ok ætladi vt til skipa sinna. ok er hann kom aa Raumariki var honum sagt at Ribbungar hofdu farit vt vm Þotn med skipum sinum ok sua vt vm Hadaland ok ætludu at draga skip sin i vatn þat er Tyri heitir a Ringariki. Nu sneri konungr ferd sinni ok for vt vm Hakadal ok sua aa Hadaland. mestr þori lids sneri vt til skipanna. voru þeir sumir er eigi vissu at konungrinn hefdi aftr snuit enn sumir hofdu eigi dreing i serk at fylgia honum. Konungr var ina fyrstu nott i Hakadal ok sua aa Hadalandi. enn vm morgininn at midium degi matadiz hann aa Gyllin. þat er aa Hadalandi. þa var konungi sagt at nockurar sueitir af Ribbungum drogu þar skip sin vt vm bygdina. konungr sendi þa fyrir ser Juar nef ok lid med honum enn konungr for seinna. ok er hann kom i bygdina þa er Brandabu heitir komu menn i mot honum ok sogdu at Juarr nef var elltr aa skoginum Kiolueg ok margir menn drepnir af honum. Litlu sidar kom Juarr ok kuaz ridit hafa austr aa skoginn vm rijd ok þa mættu Ribbungar honum. ok vissa ek eigi hue margir þeir voru sagdi hann ok foru þeir samfleytt enn ver sundrslita þuiat oss vardi eigi at sua skiott mundi at bera med oss. ok er ver fundumz fengu ver varla vopnum fyrir oss komit þuiat skogrinn var sua þyckr ok þui næst lupu vorir menn aa skoginn ok hulpu ser med þui. enn ek gat snuit minum hesti ok nockurir menn med mer ok ridum ver aftr eftir veginum.
Fra Hakoni konungi ok hans monnum
112. Hakon konungr hellt nu lidinu aa haugi einum vm daginn ok let skora lidit ok var þa eigi meirr enn .ccc. manna af þeim .xv. er honum fylgdu aa land vpp. Sua sem aa leid daginn komu þeir af skoginum er elltir voru ok þeir hugdu fallna ok þui beid konungrinn þar vm daginn. Þa var honum sagt at Sigurdr ribbungr mundi þar koma med her sinn ok þui hellt konungr þar saman lidi sina vm nottina. Þorbiorn gromr hirdmadr konungs kom vm dagsetrs skeid ok nockurir menn med honum ok voru allir flettir enn sumir særdir af Ribbungum. Vm morgininn i lysing gerdi konungr fra ser halft annat .c. manna med hestum aa niosn til Ribbunga ok komu þeir aptr at medium degi ok sogdu Sigurd hafa snuit ferd sinni vpp aftr a Hadaland ok ætladi vpp til eyiarinnar med ollum skipum sinum ok lidi. konungr þottiz skilia þa at ecki mundi tia at rekazst eptir þeim vpp til vatzsins þar sem hann hafdi engi skip ok þui sneri hann vpp aftr aa Hadaland ok var vm daginn at Baardar profastz aa Gron[61] i godri veizlu.
Andlat Nichulas byskups
113. Nichulas byskup var þa miok siukr. hann gerdi ord Hakoni konungi at hann kæmi til hans. konungr hafdi fundit bref nockur i þessi ferd þau er honom þotti eigi allr trunadr a vera af byskupi til sin ok bar þat aa hann. enn byskup geck vid ok bad konung fyrirgefa ser. konungr kuaz þat giarna vilia gera fyrir guds sakir. konungr þottiz skilia huar þa var komit mætti byskups ok fyrir þui dualdi hann ferd sina þar til er gud kalladi byskup af heiminum. Hakon konungr fylgdi liki hans til graftar ok gerdi vel ok virduliga sem vera aatti. þuiat Nichulas byskup hafdi verit inn mesti agætismadr ok storræda vmfram alla lærda menn i Noregi. hann var ok kominn af enum stærstum ættum i Suiavelldi ok Danmork ok þo vel ættadr innan landz. enn þott hann væri litill vin Birkibeina þa sagdi Hakon konungr þo sua at varla |[62] hefdi slikr madr verit sem Nichulas byskup til verallda vitz ok sæmdar.
Fra Hakoni konungi
114. Hakon konungr for til Tunsbergs ok gaf þaa heimleyfi Dagfinni bonda ok Gauti af Meli ok odrum monnum nordan or landi enn hann bioz austr til Elfar. Drottningin ok konungsmodir foru vpp aa bergit ok var Gunnbiorn þar forsiamadr medan konungr var austr. Sem konungr var i Konungahellu kom þar i mot honom Aaskell laugmadr ok fru Kristin. Laugmadrinn sagdi sua at Eirekr Suiakonungr ok allir Gautar hofdu storar aataulur vid Noregsmenn vm ferd þa er konungr for i Vermaland. Enn konungr sagdi at þat var laugmanni kunnigazst huersu opt hann hafdi bedit at Suia konungr skylldi brott reka þa þiofa er optliga staalu or hans riki ok ręntu Noregsmenn. Logmadr quez þat giorla vilia enn sagdi at Suiakonungr var miok bernskr enn hefir þaa fa raadgiafa er honum ero fullkomliga tryggir. hefdi þeir honom verit heilraadir þa mundi hann reinsat hafa land sitt af þessu illþydisfolki. Lỏgmadrinn var i bodi konungs ok foru allir lutir vingiarnliga med þeim at þui sinni. Þa voru margir Baglar fornir med Hakoni konungi Lodinn Gunnasun Simon kyr Halluardr bratti. konungr hafdi þat til skemtanar at hann gabbadi þa vm þat at þeir hefdi eigi rettum konungssyni þionat þa er þeir voru med Erlingi steinuegg ok aattu margir menn lut i þessa maali. enn logmadrinn lyddi til ok mællti til konungsins. vili þer herra lofa oss Gautum at eiga nockurn lut i gabbi ydru Nordmanna. enn nu þui iattudu allir. Þa mællti hann. eigi skiptir mik miklu vm gabb yduart edr huat i Noregi ferr fram enn eigi villda ek vsatt segia þat er ek vissi. er mer vkunnigt vm þat huart Erlingr þessi var sun Magnuss konungs er Baglar þionudu. enn þat vissa ek sannliga fyrir gudi at eigi var hann sa Erlingr er sat i steinvegginum hia oss i Visinsey. enn sua segium ver at sa var sun Magnuss konungs ok hygg ek af þui at þer hafit rangt þionat. enn þessi hafi gefit ser nafn hans ok vidrnefni. enn þu munt þetta vita Symon kyr. þuiat þu vart þar inni byrgdr medr honum. Konungr mællti þa. seg nu Simon þat er þu veizst sannazst fyrir gudi vm þetta maal. Simon suarar. þat veit ek fyrir gudi at mer er þetta kunnigt þuiat ek sat i steinvegginum hia honum ok var ecki þessi sia Erlingr. enn þui þionodum ver þessum at ver villdom faa einhuern þann (er) i moti stædi Birkibeinum. Konungr skirskotadi þetta vndir þa menn er hia voru at Simon geck vid med hueriu falsi þeir hofdu farit ok þeir allir siþan sem þionat hofdu afkuæmi þessa Erlings.
Ok fra Hakoni konungi
115. Hakon konungr ok Aaskell logmadr skilduz med miklum kærleikum ok gaf huorr odrum godar giafir. Þa baud konungrinn herra Knuti frænda sinum at fara med ser til Noregs ok het honom þar miklum sæmdum fyrir sakir faudur hans ok frændsemi þeirra. enn modir hans red er hann for eigi. Eftir þat for konungr nordr til Tunsbergs ok kom þar iola aftann ok sat aa berginu vm jolin. þessi var enn .ix. vetr konungdoms hans. Eftir jolin for konungr or Tunsbergi ok nordr til Biorgyniar at afla ser lids þuiat Ribbungar styrktuz miok i Vikinni ok aa Vpplondum. hann setti eftir Gunnbiorn aa berginu med .c. manna. Konungr hellt vt id eystra þuiat oll sund voro isud. hann laa .vij. nætr i Huollum. þa kom Gunnbiorn til hans ok sagdi at menn villdu eigi sitia aa berginu þeir sem hann hafdi til nefnt. konungr for þa aftr id efra til bearens ok aatti tal vid sina menn ok lagdi þeim vid stora afarkosti ef þeir gæfi vpp bergit. siþan for hann aftr til skipa sinna. Sa atburdr vard i Tunsbergi at reisa skylldi tre a konungsskipinu. enn þa er reist var tok treit at falla fram at stafni eftir stockinum. konungrinn stod vndir er treit reid ok tok madr i bellti honum ok kifti honum vt aa bordit. giordi gud þar mikla iartein þuiat engann mann sakadi enn margir voru nær. enn þat volldi at iss var i stellingunni. Þa er konungrinn sigldi i gegnum Eikundarsund villdi hann at leggia enn menn mælltu imot ok sogdu at eigi skorti byr fyrir Jadar ne dag. konungr quez ecki vera fuss at sigla quaz sua dreymt hafa sem þeim mundi aa beraz adr þeir kæmi til Biorgyniar. enn þo sigldu þeir godann byr fyrir Jadar ok komu i Eyiar vm kuelldit. Vm morgininn var landnyrdingr huass er þeir toku til segls. þeir hofdu .iiij. langskip. Ok er þeir lidu Frekeyiarsund þa huesti sua at varla var vodhæft a konungsskipi ok kastadi fram seglinu aa ackerisfleininn ok reif seglit sua at þat for allt nidr i skipit. enn skipit rak at boda. hetu menn þa storheitum þeir sem aa voru enn engi vænti ser vndankomu ok þat hugdu þeir er hiaa saatu at huetuetna mundi laataz. Enn þa syndi gud storar iarteinir. þuiat medan at leid bodanum þa rak skipit akafliga ok sua siþan bodann leid enn medan iafnfram for bodanum þa rak med ollu ecki. Konungr lagdi til hafnar i eyiunum Aumum med mikilli naud. baatrinn var brotinn enn rifit seglit ok at flesta ollu hafdi nockut bilat. Konungr sigldi þa nordr til Biorgyniar ok stefndi til sin lendum monnum sinum or Gulaþings laugum ok sagdi þeim at hann villdi bua ferd sina austr aftr i Vikina. enn er þeir spurdu at bændr maattu eigi skiotliga gera leidangr bædi konunginum at vistum ok lidi ok þui beid konungrinn þar fram aa vorit.
Fra Sigurdi ribbung
116. Sigurdr ribbungr sat aa Vpplondum med miklum styrk. hann sendi bref nordr til Skula jarls ok Petrs erchibyskups ok bad þaa leita vm sættir vid Hakon konung. beiddiz hann landaskiptis ok þess at sættarstefna væri logd med Ribbungum ok Birkibeinum. Ok er hann hafdi nordr sent brefit þa stefndi hann til (sin) ollum her sinum ok for vt i Vikina med miklum styrk. ok er Birkibeinar spurdu þat þeir er i Vikinni voru þa treystuz þeir eigi at hallda Vikinni fyrir Sigurdi ribbung ok bioggu ferd sina nordr til konungs ok foru i brottu flestir allir. Konungrinn fagnadi þeim vel. þeir sogdu konungi slik tiþendi sem þar voru. konungr feck þeim aatta skip vel skipud. sneru þeir þa i brott austr aftr med lidi sinu. Þa er bref Sigurdar ribbungs komu nordr þa sendu þeir bref austr it efra erchibyskop |[63] ok jarl þuiat þeir hugdu at konungr væri i Vikinni. var þat aa þessum brefum at Hakon konungr skylldi taka sætt af Sigurdi ribbung. lagdi erchibyskap bann vid huerium manni er nockurn ofrid gerdi aadr enn sættarstefna væri reynd. Þessi bref komu i moti lendum monnum austr fyrir Augdum ok for med korsbrodir einn af Nidarosi ok annarr af Oslu ok nockurir jarlsmenn. Þa er lendir menn hofdu heyrt brefin foru sendimenn nordr til konungs enn lendir menn austr i Vik. ok er þeir komu til Jarlseyiar var inn bezsti byrr inn til Osloar enn Ribbungar voru i Oslo. hefdi Birkibeinar vnnit enn fegrsta sigr ef þeir hefdi inn siglt enn þeir kuodoz eigi vilia verda fyrir banni byskups ok reidi jarls. enn þau atta skip er konungr hafdi austr sent villdu fara at Ribbungum þott þeir færi einir samt. enn lendir menn heftu þa ok villdu med einga moti at þeir færi ok vard fyrir þui ecki af.
Fra brefagerdum Hakonar konungs til jarls
117. Þa er bref komu til Hakonar konungs þa mislikadi honum miok ok suaradi sua. ecki mun ek iatta þessu landaskipti sua skiott. Siþan sendi hann menn med brefum nordr til jarls ok erchibyskups þeim er sua mælltu. þer ritudut til vaar ok hetud oss nockurom afarkostum ef ver villdum eigi sættaz vid Sigurd ribbung ok iaatta honum varri fedrleifd. enn oss þickir þat hardr kostr at iatta þeim manni landaskipti er ecki er til borinn. mun nu at þui koma sem þer ritudut til vaar i haust er erchibyskup kom i land. maatti þat þa finna at huorigir voru annarra vinir. mun þat ok sannaz er fornkuedit er at sækiaz ser vm likir ok saman skrida nidingar. þetta tal megit þer nu eiga felagar ok fylla. enn sua sem þat er þa skal gud skipta med oss enn eigi byskupar. Erlingr liodhorn var þa med konungi. hann var nockut skylldr Petri erchibyskupi. ok er hann heyrdi þetta þa suarar hann konungi sua at allir raadgiafar heyrdu. þat er ecki vndarligt þo at erchibyskup frændi minn bregdiz nockut i truinni þuiat þat fylgir oss ollum er af Standhala ætt erum komnir at vera eigi allzkostar tryggir.
Hakon konungr baud (vt leidangri)
118. Enn er aa leid vorit baud konungr vt leidangri ok bio ferd sina i Vik austr. J þenna tima komu menn nordan fra jarli ok sogdu at jarl hefdi feingit harda sott ok tekit alla cristiliga þionustu ok kuodu hættligt vm hans maatt. enn þo bætti gud honum þeirrar sottar. Þa er Hakon konungr bioz or Biorgyn reid hann vpp til Alreksstada einn sunnudag sem vandi hans var til. þa kom þar i mot honum einn hlaupandi madr miok akafliga ofan or fiallinu. konungi þotti vndarligt er þessi madr for sua akaft þui at konungr kendi manninn at hann var einn af Ribbungum. hann hafdi runakefli þat sem einn Ribbungr hafdi sent konungi. þat sagdi sua at Sigurdr ribbungr væri andadr ok bad konunginn gera nockut skiott raad fyrir at eigi kæmi jungherra Knutr frændi hans at styrkia Ribbunga i annat sinn. Konungr let þegar gera bref austr til Knutz frænda sins ok baud honum goda kosti þa sem fyrr. hann skundadi þa sinni ferd austr i land ok kom eftir Seliumanna voku i Vikina. Sigurdr ribbungr andadiz i Oslu enn menn hans leyndu andlaati hans ok fluttu lik hans vpp aa land ok kuodu hann siukan ok i þessa bili gerdu þeir menn austr i Gautland Haralld af Lautyn ok Aalf Styrssun Erling rumstaf til Aaskels logmannz ok fru Kristinar ok baadu jungherra Knut bindaz fyrir flockinn sogdu landit mundu laust fyrir liggia ef hann kæmi til. Fru Kristin trudi þessa ok feck jungherra Knut i hendr Ribbungum. fylgdu honum margar sueitir af Gautum ok Vermum ok Markamonnum.
Knutr let gefa ser konungs nafn
119. Þa er Knutr kom aa Raumariki let hann taka sik til konungs. dreif þa stormikit lid til hans sem Sturla quat.
- Flock tok enn sa er ecki
- ognmilldr fridaz villdi
- eftir dolgstridi daudan
- daadfinginn hofþingia.
- Knutr reed baag at briota
- baud hraustr vid gram traustann
- geystr þuiat Gautar fystu
- gedbraadir landraada.
Lendir menn i Vikinni ok Birkibeinar þeir sem þar voru hugdu at eingi vfridr nyrr mundi vpp hefiaz. enn er þeir spurdu þessi tiþendi þa eflduz þeir at lidi allir bændr i Vikinni villdu eigi ganga vndir vtlendzkann hofþingia. Knutr for vt til Osloar ok let þar gefa ser konungsnafn. þeir hofdu þa Osloarsyslu Guthormr Erlendzsun ok Klemet af Holmi. þeir voru vestr i Lidum i syslum sinum. Sem þeir spurdu þessi tiþendi saufnudu (þeir) at ser[64] Birkibeinum ollum þeim sem þar voru i nand. Bændr stefndu þing ok nefndu menn or bygdinni at fara at Ribbungum or bygd til Osloar. þessir voru fyrir bændum Steinraudr prestr Þorbiorn slodi Eirikr egnarbacki. hann bar merki bænda. þeir foru ferdar sinnar Birkibeinar ok bændr. Enn er Ribbungar spurdu þetta foru þeir i moti þeim or bænum ok mættuz þeir fyrir vestan Akr aa engium nockurum ok var þar enn fysti bardagi med Gautum ok Nordmonnum. Stadr vard aa bændum er þeir funduz ok villdu varla fram. sem Birkibeinar saa þat liopu þeir af hestum sinum ok geingu diarfliga fram. Ribbungar sottu miok at þeim þuiat þeir hofdu marga vaska menn. þeir sottu sua fast i fyrstu at þeir felldu Eirik ignarbacka merkismann bonda. Na er Birkibeinar saa at Ribbungar baurduz vel ok diarfliga þaa lupu þeir af hestum sinum ok fylgduz vel. ok vaanum bradara helldu Ribbungar vndan ok fell þar mikill luti villdarlids þeirra. þar fellu ok flestir allir sueitarhofþingiar Gauta. Enn Knutr komz a hest ok .iij. Ribbungar med honum ok flydi. hann leypti yfir bru nockura ok fell þar hestr hans enn hann droz naudugliga vndan ok for vpp at land. þuiat Ribbungar hofdu þa mestann lut Vpplanda ok skip oll i vỏtnum bædi i Miỏrs ok i odrum vỏtnum. skipudu Ribbungar þar ollum syslum þuiat Birkibeinar voru engir aa Vpplondum. Hakon konungr sigldi austr til Vikr. hann hafdi skip þat er Drekinn het. hann sigldi fra ollum skipum sinum. ok er hann kom til Areyia lagdi hann þar at. ok er skip kom i lægi geck hann i baat ok for yfir til bearins ok spurdi tiþenda. Bondi suarar. segi ek tiþendi þau er ydr munu god þickia enn mer þickia ill. ek aatti .ij. sonu med Ribbungum ok eru baadir fallnir. Siþan sagdi hann konungi allann atburdinn fra bardaganum aa Akri. konungr beid þar skipa sinna ok sigldi siþan inn til Osloar.
Ribbungar flydu
120. Eftir þat stefndi Hakon konungr til sin lendum monnum ok syslumonnum or Vikinni ok for vpp aa land ok let draga .xxx. ok fiogur skip or bænum. Eftir þat er Knutr |[65] hafdi flyit laagu bændr i safnadi vm alla Osloarsyslu ok gættu sin dreingiliga ok bidu sua konungs. Arnbiorn Jonssun ok Simon kyr drogu ok þriu skip vm Elfui. Hakon konungr var .ij. nætr a leidinni aadr þeir kæmi skipunum yfir et fyrsta eidit vpp til Stafsbiarga. þat eru .ij. langar rastir at draga vm myrar ok skoga adr hann kæmi i vatnit. þar kom i mot honom Arnbiorn Jonssun Simon kyr ok Lodinn Gunnasun. siþan drogu þeir rastar langt eid aadr þeir komu vpp i Elfina. Birkibeinar foru helldr vspakliga ok konungr hafdi nockut aamæli at hann refsaþi litt. hann let þa drepa gest einn er vspakazstr hafdi verit. eftir þat gat engi madr at vspeckt væri giorr. Vm morguninn er konungr kom til Eids gerdi hann fyrir nockurar lettiskutur ok toku þeir þar nockura niosnarmenn vpp i myrinni ok draapu þar .vij. menn. Vm kuelldit for Hakon konungr vt til vatzminnis med allann herinn. hafdi hann eigi sanna niosn af huar Ribbungar voru ok þui skipadi hann sua at hann reri sialfr med enu vestra landinu. þeir aa konungsskipinu saa huar rere eitt skip Ribbunga. logdu þeir at landi enn konungr tok skip þeirra. Siþan aatti konungr tal vid lid sitt ok baud ollum monnum at eigi skylldi drepa Knut frænda hans þo at þeir ætti kost fyrir sakir Hakonar jarls faudur hans. Þa er liost var vm morgininn sa Birkibeinar skip Ribbunga roa i moti þeim akafliga ok hugdi konungr at þeir villdu beriaz þuiat þeir hofdu skip miklu stærri enn Birkibeinar. enn þegar sem Ribbungar sa ferd konungsins sneru þeir aftr at landi ok flydu vpp i bygd þa er Hun[66] heitir enn konungr tok oll skip þeirra ok vistir ok mikit herfang. Eftir þetta for hann austr til Hamars ok laagu þar margir Ribbungar i saarum þeir sem barizst hofdu a Akri. konungr gaf þeim ollum grid. Þui næst stefndi hann bondum til sin ok aattu þeir þa allir samhelldi vid konung i moti Ribbungum. Knutr flydi vpp a Hadaland. Hakon konungr sendi til hans Gudleik af Aski frænda hans ok stallara sinn ok þann annan er Þorir heitir. baud hann Knuti þa enn sætt ok goda kosti ef hann villdi aa hans valld ganga. Ok þa er sendimenn fundu Knut ok Ribbungar vrdu varir vid at Knuti voru sættir bodnar þa gættu þeir hans sua at hann maatti eigi fra þeim komaz. foru þeir aftr sem þeir komu ok sogdu konungi slikt er þeir frettu.
Hakon sendi bod
121. Hakon konungr skipadi þa Vpplond ok let oll skipin vera i Miors ok setti menn til at gæta. enn hann bioz þa nordr til Biorgyniar til stefnu þeirrar er hann hafdi gert vid erchibyskup ok jarl. konungrinn hafdi spurt at þeir voru komnir. Þa sendi hann Þorstein heimnes merkismann sinn nordr fyrir at segia at þeir skylldu bida hans. Þorsteinn var .viij. nætr a leidinni. ok er hann kom nordr þa þottuz þeir erchibyskup ok jarl hafa frett af at Hakon konungr mundi bera vpp bref nockur þau er honum mundi eigi þickia allr trunadr i til sin af þeirra hendi ok gerdu þeir þetta þa statt at erchibyskup færi nordr enn jarl bidi þar. Hakon konungr aatti þing i Oslu ok Tunsbergi ok geingu allir bændr i samhelldi vid konung i mot Ribbungum. Siþan for hann nordr. þa kom Þorsteinn heimnes i mot honum ok hafdi verit .iij. nætr a leidinni nordan enn .ij. i bænum ok sagdi at erchibyskup ætladi at bida konungs aadr þeir jarl toluduz vid enn siþan var þat allt vti. Þorsteinn sagdi sua at þar voru margir menn komnir vestan vm haf at finna konung ok bad hann skynda. þa er konungr kom til Biorgyniar var þar fyrir Skuli jarl ok Jonn jarl af Orkneyium Simon byskup af Sudreyium ok aaboti af Eyiunni helgu. skipadi konungr fyrst þeirra maalum er vestan voru komnir ok ollum med jarls raadi.
Draap Guthorms ok Arna
122. Herra Knutr flydi vestr i Daali þa er hann liop af skipum sinum i Miors. enn þa er hann spurdi at safnadr var fyrir honum aa Heidmork ok Hadalandi sneri hann þa nordr i Gudbrandzdali ok sua i Eystridali ok þadan i Vermaland. efldiz hann þa aa nyia leik at lidi for siþan i Noreg. komu fram i syslu Arnbiarnar Jonssunar þar sem Skaun heitir ok Heggin ok gerdu þar morg heruerki. enn er bændr villdu veria sinn kost þa fellu þar margir af bændum. Arnbiorn sendi bref til konungs ok bad hann skynda i Vikina ok sagdi at Ribbungar styrktuz miok. Sem konungr spyrr þessi tiþendi for hann austr i land enn jarl for nordr til Þrondheims. Þa er konungr kom til Tunsbergs setti hann eftir aa berginu Erling liodhorn at bua til jolaveizslu enn konungr for inn til Osloar ok laa vm nattina i Jarlseyium. þar kom i mot honum Þorgeirr byskupsmadr ok Fridrekr slafsi. þeir voru syslumenn aa Hadalandi ok sogdu þau tiþendi at Ribbungar hofdu dregit skip austan vm Eidaskog ok komit þeim i Miors. Þar i eyiunni voru syslumenn konungs Guthormr konungs frændi ok Aarni aa Holi at gæta skipa i vatninu. þeir hofdu fiolmennar sueitir. Ribbungar komu at þeim vvaurum ok felldu Guthorm inni enn Arni komz vt ok fell aa akrinum. þar fell aull sueit þeirra. Siþan toku Ribbungar skip oll bædi i Miors ok i odrum votnum. enn er bændr spurdu þat gaafu þeir vpp bygdina ok toku ser grid af Ribbungum. toku nu Ribbungar oll Vpplond. Hakon konungr sigldi vm dag inn til Osloar. þar var þa fioldi bænda i bænum meir enn .m. .cc. med bæiarmonnum. Konungr aatti tal vid þa ok sogdu bændr sua. at þeir hofdu þeim safnadi halldit siþan þeir borduz aa Akri vid Ribbunga. enn nu heita þeir oss afarkostum storum at brenna bygdir vorar enn þeir naa eigi sialfum oss. nu vilium ver bidia ydr herra at þer sitid her i vetr at gæta vor ok bygda vaarra enn ver vilium gera ydr allann almenning ok annan aa bak iolum. enn ef ydr þickir nockut aa vanta þa vilium ver gefa ydr haalf bu vaar ok haalfar allar vistir. enn ef þer vilit eigi her dueliaz þaa tokum ver oss grid af Ribbungum ok sættumz vid þa. Konungr þackadi þeim vel bod sitt enn kuaz þa skylldu gefa þeim orskurd þa er hann aatti tal vid hird sina. Sem konungr ræddi þetta fyrir raadgiofum sinum þa lauttu allir þar at sitia vndir trunadi þeirra bænda ok sogdu at Suerri konungi gafz þat eigi vel þa er bændr foru at honum til Osloar. Konungr sagdi bændum at hann villdi sitia a berginu enn seti(a) þar eptir lenda menn at gæta yduars varnadar. Bændr aattu tal sin i milli ok budu at nefna konungi gisla or kirkiusoknum ena bezstu bondasonu ef hann hefdi nockurn mistrunat aa þeim. aatti konungr þa enn tal vid sina menn ok baadu allir at hann trydi eigi bændum. Konungr gaf þa orskurd sagdi at hann mundi þar eingis mannz raad vid hafa nema sialfs sins ok kuez at visu skylldu sitia hia bændum þar sem þeir budu honum sua goda kosti ok villdu sitt lif ok fee leggia vid hans lif. ok eftir þetta sendi hann nordr til Biorgyniar eftir fongum ok sua til Tunsbergs. Hakon konungr sat i gardi Hakonar gris enn jolin hellt hann i byskups |[67] gardi. Þessi var .x. vetr konungdoms hans. Arnbiorn Jonssun sat vm vetrinn i Valdisholma til niosnar ok landzgæzlu.
Drepnir Ribbungar
123. Herra Knutr for austr i Gautland ok sat þar medan hæst var vetrarins. enn setti eftir i Miors nockurar sueitir af Ribbungum ok drogu þeir skip at ser vm oll Vpplond. Hakon konungr sendi vm vetrinn bref leyniliga i lid Ribbunga til sueitarhofþingia ok margra annarra ok baud þeim grid ef þeir kæmi til hans. enn þessi grid tok fystr Erlingr rumstafr ok var vaskr madr ok vel sidadr. ok er hann kom aa konungs fund feck hann god grid ok sættir. Konungr gerdi nockurar sueitir i Soleyiar at leita at Ribbungum ok var Erlingr i þeirri ferd. þar felldu þeir .xl. manna af Ribbungum. Eftir þetta hellt Hakon konungr Erling fyrir tryggann mann ok quad hann hafa hoggit sik i lendann mann. Þa var gerr onnur ferd austr i Vik it efra a hestum. var þar fyrir Simon kyr ok hafdi .ccc. manna ok komu austr i Beyiu. voru þar fyrir margir Ribbungar ok fengu niosn af Birkibeinum ok flydu þegar vndan. enn þo fengu Birkibeinar her ok huar menn af þeim. for þa Simon kyr aptr til konungs.
Drepinn Gudolfr
124. Vm sumarit eftir andlaat Sigurdar ribbungs skildiz Gudolfr af Blackastodum fra flockinum Ribbunga ok for heim til bus sins ok gætti sin i kirkiu nær bænum. þar var gott vigi. Gudolfr hafdi gert margar vspecktir þar i bygdinni þa er hann var med Ribbungum. Otryggr het bondi sa er hann hafdi bart miok ok tekit af honum hest godann. hann aatti .ij. sonu het annar Asolfr enn annar Gudleifr. þeir fengu ser sueit manna ok foru at Gudolfi. þeir toku stiga ok settu vid kirkiuna ok hiuggu raafit yfir honum ok lupu þar inn ok drapu hann. ok var Gudolfr litt harmadr af monnum fyrir sinn viafnat. Þegar vm haustid er Hakon konungr settiz i Oslu gerdi Skuli jarl sendimenn til Valldimars konungs Kolbein ketturygg ok Grunda fehirdi. enn er þeir foru heim vm vetrinn þa laagu þeir i Maastrondum fyrir isa sakir. Knutr laa þa i Liodhusum. ok er hann spyrr til þeirra þa taka Ribbungar lettiskip ok fara at þeim ok koma aa þa vuara. þar laagu margir kaupmenn i hofninni ok villdu ecki hialpa þeim enn þeir vorduz vel ok dreingiliga ok fellu þar baadir ok flest allt foruneyti þeirra.
Birkibeinar vnnu kastala
125. Nv er þat at segia þa er Hakon konungr spurdi þessi tidendi let hann hoggua isinn fra ok allt vm Slidholma ok var þat giort aa .ij. dogum. Siþan skipadi hann morg lettiskip austr til Liodhusa ok setti þessa menn fyrir lidit Lodin Gunnasun Simon ku Gunnbiorn Halluard bratta ok Olaf Jngusun. ok er þeir komu fram var Knutr i brottu ok allr meginherrinn nema faair menn voru eftir. sa het Biorn packi er fyrir þeim var. þeir saatu i kastala einum nordr fra bænum. Birkibeinar settuz vm kastalann ok vard hann skiott vpp gefinn þegar þeir fengu grid er i saatu. Þar toku Birkibeinar mikit herfang ok brutu ok brendu kastalann. þeir logdu gialld aa bændr ok toku storfe af þeim monnum er verit hofdu med Knuti. eftir þetta foru þeir aftr til konungs. Sua quat Sturla.
- Vitr let virki briota
- valldr norænna allda
- austr þar er iofrar treystuz
- ognfuser Liodhusum.
- þat veit ek at gallt Gautum
- gofugr odduiti iofra
- þiod feck ræsis reidi
- raan geck slikt at vaanum.
Fra konungi ok Knuti
126. Ribbungar sofnuduz nu saman vm Vpplond ok voru fiolmennir i Miors. Þa let Hakon konungr draga skip nockur or Oslo ok vpp i Elfi ok voru þessir menn fyrir Juarr af Skediuhofi ok Saxi bladspiot. enn er þeir komu i Elfina þa skipudu þeir skipin sem bezst ok gættu siþan. Ribbungar hofdu þa flest skip i Miors ok voru flestir farnir or vatninu ok austr a Merkr til motz vid Knut. Hakon konungr for or Oslu vpp til Eidsvallar ok aatti þar þing vid bændr. geingu þeir þa i samhelldi vid hann a nyia leik. Konungr sneri þadan vt a Raumariki ok austr yfir Elfi þuiat honum var sagt at Knutr leti draga skip or Hellisfirdi ok ætludu vpp aa Markir ok þadan i Elfina. Enn er hann kom i bygd þa er Heggin heitir var honum sagt at þat var lygd. sneri hann þa aptr ok for vt til Osloar. þat var haalfum maanadi eftir paaschir. Þa er Knutr spurdi er konungr var aptr horfinn let hann draga skip or Hellisfirdi þar sem alldri hofdu skip fyrr dregin verit ok kom þeim vpp aa Hamarker ok siþan nordr i Elfi ok kom þeim Juari aa vuart ok elltu þa af skipum ok foru þeir siþan vt til Osloar aa fund Hakonar konungs.
Konungr feck sigr
127. Sem Hakon konungr spurdi þetta let hann draga halfann fiorda tug skipa or Oslu ok fylgdi sialfr. hann gerdi ok ord Arnbirni Jonssyni ok odrum lendum monnum at þeir drægi skip vpp i Elfina ok mætti þeir konunginum i Eyiavatni. þat spurdu þeir Haralldr af Laatyn ok margir Ribbungar er voru i bygd þeirri er Skaun heitir. Konungr gerdi þa til þeirra nockurar sueitir. þeir mættuz aa skogi nockurum. vard þar bardagi ok flydu Ribbungar ok letu .l. manna enn Birkibeinar foru aftr til konungs. Konungr let draga skipit i aa eina þa er Kerma heitir ok þadan rastar langt eid aadr þeir kæmi i Elfui. þa var þeim sagt at Ribbungar hofdu snuit austr or Elfinni. helldu þa Birkibeinar eftir þeim ok drogu skipin vm eidit þat sem Fundueid heitir ok komu til þess beiar er Fala heitir. þa var þeim þegar sagt at Ribbungar voru austr a Vigrin. Geck konungr þa af skipum ok flest allt lidit enn setti eftir Gunnbiorn ok Saxa bladspiot at gæta skipanna ok bad þa vera þeim megin vatzsins er hann var. þetta var sunnunott. Ok vm morgininn i lysing komu þeir iafnfram kirkiunni a Vigri. þar var bondi einn er Gunnarr het vinr konungs. hann sagdi konunginum at Ribbungar laagu þar gegnt audrum megin enn þeir reru vm þuert vatnit at spyria tiþenda. þui næst bad konungr sina menn leynaz i skoginum vpp fra bænum. enn er solin tok at skina þa saa Ribbungar huar lidit laa i skoginum ok sneru þegar vt aftr skipunum þeim megin sem þeir voru. Birkibeinar skundudu sinni ferd þuiat þeir ottuduz at Ribbungar tæki skip þeirra. Þa er konungrinn geck af skipunum sendi hann nockurar sueitir þangat sem hann spurdi til Amunda a Folavelli ok komu Birkibeinar at þeim vuaurum. voru sumir drepnir enn sumir a kaf elltir enn flestir letu vopnin. Vm morgininn er Birkibeinar lupa fram or skoginum syndiz Ribbungum meira lidit enn var. þa liop Haralldr af Laatyn vt aa aarbackann ok spurdi huerr |[68] fyrir lidinu reedi. Haralldr stangarfylia suarar. kennaz munu vit frændr enn ver erum nu her kylfungar ok syslumenn af Vpplondum. Hann suarar. sialldan hafi þer sua mikit lid edr sua vel buit edr huar er Hakon konungr. Her er hann sagdi Haralldr. Hui villdi hann taka aa sik sua mikla vesolld at laani at rekazst allt aa Markir austr at oss Ribbungum. Haralldr suarar. meirr ætla ek naudsyn til bera enn ofkæti at stockua slikum oalldarflocki or landi sem þer hafit. Foru þa huorirtueggiu sem mest maattu þeir. skutuz aa þar sem aain var miost. Þa gerdi gud sem iafnan mikla miskunn Hakoni konungi þuiat þeir sem aa skipunum voru geingu þar vpp sem konungr hafdi raad fyrir gert ok fundu þar sueitir af Ribbungum ok drapu þaa alla. þa vrdu þeir ok varir at meginherrinn Ribbunga var þeim megin aarinnar. sneru þeir þa yfir aana ok mættu konunginum ok vrdu þa huorir odrum fegnir. Enn þegar sem Ribbungar sa þat at konungr hafdi naad skipum sinum þa sneru þeir austr aftr sinni ferd. enn þar var sua mikill straumr ok haasteint i aanni er konungr naadi skipum sinum ok þar sem Ribbungar voru komnir at huorirtueggia geingu aa land. ok leiddu þeir skip sin enn sumir styrdu med forkum ok ef nockur reip biladi aa einhueriu skipi var þat þegar i foradi ok þeir sem aa voru. Ok er þeir komu þar sem mest var aain huillduz huorirtueggiu ok ætladi konungr af snæda. enn Ribbungar skutu aa þa ok þui vard ecki af snædinginum. foru þa enn huorirtueggiu sem mest þar til er Ribbungar komu til bæiarins þess er þeir hofdu aadr verit. geck þaa enn fram Haralldr af Lautyn ok fleiri Ribbungar ok mælltu morg ord ferlig til Birkibeina. enn konungr kalladi til sia Olaaf sundramm sueitung Arnbiarnar Jonssunar ok bad hann segia Ribbungum at þeir hætti folsku ordum ok bad þaa bida þar til er skip hans kæmi ok mætti þeir þa fleira vid eigaz.
Fra Hakoni
128. Þat er nu þui næst at .xiiij. skip komu til konungs ok skipadi hann þau sem bezst. ok medan hann gerdi þat logdu Ribbungar sinum skipum austr med kirkiunni ok vpp vm þuera Eyna litlu i vatn þat er Fingrsior heitir. þat geingr allt at Eidaskogi. Birkibeinar reru yfir aana ok er þeir komu aa midia saa þeir at Ribbungar hofdu fylkt fyrir þeim ok skutu aa þa i aakafa. ok ætludu Birkibeinar at þeir mundu vilia bida ok þotti flestum haaskasamligt at þeim at ganga þuiat backinn var sua haarr saa er þeir stodu aa at hann var þriggia spiotskapta hæd enn leiran var sua blaut at annar fotr stod fastr þa er annar var nidrsettr. enn Birkibeinar reru at sem diarfligaz. Enn er skipin rendu at landi þa flydu Ribbungar enn Birkibeinar geingu vpp ok hugdu at þeir mundi bida ofarr meirr. ok er þeir komu vpp aa backann voru Ribbungar huergi nær. Sneri þa Hakon konungr aptr til skipa ok ferr austr eftir vatninu þar sem Ribbungar fara vndan. reru huorir sem mest mattu. Knutr for it efra vm skoginn austr med vatni. enn er Ribbungar komu til vatzenda lupu þeir af skipum. konungrinn kom þa at ok felldi af þeim nockura menn ok tok aull skipin ok sneri aptr. kom hann vm morgininn i dagan þangat sem hann hafdi aadr aa skipin geingit. þetta var maanadaginn i gagndogum. Konungrinn bad menn þa snæda þuiat þeir hofdu ecki þa etid siþan laugardag. Þar komu til konungs niosnir þær er hann hafdi sent eftir Ribbungum ok sogdu at Knutr hafdi snuit et beinsta vt aa Markir. sneri konungr þa nordr aftr ok sua vpp aa Heidmork ok drogu skipin vm Fundu(eid) ok sua i Miors. Byskup var þa i Hamri Hallvardr[69] ok var konungr med honum vppstigningardag i godum fagnadi. skipadi Hakon konungr þa oll Vpplond ok setti menn til skipagæzslu. eftir þetta for hann til Eidsvallar ok þadan til Osloar. hann var þar haalfan maanud aadr han bioz austr til Elfar.
Fra bodum Kristinar vid konung
129. Þa er Hakon konungr var buinn at fara austr til Landzenda kom þar bref fra Knuti ok fru Kristinu ok laugmanni ok leitudu grida til konungs ok sogdu at hann villdi koma aa valld hans þegar sem hann kæmi austr. Þau letu þetta fara leyniliga at eigi yrdi Ribbungar varir vid þuiat þeir villdu hafa Knut at daudamanni ef hann færi fra þeim. Konungr fagnar þessu ok gerdi bref i moti ok het Knuti frænda sinum bædi gridum ok sæmdum ef hann kæmi aa hans valld. Ok er Hakon konungr kom i Elfina austr var honum sagt at Ribbungar voru i Væni. gerdi konungr þa niosnir til fru Kristinar at vita huart nockut skylldi þat halldaz er Knutr hafdi mællt. enn Kristin sagdi sua at hon mundi sialf koma at fridhelga fyrir Knuti syni sinum vid konung. Þar var þa Ormr byskup med konungi ok margir adrir lendir menn er konungr ætladi vid þessa sættargiord hafa ok sat hann haalfan manud i Konungahellu ok quomu huersdagliga menn fra fru Kristinu ok sogdu þa ok þa at Knutr mundi koma a konungs valld.
Capitulum
130. Herra Knutr hafdi þaa raad med hondum þat er alldri hafdi Hakon jarl fadir hans slikt vraad at sua mikil suik fylgdu. hann let draga skip austr yfir Eidaskog sua at alldri voru fyrr dregin. ok komu aa vuart monnum konungs i aa þeirri er Varmaa heitir iafnfram Eidsuelli ok mundi þar hafa fyrirkomit miklum styrk konungsins aa Vpplondum ef eigi væri meiri guds miskunn enn truleikr Ribbunga. Þar voru fyrir konungsmenn Juarr a Skediuhofi Jonn ketlingr Erlingr rumstafr Þorgeirr byskupsmadr Andres huiti. þeir voru aa skipum enn bændr helldu at Eidsuelli. Þaa er Birkibeinar fengu niosn af Ribbungum gerdu þeir ord bỏndum ok foru þeir sem fræknazstir voru or safnadinum vt aa skipin til Birkibeina. Ribbungar hofdu stor skip þeir hofdu dregit .xiiij. sessu austan ok .xij. onnur. Birkibeinar hofdu smæri skip. enn er þeir fundaz tokz þar in hardazsta rijd. veitti Birkibeinum þyngra i fyrstu atlỏgu ok sua at næsta voru þeir aa flotta komnir. þa kom til Jonn ketlingr ok Erlingr rumstafr aa karfa einum ok rettu Birkibeinar þa vid ok sneri þa mannfallinu i lid Ribbunga ok vaanum braadara toku þeir vndan. Knutr liop a kaf ok feck naudagliga fordat ser ok fell mart villdarlid af Ribbungum enn Birkibeinar vrdu miok saarir. Juarr bondi feck fotarsaar ok geck iafnan halltr siþan. Birkibeinar toku þar skip Ribbunga oll. Eftir þetta dirfduz bændr[70] miok i mot Ribbungum sua at þeir foru iafnan at þeim ok drapu menn fyrir þeim.
Ribbunga aulld endaz her
131. Nv er Ribbungar saa at alla vega þraungdi þeirra kosti þaa sendu þeir menn til Birkibeina þeirra sem aa Vpplondum voru ok beiddu sætta. enn Birkibeinar toku þui vel ok sellduz gisla aa milli. enn Birkibeinar senda gislana þa er þeir toku af Ribbungum austr til konungs ok foru þeir med þeim Klemet af Holmi Guthormr Erlendzsun. ok fundu þeir konung i Hornborasundi ok sogdu þaa vera aa hans valldi ok miskunn huersu hann villdi fara med gislunum. Konungr tok þui vel ok sigldi vm daginn austr til Vsvikeyiar ok sendi menn aa nyia leik til Knutz ok het ollum Ribbungum gridum ef þeir villdi aa hans miskunn koma. Eftir þat for konungr til Osloar ok er hann hafdi þar litla rijd dualiz kom til hans Haralldr af Lautyn sendr af Knuti ok beiddiz þaa enn tryggra gisla til fastra sætta vid Birkibeina. Hakon konungr hafdi þa hirdstefnu ok sagdi sua. flestum monnum er þat kunnigt huern rekstr ok vaas ver hofum haft til Ribbunga ok margfalldann skada i laati godra dreingia þo at þeir hafi fleira laatid fyrir oss er betr er. nu bidia þeir oss grida ok vilia giarna koma aa vỏrt valld. enn ef ver (vi)lium þeim grid gefa þa skulum ver þat med þui moti gera at þeir skulu vera fyrir oss klandalausir vm alla luti þa er þeir hafa misgert vid oss sua sem sidr godra hofþingia er til ella iaattum ver þeim eingum gridum ok fylgium þeim nu sem rikazst. er nu minkadr styrkr þeirra ok er ek þess fusari. enn þo skulu þer raada Birkibeinar. Þeir quodaz giarna vilia fyrirgefa Ribbungum fe ok frænda laat helldr enn rekazst eftir þeim leingr. Sendi konungr nu eftir Knuti ok Ribbungum Eystein Roasun Guthorm Erlendzsun Fridrek slafsa. þeir fundu þa vppi i Eyiarvatni ok for Knutr med þeim til Osloar til Hakonar konungs ok fioldi villdarlids med honum. Eftir þat skipadi konungr auall Vpplond. enn þeir Ribbungar er ser væntu eingra grida stucku or Noregi austr aa Markir. Saa madr het Magnus bladstackr er þaa batz fyrir þeim ok kallaz konungr. enn er Hakon konungr spurdi þetta sendi hann austr Haralld af Lautyn ok vita ef hann nædi Magnusi. enn er Magnus spurdi til Haralldz hafdi hann grun af at hann mundi honum eigi trur ok for til ok drap hann. Hakon konungr hafdi ok sent bref austr i Vermaland at bændr skylldu gera annathuart at reka valldarflock þenna or bygdum sinum ella mundi hann til fara at gera þeim bakstrelld eingum mun minna enn fyrr. Sem bændr saa bref þetta sofnuduz þeir saman ok foru at Magnusi ok toku hann hondum ok festu hann vpp ok nockura menn med honum. ok lykr þar æfi Ribbunga.
Fra Hakoni konungi
132. Hakon konungr bioz or Oslu til Biorgyniar. hann gaf Knuti frænda sinum .ij. skip var annat .ij. rum (ok) .xx. ok feck honum alla luti þa er hann þurfti at hafa. Siþan for konungr nordr i land. ok er hann kom i Seleyiar kom i moti honum Skuli jarl med morgum skipum ok storum hann hafdi ætlat sudr til Danmerkr. enn er þeir funduz rez þat af at jarl sneri nordr med konungi til Biorgyniar. Þeir voru baadir i konungs gardi ok hofdu mikit fiolmenni. var þa miok blitt med þeim ok geck huarr til annars til skemtanar. þa voru dryckiur miklar i bænum. lendir menn hofdu storar sueitir. Paall vaagarskalm aatti son er Juarr het ok var kalladr grettir. honum vard eigi betra verk fyrir enn hann drap einn fornan Birkibein vm kuelldit eftir aptansỏng ok fann þat til saka at son hans hafdi verit at vigi Aarna heriardals. enn þessi het Eirikr backi enn hitt vig vard nordr i Vaagum sem fyrr var ritad. Enn þegar sem hirdin vard vaur vid herklædduz allir handgeingnir menn. Þessi tiþendi kuomu til Paals ok þeirra fedganna Nicholaas ok letu þeir illa yfir verkina er sua vard fyrir er saklauss var. Þeir fedgar foru inn i Nichulaskirkiu stopul ok biugguz þar vm. Hirdin geck at kirkiunni ok villdi vpp briota. þa var sagt konunginum. Skuli jarl var þa hia honum ok i bodi ok geingu þeir þegar til Nichulas kirkiu. enn er þeir komu þar þa hafdi hirdin tekit Juar nef. hann var frændi Nichulas Paalssunar. ok ætluda at drepa hann ok horfdi þar til mikilla vandræda aadr konungr kom til. Konungrinn tok þegar Juar nef aa sitt valld ok bad hirdina hætta at ganga at kirkiunni. Enn vm morgininn let konungr blaasa til hirdstefnu ok sagdi hirdmonnum at hann villdi med engu moti at Nichulas gylldi þessa verks þar sem hann var huarki valldandi ne vitandi. geck þa Nichulas or kirkiu ok aa valld konungs. enn Juari brodur hans let hann skiota yfir til munklifis ok var hann þar til þess er hann for or landi. Mart hark vard þar annat vm sumarit fyrir ofdryckiu sakir enn allir lutir foru þa vel milli konungs ok jarls.
Skuli for til Danmerkr
133. Skuli jarl bad konunginn at hann skylldi gefa honum orlof at fara til Danmerkr a fund Valldimars konungs ok kuez hann vilia rida or Þrondheimi vm vorit austr i Vik. konungr lagdi þar leyfi til. bioz þa jarl at fara nordr i land. Herra Knutr var þa þar i godu yfirlæti af konungi. hann let flytia bonord sitt vid jarl ok bad jungfru Jngiridar dottur hans ok med raadi konungs festi hann hana ok rez hann til ferdar med jarli at gera brudlaup sitt. Aadr þeir skilduz konungr ok jarl var fæddr Olafr sun Hakonar konungs. Jarl for nordr til Þrondheims ok skilduz þeir med miklum kærleik konungr ok hann at þui sinni. Erchibyskupinn Petr hafdi andaz annat haustid adr Dionisiusmesso ok var kosinn i stad hans sira Þorir enn þrænski ok ut farinn. A þessu aari andadiz Honorius pafi enn Gregorius kom i stadinn. Hakon konungr sat þenna vetr i Biorgyn ok var þessi enn .xi. vetr konungdoms hans. Vm vorit i faustu bio hann ferd sina austr i Vik ok kom i Tunsberg eftir pascha ok for þadan inn til Osloar. ok er hann kom þar var jarl þar fyrir ok herra Knutr Gregorius Jonssun Aasolfr jarls frændi ok margir adrir godir dreingir er nordan hofdu farit med jarli.
Þorir erchibyskup kom fra Rom
134. Þa er þeir hofdu faar nætr verit i bænum konungr ok jarl kom Þorir erchibyskap þar fra Roma nyvigdr. ok sendi konungr menn i mot honum vt til Hofudeyiar ok for erchibyskup i konungsgard. Enn med þui moti at konungr hafdi laatid nog faung flytia med ser aa skipum |[71] enn jarl hafdi litinn mat þar. var jarl af þui optaz a quelldum med konunginum. Konungr var i gardi þeim er Digri skytningr heitir. jarl var i Skarthælinum. Sa atburdr gerdiz at sa madr er Roi het ok var Askelssun sueitungr jarls drap eitt kuelld handgeinginn mann konungs þann er Olafr heitir. ok er Roi hafdi þetta verk gert liop hann i þann gard er þeir voru baadir inni konungr ok jarl ok kalladi at dyrum. konungrinn bad vppluka. ok er Roi kom inn gafz hann i konungs valld ok sagdi huat hann hafdi gert. Konungr suarar sua. med þui moti at þu komt aa vart valld þa muntu naa gridum af oss. enn þess er ei minni vaan at þeir gialldi þessa verks er einkis eru af valldir. Litlu sidar quadu vid konungs ludrar ok lupu saman lendir menn ok handgeingnir er i voru bænum ok lupa at gardinum þeim er sueit jarls var i. þessir lendir menn voru fyrir Arnbiorn Jonssun Simon kyr Lodinn Gunnason Gunnbiorn. Þa er konungr ok jarl spurdu þetta þa bad jarl at konungr skylldi nockut raad til leggia at betr færi enn til var stofnat. konungrinn stod þegar vpp ok bad jarl bida sin til þess er hann kæmi aftr. enn er konungrinn kom til gardzhlidsins var þar sua mikil þraung af vapnudu folki at hann komz þar ecki fram. þa for hann vpp a herdar monnum ok komz sua fram til jarls manna. ok af hans tilkuamu lægdiz harkit ok stefndi konungr ollum monnum nordr til Halluardzkirkiu til tals. Sa madr er Sigurdr het vard til þess at mæla þessi ord til konungsins. þa hefdi ver nockut fyrir hark þetta ok vaaadir er oss eru giorfar at ver drepim konunginn fyrst ok mundi ecki mikit fyrir verda. Enn felagar hans bonnuda honum [þat ok sogdu. aumr ertu maals[72] vesall madr (er þu villdir at ver skylldim) nidaz aa konunginum ok drepa hann fyrir þat er hann kom til hiaalpar vid oss. Siþan geck konungr or gardinum ok fylgdi honum allt lidit nordr til Fiala ok feck hann seint stoduat lidit. þeir Birkibeinar villdu ganga at jarls monnum. enn erchibyskap sendi menn til konungs ok bad hann sua sia fyrir þessu maali at eingum stædi vandrædi af þessu. konungr quad sua vera skylldu. siþan kom hann aa gridum ok skylldi standa til morgins maalit ok rannsaka þa. Geck konungr þa heim ok var jarl þar fyrir ok saatu þaa ok skemtu ser. ok þa er konungrinn geck vt tok hann i hond Roa ok leiddi vpp i Halluardzkirkiu. konungr bad hann sialfann gæta sin þadan af. Skuli jarl var þui nordan kominn at hann ætladi aa fund Danakonungs aa skipi kaupmanna þuiat hann hafdi þar eingi skip. þa ledi Hakon konungr skip sin jarli ok gaf honum leidangr mod .xij. skipreidum. Siþan for jarl leid sina ok med honum herra Knutr Aasolfr frændi jarls Gregorius Jonsson. þeir hittu Danakonung i Kaupmannahofn ok tok hann vel vid jarli ok toludu þeir marga luti þa er ecki voru i annarra vitund. dualdiz jarl vm rijd med Danakonungi i godu yfirlæti. ok er þeir skilduz gaf konungrinn honum storar giafir. þa feck konnungr jarli at laani haalft Hallland. For jarl siþan nordr i Noreg ok er hann kom til Tunsbergs var konungr nordr farinn til Biorgyniar. Herra Knutr ok Gregorius Jonssun fystuz at fara nordr til konungs ok er þeir stigu aa skip sigldu þeir nordr ok er þeir komu til Huarfsnessenda sigldu þeir i boda ok tyndiz þar Gregorius Jonssun ok nockurir menn med honum. hann þotti þa gofgazstr lendra manna i Noregi ok kominn af enum bezstum ættum. ok vard nu miok endir aa þeirri ætt er gaufguzst hafdi verit aa Sunnmæri er Blindheims menn voru kalladir. Herra Knutr komz naudugliga af ok tyndi þar morgum aagætum gripum. fluttiz Knutr siþan nordr til Biorgyniar ok tok konungr vid honum sæmiliga. Skuli jarl dualdiz vm haustid i Vikinni ok for nordr til Þrandheims er aa leid ok sat þar vm vetrinn.
Fra Hakoni
135. Þetta sumar komu vestan vm haf sendimenn Jons jarls af Orkneyium med morgum godum fỏrnum er jarl sendi konungi. enn vm haustid sendi Hakon konungr jarli langskip gott ok margar giafir adrar. Hakon konungr sat þenna vetr i Biorgyn ok var sia enn .xij. vetr konungdoms hans. þa var fridr godr i landi ok gott samþycki milli konungs ok jarls. Vm vetrinn sendi Þorir erchibyskap ord ollum byskupum i Noregi at þeir skylldu koma til hans nordr vm sumarit. Þetta sumar spurdiz mikill vfridr vestan vm haf or Sudreyium.
Fra Sudreyingum
136. Aleinn het madr ok var jarl i Skotlandi son Rollantz jarls af Galuei hann var enn mesti hermadr þann tima. hann hafdi fiolda skipa med miklum her ok heriadi bædi vm Sudreyiar ok Jrland ok gerdi mikinn hernat vida vm Vestrlond. Þa var Olafr konungr Gudraudarsun i Maun ok hellt hann dreingiliga þat riki fyrir jarli ok med miklum truleika vid Hakon konung. enn Sudreyia konungar þeir sem voru Sumarlida ættar voru miok vtruir Hakoni konungi. þeir voru konungar i Sudreyium Duggaall skrỏgr (ok) Dungadr brodir hans fadir Jons er siþan var konungr. þeir voru synir Duggaals Sumarlidasunar. Ospakr het madr er leingi hafdi verit med Birkibeinum. þat kom vpp at hann var son Duggaals konungs ok brodir þessarra. Sumarlidi het enn frændi þeirra er þa var enn konungr i Sudreyium.
Andres andadiz
137. Hakon konungr for vm haustid or Biorgyn austr til Vikr ok dualdiz vm rijd i Tunsbergi ok for þadann inn til Osloar. Andres skialldarband frændi konungs var þar ok bio þann vetr ferd sina af landi brott til Jorsala. Andres skialldarband reid vm vetrinn sudr aa Hallland ok þadan i Sioland ok sua til Huitzsands ok þui næst paalmara veg vt til hafs ok geck þar aa einn dromund ok hefir siþan alldri til hans spurtz. ok ritadi Hakon konungr til Fridreks keisara ok annarra sinna vina vt i lond at þeir skylldu frettum til hallda huat af Andresi hefdi vordit ok hefir alldri siþan til hans frettz. Enn Ingibiorg kona hans var eftir ok Petr er kalladr var son þeirra. ok er Andres kom eigi aftr kom þat vpp af Jngibiorgu at Skuli jarl væri fadir Petrs ok geck jarl vid frændsemi hans ok tok hann Petr til sin ok lagdi aa hann mikla aast. Þann vetr sat Hakon konungr i Oslu ok var þessi enn .xiij. vetr konungdoms hans. Vm vetrinn er aa leid hafdi Hakon konungr þing i bænum. a þui þingi gaf hann Vspaki konungs nafn. enn hann var kalladr Vspakr enn Sudreyski. þar med gaf hann honum Hakonar nafn. gerdi konungrinn þa ok bert at hann mundi faa honum lid vm sumarit vestr vm haf. Þann dag er þingit stod kom til bearins austan or Suiavelldi Magnus brocki sun Knutz jarls Birgissunar brosu frænda konungsins. hann aatti Sigridi dottur Knutz Suiakonungs ok het Knutr son þeirra. Hakon konungr tok sæmiliga vid Magnusi ok dualdiz hann med konungi vm rijd ok skilduzst med miklum kærleikum. Vm vorid vrdu þau tiþendi i Þrondheimi at Þorir erchibyskap andadiz. þat var paschadag. enn i stadinn var kosinn Sigurdr sun Eindrida penna ok for hann þat sumar or landi.
Bardagi
138. Hakon konungr for vm vaarit nordr til Biorgyniar. enn er hann kom þar let hann bua her vestr vm haf þann er fara skylldi med Vspaki. til þessar ferdar feck Skuli jarl sumt lidit ok voru þessir skipstiornarmenn af hans hendi Sigurdr sæfill Sigurdr[73] smidr Paall Baalkasun. enn af konungs hendi var Vspakr konungr Þormodr þingskorinn Sorkuir suignakiuka Aulfir illt eitt Sueinungr suarti Paall gaas. .xj. skip hofdu þeir af Noregi. Sem þeir voru bunir kom vestan af Sudreyium Olafr suarti Manarkonungr. hann sagdi mikinn ofrid vestan af Eyium. hann kuaz af þui stauckua or Maun er Aleinn jarl hafdi dregit saman mikinn her ok ætladi a hendr Manarmonnum. hann hermdi morg storyrdi jarls til Noregsmanna. hann sagdi eigi torsottara hafit til Noregs enn af Noregi til Skotlandz ok þar er eigi verra til hafna þeim er heria vilia. enn þat var mællt enn eigi gert. Olafr konungr dualdiz .iiij. nætr i bænum aadr þeir foru vestr. Olafr konungr for aa skip med Paali Baalkasyni til Orkneyia enn þa feck Jonn jarl honum skip er Vxinn het. Þa er þeir foru af Orkneyium hofdu þeir .xx. skip ok er þat spurdi Ottar snækollr ok Baalki vngi son Paals þa foru þeir fyrir sudr i Skid ok fundu þa i Vestrafirdi Þorkel Þormodsson ok baurduz vid hann. fell þar Þorkell ok synir hans .ij. enn Þormodr komz vndan son hans med þui moti at hann liop i [skær eitt enn þar flaut vid skip eitt[74] ok rak þat med hann at Skotlandi fyrir nordan Hakarskot. Eptir þetta foru þeir Ottarr ok Baalki til motz vid þa Vspak konung. Sem þeir quomu ollu lidinu sudr i Jlarsund[75] þa voru þeir þar brædr Vspakr konungr Duggaall ok Dungadr ok sa hofþingi enn .iij. er Sumarlidi het ok frændi þeirra ok hofdu mikit lid. þeir buda Nordmonnum til veizlu ok hofdu vin sterkt. Nordmonnum var sagt at eigi mundi allt suikalaust vera ok þui villdu þeir eigi til fara veizlunnar. drogu þa huorirtueggiu lid saman þuiat huorigir trudu odrum. Dungadr suaf aa skipi Vspaaks brodur sins. Litlu sidar veittu Nordmenn atgaungu þeim Sudreyingum ok drapu Sumarlida ok mart manna med honum. þeir taka Duggaal hỏndum ok settu i fiotur. faatt fell þar af Nordmonnum. ecki var Vspakr konungr vid þetta ok er hann vard varr vid skaut hann i brott Dungadi brodur sinum. enn Duggaall brodursun hans tok hann i sina gæzslu. Þeir saufnudu nu lidi vm eyiarnar ok fengu nu med ollu saman .lxxx. skipa ok sigldu siþan sudr fyrir Satirismula ok sua inn til Botar ok þar saatu Skotar i kastalanum ok var fyrir stiuardr einn af Skotum. Nordmenn logdu til borgarinnar ok veittu þar harda atgaungu. enn Skotar vorduz vel ok steyptu ofan aa þa biki vellanda ok blyi. þa fell mart af Nordmonnum enn mart var saart. þeir bundu yfir sik flaka af vidi ok hiuggu siþan murinn þuiat steinninn var blautr ok hrapadi veggrinn eftir þeim. þeir hiuggu vpp vid jordina. Sa kertisueinn er Skagi skitradr het hann skaut stiuuardinn til bana i þui er hann liop a borgarvegginn. .iij. daga baurduz þeir vid borgarmennina aadr þeir fengi vnnit hana. þar toku þeir mikil fe ok riddara einn skotzskann er sik leysti vt fyrir .ccc. marka brendra. þar fell af Nordmonnum Sueinungr suarti ok nockur .ccc. manna allt saman af Sudreyingum. þeir fengu mikinn storm ok tynduz þar .iij. skip med monnum ok ollu þui er aa var. Þeir spurdu þaa at Alin jarl var sudr a Nesium ok hafdi dregit saman halft annat .c. skipa ok ætladi at þeim. þeir sigldu þa nordr vndir Satiri ok laagu þar vm rijd ok gerdu margar vppraasir. Þa feck Vspakr konungr sott ok laa litla rijd ok andadiz ok var miok harmadr af sinum monnum. þeir fluttu lik hans til kirkiu ok graftar. Eftir þetta gerdiz Olaafr konungr haufþingi yfir ollum herinum. Siþan sigldu þeir yfir vndir Kaupmannaeyiar ok laagu þar leingi vm vetrinn. þeir foru sudr til Manar ok var þar safnadr fyrir þeim. sa madr var fyrir þeim er Þorkell het ok var Niaalssun. Manarmenn villdu eigi beriaz i moti Olafi konungi ok rufa þeir safnadinn fyrir Þorkeli ok toku Nordmenn hondum hann ok hofdu i fiotrum vm rijd. þeir logdu giolld aa Manveria .iij. penninga enska af huerri ku ok fæda allann herinn vm vetrinn. Sigurdr sefill ok Sigurdr smidr leyptu Þorkeli i brott ok likadi þat summum illa. Sem vaara tok foru Nordmenn i brott or Maun enn Olafr konungr var eftir. þeir sigldu nordr vndir Saatiri ok geingu þar aa land. enn Skotar komu a mot þeim ok borduz vid þaa ok voru miok lausir vid bardagann lupu til ok fra ok fellu margir af huorumtueggium. ok er Nordmenn komu til skipa sinna þa hofdu Skotar drepit alla sueina þeirra þa er aa landi voru at bua vist ok allir matkatlar voru i brottu. Þeir veittu margar vppraasir aa Satiri ok foru þadan nordr i Eyiar. ok er þeir komu i Liodhus var þar fyrir Þormodr Þorkelssun. þeir elltu hann or Eyium ok drapu af honum nockura menn ok hertoku kona hans ok oll faung hans. siþan sigldu þeir nordr til Orkneyia. enn Paall Baalkasun var eftir i Sudreyium ok fell hann faam dogum sidarr fyrir Gudreki suarta syni Rỏgnualldz jarls. Flestir Nordmenn sigldu þegar austr til Noregs ok hofdu i þessi ferd hellz verit vnnar konungsins sæmdir fyrir vestan haf. ok er þeir komu a fund Hakonar konungs þackadi hann þeim vel þessa sina ferd. ok lykr þar Sudreyinga þætti.
Sigurdr kom til Nidaross
139. Hakon konungr hafdi þenna vetr setid i Biorgyn ok var þessi enn .xiiij. vetr konungdoms hans. Þetta sama haust kom Sigurdr erchibyskap heim fra vigslu ok for nordr til stols sins. J Orkneyium dualdiz eftir sa skipstiornarmadr er Aulfer illt eitt het. hann var hirdmadr konungs ok viafnadarmadr mikill. hann for til Hanefs vnga er þa hafdi syslu af konungs hendi i Orkneyium. Haanefr var skutilsueinn konungs. þeir voru .iij. brædr Haanefr vngi Kolbeinn ok Andress. Haanefr hafdi mikla sueit.
Capitulum
140. Madr het Snækollr þar i eyiunum ok var Gunnasun. modir hans het Ragnhilldr dottir Eireks stagbrellz ok Jngigerdar dottur Rognualldz jarls ens helga. Snækollr kalladi aa bu nockur þar i eyium þau sem þeir frændr hofdu aatt er af Rognualldz ætt voru komnir enn Jonn jarl hafdi at hallda. ok hafdi jarl vndandraatt i at laata laust buin. enn Snækollr kærdi þetta oft fyrir honum. Jarl tok þaa at suara styggliga ok spurdi huart hann villdi gera eftir Haralldi modurbrodur sinum ok kalla til Orkneyia i hendr honum. enn at visu ætla ek at veria þer mitt riki sua sem fadir minn gerdi vid modurbrodur þinn. Snækollr suarar. vỏn er mer þess at litils vnnir þu mer af Orkneyium er þu villt eigi vnna mer eigna þeirra er ek aa at rettum erfdum at hafa. Jarl lagdi fæd mikla aa Snækoll. Snækollr tok sua vpp at honum mundi eigi vært edr vhætt fyrir jarli. for hann þa til þeirra Haanefs ok geck þar i sueit med þeim.
Drap jarls i Orkneyium
141. Þeir foru vm haustid huorirtueggiu yfir a Katanes i Þorsaa ok hofdu sin herbergi huorir |[76] jarl ok hans menn ok þeir Haanefr. huorirtueggio hofdu miklar sueitir ok optliga skildi aa sueitunga þeirra er þeir funduz drucknir aa kuelldum. Þat var eitt kuelld er þeir Haanefr saatu ok drucku ok voru miok kaatir at þar liop inn madr einn fyrir Haanef ok mællti. hugsa þu sua raad þitt Haanefr ok þer felagar at jarl ætlar at veita ydr atgaungu i nott ok laata nu skipta vm med ydr þuiat hann truir ydr ecki vel ef þer buit leingr saman. Sem Hanefr heyrdi þetta segir hann Kolbeini brodur sinum ok Snækoll. taka nu þetta fyrir sannleik. gera nu raad sitt at þeir skolu verda fyrr at bragdi bidia nu sueitina vaapna sik. enn ofdryckian bio sua vm at ollum þotti þetta raadligt er þeir toku vpp. Sem þeir voru vopnadir geingu þeir at þeim herbergium sem jarl suaf i med vfridi ok elldi ok baaru þegar vópn a þa sem fyrir voru. enn er jarl vard varr vid vfridinn þaa leitadi hann vndan i vndirklefa nockurn ok ætladi at fela sik þar. enn þeir fengu niosn af huar hann var. hlupu þeir i klefann Snækollr ok Sumarlidi Rolfssun ok Aulfer illt eitt Bekill ok Rafn ok enn fleiri. Snækollr fann jarl vid tunnu eina ok veittu þeir honum þar banasaar. þar letuz ok margir menn. Jonn jarl hafdi .ix. saar. Eftir þetta verk foru þeir Haanefr i brott af Katanesi ok vt i Orkneyiar. þeir foru i Vigr ok settuz i kastalann er Kolbeinn ruga hafdi gera laatid. þeir drogu at ser nỏg fong ok fiolda nauta ok vardueittu i vtkastalanum. Enn er þetta spurdu vinir jarls i Orkneyium saufnudu þeir ser lidi miklu ok foru vt i Vigr ok settuz vm kastalann. enn þar var vhægt atsokn vid at koma. þa saufnuduz ok saman frændr þeirra Hanefs Kolbeinn i Rennadali ok margir adrir ok leitudu vm sættir med þeim ok sua kom at þeim voru grid selld. skylldu þeir vera vm vetrinn i Orkneyium enn vm sumarit fara til Noregs a fund Hakonar konungs ok skylldi hann skipa þessu maali sem honum likadi. raufz nu safnadrinn ok stod þetta maal vandrædalaust vm vetrinn. enn vm vorit foru þeir til Noregs Hanefr ok hans felagar enn a odru skipi foru frændr jarls ok vinir ok allir enir bezstu menn or eyiunum.
Fra orkneyi(ng)um
142. Þenna vetr sat Hakon konungr i Biorgyn ok var þessi enn .xv. konungdoms hans. enn vm vorit hafdi hann farit austr i Vik at erendum sinum ok var hann eigi austan kominn þa er þeir Haanefr voru komnir til Biorgyniar. þeir voru i gardi Paals. ok er þeir hofdu litla rijd dualiz i bænum kom Skuli jarl nordan or Þrondheimi. hann aatti faatt vid þa Haanef. Nockuru sidar kom konungrinn austan. þar var ok herra Knutr. ok er konungr hafdi litla rijd verit i bænum let hann blaasa til hirdstefnu ollum handgeingnum monnum. ok er þeir komu a stefnuna Hanefr ok hans felagar taka skutilsueinar þa brædr Haanef ok Kolbein ok sua syni Rolfs ketlings Sumarlida ok Andres ok leiddu þaa vpp til borgar ok voru þar inn settir. enn þeir Aulfer illt eitt ok adrir þeir sem at hofdu verit viginn voru fluttir i Tauluholm. Biorn het gestr einn er enn hafdi at verit viginu med þeim. hann var þa kominn gegnt Mariukirkiu er þar var hafin vpp messa ok ætladi at ganga til hirdstefnu. hann mællti. skylldra ætla ek mer at ganga til messunnar enn til hirdstefnunnar. snyr inn i kirkiuna. enn fyrr enn lokit væri messonni var honum sagt at þeir Aulfer voru teknir ok gaf honum þat lif er hann for i kirkiuna. Sigualldi Skialgssun magr jarls geck fastazst at þessu maali. hann tok Þorkel enn suarta inn i Suartabudum ok færdu þeir hann vt eftir stræti. ok er þeir komu fyrir gard þann er Skuli jarl var i þa stod hann i sualaglugg einum ok kallar a Siguallda. laat eigi drepa hann Þorkel nema hann se of miok sakadr. Sigualldi suarar. hann er þui meirr sakadr enn adrir at hann vann aa jarli daudum. For Þorkell vt i Holm med Aulfi ok voru þar haalshoggnir .v. menn Rafn ok (Aulfer ok Þorkell ok) .ij. adrir menn.
Skiptapi
143. Þetta sama haust foru Orkneyingar vestr ok geingu allir aa eitt skip. enir bezstu menn af eyiunum. þetta skip tyndiz ok allir þeir menn er aa voru ok hafa menn þess seint bætr bedit. Skuli jarl for nordr til Þrondheims vm haustid ok þeir med honum Hanefr ok Kolbeinn ok Snækollr. var Hanefr ok þeir brædr vm vetrinn med Paali vagarskalm nordr a Dyniarnesi. Vm vorit for Hanefr til konungs ok feck hann þa heimleyfi. hann vard aftrreka i Hernar ok feck þar sott ok andadiz. enn Kolbeinn brodir hans andadiz i Þrondheimi litlu siþarr. Snækollr var lengi med Skula jarli.
Greinir milli konungs ok jarls
144. Vm haustid er þeir hofdu skilit i Biorgyn Hakon konungr ok Skuli jarl þa var fæddr aa Marteinsmessudag Hakon sun Hakonar konungs ok þann vetr eftir sat konungr i Biorgyn ok var þessi enn .xvi. konungdoms hans. Þenna vetr komu vpp margar greinir ok sundrþycki milli Hakonar konungs ok Skula jarls ok er þat flestra manna sogn at þat hæfiz miok af ordum lendra manna þeirra er menn vissu at meirr hofdu iafnan sundr dregit þeirra vinaattu enn vera ætti. Jarl hafdi þenna vetr skipagiordir miklar ok morg þau tiltæki er hans vuinir drogu mikinn grun aa ok virdu til vtruleika vid konunginn. Þa var ondud fru Jngirid er aatt hafdi herra Knutr ok var þa oll þeirra vinaatta Skula jarls ok Knutz. Knutr hafdi þa haalft Ryiafylki ok Sogn haalfan ok þotti honum þat leen helldr minna enn hugr hans stod til. hann kærdi þat ok lendir menn med honum at landaskipti þat væri eigi iafnt er verit hafdi i Biorgyn ok þat væri nær helmingi enn þridiungi Noregs er jarl hafdi. Þenna vetr hafdi Sigurdr erchibyskap laatid gera ord ollum byskupum ok stefndi þeim til motz vid sik vm sumarit eftir i Biorgyn.
Capitulum
145. Hakon konungr for vm varit austr i Vik. hann sendi menn nordr til Þrondheims med þeim ordum at Skuli jarl skylldi koma vm sumarit sudr til Biorgyniar ok skylldu þeir tala (vm greinir) þær er þa voru i milli þeirra. Enn er konungr kom til Vikr stefndi hann til sin ollum lendum monnum ok syslumonnum þeim sem i Vikinni voru ok skylldadi þa til alla at fara med ser til Biorgyniar. hann hafdi þa stor vtbod i Vikinni ok dro saman mikit lid ok for siþan til Biorgyniar. þessir voru lendir menn. Arnbiorn Jonssun Simon kyr Lodinn Gunnasun ok Gunnbiorn. |[77] Konungrinn hafdi or Vikinni mikit lid ok fritt. enn er hann kom nordr i Gulaþingslaug þa stefndi hann ollum lendum monnum til sin med storum sueitum. þa er konungr kom til Biorgyniar lagdi hann sinum skipum fyrir konungslægi. siþan langskip allt med ollum bryggium i innanverdann bæinn.
Skuli jarl hellt til Biorgyniar
146. Skuli jarl var i Þrondheimi vm sumarit. hann hafdi laatid reisa skip mikit vm varit vt (a) Eyrum þat het Langafriadagr. þat var leingra enn onnur skip myklu ok þui vard litid at gert vm sumarit. Jarl bioz nordan er aa leid ok vard sidbuinn. hann hafdi a þridia tigi skipa ok flest stor. þessir voru lendir menn med jarli Alfr maagr hans Asolfr frændi hans Paall vagarskalm Nichulas sun hans Baardr bratti Eilifr af Velli. þar voru ok margir syslumenn. Þa var miok lidit aa haustid er jarl kom sudr. sendi hann fyrir sig Paal vaagarskalm aa fund konungsins. ok er hann kom til konungsins veittu lendir mann honum storar aataulur ok sogdu at þat var vndarligt er hann var med jarli enn mot konunginum ok adrir lendir menn þeir sem nordr voru komnir. baadu þa skilia vid jarl ok fara til konungs. Paall suarar. ecki hefi ek verit i moti konunginum þott ek færa nordan[78] med jarli þar sem konungr sendi honum ord. enn sua ætla ek flestum monnum lendum gefit þeim sem nordr eru komnir at ecki munu nu skiliaz vid Skula jarl fyrir sakir aakefdar yduarrar. Siþan fann Paall konung ok foru allar rædur vel med þeim. for Paall moti jarli ok sagdi atekiur þær er voru i bænum ok skip laagu sua þykt fyrir bryggium at eingi vaan var at þeir mætti þar at leggia. Þui næst skipadi Skuli jarl athlaugunni til beiarins. hann let fyrst fara sitt skip enn þar næst þau .ij. er mest voru. þa .iij. þa .iiij. ok þa .v. .vj. ok .vij. ok foru sua i voxt æ medan vanz til ok var fagrt aa at sia til þessar skipanar. Jarl lagdi at vid Nordnes vt fra Munklifi vid Hakarlastrỏnd ok hofdu þar vant[79] lægi sua at þeir brutu nockur skip aadr enn þeir lendi. Sua quad Olafr huitaskaald.
- Ord sendi þa iofri Þrænda
- afrendr konungr vida lendum
- folkprudr keyrdi flota sua breidann
- flugu þa bord vm hafit nordan.
- fyrdar mælltu aa hendr sem hardaz
- hofz aunn af þui lendum monnum
- errinn bio med herskip harri
- Haakarlastrond fromum jarli.
Hakon konungr veitti Skula ataulur
147. Nv er þat at segia at þa er jarl hafdi litla rijd verit i bænum aattu þeir konungr ok jarl stefnu i skrudhusinu i Cristzkirkiu ok gaf konungr honum þa sakir ok veitti honum þar med storar aataulur. Eftir þat var þing stefnt i Cristzkirkiugardi. var þar stoll settr vndir konunginn ok settuz vmhuerfis lendir menn hans ok radgiafar. Gunnarr konungs frændi stod at baki konunginum vid stolinn. herra Knutr var a þinginu. Sigurdr erchibyskup ok allir lydbyskupar þeir sem i voru landinu. þui næst kom Skuli jarl aa þingit med ollum sinum monnum. þeir saa at jarli var ecki rum ætlat aa þeim stoli er konungrinn sat aa. geingu hans menn þa til ok settu honum annan stol. Eftir þat stod vpp Dagfinnr bondi ok fagnadi konunginum sem siduandi er til ok taladi sniallt erendi ok lauk sua sinu maali at hann eggiadi fridar ok sætta med þeim maagum. Þa stod vpp konungrinn ok taladi sniallt erendi. ok lauk þui sua at hann bar aa jarl sakir þær er vuinir hans hofdu tiad fyrir honum. ok er konungr hætti stodu vpp lendir menn ok baaru sakir a jarl huerr eftir annann ok veittu honum storar aataulur. Ok er þui letti stod jarl vpp ok hof a þessa leid sitt erendi.
- Eina kann ek visa
- Ari sat aa steini.
- adra kann ek visu
- Ari sat aa steini.
- oll er sem ein se
- Ari sat aa steini.
her er ok sua i dag sagdi hann at a sina leid hefr huerr sitt erendi enn allir luka a einn veg at bera sakir aa mik. Eftir þat taladi hann langt erendi ok sniallt ok bar af ser allar sakir þær sem honum voru gefnar. hann veik sua taulunni at hann væri skylldr at þiona konunginum ok vægia til vid hann enn þess quez hann vera sannr at hann kynni lendum monnum fulla vþock fyrir sitt erendi rog ok vỏndar medalgaungur milli hans ok konungs. Ok er hann lauk sinni taulu tok Gunnarr konungs frændi til maals. oss þickir þu þui at eins skyllduliga lydni veita konunginum at þu leggir af þer yfirklædit ok fallir til fota konunginum ok gefir þik ok allt þitt maal i konungs valld ok miskunn. Þa suarar jarl. þa kunna ek hofþingium at þiona Gunnarr er þu vant annat. Eptir þat stod konungr vpp ok bad þa alla menn fara med ser til kirkiu er honum villdu þiona. geck hann þa af þinginu ok allr mugrinn med honum enn jarl sat eftir ok þat lid er nordan hafdi farit med honum. for hann siþan til skipa sinna. Siþan for erchibyskup i milli ok adrir byskupar ok fengu sætta þa eftir þui sem konungi likadi ok selldi jarl þar festu til. Sua quad Sturla i Hakonarflocki.
- Þing stofnudu iofrar vngir
- iarl veitti suor ræsi snarla
- hersir bar þa hilmi dyrann
- hialldrs fystu þeir sakir kalldar.
- allt lagdi þa fraumudr frægda
- feck sætt af þui stillir recka
- snilldar skyrr ok selldi varrar
- sitt maal konungi litudr staala.
Erchibyskup kom sua sinni medalgaungu at þa for et blidazsta med þeim maagum at yfirbragdi ok huarr var i annars bodi. enn þat hafa þeir menn sagt er vita þottuz huarstueggia skaplyndi at alldri hafi vordit sidan fullr trunadr milli þeirra.
Fædd Kristin konungsdottir
148. Skuli jarl for vm haustid nordr til Þrondheims. enn konungr var eftir i Biorgyn ok sat þar vm vetrinn fram yfir jol ok var þessi enn .xvij. vetr konungdoms hans. Þenna vetr var fædd fru Cristin dottir hans. Eftir jol i mot faustu for Hakon konungrinn i Sogn ok þadan aa land vpp. ok er hann kom vpp aa land hofz sundrþycki med þeim Paali byskupi i Hamri ok vard þat fyrst til at konungr veitti akall til eyiar þeirrar er liggr i Miors er heitir eyin helga. þessa ey hafdi gefit til stadarins Jngi er Baglar kolludu konung sinn. enn Birkibeinar quodu vera falskonung ok sogdu hann heita Þorgils þufuskit ok væri danskr ok þotti Hakoni konungi hann ecki eiga at gefa sina faudurleifd. enn byskup syniadi þuerliga at laata lausa eyna. Hakon konungr |[80] for austr til Tunsbergs ok var þar vm vorit. Paall byskup ritadi nordr til erchibyskups ok Skula jarls vm aakall þetta er konungrinn hafdi haft vid hann ok leitadi raads til þeirra vm þetta maal. ok af þessum ordsendingum rez þat af at Paall byskup bio ferd sina or landi ok for fyst austr i Gautland ok þadan i Danmork ok sua sudr i Saxland ok letti eigi sinni ferd fyrr enn hann kom a papa fund.
Fra Hakoni konungi ok gerdum hans
149. Þa er Hakon konungr sat i Tunsbergi vm vaarit let hann miok efla steinuegginn vm bergit ok let hann reisa skip mikit þat er siþan var kallad Olafssudin. Hakon konungr dualdiz nockura rijd i Vikinni ok for vm sumarit nordr til Biorgyniar. þa kom jarl nordan ok voru þeir baadir vm sumarit i Biorgyn. for þa allt vel med þeim þa sem iafnan er þeir voru baadir samt. enn þo at þeir væri med blidu þa geingu þo sua vuinir i milli at hellt vid voda sialfann þegar sem skamt leid fra. sem raun bar aa siþan. Fru Jnga modir Hakonar konungs var med honum ok var konungr vel til hennar sem vera aatti. hon hafdi siukdom mikinn ok tok sottarfar hennar miok at þyngiaz ok andadiz hon fyrir jolafỏstu vm vetrinn. Skuli jarl for vm vetrinn nordr til Þrondheims enn konungr for austr til Vikr ok sat vm vetrinn i Oslu. þessi var enn .xviij. vetr konungdoms hans.
Her segir fra Jslendingum
150. Hakarlahaustid kom vtan af Jslandi Sturla Sighuatssun ok for þegar af landi brott vm vetrinn vt til pafa. Hann kom aftr þetta sama haust ok fann Hakon konung i Tunsbergi. konungrinn hafdi Sturlu i bodi sinu ok taladi vid hann marga luti. let konungr illa yfir þui er Sturla sagdi honum ofrid mikinn af Jslandi. Konungr spurdi huersu mikit fyrir mundi verda at koma einvalldi yfir landit ok quad þa mundu vera frid betra ef einn redi mestu. Sturla tok þessa likliga ok quad litid mundu fyrir verda ef sa væri harduirkr ok raadugr er vid tæki. Konungr spurdi ef hann villdi taka þat raad. Hann kvaz til mundu hætta med konungs raadi ok forsia ok eiga slikra launa vỏn af honum sem honum hætti verdugt ef hann fengi þessu aa leid komit. Konungr sagdi sua at hann skylldi eigi med manndrapum vinna landit enn bad hann taka menn ok senda vtan edr faa riki þeirra med odru moti ef hann mætti. Sturla var optliga med konungi vm vetrinn ok tauludu þeir þetta maal. enn vm sumarit eptir er Hakon konungr hafdi setid i Oslu eftir vm vetrinn for Sturla til Jslandz ok var aa Grund vm vetrinn med fedr sinum. Enn medan hann hafdi vtan verit hafdi Vrækia Snorrasun brædrungr hans gert mikinn skada ok vfrid aa riki hans. Ok vm vorit er Sturla hafdi verit einn vetr aa Jslandi þa foru þeir fedgar Sighuatr ok Sturla at Snorra med fiolmenni ok villdu at hann bætti þau illuirki er Vrækia hafdi gert. Snorri villdi eigi safna lidi moti brædrum sinum. enn Þordr brodir þeirra for i milli þeirra ok feck eigi saman dregit med (þeim). ok stock Snorri þa i brott enn Sturla settiz i Reykiahollt ok tok vndir sik alla kosti Snorra. Eftir þat for Sturla i Vestfiordu at Vrækiu ok sættuz þeir þaa at kalla enn þo helltz þat litla rijd ok þarf þeirra skipti eigi her at skrifa. enn sa vard endir aa at Vrækia for vtan þat sumar med raadi Magnuss byskups af Skalahollti. Eftir þat for Sturla at Þorleifi i Gaurdum ok bardiz hann vid hann i Bæ i Borgarfirdi ok feck hann þa valld yfir Þorleifi ok for hann þa vtan sumri sidarr enn Vrækia. þa for ok vtan Snorri Sturlusun ok Þordr kakali ok Olafr huitaskalld son Þordar Sturlusonar enn Sturla sneri þa vfridi aa hendr Gizsuri Þorualldzsyni ok Kolbeini vnga Arnorssyni frænda sinum. ok foru þeirra skipti enn sem sidar mun sagt verda.
Sundrþycki med Hakoni konungi ok Skula jarli
151. Hakon konungr sat vm vetrinn i Oslu sem fyr var sagt. þa komu enn vpp (greinir) med þeim jarli ok var þat enn af sama manna rogi ok medalgaungu er iafnan voru vanir at spilla þeirra vinaattu. Hakon konungr ritadi nordr vm vorit til jarls ok lagdi honum stefnu vid sik vm sumarit i Biorgyn til tals vm greinir þær sem milli voru. ok er þessar ordsendingar komu til jarls aatti hann raad vid sina menn huart hann skylldi þenna fund sækia edr eigi ok tiaadi þat fyrir þeim at honum (þotti) fast at ser lagt Hakarlahaustid af aeggian lendra manna. enn mer er sagt at þeir muni nu ecki oakafari enn þa voru þeir. eru þeir lutir nu vordnir sem þer vitud at ek er vfusari at vera a valldi þeirra enn Hakarlahaustid er ver fundumz i Biorgyn. komu þa austan Arnbiorn Jonssun Gregorius ok herra Andres ok gerduz þeir þa handgeingnir menn konungs ok sỏru hirdmannz eid einum saman konungi ok skildi þann eidstaf mikit þar sem allir hofdu suarit aadr baadam ockr. sua gerdi ok Bryniolfr son Jons staals ok margir menn adrir hafa þann eid suarit ok trui ek þeim monnum illa ok verr enn þeim sem eru beggia vorir vinir ok eidsuarar. hafa þeir baadir godar sueitir Gregorius ok Bryniolfr son Jons staals. Ok marga fleiri luti fann jarl til þess at hann aftaldi fyrir ser ferdina. enn þo voru þeir fleiri vinir hans er hann fystu at fara ok þat var af raadit. bio jarl þa ferd sina. sendi hann þa ord lendum monnum þeim sem nordr þar voru ok vard hann miok sidbuinn. hann hafdi nær .xx. skip. hann sigldi sudr aa Mæri ok la leingi vm haustid i Steinavagi.
Capitulum
152. Hakon konungr bioz or Vikinni ok dro saman mikit lid. hann hafdi med ser alla lenda menn þa er þar voru. hann let þa ok fram setia Olafssudina er hann hafdi gera laatid i Tunsbergi. þat var ellifu rum ok .xx. ok allfritt skip. Sem konungr kom i Gulaþingslaug baud hann lidi vt vm oll fylki ok stefndi ollum til Biorgyniar til motz vid sik. þa sendi hann nordr til Þrondheims Klemet af Holmi ok skylldi hann fara til Frostaþings ok segia at Hakon konungr ætlar ser nordr til Þrondheims vm haustid ef jarl kæmi eigi til motz vid hann. Þa er a leid haustid for Hakon konungr or Biorgyn ok hafdi nær .xl. skipa ok oll stor. þessir voru lendir menn med honum Arnbiorn Jonssun Lodinn Gunnasun Symon kyr Halluardr bratti Eirikr stilkr Juarr nef Gautr aa Meli Nichulas Paalssun Petr i Gizska ok margir adrir gaufgir menn. hafdi konungr bædi mikit lid ok fritt. Skuli jarl laa i Steinavỏgi sem fyrr var sagt. þar kom til motz vid hann Paall vagarskalm nordan af Halogalandi. tok jarl þar þa frettir þær at Hakon konungr hafdi dregit mikit lid saman ok ætladi at fara nordr til Þrondheims. jarl aatti þa stefnur vid lid (sitt) huart hann skylldi fara sudr i moti konungi edr snua nordr aftr til Þrondheims. enn Paall ok enn fleiri fystu þess at hann færi i mot konunginum ok sagdi þa bezst mundu fara med þeim ef þeir fyndiz. enn þeir voru sumir trunadarmenn jarls er þessa lauttu ok quodu radligra at snua nordr aftr til Þrondheims til fostbrædra sinna ok bida þar konungs ef syndiz. þetta var af raadit at jarl sneri sinni ferd nordr aftr til Þrondheims. Jarl stefndi þa til sin hestum ok bio ferd sina aa land |[81] vpp. enn Paall bondi ok fleiri adrir lauttu þessar ferdar ok baadu hann bida konungs. var þaa þat radit at Paall for sudr i moti konungi aa Mæri ok mætti flota konungsins vid Solskel ok feck eigi þar fundit konunginn þuiat konungr var þa seglbuinn. sigldu þeir þa allir saman nordr til Þrondheims. ok er þeir komu i Leirangra fann Paall konunginn ok tok hann hans ordum vel ok quaz ætla at vel mundi fara ef þeir fyndiz sialfir.
Fra Skula
153. Þa nott er konungr laa i Leirangrum var Skuli jarl at Medalhusum ok reid þadan vt til Orkadals ok ætladi sudr vm fiall. hann hafdi þa mikit lid ok fritt. þa er hann kom vpp at Orknarbru skildu vid hann margir vinir hans ok handgeingnir menn bædi hirdmenn ok skutilsueinar. enn sumir a Vppdals skogi. þessir skildu vid hann. Aundottr skakalockr ok Ælubjarni reidardynr ok margir adrir þeir er aadr kolluduz kempur jarls. Þa var þetta quedit.
- Holi gerduz hirdmenn Skula
- hrucku litt medan full var skrucka
- drucku þeir af Danmork reckar
- droguz litt vm fioll ok skoga.
- siþan vard er sloz i ferdir
- saunguan ill ok þunt vm stangir
- eidar rufuz vid Jnga brodur
- engi villdi fylgia leingra.
Olafr huitaskalld quad sua.
- Snæfrir drogu enn medal iofra
- alldir quaduz varla halldaz
- audlings hest vid allualld mætan
- aarskaptan grun vinir huarskis.
- minnigr bygdi siklingr sunnan
- sunda vigg enn jarl stauck vndan
- ytar brugduz iofri mætum
- austr vm fiall med dreingi snialla.
Konungr gerdi menn til jarls
154. Hakon konungr kom i Nidaros. var honum þa sagt at jarl var i brott ridinn. konungr sendi þa eftir jarli med raadi vina sinna Paal vagarskalm ok Juar nef. ok fundu þeir hann i Vppdal ok sogdu at konungr villdi at hann hyrfi aftr ok semdi þeir sin i milli ok sæti þeir baadir saman i Þrondheimi vm vetrinn. Jarl aatti þa tal vid sina menn ok fystu flestir at hann sneri aftr enn þeir voru sumir er þat kuodu omerkiligt at skipta sua skiott raadagiordum sinum. Jarl suarar. se ek at þat væri raadligra at snua aftr enn þeir munu raada er þess eggia at ek fara sudr. Eftir þetta sneri hann vpp til fiallz ok sua sudr vm fiallit. Þa er syslumenn Hakonar konungs þeir sem a Vpplondum voru (frettu) at jarl var nordan kominn þa toku þeir skip aull er voru i Miors ok geingu þar aa .xj. sueitarhofþingiar. enn þessir voru firir þeim Gregorius son herra Andress Hauardr af Sundbui Aslaakr smiorstackr Jonn ketlingr Amundi af Folavelli Dagr af Grỏfu Oddr Eirekssun Saxi bladspiot. ok hofdu þeir fiolmennar sueitir. Skuli jarl for til þess er hann kom aa Heidmork i Hamarkaupang ok dualdiz hann þar vm rijd med ollum sinum monnum. Sem Paall vagarskalm ok Juarr nef komu aftr til konungs ok sogdu vm ferd jarls aatti konungr þa tal vid sina menn ok vid Sigurd erchibyskup ok raadgiafa sina ok leitadi raads vid þa huersu med skylldi fara. þotti monnum þa i vuænt efni komit er jarl var farinn sudr vm fiall med miklu lidi aa riki þat er konungrinn aatti einn saman. erchibyskup bad konunginn gefa til nockut raad at fridrinn mætti standa vm vetrinn. Konungrinn tok þa med raadi erchibyskups ok annarra vina sinna þat raad at hann sendi sudr eftir jarli Biorn abota af Holmi ok þar af Skediuhofi Vilmund pillt ok menn med þeim ok bad konungr þa sua segia jarli at hann skylldi hafa vm vetrinn þridiung af ollum syslum aa Vpplondum ok i Vikinni ok mætti med þui moti fridr standa þar til er beggia vinir færi i milli. Þeir aboti kuomu aa Heidmork ok gerdu menn til syslumanna ok sagdi þeim ord konungsins ok baadu þa eigi fyrri brigda fridinum enn vitad væri huersu jarl tæki þeirra erendum. Enn er þeir aboti komu i Hamar þa hafdi jarl sent Nichulas af Nior skutilsuein sinn vpp a Heidmork at taka þar allar konungs skylldir. Syslumenn hofdu feingit niosn af þessu ok ætludu til motz vid Nichulas. ok ef þeir aboti hefdi komit .ij. nottum seinna þa mundi brugdit hafa verit fridinum med jarli ok konungsmonnum. Aboti fann jarl i Hamri ok sagdi honum konungsins bod. jarl tok þa vitrligt raad ok iattadi þessum kostum er konungrinn hafdi gert ok het þar i mot fridi til þess at enn færi vinir þeirra i millum. Eftir þetta foru þeir aboti nordr aftr enn sumir þeirra felagar foru vt i Vikina at konungs erendum. Skuli jarl skipadi nu allar syslur at þridiungi aa Vpplondum ok sua i Vikinni. hann setti i Borgarsyslu Aarna rufu ok Finn knott. Siþan for jarl vt til Osloar ok þadan til Tunsbergs ok voru konungsmenn þar fyrir honum þeir sem nordan hofdu farit med abota. Þa er Hakon konungr sendi Biorn abota or Nidarosi a fund jarls let hann heim fara Arnbiorn Jonssun ok alla lenda menn or Vikinni ok baud þeim sua at þeir skylldu veria riki hans ef jarl gerdi nockurn ofrid i Vikinni ok skylldi Arnbiorn vera fyrir þeim ok bad þa fylgia honum sem bezst ef nockurs þyrfti vid. Þeim byriadi vel ok komu i Vikina. Litlu sidar kom jarl ok logdu þa i Grindholmasund er hann var i Tunsbergi. Skuli jarl villdi þa senda til þeirra þa menn er konungr hafdi nordan sent med abota ok bad þa stefna lendum monnum til sin til Tunsbergs. enn þeir sogdu at konungr hefdi sua mællt fyrir at Eirikr stilkr skylldi finna jarl. ok hann for med konungsbrefum enn adrir lendir menn voru eftir. Sem lendir menn spurdu at jarl for med fridi þa skilduz þeir i Grindholmasundi ok for huerr i sina syslu enn Eirikr for med brefum til jarls. Ok er Arnbiorn kom heim i Valldisholma sendi hann ord syslumonnum er jarl hafdi þar sett ok bad þa i brott fara. sagdi at hann mundi vid eingann midla Borgarsyslu fyrr enn hann heyrdi ord Hakonar konungs at hann skylldi laust laata. Jarlsmenn foru i brott ok a fund hans ok sogdu ord Arnbiarnar. Sendimenn konungs toku mikit fe or Lafranzkirkiu þat sem konungr atti sua at jarl vissi eigi ok fluttu þat nordr til konungs. þeir koma jolaaftan i Nidaros ok segia konungi slik tiþendi sem þeir vissu or Vikinni. hofdu sua sagt vinir konungs þeir sem austan komu at þeir voru margir med jarli er hann eggiodu vfridar moti konungi ok hann rækiz eigi leingr af eignum sinum ok odulum. ok eigi þottuz þeir vita huart fridrinn mundi halldaz edr eigi. Skuli jarl for austr til Elfar eftir jolin ok dualdiz miok leingi vid Konungahellu. þar komu til hans margir menn ok gerduz handgeingnir. þar kom til hans Aalfr af Leifastodum med nockura sueit manna ok Þorgils stydra ok gerduz flestir handgeingnir. Veseti vngi ok Algauti brodir hans komu fyrr til jarls. Þessa menn er þa gerduz handgeingnir kolludu Birkibeinar Varbelgi. Alfr hafdi aadr verit huskarl Arnbiarnar Jonssunar. Þessir fystu miok jarl at hann |[82] skylldi vfrid hefia ok lata eigi Hakon konung yfir sinum brodurarfi sitia. Jarl veikz of miok eftir þeirra fortaulum sem sidarr bar raun aa.
Sendimenn
155. Hakon konungr sat vm jolin i Þrondheimi ok var þessi enn .xix. vetr konungdoms hans. Sigurdr erchibyskup bad konunginn at hann skylldi enn gera ordsendingar nockurar til jarls at fridrinn mætti standa þuiat erchibyskup þottiz þat spurt hafa at miok var at komit vfridinum i Vikinni. Eftir þat voru þeir sendir a fund jarls Biorn aboti ok Vilmundr pilltr med sættarbodum. Hakon konungr gerdi ordsendingar til Munans byskups sunar[83] ok syslumonnum a Vpplondum at þeir skylldu allir fara til Arnbiarnar Jonssunar ok skylldu þeir saman halldaz til þess er vitad væri huert erendi abota yrdi. Aboti fann jarl austr i Konungahellu vm vorit i faustu ok bar vpp erendi sin. ok þetta fluttu margir beggia þeirra vinir fyrir jarli ok tok þa at sueigiaz hugr jarls. enn adr þeir komu var buit vid berum vaada at jarl mundi vfrid hefia.
Fra Skula ok Arnbirni
156. Skuli jarl for austan or Konungahellu at alidinni faustu. hann gerdi ord fyrir ser til Arnbiarnar at hann skylldi koma til motz vid hann ok skylldu þeir eiga þing þar sem Eidsberg heitir. Arnbiorn sotti þangat ok med honum Eirekr stilkr Munaann byskupsson ok margir syslumenn af Vpplondum. þeir hofdu .ccc. manna ok allt vel buit ok kom þat fyrr til Eidsbergs enn jarl. settiz vtan vndir kirkiugard. sagdi ok Arnbiorn sua at fyrr skylldu þeir beriaz vid jarl enn jatta þui er þeim væri vsæmd i. Skuli jarl kom a þingit ok hafdi haalf fiorda .c. manna. ok var þat lid vel buit enn þo eigi sua sem hitt er fyrir var. jarl hafdi huitann hatt a hafdi ok sat a fridum hesti. Arnbiorn hafdi sua mællt vid sina menn at hann skylldi einn suara ordum jarls. Þa er þingit hafdi skamma rijd stadit tok jarl til orda. hui raktu Arnbiorn syslumenn mina or Borgarsyslu þa er ek hafda sette i þann þridiung er konungr skipadi mer i vetr. Þui segir Arnbiorn at ek er oruggr i at laata fyrir eingum laust þat leen er konungr hefir feingit mer fyrr enn ek veit med sannleik at hann vill af mer taka. Þa suarar jarl. toktu af mer i fyrstu Borgarsyslu ok þaatt halfa ok hetztu þa oss godu i moti huernig sem þu hefir þat efnt. Satt var þat sagdi Arnbiorn. Jarl mællti. eigi var Hakon þa sidr konungr enn nu þo hann se nu meirr þroskadr. met ek fyrir þui eigi nu ord hans minna enn þa vm þau leen er hann skipar mer. enn þo at þu ser fyrir ollum lendum (monnum) i Noregi þa þicki mer ollum ydr þat ofrausn at hallda fyrir mer þui sem hann iattar at ek skal hafa. Arnbiorn suarar. satt er þat at ek ætla at eingi lendr madr skal taka af mer þat sem Hakon konungr fær mer ok fyrir eingum manni ætla ek haals at beyia nema fyrir Hakoni konungi ok eigi þeim enum huita hattinum er nu er her a þinginu. Þa mællti Biorn aboti ok sagdi at hann hefdi þar bref þat er Hakon konungr mællti sua fyrir at þeir skylldu .ij. einir heyra er vpp væri lesit jarl ok Arnbiorn ok bad at þeir geingi inn i kirkiuna ok taladiz þar vid. Ok er þeir komu inn i kirkiuna inti aboti vpp ordzsendingar þær er konungr hafdi med honum gert bædi til Arnbiarnar ok annarra formanna. segir hann at konungrinn villdi at allir ætti lut i at draga saman sætt med þeim maagum segir ok sannliga konunginn hafa vpp gefit þann þridiung af ollum syslum aa Vpplondum ok i Vikinni jarli til kostnader vm vetrinn. Eftir þat tok Arnbiorn at sueigiaz ok snuaz i rædunni ok tok þadan af at fara allt alitliga med þeim. Tok þa Skuli jarl vndir sik Borgarsyslu þridiunginn. for jarl þa nordr i Vikina. þeir Biorn aboti foru þa nordr til konungs med sættarbodum. var þa mællt at þeir skylldu finnaz vm sumarit i Biorgyn ok skylldi huarr selia odrum gisla til þessa fundar. Skuli jarl var i Vikinni vm sumarit ok gerduz honum þa margir menn handgeingnir. dro hann þa enn mikit lid at ser. hann reed þa enn til skipa ok tok skip vlofat fyrir bỏndum þar i Vikinni ok let þau bua nordr. Hann hafdi Borgarþing vm sumarit Margretar messu. þa let hann taka skip Arnbiarnar Jonssunar ok ætladi nordr at hafa. enn Arnbiorn hafdi aadr bora laatid skipit ok hoggua innviduna ok fylldi þegar sem flotad (var) ok var þat sidan vpp sett.
Fra Hakoni
157. Þenna tima komu nordan fra Hakoni konungi Sigurdr son hans ok Jngimundr puss gisladir jarli. enn aadr hafdi farit til konungs Aasolfr frændi jarls ok Jatgeirr skalld i gisling. Ok er jarl var buinn for hann nordr til Biorgyniar ok lagdiz i konungshaufn. foru þa menn i milli þeirra ok sagdi jarl at hann mundi eigi leggia til beiarins nema þat væri skilt vm þann lut sem honum væri skipat af landi at Petr sun hans skylldi taka eftir hann. [Enn er[84] þetta var flutt fyrir konunginum þa neitadi hann berliga þessu ok sagdi sua at alldri skylldi hans afspringi erfa Noreg nema sa einn er kominn væri af ætt Margretar drottningar. Eftir þetta foru menn milli þeirra. Sigurdr erchibyskup aatti mestan lut i at sætta þa. lagdi jarl þa til beiarins ok voru þa stefnur at aattar ok geck þa enn saman sættin at bæn erchibyskups ok annarra godra manna. þa var þat raadit at þeir skylldu sitia baadir i Biorgyn vm vetrinn ok hallda eitt bord med þui moti at jarl skylldi leggia kost fram enn þridia huern dag. Fara þann vetr oll skipti vel þeirra i milli sem iafnan var þa er þeir voru baadir samt. þuiat þa voru færi lygdir milli bornar er sua var skamt at reka at þeir maattu sialfir þegar profa. Þetta sumar kom Vrækia Snorrasun af Jslandi ok sagdi mikinn vfrid þadan af Sturlu frænda sinum ok virdi konungr sua at Sturla hefdi hardara at farit enn hann hafdi honum raad fyrir gert.
Fra Hakoni ok Skula
158. Nv er þessi enn .xx. vetr rikis Hakonar konungs er þeir jarl saatu badir samt i Biorgyn. Þeir biuggu ferd sina vm faustu nordr til Þrondheims. ok sigldi konungr fyrir Stadi kærusunnuaptan ok bægdi honum vedr sua at hann vard at leggia at i Angri. enn jarl sigldi sunnudaginn or Sild ok feck sua mikit radbyri at hann lagdi at nordr vid Saundulfsstadi. hann sat aa Reine vm paaschir. Konunginum byriadi seint hann kom i Nidaross vm paschir ok funduz þeir jarl þar eftir paschir ok voru baadir samt vm vorit i kaupangi. Þa voru ord gior Paali byskupi i Hamri at hann skylldi nordr koma til sættarfundar vid Hakon konung. ok er byskup kom nordr voru margar stefnur aattar at malum |[85] þeirra konungs ok geck seint saman sættin. var byskup iafnan hardari a þeim stefnum sem jarl var vid enn (þo kom) þar at þeir sættuz med þui moti at konungr tok vid eyinni ok lagdi adrar eignir i moti til stadarins þær er honum likadi ok byskup iattadi at hafa. Vm vorit vard einn litill atburdr i Þrondheimi saa er sia maatti hue nær vmspillendr stodu vm skipti þeirra konungs ok jarls. enn þat var med þui moti at þa var Gunnar konungs frændi med konungi. hann hafdi skilit aa vid gesti jarls ok þottuz þeir hafa feingit hardleikit af honum. Enn litlu sidarr for Gunnarr i brott vt aa Nes ok ætladi i syslu þa er konungr hafdi feingit honum. ok vm nottina er Gunnar hafdi brott farit var konungi sagt at hann væri drepinn ok jarl hefdi sent eftir honum gesti ok laatid drepa hann. Konungrinn let þegar kalla ludrsueina ok klæddiz sialfr. lupu þa allir til vopna konungsmenn ok geingu vt i gardinn ok settu vpp merki. Jarl suaf i odru herbergi skamt i fra hann vaknadi vid gnyinn ok liop vpp ok geck vt i sualirnar ok sa at drottning stod vt i gardinum. jarl spurdi hana hueriu gegndi. hon sagdi honum huat titt var. jarl bad hana vera kaata ok sagdi at ecki mundi til saka. þui næst klæddiz jarl. þa kom þar Sigurdr konungssun til hans i herbergit ok geingu þeir þa badir vt. var þa ok vist vordit at þetta var ecki nema lygd ein ok vpplostning vondra manna. Þetta sama var hafdi Hakon konungr þing aa Eyrum ok kom þar mikit fiolmenni. ok aa þui þingi iok Hakon konungr nafnbætr Skula ok gaf honum hertuga nafn. þat tignarnafn hafdi engi feingit fyrr i Noregi. Vm þetta quat Olafr huitaskaalld.
- Sniallir foru maaga i millum
- menn sellduz þeir gisla tuenna
- synni tok þaa sætt er funduz
- snarir bragningar her at magna.
- nafnbætr jok sa er Norégs gætir
- nidium pryddr ok sikling skryddi
- biortu heitu boduar fliotann
- blidr hertuga giofum fridum.
Medr þessi nafnbot gaf konungrinn hertuganum margar sæmiligar giafir ok hofz þa af nyiu med þeim maagum gott samþycki med blidu.
Sendiferdir milli H(akonar konungs ok keisara)
159. Þa er þeir redu Noregi Hakon konungr ok Skuli hertugi þa var keisari yfir Romaborgarriki Fridrekr sun Heinreks keisara. hann var mikill hofþingi ok agætr. þydduz i þann tima vid hann margir agætir hofþingiar af odrum londum. Keisarinn sendi menn nordr til Noregs a fund Hakonar konungs ok Skula hertuga. þetta var langri stundu fyrr enn þat er nu var fra sagt. saa het Vilhialmr er fyrir þeim var. þeir fornudu konunginum ok hertuga margar præsentur enn þeir sendu i mot þa luti er med keisaranum voru torogætir ok þar þottu gersimar. Siþan hofuz vpp sendingar ok sendiferdir i milli keisara ok Hakonar konungs. for fystr af konungs hendi Gudleikr af Aski ok fann hann keisara i Sikiley ok (tok) hann honum vel. siþan for Nichulas Paalssun ok var leingi i keisaragardi ok þa af honum storar giafir ok sæmdir ok eingi madr var iafnvel tekinn af Nordmonnum sem hann i þann tima. Nockuru sidar enn þetta var foru þeir vt Roi konungs frændi ok Baardr brodir Ysaks af Bæ ok var Baardr af jarls hendi ok þotti þeim Roa hann eigi flytia af skynsemi edr sannindi vm skipti þeirra Hakonar konungs ok Skula hertuga. ok eftir þetta for sa madr mest i milli keisara ok Hakonar konungs er Heinrekr het. hann var fæddr vpp i Noregi enn þyduerskr af ætt. hann var kalladr Heinrekr sendimadr. hann for margar sendifarar i milli med agætum sendingum. Af þessu vard in meste vinaatta med Fridreki keisara ok Hakoni konungi.
Fra Baardi
160. Vm vorit er þeir saatu i Þrondheimi Hakon konungr ok Skuli hertugi hofdu þeir syslu vpp a Heidmork af hertuga hendi Baardr Ysaks brodir ok Hakon dufa. þuiat sua var þa skipt landinu at hertuginn hafdi þridiung af ollum syslum vm allann Noreg. Þar verdr illr atburdr med þui moti at Baardr tok konu naudga. enn hon var eiginkona Þordar soner Fridreks slafsa er alla æfi hafdi verit haufudvin Hakonar konungs. enn i raadi ok vitand med Baardi hafdi verit Hakon dufa. Þetta frettu þeir Hakon konungr ok Skuli hertugi nordr i Þrondheim ok letu illa yfir sem vaan var at ok hafdi hertugi eigi færi ord vm opinberliga enn konungrinn.
Fra Hakoni
161. Hakon konungr ok Skuli hertugi biuggu ferd sina vm sumarit sudr til Biorgyniar ok aadr þeir foru sendi konungr Jon profastz sun aa land vpp ok nockura menn med honum ok skylldi hann fara et efra austr. Ok er þeir voru bunir konungr ok hertugi þa foru þeir sudr til Biorgyniar. enn aadr þeir komu þangat hofdu beiarmenn gefit Sudrmonnum mikit slag ok drepit summa enn rekit summa a kaf ok margir voru særdir. Þat hafdi til vordit at Sudrmenn hofdu lagt kuggum sinum at bryggium þar sem beiarmonnum likadi eigi ok hofdu brotid skip nockur þau sem laagu fyrir bryggiunum. Ok er Hakon konungr kom til bæiarins setti hann þetta vandrædi nidr. Jonn profastzsun for vpp aa land ok er (hann) kom aa Heidmork mætti hann i vatninu Miors Baardi Ysaaks brodur þar sem hann laa aa skipi sinu. toku hann þar ok drapu foru sidan i Vik austr. Þetta sama sumar drap Þordr Fridrekssun Hakon dufu i Tunsbergi fyrir þær sakir er þeir Baardr hofdu gert. þessi tiþendi komu til konungs ok hertuga ok let hertugi ser faatt vm finnaz enn þat hofdu menn fyrir satt at honum væri miok i moti skapi aftaka þessarra manna.
Fra Birkibeinum
162. Vm sumarit er aa leid biuggu þeir konungr ok hertugi ferd sina or Biorgyn austr i Vikina ok er þeir komu til Osloar efnudu þeir þar til vetrsetu. Þeir helldu baadir saman jol vm vetrinn ok var þessi enn fysti vetr ins þridia tigar rikis Hakonar konungs. Eftir jolin hellt sin hiukolf huarr þeirra ok drucku þo iafnan baadir samt aa quelldum. þetta sama sumar aadr hafdi komit vtan af Jslandi Snorri Sturluson Þordr kakali Þorleifr or Gaurdum Olafr huitaskaalld ok voru i Þrondheimi. Skuli hertugi bioz nordr til Þrondheims vm varit ok for nordr i faustu. for þaa allt vel med þeim maagum er þeir skildu ok var þa mællt til þess at þeir skylldu finnaz vm sumarit i Biorgyn þuiat þeir fengu þat skilit at þa for iafnan betr med þeim at þeir voru baadir saman. Hertuginn kom nordr fyrir paschir ok sat i Þrondheimi vm vorit ok onduert sumar. Þeir frændr Skuli hertugi ok Asolfr aa Austratt vrdu missaattir ok skildi þaa aa vm eignir a Austraatt þuiat fru Sigridr abbadis systir hertuga er aatt hafdi (Jon af) Austraatt quad þat tilgiof sina enn Aasolfr |[86] kalladi faudurarf konu sinnar Ragneidar Jonsdottur. her voru at aattar margar stefnur ok vrdu þeir ecki aasaattir. baud Aasolfr þa fram at leggia adrar eignir til stadarins aa Reini ok þui neitadi hertugi æigi. enn þo skildi at þessu þeirra vinaattu ok sneriz Aasolfr eftir þetta til Hakonar konungs i sinum trunadi. Hakon konungr sat vm vorit i Tunsbergi. þa var fæddr Magnus son hans ok skirdr krossmessodag. siþan for konungr nordr til Biorgyniar ok sat þar vm sumarit. Vm haustid kom nordan Skuli hertugi ok voru þeir baadir saman i Biorgyn ok for allt alitliga med þeim enn eigi sem þa er blidazst var. Hertuginn laa iafnan aa skipum sinum. hann bioz nordr at onduerdum vetri ok vard eigi fyrr buinn enn at Marteinsmessu. Roalldr het madr brodir Asolfs styrks[87]. hann hafdi vordit fyrir konungs reidi fyrir vspektar sakir. villdi hann ecki at hann væri i landinu. var hann þa i Biorgyn ok var iafnan i kirkiu. Annarr madr var Sigurdr kerra hann hafdi vegit vig aa Haalogalandi ok enn gert adrar vspektir. hann sat i Cristzkirkiu þui at hann þordi ecki vti at vera fyrir konungi ok hans monnum. Hertuginn geck vt vm Cristzkirkiu adr hann lagdi or bænum. þa (geck) Sigurdr or kirkiunni med hertuga ok vt a skip. þa var ok Roalldr þar kominn ok foru þeir baadir med honum ok voru siþan baadir med hertuganum. Sem hertuginn kom nordr til Þrondheims gerdu menn mikit ord aa at lendir menn Hakonar konungs hefdi þa verit miklir vmspillamenn med þeim hertuganum ok eignodu þat mest Gauti Jonssyni. hertuginn spurdi einn dag Snorra Sturluson i skemtan. huart er þat satt sagdi hann at þer segit at Odinn sa er var fyrir fornkonungum heti Gautr audru nafni. Satt er þat herra sagdi Snorri. Yrk nu visu at þui sagdi hertugi ok seg huersu miok þessi likiz þeim. Þa quad Snorri þetta.
- Herfanga baud Hringi
- hialldrs einskaupudr galldra
- Gautr huatti þrym þrottar
- þann ok Hillditanni.
- ofleingi velldr Yngua
- vsætt enn vel mætti
- herstefnandi hafna
- hans dom vaulundr romu.
Mart var þar þa mællt af monnum hertuga er audsætt var at i annat efni var komit enn vera skylldi ok mest til vina konungsins.
Rædur konungs til Skula
163. Hakon konungr sat þenna vetr i Biorgyn. var þessi annarr ok .xx. konungdoms hans. Hann sendi ord vm vetrinn nordr til hertugans at þeir skylldu finnaz vm sumarit i Biorgyn ok bad hann fara nordan med lettiskipum ok vhægia eigi bondum til þessar ferdar. Jslendzka[88] menn þa[89] sem med hertuga voru bad konungrinn ecki vt fara fyrr enn þeir[90] hefdi raad fyrir gert med huerium erendum þeir skylldu fara þuiat aadr vm haustid hafdi spurtz at þeir hofdu bariz i Skagafirdi Kolbeinn vngi ok Gizsaurr vid Sturlunga ok hofdu Sturlungar fallit. Hakon konungr for vm vorit austr i Vik ok dualdiz leingi i Tunsbergi. komu þar til hans menn bædi or Vikinni ok af Vpplondum tok konungr þa frettir bædi nordan or landi ok sunnan. hann fretti at hertuginn hafdi gefit Snorra ok Vrækiu orlof ok Þorleifi til Jslandz ok feingit skip þat er [att hafdi[91] haalft Gudrekr af Skartastodum. Þegar sem konungrinn fraa þetta gerdi hann nordr bref ok bannadi at þeir færi. þessi bref komu til þeirra er þeir laagu vid haf ok foru þeir eigi at sidr i banni konungsins.
Vtbod Hakonar konungs
164. Þa er Hakon konungr sat i Tunsbergi kom nordan fra hertuganum Biorn aboti sendr af hertuga. spurdi hann þa eftir huort hertuginn mundi koma nordan til motz vid hann. aboti kuad hann koma mundu at vissu sem konungr hafdi ord til sent. þa var spurt huersu fiolmennr hann mundi fara. hann kuad þat mundu eftir þui sem konungr hafdi mællt. Aboti dualdiz leingi med konungi medan buin voru brefin þau er konungrinn sendi nordr. ok er aboti var buinn kom nordan or Þrondheimi Asolfr bondi af Austraatt a skipi med huskarla sina ok sagdi þau tiþendi at hertuginn hafdi flotad ollum storskipum sinum ok sua Langafriadeginum ok Holmbuzsunni ok Strandabollanum ok morgum storskipum sinum. sagdi Asolfr at hertuginn hafdi mikit vtbod. ok var þat ord aa at hann mundi til Biorgyniar ok eiga eigi allt vndir odrum huat sem yrdi. Dualdiz nu ferd abota þuiat honum voru nu ger onnur bref enn þau sem adr voru buin. Hakon konungr gerdi þa ord Arnbirni Jonssyni ok odrum lendum monnum ok let segia þeim at hertuginn dro saman mikit lid i Þrondheimi. jok konungrinn þa storum vtbodin stefndi til sin ollum lendum monnum ok syslumonnum. droz þa saman mikill herr. bioz konungr þa nordr. Skuli hertugi bio ferd sina nordan or Þrondheimi ok hafdi .xx. skip ok flest oll stor. hann hafdi sialfr Langafriadaginn ok var hann .vi. rum ok .xxx. ok allra skipa fridazst. hertuginn hafdi mikit lid fritt ok vel buit. Hann kom til Biorgyniar vm sumarit ok laa i Floruvagum med herinum. þa spurdi hertuginn þau tiþendi at Hakon konungr bioz or Vikinni med mikit fiolmenni ok hafdi med ser alla lenda menn sina ok sua var honum sagt at konungr mundi hafa .xl. skipa. aatti hertuginn nu stefnur vid sina menn huart hann skylldi bida konungsins edr skylldu þeir fara nordr vndan. þuiat þeir hofdu grun af at konungi mundi eigi lika þeirra medferd. var þat raad vpptekit at þeir bidu eigi konungsins ok sneru ollum herinum nordr aptr.
Capitulum
165. Litlu sidar kom Hakon konungr til Biorgyniar enn hertuginn var nordr farinn ok fann hann þar Sigurd erchibyskup ok sendimenn hertugans Biorn abota ok Jatgeirr skalld. sagdi erchibyskup sua at monnum þotti i vuænt efni komit vera med þeim nema konungr legdi nockut gott raad til. var þat raads tekit at erchibyskup setti grid milli þeirra vm vetrinn. foru sendimenn vid þat nordr. Tok þa erchibyskup vmbod konungsins til þessa maals. ritadi byskup þegar til hertugans ok bad hann eigi briota fridinn þar til er þeir fyndiz huat sem siþan skipadiz at. Erchibyskup for i syslu sina vm haustid sudr aa Mæri. Þa er Hakon konungr hafdi dualiz vm rijd i Biorgyn gaf hann heimleyfi lendum monnum ollum ok syslumonnum bædi þeim er austan voru ok nordan. þessir foru þa nordr i syslur sinar Sigurdr sun Petrs erchibyskups Asolfr aa Austraatt Petr or Gizska Þorir aboti Augmundr krækidanz Arni blackr ok mun enn sagt fra þessum sidarr.
Af Skula
166. Hertuginn for nordr ok var nockurar .iij. vikur a leidinni. ok er hann kom nordr let hann vpp setia oll stor skipin. kom þa vonum bradara mikit lid til hans af landi ofan ok austan or Vik eftir þui sem hann hafdi ord til sent. enn fyrir þui at hann hellt mikinn kost fyrir sakir fiolmennis þa let hann gera vtbod vm Þrondheim ok baud vt almenning allann. enn bỏndr þottuz eigi vidlaatnir at gaanga vndir sua miklar alaugur. Hakon konungr hafdi ok gert bref til Jnnþrænda at þeir skylldu eigi ganga vndir meiri alaugur ok vtbod enn hann tæki af þeim er vndir honum væri. |[92] Ok med þui at hertugans menn hofdu ecki feingit af þessum vtbodum þa byrr hertuginn ferd sina inn i Þrondheim. for hann sialfr a skipum enn margir sueitarhofþingiar foru et efra med miklu lidi. þessir voru med þeim Alfr af Leifastodum Veseti litli Algauti brodir hans. Hertuginn lagdi skipum sinum vid Vogsbru ok gulldu bændr honum mikit fe. sumir mork gullz sumir .ij. sumir aleigu. Skuli hertugi for eftir þetta inn til beiar ok aatti tal vid sina menn ok raadgiafa. þessir voru lendir menn hans med honum Alfr af Þornsbergi Juarr af Sundbui Baardr bratti Bardr vargr Olafr af Vigdeilld Erlingr liodhorn Veseti litli Klemet fadir hans Guthormr af Sudrheimum. Hertuginn aatti iafnan tal vid sina menn um þat sem sidan kom fram at hann villdi laata gefa ser konungsnafn. stundum let hann þa hafa tal sitt eina saman ok villdi sua vita huers þeirra tillaug. enn þeir voru huorirtueggio. sumir eggiudu hertugann ranginda ok sogdu hann ræntan faudurarfi sinum ok hann atti at bera konungsnafn eftir Jnga konung. enn sumir mælltu i moti nockut. hann aatti ok optliga tal vid korsbrædr ok leitadi raads vid þa ok voru þeir enn sumir at hann eggiudu æ afram ok kolludu hann tilkominn þott annar bæri konungsnafn ok laasu bækr fyrir honum at hann aatti eigi sidr at taka konungsnafn i erfd enn eignir ok odal. Hertuginn hafdi iafnan nockurn af korsbrædrum hia ser. hofdu menn nu pata af at hann mundi nockura nyia raadagiord hafa med hondum. hugr hans sialfs samþycktiz of miok þeim monnum sem onytt tỏldu fyrir honum ok med agirnd hans enn fortaulum raadsins let hann stefna Eyraþing ok sendi ord ollum enum bezstum bỏndum bædi innan or Þrondheime ok sua vtan.
Fra Eysteini sura
167. Sunnudag eftir all(ra)heilagra messu þat var Leonardus messodag þa er ringt var til messu geck folk vpp til kirkiu eftir siduenia. enn þa er vpp var hafin messa kom meistari Bergr i kirkiuna ok mart lid med honum. hann geck þegar vpp a kor ok let kalla til sin korsbrædr. var þa stadr aa messunni medan þeir toluduz vid aa korinum ok vrdu þeir eigi aa eitt saattir. J þenna tima heyrdu þeir blaasit i bænum bændum kaupmonnum ok allri alþydu til Eyraþings. Eysteinn suri het sa korsbrodir er fyrir var skipadr at suara þeim maalum er mestr vandi þotti aa vera af hendi erchibyskups. Nu beiddiz Skuli hertugi at korsbrædr gæfi orlof til at vt væri borid skrin ens heilaga Olafs konungs. þeim vard stadr aa vm suorin ok þottuz sia til huers ætlad var. Hertuginn spurdi hui þeir veittu sua sein andsuor maali hans. þeir sogdu at þeim þotti mikill vandi til sin horfa ok quoduz vilia tala sin aa milli. geingu þeir þa sudr a korinn ok kom þeim varla aasamt. kunnum ver ok faatt fra at segia þeirra tali annat enn þeir baadu syngia messona. Hertuginn spurdi hui þeir gæfi sua seint andsuỏr vm þetta maal. Sira Eysteinn suri bad þetta maal bida erchibyskups enn sumir af brædrum villdu at vt væri borid. Hertuginn spyrr sira Eystein. hui villtu iafnan standa i moti minum maalum ok vorri sæmd ok vilia annarra brædra. Eftir þetta geingu þeir af korinum ok innar til altaris. enn hertuginn geck vt or kirkiu ok i konungsgard. enn eftir var Petr sun hans ok Arnfinnr Þiofssun ok mart annarra manna. þeir geingu til ok villdu ofan taka skrinit. Ok er sira Eysteinn sa þat geck hann fyrir haaaltari ok mællti. þat vilium ver at allir menn viti at ver kollum þaa i banni er vt bera scrinit vtan vort samþycki brædra. Petr suarar. sua þickir oss sem nu biodir þu oss til miadardryckiu ok mæl heill. takit nu ofan scrinit ok berit vt. Þeir toku til ok var fast. Petr liop vpp aa altarid ok skaut kniaam sinum aa scrinit ok færdi sua or stad. siþan toku þeir vmbunadinn ok biuggu vm eftir sidueniu. þa var vt borinn kross sa er i var lignum domini ok auxin ok spiot hins heilaga Olafs konungs. ok voru at þessu fremstir Petr hertugason ok Arnfinnr Þiofssun enn flestir allir adrir þeir sem þar voru hofdu nockurn otta i hug.
Herra Skuli tekinn til konungs
168. Nv voru þessir helgir domar vt bornir ok ofan aa stræti til konungsgardz. kom þa hertuginn i mot medr alla hird sina alvapnada ok foru sua vt aa Eyrar. Amundi remba stod vpp fyrstr hann fagnadi hertuganum ok hirdinni ok taladi langt erendi ok þotti monnum eigi sannligt þat er hann taladi. Eftir þat taladi Erlingr liodhorn ok mællti miok i ordastad Amunda ok hofdu þeir þat efni i sinni tỏlu at þeir toldu ætt Skula hertuga til ens heilaga Olafs konungs ok þat annat at Skuli væri i annarri erfd eftir Jnga konung brodur sinn enn Hakon konungr i enni elliftu. ok þar eftir foru fleiri þeirra rædur ok þotti faam sannligar nema hertuga monnum. Þui næst stod vpp sialfr Skuli hertugi ok sagdi huersu mikla skaum ok suiuirdu hann hafdi haft fyrir sinn goduilia af Hakoni konungi þar er hann hafdi bædi leed honum land ok þegna. enn konungrinn hefdi þui ambanat honum þetta leen at hann villdi nu taka af honum þann þridiung er honum hafdi ætladr verit. margar adrar sakir gaf hann konunginum. Þa er hertuginn lauk sinni taulu stod vpp Juarr laugmadr ok taldi fyst ætt hertuga ok sagdi sua at Skuli einn væri rettkominn til rikis i Noregi ok þar med gaf hann Skula konungsnafn land ok þegna med ollum skattlondum þeim er vndir Noregs konung liggia. ok þui ordi lauk hann aa er honum var litid gagn i at hann gerdi þat sua at honum quazt bezst þickia. Siþan stod vpp Skuli er þa kalladiz konungr ok taladi nockur ord. þui næst geck hann til scrinsins ok lagdi hann hond sina aa ok sỏr eid at hann skylldi hallda lỏg ok rettindi hins heilaga Olafs konungs sem godr konungr vid sina þegna. siþan nefndi hann fram lenda menn sina ok let þa sueria ser eida. þui næst skutilsueina ok hirdmenn siþan bændr or ollum fylkium. ok þo at her se fair lutir sagdir þa vrdu þo margir þeir er frasagnar eru verdir. Siþan er lokit var þinginu fylgdi Skuli heim skrininu. engi processia var i mot ger ok ecki ringt .ij. korsbrædr komu i mot scrininu iafngegnt Olafskirkiu ok leiddu þeir Skula. minna vþocka þottuz menn finna aa korsbrædrum enn van þotti aa vera. Ok er þessu starfi var lokit for huerr til sins herbergis. enn Skuli veitti sueitungum sinum þann dag. Sua segir Olafr huitaskalld.
- Flaarædi kom fram vm sidir
- fridbann hofz þa aufund ok manna
- eigi ma vid aurlỏg bægiaz
- iofra sueit þott raadug heiti.
- storr var harmr þar er striddu herrar
- staala hreggs |[93] þuiat æ mun beggia
- rausnarkapp ok riki vppi
- ramri þiod medan iord helldr blodi.
Ok enn.
- Hauksniallr tok þa hersa stillir
- hæra nafn enn munndang væri
- þrætur efldu þeingil rikann
- þungr magnadiz agi þar bragna.
Sturla segir sua.
- Þat er skrauklaust
- er Skuli var
- frægdar madr
- i fraumu lifi.
- þo at huarbrigd
- aa hann sneri
- alldar gipt
- audnu hueli.
Ok enn.
- Þa er ofrausn
- aufgu heilli
- randa riodr
- reisa knaatti.
- ok of haatt
- iofra baagi
- audlings nafn
- aa Eyrum tok.
Hirdmenn Hakonar konungs voru nockurir innan beiar er þingit var enn færi sidan. Grimr keikan het hirdmadr Hakonar konungs er þaa var i bænum er lokit var þinginu. ok er hann þottiz sannfrodr at tidendum vm tiltæki hertugans þa feck hann ser hest ok reid sem skyndiligaz vt i Gaulardal þar sem hann aatti bu ok fann þar laugunaut sinn er i þui hafdi bundiz ef hann yrdi vid ny tiþendi varr at hann skylldi þegar fara aa fund Hakonar konungs ok bera honum niosn vm þa luti er þeir yrdi vissir af tiltekium hertugans. ok nu villdi sa eigi fara. enn Grimr for eigi at sidr ok kom fram i Surnadal ok for sua til Þinguallar ok fann þar Asolf bonda ok sagdi honum þessi tiþendi ok bad hann fara med ser edr vara sik. siþan for hann til Aarna blaks ok bar honum niosn. þadan til Petrs i Gizska ok segir honum.
Raad Skula
169. Eftir þetta er Skuli hafdi laatid gefa ser konungsnafn þa kalladi hann til sin lenda menn sina ok spurdi nu huat likaz var til raads at taka. sumir gaafu þat raad at hann skylldi þa þegar fara sudr at konunginum med ollum sinum styrk sua at eingi niosn færi fyrir honum. þuiat alla vega var gætt bædi aa sio ok landi. sumir gaafu þat raad at hann skylldi fara a land vpp med ollu lidi sinu ok vera þar medan hæst væri uetrarins. sumir eggiudu at hann skylldi vera i Þrondheimi ok buazst vm sem bezst þar til er voru tæki. þeir voru enn sumir er þat raad gaafu at hann skylldi skipta lidi sinu ok senda alla vega fra ser ok laata drepa alla konungsmenn þa sem þeir fengi huar sem staddir væri. ok þetta var raads tekit þuiat þess var hertuginn fusazstr. Þessir sueitarhofþingiar foru nordr a Halogaland Pall fotr Sigurdr fattinn. þessir foru aa Vpplond Juarr i Sundbui Alfr af Leifastodum Veseti litli Gudini geigr Sigurdr Tolasun Sigurdr hijt Vlfr fasi Eirikr gullvægr ok hofdu þeir .d. manna. þessa gerdi hann sudr at konunginum Olaf af Vigdeilld Guthorm af Sudrheimum ok menn med þeim gesti ok kertissueina ok mestan þora ens bezsta lidsins ok munu ver fra þeim sidazst segia.
Fra Hakoni konungi
170. Hakon konungr hafdi gert aadr vm haustid hirdmenn sina .ij. nordr til hertugans med brefum. het annar Juar korni enn annar Gunnar. þeir voru beggia þeirra þionustumenn ok hofdu optliga farit i milli þeirra. Enn er þeir hofdu feingit hertuga brefin duolduz þeir nockurar nætr i godu yfirlæti. enn iafnskiott sem þeir fengu andsuor af hertuga biugguz þeir brott ok voru i bodi hertuga adr vm daginn. enn þa gaf hann þeim gott orlof ok .c. vadmaala til vosklæda ser. siþan foru þeir leidar sinnar vt til Folknar ok duolduz þar vm rijd at konungs bui ok vissu þeir ser einkis otta vonir.
Skula menn drapu Juar
171. Þann dag er hertuginn let gefa ser konungsnafn sendi hann brefasueina sina ok skutu vt at þeim Juari. var þar fyrir Gautr varbelgr ok Sigurdr salltsaad. þeir komu a vuart til Folknar ok felldu þegar Gunnar inni i stofunni. þar fellu ok fleiri menn. Juarr korni var vti i lofti ok komz vt vm glugg einn i skyrtu ok linbrokum ok ætladi i kirkiu ok var hon læst. stigi stod vid kirkiuna ok liop hann i stigann ok sua vpp aa kirkiuna ok var þar vm nottina. enn þeir lupu vmhuerfis ok gættu vm morguninn er dagat var. var Juarr þa driugum daudr af kulda ok bad ser grida ok feck eigi. siþan geck madr vpp stigann at honum ok lagdi hann medr spioti. rapadi hann þa daudr ofan enn blod hans ok innifli laagu eftir a kirkiunni. Þetta var et þridia sumar siþan er Hakon konungr hafdi laatid vigia kirkiuna. Eftir þetta foru þeir sudr til Lioxnu. þar voru fyrir brædr .ij. hirdmenn beggia þeirra konungs ok hertuga. þeir voru kalladir Lioxnusueinar. þeir voru inni i stofu er Varbelgir komu. þeir sottu stofuna enn hinir vaurdu vel ok dreingiliga. Varbelgir foru vpp aa stofuna ok skutu a þa staurum. þeir brædr særdu nockura menn af Varbelgium enn einn do af. þar fellu þeir Birkibeinar vid godann ordzstir. Varbelgir ræntu þar huiuetna sua at huarki var eftir matr ne dryckr ne klædi. Siþan foru þeir inn til bæiar ok sogdu Skula sin erendislok.
Af monnum Skula
172. Skuli hafdi feingit niosn af þui at Þorir af Borri brodir Vegardz veradals hafdi farit sunnan fra konungi. enn Skuli hafdi feingit þeim syslu sudr aa Mæri Sigurdi fertli ok Eysteini a Aurum. hann bad þa taka af lifi Þori huar sem þeir stædi hann. Ok þa er þeir foru or Nidarosi fragu þeir til ferda Þoris er þeir komu til Fladka ok skipudu þeir sua sinni ferd at Eysteinn for med sudrlondum enn Sigurdr fetli sneri vt til Raudabiarga. Þorir hafdi farit med nordrlondum ok ætladi heim it beinsta ok ætladi ecki at koma til bæiarins. Sigurdr mætti honum vid Raudabiorg. Þori þotti þat likligt at ecki mundi þurfa grida at bidia ok greip þegar til vapna sinna. enn fyrir þui at vopn voru oll bundin þa vard ecki af vorn hans ok fell Þorir þar ok annar hirdmadr er Hedinn het. Þeir bordu menn miok þa er aa skipinu voru. toku siþan skip ok allt þat er aa var ok Þorberg son Þoris ok foru siþan inn til beiar ok feck Þorbergr grid med margra manna bæn ok var hann siþan med Skula. Sigurdr erchibyskup sigldi inn eftir Þrondheimi ok spurdi eingi tiþendi af þinginu fyrr en hann kom i Leirangra ok þotti honum i verra efni komit enn hann hugdi. gerdi hann þa ok þegar bref til Hakonar konungs ok sagdi þessi tiþendi. enn hann for inn til beiarins.
Sendimenn Skula
173. Skuli hertugi gerdi menn fra ser sem fyrr var ritad ok foru þessir aa Halogaland. Asgautr for id idra vm Elldueid enn Paall fotr |[94] ok Sigurdr partinn foru it ytra a skipi ok draapu þessa menn. fyst þann mann er Jonn het annan Jon suarta i Biorey. þadan foru þeir i Torgar ok toku vpp fyrir þeim skutu ok veittu þeim manni averka er Jngialldr het ok skutu hann. þadan foru þeir i Brunneyiar ok toku þar enn adra skutu. þadan til Tiolgarheims ok toku þar allt vpp fyrir Joni silki enn hustru hans gerdi honum ord vt i Vỏga. Enn þegar sem hann spurdi þetta for hann til Guthorms i Biarkey. hann hafdi þa syslu af konungs hendi enn sydra lut Haalogalandz. ok funduz þeir i Hereyium. Jonn sagdi honum slik tiþendi er hann hafdi spurt. enn Guthormr trudi varla ok foru þeir baadir aa eitt skip ok reru til þess bæiar er Sandnes heitir. Ok er þeir saatu i stofu vm kuelldit kom þar inn niosnarmadr Varbelgia. enn þeir hofdu grun af ok slo Guthormr hann oxarhamars hogg ok komst hann vid þat i braut. siþan foru þeir i kirkiu ok ætludu þar at vera vm nottina. enn vm dagsetrs skeid komu Varbelgir. ok kringdu kirkiuna þegar ok baadu þa vt gaanga ella quaduz þeir brenna mundu kirkiuna. Guthormr kuat eigi þess skylldu vid þurfa. þeir hetu honum slikum gridum sem enn heilagi Olafr konungr hafdi sett heilagri kirkiu ok vid þat geck hann vt. Paall fotr tok þegar i hond honum ok er hann kom or kirkiudyrunum var hann þegar drepinn. Jonn silki komz vt vm saunghusdyrnar ok liop vt aa akrinn ok var þar felldr. þeir toku þar mikit fe ok .xiij. sessu er Guthormr hafdi aatt. Siþan foru þeir vt i Salfta ok drapu þar sonu Paals Olaf dalg ok Jon sylgiu hirdmenn konungs ok toku þar allt þat er þeir aattu. þadan foru þeir vt i Erneyiar ok draapu þar Aasbiorn i Medalbui skutilsuein konungs ok ræntu fe ollu. þadan foru þeir nordr yfir Salfta. þar bio hirdmadr saa er Einarr prestr het. hann var eigi heima enn þar ræntu þeir fe miklu. þui næst foru þeir nordr til Leifnis. þar biuggu þeir menn er Bollasynir voru kalladir ok gaf þeim þat lif at þeir hofdu farit vt i Skroppardal þann dag. Þat sama kuelld komu þar sueitungar[95] Juars Petrssonar Eirikr huiti ok Þordr. þeir voru baadir drepnir. þar var ok særdr kaupmadr sa er Jonn smedra het. sua biuggu þeir buum Bollasona at þeir settu vt byrding þeirra ok hlodu hann ollu þui gozsi er þeir aattu nema buinu. þeir toku þar bædi lerept ok klædi brent silfr smidat ok vsmidat ok mikit gangssilfr. Annan dag eftir foru þeir i Hamarey ok ætludu at drepa Hakon raud. þeir mættu feriu einni ok sogdu þeir at Hakoni hafdi komit niosn vm vfridinn. siþan vendu þeir aftr til Leirnes ok voru þar vm nottina. Enn þegar Hakoni hafdi niosn komit þa skar hann vpp heraur ok stefndi lidi saman ok hofdu þeir .vij. skutur vel skipadar. enn sua var þeim sagt at raansmenn nockurir hefdi komit til Leirnes ok tekit vpp fyrir þeim brædrum. Vm morgininn i dagan quamu þeir til Leirnes Varbelgir ok hofdu ladit eina skutu af vopnum sinum. Hakon bad þa roa at sem mannligazst. enn er Varbelgir heyrdu þetta þa mællti Paall fotr. flyium ver vndan. her eru komnir Alftverir ok vilia hefna Guthorms. Algauti var þa til kominn ok la odrumegin nesins a .xiij. sessu ok þar laa byrdingr Bollasuna. Paall liop yfir nesit ok bad þa hoggua festarnar sagdi at drepnir voru allir hans felagar. þeir toku Paal aa skip til sin ok reru til Leirnes ok voru þeir Hakon i brottu. þa foru ord milli Varbelgia ok Bollasona ok toku þeir ser grid ok skylldi Juarr Bollasun fylgia þeim sudr til Nidaros ok komu þar fyrir jol. Skuli let ser miok mislika er þeir hofdu drepit Guthorm ok Jon silki or heilagri kirkiu ok let setia þa i iarnn. Skuli tok vndir sik mestan luta fiar þess er þeir hofdu nordan haft. Juarr Bollasun sættiz vid hertugann med þui moti at hann skylldi giallda .xij. merkr vmfram þat er hann hafdi ræntur verit aadr ok leysti hann sua lif þeirra brædra ok lauk þar sua mikit.
Drepnir menn konungs
174. Alfr af Leifastodum ok þeir felagar foru a land vpp sem fyrr segir ok hofdu .d. manna. ok er þeir kuomu austr vm fiall draapu þeir Olaaf frillusun ok sun hans ok þann mann er Juar het. enn flestum konungsmonnum hafdi þa niosn komit ok gættu þeir sin i kirkium edr skogum. ok er þeir komu austr i Dali þa skildiz vid þa Sigurdr Tolasun ok veik hann i Eystridali ok drap þar þa menn er Leifssynir voru kalladir. enn adrir sueitarhofþingiar foru vt til Osloar ok var fyrir þeim Baardr bratti lendr madr Skula. þar var faatt konungsmanna. Varbelgir gerdu Baardi ord at sem flestir væri drepnir konungsmenn. enn Baardi for þat vel ok sagdi huat hann hafdi spurt ok bad þaa gæta sin. ok voru flestir allir i kirkium ok gættu sin sua. enn Varbelgir komu i bæinn vm nottina aa vuart ok draapu þessa menn Sigurd pattann Grim magna Asolf ok .vj. menn adra. Eftir þat duolduz Varbelgir nockura rijd i bænum enn Veseti for austr i Vik ok hafdiz þar vm hrijd vid. enn þui drap hann einga menn at hann ottadiz at samnadr mundi gerr i mot honum. Skuli hafdi gert nordan med Veseta presti einn islendzkann mann til herra Knuts med jnnsigli þui er aatt hafdi Hakon fadir hans ok þar med merki ok baud honum at hann skylldi jarl hans vera sem honum þotti þeir aadr hafa nockut ordat. enn herra Knutr villdi ecki aa þat lyda ok bad prestinn brott fara. Þa er Symon kyr spurdi til Veseta ok herra Knutr sagdi honum at Skuli hafdi reist ofrid moti Hakoni konungi þa safnadi Simon monnum ok Veseti at Helli ok foru at Veseta med .lxx. manna ok fundu hann aa bæ þeim er Solbiargir heita ok drapu af honum .vj. menn ok .xx. enn Veseti komz vndan ok for austr aa Markir ok var þar til þess er Skuli hertugi kom austr vm vetrinn.
Sendir menn af Skula at konungsmonnum
175. Nv er at segia fra þeim monnum er sudr voru sendir at (konunginum) Olafi af Vigdeilld ok Guthormi af Sudrheimum[96]. þeim byriadi seint ok komu vida niosnir fyrir þa ok fengu þeir vida ecki monnum naad enn vida draapu þeir bu ok gerdu margar vspecktir. ok er þeir sa at þeir maattu ecki sigla rakleitt þa dreifduz þeir ok foru inn i fiordu þar sem þeir |[97] vissu at konungsmenn voru fyrir. Þeir komu fyst at Dromunesi. þar biuggu þeir Arni ledrungr ok Eindridi ok hiuggu þar allt buit. siþan sneru þeir inn vm nesit ok sudr eftir sundum ok komu til Arna blaks ok toku þar allt þat er þeir komu hondum aa. ok sua fyrir Ỏgmundi rostung ok Andresi a Siomælingum. þadan foru þeir sudr i Raumsdal ok hiuggu hueruetna bu konungsmanna enn huergi naadu þeir monnum þuiat allir voru sudr farnir vndan.
(Capitulum)
176. Nv skal her standa vm athæfi Varbelgia enn segia fra Hakoni konungi. Þa er þeir hittuz vm haustid Hakon konungr ok Sigurdr erchibyskup þa voru þar komnir sendimenn hertuga Biorn aboti Jatgeirr skaalld ok Soni sikr. gerdiz þat þa raad fyrir at grid skylldi setia milli konungs ok hertuga þann vetr. setti erchibyskup þa grid ok lagdi þeim vid bann er eigi helldi. ok ritadi konungr þa bref til hertuga med abota ok bad hann hallda grid þessi edr gera konungi ord ef hann villdi odruvis gera. enn konungr gaf heimleyfi lendum monnum ok bad konungr þa fara varliga þar til er hann vissi at halldin væri gridin. Þeir foru nordr it ytra ok væntu ser einkis vfridar. vrdu þeir eigi fyrr varir vid Birkibeinar enn Varbelgir voru fyrir sunnan þa ok var þa eigi kostr aftr at snua. Augmundr krækidanz skylldi hafa syslu i Orkadal ok sneri hann inn i Surnadal ok saukti þar nidr skutu sinni. Arni blackr skylldi haft hafa syslu i Raumsdal ok sneri hann sudr til konungs. enn þeir konungsmenn Sigurdr byskupssun ok hans menn mættu Varbelgium a Lynguersfloa. ok komz hann vndan ok for sudr til konungs. enn þeir konungsmenn er foru a byrdinginum med kaupeyri sinn voru drepnir þar sem staddir voru. Petr Paalssun var þa kominn til Borgundar er hann spurdi at Varbelgir voru fyrir sunnan a þrimr skutum enn sumir foru nordr at honum. Petr hafdi þa lofat heimferd flestum sueitungum sinum. hann hafdi mikla tuitugsessu ok skutu med. sneri hann þa sudr sem skiotaz ok er hann kom nordan at Hereyium var honum sagt at þar i hofninni laagu Varbelgir med .iij. skutum. ok er þeir Petr komu fyrir hofnina let hann blaasa i ludr. ok þegar sem Varbelgir heyrdu þat taka þeir af ser tiolldin ok reru i brott. Var þetta misiafnt virt fyrir Petri. sumir sogdu at þui let hann blaasa at hann villdi gera niosn Varbelgium ok villdi engan ofrid hefia vid hertugann ok þat sogdu sumir at þui helldi hann heilum hybylum sinum i Gizska. Petr ok Asolfr ok Arni blackr ok Sigurdr byskupssun foru tomliga siþan er þeir komu sudr vm Stadi.
Konungr fretti at Skuli var konungr
177. Hakon konungr sat i Biorgyn miok famennr. hann hafdi ecki raadit vm ferd sina huart hann skylldi austr edr eigi þuiat hann vænti huersdagliga ordsendinga nordan vm þa luti er hann hafdi ritad til hertugans. þotti honum miok vndarligt er eingi ord komu ok þui var honum grunr aa at eigi mundi allt tryggt. kalladi hann þa til sin raadgiafa sina ok aatti tal vid þa. redu[98] þeir þat at hann skylldi hafa varhygd aa ser. Siþan gerdi hann skutu nordr aa Sognsio enn adra let hann fliota fyrir bænum vid Folldhollu er Vætan het allra skipa skiotaz. voru þar aa kertisueinar ok adrir konungsmenn. reru þeir huern dag til bæiarins ok vt vm kuelldum. Eina nott er þeir voru aa þessum verdi vrdu þeir varir vid at aattæringr einn reyri nordan med landi akafliga. þeir stefndu þegar fyrir þa ok hugdu at væri niosnarskuta. enn þar var a Grimr keikan ok kuezt hafa mikil tiþendi at segia konungi. þeir reyru at konungsbryggium ok geingu þar vpp. þa mundi vera eftir þridiungr nætr. Þeir kolludu þa at herberginu ok quoduz vilia finna konung. hann stod þegar vpp ok klæddiz ok geck inn i maalstofuna til þeirra. var þar Grimr fyrir ok heilsadi konungi. konungr bad hann vel kominn ok spurdi hann tiþenda. tiþendi eru mikil herra at segia Skuli hertugi maagr yduarr hefir laatid gefa ser konungs nafn ok sagt i sundr ollum gridum millum yduar. Konungrinn mællti. nioti hann sem hann feck. Grimr mællti. hann hefir gert lid alla vega fra ser bædi nordr ok sudr ok aa land vpp at laata drepa menn ydra huar sem staddir væri. hann hefir sent at ydr .xiiij. skutur ok þar a lenda menn sina ok hirdmenn. ok giorit vel ok skiott raad fyrir þuiat her koma þeir braatt. segiz þetta med engu moti aftr þuiat ek reid þa vt vm Gaularaas er hertuginn var aa Eyraþingi. enn siþan duoldumz ek i skogum i Gaulardal þar til ek vissa sannliga þessi tiþendi. enn nu hefir ek verit .ix. nætr aa leid nordan. Konungr spurdi at syslumonnum sinum er nordr hofdu farit. Grimr kuaz fundit hafa alla adra enn Þori. ok voru þeir allir heillir ef þeir gæta sin hedan i fra. enn Þorir var vmfram farinn ok þicki mer miok hættligt vm hans maal.
Hersafnadr
178. Faatt manna var hia konunginum er hann spurdi þessi tiþendi. hann þagdi nockura stund ok mællti siþan. gud se lofadr er ek veit huat ek skal at hafaz hedan i fra þuiat þetta var fyrir longu ætlat sem nu er fram komit. Enn þegar er dagadi for konungr til tijda. siþan kalladi hann til sin raadgiafa sina var þar Grimr vid staddr ok sagdi þau tiþendi er hann for med. var þat raad gert at skorin var vpp heraur bædi nordr ok sudr fra Biorgyn ok þangat stefnt almenningi. konungr gerdi ok ord lendum monnum sinum Gauti Jonssyni Gunnari frænda sinum Nichulasi Paalssyni Bryniolfi Jonssyni Ysak i Bæ. Þann sama dag aatti konungr þing i Kristzkirkiugardi ok segir ollum monnum þau tiþendi er hann hafdi spurt ok bad menn vera stoduga þuiat honum quaz sua hugr vm segia at af þessu mundi nockur godr vtvegr geraz. Vm morgininn eftir aatti konungr vapnaþing ok kannadi lid sitt ok sagdi at su skipan skylldi aa uera at kaupmenn skylldu liggia huerr i sinni skytningsstofu med vopnum enn konungsmenn skylldu liggia i konungsgardi. enn hann kuaz þat raad skylldu fyrir gera med guds miskunn at engi ofridr mætti þeim a vuart koma. Siþan let hann fram setia skip sin þau enu stærri Hugrona Olafssudina Fitiabrandian Gullbringuna Rygiabrandinn. ok þa er Hugroin var fram sett geingu vndan vndirlutirnir ok var þat þegar vpp sett ok hætt i tomi. enn ollum odrum var flotad ok buin sem bezst. laagu skip konungs fyrir endilongum hryggium inn eftir bænum. Eftir þetta komu huersdagliga lendir menn konungs ok syslumenn med storar sueitir. þeir Vaussir komu einn dag med .vij. skipum vel skipudum. þa er þeir komu nordan Petr ok Asolfr ok Sigurdr byskupssun sogdu þeir at hertuginn hafdi skipad allar syslur fyrir nordan Stad sinum monnum.
Hakon konungr gerdi menn til Varbelgia
179. Hakon konungr gerdi þessa sueitarhofþingia nordr at þeim Varbelgium Petr or Gizska Asolf bonda Gunnar frænda sinn med .v. skip ok .xx. enn aadr þeir færi or bænum bad konungr þa fara sua langt nordr sem |[99] þeim væri vel fært. hann baud þeim at hallda vel kirkiufrid ok quennafrid sua sem allt hans forelldri hafdi gert fyrir honum. Siþan foru þeir nordr ok er þeir komu til Borgundar voru þar fyrir syslumenn Varbelgia Olafr kaabeinn Snækollr ok Andres skela. þar fellu nockurir menn af Varbelgium aadr þeir komuz i kirkiu. Birkibeinar toku leidangr þann er þeir hofdu saman dregit. enn þeim voru gefin grid til konungs fundar. Þa quad Snækollr þetta.
- Skal ek alldr eigi
- þott ek æ lifa
- syslu beidaz
- aa Sundmæri.
- þuiat fluttu mik
- fiandmenn þadan
- Biorgyniar til
- at bodi hilmis.
Þeir Petr spurdu at eingir Varbelgir voru nordan aa leid. enn hertuginn sat fiolmennur i Nidarosi sua at þeim var vfært þangat at fara. foru þeir þa sudr allr til Biorgyniar med fe ok menn þa er þeir hofdu tekit. Hakon konungr gaf ollum grid þeim er aa hans valld komu. Konungr gerdi Klemet af Holmi sudr a Agdir at þeim Varbelgiam sem þar voru. hann drap þar Olaaf Þorusun fornann Bỏglung. Baardr i Hestby hafdi syslu i Ryiafylki af hendi Skula. ok þegar sem hann fra þau tiþendi at hertuginn hafdi laatid gefa ser konungsnafn þa for hann þegar til Hakonar konungs ok gafz i hans valld enn konungrinn gaf honum grid ok sæmdir.
Andlaat Nichulas
180. Hakon konungr atti huersdagliga tal vid sina menn huat til raads skylldi taka. fystu þeir er nordan voru komnir at hann helldi nordr med allann herinn þuiat þeir hofdu laatid fyrir Varbelgium bædi menn ok fee. enn allir þeir er fyrir sunnan voru Stad fystu þess at hann væri kyrr medan hæst væri vetrar. ok var þat raad tekit at konungr sat i Biorgyn med ollu lidi sinu. Nichulas Paalssun var med Hakoni konungi hann var yngstr allra lendra manna ok þotti manna vænstr til vitz ok fremdar. hann lagdiz siukr ok af þeim suikleika feck hann bana. vm daginn fyrir jolaaftan var lik hans naattsett. Enn vm morgininn var Hugroin bætt ok villdi konungrinn at hon væri vt sett fyrir jolin. ok medan sungnar voru tiþir let konungr fram bua skipit. var þa blasit ok er folkit var til komit skipsins þa hafdi konungrinn allt i einni rædu at hann sagdi fyrir skipinu ok setti grid milli manna. var þa skipit fram sett ok tokz þat sem bezst. Eftir þat geck konungr i moti liki Nichulas ok þackadi sialfr saung aa grafar backa. enn medan likit var nidr sett var reipat treid a skipinu. siþan var reist treit ok borinn reidi aa skipit. Eftir þetta aatti konungr hirdstefnu ok fagnadi sialfr hird sinni. hafdi konngr mikit starf þann dag. Augmundr krækidanz kom til Biorgyniar fyrir jolin ok dualdiz med konungi til .ix. dags. Hakon konungr feck honum þa lid hirdmenn ok gesti .c. manna. siþan for Augmundr inn i Sogn ok sua vpp vm fiall. var þa kyrt ok eingir Varbelgir voru þa i Dolum. Munaann byskupssun hafdi þa syslu aa Heidmork. hann hafdi farit af Heidmork fyrir Varbelgium ok vt a Valldres ok var þar vm jolin. þeir funduz Augmundr ok Munaann ok foru siþan vt til Osloar. þar voru fyrir margir konungsmenn ok sogdu þeir at Augmundr for þui ofan af landi at þeir þyrdi eigi at veria Vpplond fyrir Varbelgium. Augmundr sagdiz vist lidfaarr ef Skuli kæmi nordan. Siþan foru þeir Munaann a Vpplond ok duolduz þar vm rijd nordr i Dolum.
Fra Skula
181. Arni byskup hafdi sent klerk einn nordr til echibyskups vm haustid adr ofridrinn hæfiz. hann for med brefum. ok er hann kom nordr let Skuli taka oll bref hans. enn sidan (er) hann bioz sudr afir bad hertuginn taka hann med sinum brefum ok let lesa fyrir ser ok var þar ecki aa nema skulldaferli til manna i Biorgyn. ok er jnsigla skylldi brefin let hertugi skipta vm. ok hafdi onnur sudr klerkrinn sa er med for. Hakon konungr komz at þessum brefum ok vard viss allz fals þess sem a var til hans ok hans manna.
Fra syn konungs
182. Hakon konungr let bua til virduligrar jolaveizslu i Biorgyn þuiat hann þurfti myklu meira vid enn vandi hans var til. sat hann vm jolin med miklum kostnadi ok var þessi enn .iij. vetr ok .xx. konungdoms hans. Hann hafdi sent austr i Vik eftir landzskylldum sinum ok leidangri til maalagiptar enn ecki kom sunnan. ok at inum atta degi let konungr briota i sundr gersimar sinar silfrker ok silfrdiska ok gerdi gỏd skil hirdinni. Þat var .ix. nottum eftir jol er konungr geck vm kuelld vt ok var heidvidri aa. hann sua vndarliga stiornu myklu meiri enn adrar ok ogurligri ok af sem skapt væri. Konungr let kalla til sin meistara Vilhialm ok er hann kom ok saa stiornuna mællti hann. gud gæti vaar. þetta er mikil syn. þessi stiarna heitir cometa ok syniz fyrir frafalli agætra hofþingia ella fyrir storum bardogum. Þessi stiarna var sên[100] aa morgum londum vm vetrinn. Nu sem fra leid jolunum toku lendir menn at vroazst ok villdu giarna nordr fara. konungr let ser ecki vm finnaz. heyrdi hann þa mikit amæli af morgum ok hann mundi þat sanna er Varbelgir kolludu hann Hakon suefn. enn konungr gaf at þui engann gaum. ok þegar sem at kyndilmessu dro þa byr Hakon konungr ferd sina ok stefndi til sin ollu lidinu. hann hafdi .lx. skipa ok oll stor ok vel buin. þessir lendir menn voru med konungi Gautr Jonssun Petr Paalssun Asolfr jarls frændi Gunnar konungs frændi Jsakr i Bæ. aadr konungrinn for or bænum let hann drotningina fara vpp i borgina ok jungherra Magnus. var þar forsiamadr Gudleikr af Aski. ok .lx. hirdmanna ok mart folk annat. Hakon konungr hafdi gert vm vetrinn bref austr i Vik til herra Knutz ok Arnbiarnar ok var þat aa at Arnbiorn skylldi gefa Knuti jarlsnafn. siþan skylldu þeir veria Vikina ok Vpplond fyrir Varbelgium ef Skula bæri þar at edr hans menn.
Capitulum
183. Þa er Hakon konungr for or Biorgyn var honum sagt at Skuli hafdi sent menn i syslur a Sunnmæri ok i Raumsdal. Ok er konungrinn kom til Keilistraums let hann kalla menn til tals vid sik ok nefndi nockur skip til at fara nordr fyrir. voru þessir styrimenn Gunnar konungs frændi Asolfr Sigurdr byskupsson Arni blackr. Þadan foru þeir sem skyndiligaz. ok er þeir komu nordr fyrir Raumsdals minni spurdu þeir at Finnr snotr var inn i Veeyiu med sueit sina. hann hafdi þar syslu af Skula hendi. sneru þeir þegar inn ok quomu aa vuart ok drapu Finn ok nockura menn med honum. Hakon konungr hafdi fregur[101] eingar nordan fra hertuga vm vetrinn. þuiat sua (var) gætt alla vega at eingi komz nordan þott villdi. enn þa konungrinn sotti nordr for sa kurr at Skuli byggizst a land vpp ok villdi eigi bida konungs. Ok er konungrinn for nordr vm Knarrarskeid þa var huast vedr ok sniofok ok lagdi hann at vid Saundvlfsstadi. var þa konunginum sagt til sannz at Skuli mundi hafa snuit aa land vpp. var þat þa raads tekit at ger voru fyrir .xij. skip ok voru þeir þar fyrir Asolfr ok Gunnar ok sigldu þeir rakleidt nordr til bæiarins vm nattina. Bergþor het |[102] madr ok var kalladr tanni. hann var madr Skula hertuga. hann sigldi fyrir þeim aa lettiskipi ok bar niosn til beiarins. ok er þeir sigldu at bænum lagdi Gunnar konungs frændi i Jlsvik ok geingu þar vpp enn Asolfr ok sumt lidit reyri et beinsta vpp i aana ok geck þar vpp. enn med þui at niosn hafdi komit fyrir þa komuz menn i kirkiur. þeir draapu þar nockura menn af Varbelgium enn sumir vrdu saarir.
Capitulum
184. Skuli hertugi hafdi farit or bænum i niu vikna fostu ok var hann vm nottina a Medalhusum ok for þadan vt til Orkadals. Hann hafdi sett eftir i bænum at gæta skipa sinna ok allra Þrændalaga Clemet fỏdur ok Guthorm aa Sudrheimum ok hofdu þeir .cc. manna. Skuli for sudr vm fiall ok hafdi .md. manna ok et fridazsta lid ok vel buit at vapnum ok hestum. Aalfr af Leifastodum hafdi austr fyrir farit sem fyrr segir. Þa voru þeir i Gudbrandzdolum Munaann ok Augmundr krækidanz. ok er þeir spurdu at hertuginn var nordan kominn þa sneru þeir vt a Heidmork. ok er þeir kuomu til Ringsakrs þa var þar fyrir Aalfr madr Skula ok vard honom sua þreyngt at hann leypti inn i kirkiu ok allir hans menn. enn þeir Munaann ok Augmundr settuz vm kirkiuna ok saatu þar leingi vm daginn. enn med þui at hertugans var eftir vaan þa sneru þeir vndan vt til Osloar til þeirra konungsmanna sem þar voru. gerdu þeir þa niosn Knuti jarli ok Arnbirni Jonssyni ok odrum lendum monnum ok drogu þeir þa saman mikinn her moti Skula. Hakon konungr sigldi inn eftir Þrondheimi ok lagdi at Holmi. þa var honum sagt at Varbelgir voru þar fyrir fiolmennir Clemet ok Guthormr. þeir hofdu þangat flyit þegar þeir hofdu spurt at konungs var þangat vaan ok saatu i kirkiu. Hakon konungr villdi þui eigi vpp ganga at Varbelgir beidduz grida ok gerdu menn til konungs enn eingi komu andsuor i moti fra konungi.[103] konungr aatti tal vid sina menn ok reyru siþan inn til beiar. Sigurdr erchibyskup geck i moti konungi ok korsbrædr ok fognudu honum vel. enn finna þottiz hann at sumir tauludu annat enn i hug var. þeir tauludu optliga konungr ok byskup vm þau stormæli sem þurfti vm allt landit. þeir voru nockurir vinir hertugans er þat toludu at þeir skylldu sættaz konungr ok hertugi med þui at halft riki hefdi huarr ok baadir konungsnafn. konungr sagdi at honum gætiz ecki at þeirri sætt sua buit. Hertuginn hafdi sent vpp til Helgisetrs i kirkiu fru Ragnhilldi ok fru Rangridi ok margann annan sinn varnat. Erchibyskup bad þeim grida af konungi. enn hann suarar sua at þo mundi hann gefa grid þott adrir menn væri komnir i kirkiu en þær. ok sagdi at þui helldr skylldu þær hafa grid at allir þeir skylldu grid hafa er i kirkiu saatu i Holmi. ok geingu þeir til grida. sumir foru til konungs sumir til bua sinna. Hertuginn hafdi sua farit or Þrondheimi at bu þeirra manna er honum fylgdu stodu kyrr ok þui komu menn or ollum fylkium or Þrondheimi þeir er gættu bua Varbelgia ok baadu miskunnar at konungr leti eigi vpp taka bu þeirra. Konungr lysti þui fyrir ollum monnum at bu Varbelgia skylldu kyrr standa til sumarmaala ok freista ef þeir villdi ganga til sætta vid konung ok leggia aa hans miskunn.
Af raadum Skula
185. Sigurdr erchibyskup vard reidr miok Birni abota i Holmi vm haustid þa er hertuginn hafdi laatid gefa ser konungsnafn bædi fyrir þær sækir er hann hafdi sialfr gert ok sua fyrir þat er hann var i raadi med hertuga vm hans tiltekiur. ok fyrir þetta allt saman bannsætti erchibyskup abota. honum likadi þetta storilla ok fyrir þui apelladi hann erchibyskup til pafa. Þeir baaru saman raad sin hertugi ok aboti. tok aboti fe af hertuga ok setti stadinn Holm at vedi tok aboti vid erendum hertuga ok brefum til annarra landa Danmerkr ok Þyduersku ok þeirra landa er þar eru nær ok sua vt til Roms. For aboti or Nidarosi fyrir jol ok er þeir komu vm fiall þa for hann sua tomliga sem hann hefdi enga luti med at fara ok er hann kom i Hamarkaupang var þar fyrir Munann byskupsson. let aboti vid hann allblitt ok gerdi engann grun aa ser. Munaann hafdi spurt aadr vm ferd hans ok fyrir þui tok hann abota ok allt þat er hann for med ok feck til .iiij. menn sina ok adra .iiij. hirdmenn at fara med hann ofan i Sogn ok sua til Biorgyniar ok var hann vppi i borg med drottningu þar til er Hakon konungr kom nordan. Skuli hertugi hafdi gert austr aa Jamtaland med brefum Jaatgeir skaalld ok þadan i Helsingialand ok sua til Suiþiodar. ok þegar konungr spyrr þetta gerir hann Gunnar frænda sinn eftir honum ok for hann sem akafaz ok hafdi mikla naud i þessi ferd. Gunnar hafdi eigi meira lid enn .xv. menn. hann drap þann mann i Jamtalandi er Þorir risbitr het. hann hafdi haft þar syslu af Skula hertuga. Siþan for hann austr eftir Jatgeiri ok fann hann i Helsingialandi ok tok þar aull þau braf er hann hafdi af hendi hertuga ok gersimar er Skuli hafdi sent vinum sinum. Jatgeirr komz vndan nauduliga. feck Gunnar i þess i ferd allmikinn heidr kom hann fyrr til Nidaross enn konungrinn væri brottu.
Frettir fra Knuti
186. Þa er Hakon konungr var i Nidarosi komu sueinar nockurir austan vm fiall ok sogdu at Knutr iarl ok lendir menn konungs hofdu saman safnaz i Oslu ok hofdu halfann þridia tug hundrata manna ok letu allvænliga at þeir mundi vinna sigur a hertuga þott þeir hefdi minna lid enn þa hofdu þeir. ok þeir sogdu at hertugi var med sinu lidi a Heidmork er þeir foru þar vm. sogdu ok allt et efnligzsta vm tiltekiur Birkibeina.
Prestr kom til Skula
187. Þa er Skuli hertugi var aa Heidmork kom til hans Veseti litli austan af Morkum. Hertuginn for or Hamri ok vt til Eidsvallar þat var i annarri viku langafaustu. hann gerdi fram fyrir sik Aalf af Leifstodum aa niosn. hann mætti vm nattina niosnarmonnum Knutz jarls ok foru þeirra skipti sua at Knutz menn fengu tekit suein einn af Alfz monnum ok færdu hann jarli. enn þar var sa madr fyrir er sakir aatti vid hann ok gerdi hann haalshaugginn. Þa er hertuginn for af Eidsvelli kom i moti honum prestr einn danskr ok fair menn med honum. prestr sagdiz vera sendr af Knuti jarli til hertuga at þeir fyndiz þar sem Leiruvellir heita ok helldi orrostu ok byggiz huorirtueggio vid sem bezst ok trædi ser gadd. enn huorigir stæliz aa adra þar til er þessi fundr væri reyndr. Hertugi bad hann sua segia jarli ok odrum Birkibeinum at þenna kost vill hann ok quaz enga vrỏ gera skylldu |[104] adr þessi fundr lyktadiz. Annan dag kom þessi prestr til hertuga ok sagdi þa sua at jarl villdi at þeir skipadi til vm fylkingar sinar hueriar sueitir moti skylldu gangaz bad hertugann lata sitt merki i mot jarls merki. enn hann sagdi at gestir hans mundi hafa suart merki ok skylldi þar gestamerki hertuga ok sagdi þa sua at jarl villdi at þeir skipadi til sua at kertisueinar ok þær sueitir er þar voru med mundi hafa gyllt merki ok væri þar i moti kertisueinar hertugans. Prestr bad hertugann senda menn med ser a fund jarls ok heyra þessi ord af hans munni. hann sendi þann mann er Kaari einhendi het. Hertuginn hafdi verit vm nottina a Raumariki a þeim bæ er aa Laaku heitir. enn er þeir prestr ok Kaari komu skamt i brott fra hertuga vid einn litinn skog þa sa þeir merki Birkibeina fara i moti ser. prestr sagdi at jarl var þa huatlaatari enn hann hafdi honum sagt. bad hann þa Kaara aftr snua ok segia hertuga huat titt var. ok sua gerdi hann. Enn lid hertugans for þa fram af skoginum aa aana. fara þa huarir i mot odrum eftir aarisinum. nes eitt haatt geck i milli þeirra er Leirnes heitir. Þeir ridu fystir af hertugans monnum Baardr vargr lendr madr hans ok Baardr af Gudreksstodum son Þorsteins kugads. ok er þeir komu miok fyrir nesit komu Birkibeinar i mot þeim Arnbiorn posi ok sueit manna med honum. villdu þa Varbelgir vndan snua ok aftr i mot sinum felogum. ok er Baardr sneri hestinum fell hestrinn vndir honum ok feck Arnbiorn posi tekit Baard. en Baardr af Gudreksstodum komz vndan ok feck mikit spiotlag milli herdanna ok hlifdi honum god brynia er hann vard eigi saar. Hertuginn sneri af aanni ok vpp aa nesit ok bioz þar vm. enn Arnbiorn sneri annan veg af aanni gegnt nesinu. þeir skutuz aa vm kuelldit ok feck af þui banasaar Jonn paris af hertugans monnum. Baardr vargr for til Eireks stilks maags sins. hann kærdi þat fyrir honum at hann hefdi þar engi klædi sin ok bad Eirek faa til menn at fylgia ser vt aa isinn ok kuaz vilia kasta runakefli til felaga sinna. Eirekr gerdi sua. ok er þeir komu aa isinn for Baardr þeirra hardazst. sueitungar hans voru audrum megin aarinnar ok kendu hann ok geingu i mot honum. hof Baardr þaa aa raas fra Birkibeinum ok til sueitunga sinna. Skuli hertugi var .iij. nætr aa Leirnesi ok maatti þa eigi leingr þar vera ne fæda herinn ok for snemma friadags morgininn i aannarri viku langafostu. þat var enn .vij. idus dag Martij. ok sneri þa aftr til Laaku. Ok er Birkibeinar vrdu varir vid þetta foru þeir þegar eftir honum. Þa er Varbelgir komu aa Laaku tradu þeir ser gadd aa breckunni hia husunum. var þar fyrir nidri dalr enn hæd nockur audrum megin. saa þeir þaa at Birkibeinar foru eftir þeim ok þottuz skilia at þar mundi verda fundr þeirra. toku þeir þa at fylkia lidinu vppi aa breckunni hertuginn ok hans menn.
Bardagi aa Laaku
188. Birkibeinar foru til þess er þeir komu aa Laaku ok fylktu þar odru megin aa daluerpinu. Knutr jarl ok Arnbiorn fengu til marga sueitarhofþingia at veita Varbelgium bakslettur. var fyrir þeim Lodinn Gunnasun ok Hakon griss ok Jonn profastzsun. hann var fyrir kertisueina lidi ok þar Þorir knappr merki þeirra. margir voru þar adrir sueitarhofdingiar. geingu þeir aa bak fylking hertuga. var þa bærinn milli þeirra. Ok er hertuginn saa þetta skipti hann sinum monnum i mot bakfallinu ok voru þessir sueitarhofþingiar þar fyrir Aalfr af Þornsbergi Augmundr af Vigdeilld Alfr af Leifastodum Veseti litli Algauti brodir hans ok enn fleiri sueitarhofþingiar. Ok þa er þeir mættuz vard þar hardr bardagi. var Birkibeinum vhægri atgangan þuiat snior var mikill ok illt at fara enn Varbelgir toku hardliga vid. Þa er þeir þottuz vita jarl ok Arnbiorn at bakfollin mundu saman komin þa letu þeir bera fram merki sin ok geingu i daalinn ok sua vpp i breckuna vndir fylking hertuga. Skuli bad sina menn vera eigi of veidibraada ok laata þa gaanga vpp aadr enn þeir redi aa mot. enn þat var at engu haft ok gengu Varbelgir skiott i moti Birkibeinum. maattu Birkibeinar ok ecki fram komaz fyrir snionum ok viku skiott aftr þangat sem þeir hofdu i fystu stadit. leez einn madr af þeim.
Fall Birkibeina
189. Nv er at segia fra bakfollum. Hakon griss geck i fyrra lagi ok er þeir kuomu saman sneri mannfallinu aa Birkibeina. þar fell Hakon griss Jonn profastzsun Guthormr heggr ok margir adrir agætir menn. flydu þa Birkibeinar ok fell þa mart i flottanum. Lodinn Gunnasun liop i kirkiuskot med sueit sina. Varbelgir fengu tekit merkin ok hofdu þau til hertugans. þottuz þeir af þui vita jarl ok Arnbiorn at þeirra menn mundu farit hafa vsigr. gerdu þeir þa raad sitt ok sendu þann mann er Eilifr kyrr het med nockurri sættarvmleitan til hertugans. ok er hann kom aftr ok þeir menn er hertuginn hafdi sent med honum þa stodu þar skilldirnir eftir i faanninni sem þeir jarl hofdu stadit enn menn voru allir i brottu. flydi Knutr jarl ok Arnbiorn vt til Tunsbergs enn sumir til Osloar ok vt i Hofudsey ok saatu þar i hlaustri. Kolbiorn brodir Aalfs af Þornsbergi fell af Varbelgium ok fair menn adrir. Sua quad Olafr huitaskaalld vm þessi tiþendi.
- Hilmir for med herskap storann
- hilldar bordz aa Vpplond nordan
- merki skaaruz lios aa Laaku
- laa ferd vegin skorpum suerdum.
- þannig reid til Þrondheims sunnan
- þingfrækn iofurr vaulum stinga
- herskip brendi hilmir grundar
- hyggiu gegn enn lif feck þegnum.
Sturla quad sua.
- Stod vfridr
- af afarmenni
- innan landz
- ollu folki
- þa er ynglingr
- austr aa Laaku
- suerda seid
- vm samit hafdi.
- Ok vigalfr
- vaxanda leet
- vlfa arr
- ok ara ferdar.
- valdi hann vetr
- til vopnprimu
- ok vigskaar
- visa riki.
Skuli hertugi gaf grid Lodni Gunnasyni ok þeim monnum sem med honum voru. hertoginn for eftir þat vt til Osloar ok let sik þar til konungs taka. gaf hann þa þeim monnum grid sem i klaustrinu saatu i Hofudsey Paali gaas Giardari Styrssyni ok enn fleirum sueitarhoþingium. geingu margir Birkibeinar til handa hertuganum.
Konungr fretti til sinna manna
190. Hakon konungr sat i Þrondheimi sem fyrr segir. Þat var sidr konungsmanna at ganga til Helgisetrs vm daga til fru Ragnhilldar ok þeirra mædgna ok manna hertugans þeirra sem þar voru. ok einn dag er konungsmenn komu þar saa þeir at allt folk hlo at þeim þat sem þar var sem þeir gerdi gys nockurn enn villdu eingi tiþendi segia þeim. þeir sogdu konungi at vist voru nockur tiþendi þau er þeim hlo hugr vid. |[105] Ok þann sama dag kom austan gestr einn til konungs. konungr spurdi tiþenda enn hann þagdi. konungr bad hann segia slik sem voru ok gud hafdi til sett at verda skylldi þuiat ver munum spyria af odrum þo at þu segir eigi. Hann suarar. þat er skiotazst at segia at Knutr jarl ok lendir menn ydrir i Vikinni funduz ok hertuginn a Raumariki aa bæ þeim er aa Laaku heitir ok attu þar bardaga ok hofdu ydrir menn betr enn fyrra dag enn hinn sidarra flydu þeir ok fellu þa margir agætir menn af Birkibeinum. sagdi hann þa konungi allt sem farit hafdi þuiat hann var i bardaganum. Konungi þotti mikil tiþendi. enn iafnan siþan skorti eigi gabb af vinum hertugans til Birkibeina þegar þeir þordu ok sua mikit bragd var at þessu at þeir sem austan komu til vina hertugans sogdu at driugum væri drepin aull hird Hakonar konungs su er i Vikinni var ok eigi vist at jarl helldiz vid i landinu. Ollum konungsmonnum var mikil rygd at þessum tiþendum. Sua quad Olafr.
- Tion hafa Birkibeinar
- baudhraustir fregit austan
- braatt mun hug þann retta
- bragningr of vel haguar.
- virdendr munu verda
- vapnglyms fima ymsir
- veit ek at vart hefir Knuti
- vegnat hraugdum fegnir.
Vidrtal Hakonar konungs ok erchibyskups
191. Hakon konungr gerdi eftir þetta ord ollum sinum monnum at þeir skylldu bua ferd sina sem akafazst. Sigurdr erchibyskup kom einn dag i Nichulaskirkia til konungs ok med honom Lambi priur af Helgisetri. Erchibyskup mællti til konungs. ver hofum spurt at þer hafit feingit mikinn ok margfalldann skada i laati yduarra manna i Vikinni fyrir Skula hertuga. er þat nu rædiligt at miok gangi ydrir vvinir fram ef sua ferr nockura rijd sem nu horfiz aa ok þætti oss raadligt at leitat væri vm sættir milli yduar ok hertugans bædi fyrir sakir landzins ok allrar alþyda. vilium var giarna mæda oss til þessarrer ferdar at rida sudr vm fiall ef ydr er þar nockur ofusa aa. kann vera at þui sidr naai godum sættum af hertuga sem honum geingr betr. Konungr suarar. gud þacki ydr herra yduarn goduilia er þer birtid i þessu. ma þat ok finna at þer villdut at vel færi med sliku framlagi yduars starfs. enn þo at ver hafim feingit skada nockura vm menn voru þa kann vera at þar se meira fra sagt enn satt se. þa væntum vor med gudi miskunn ok ens heilaga Olafs konungs af þat se varr enn mesti styrkr i landinu er siaalfs vars foruneyti er ok þui likar oss varla at sua bunu at gera nockura sætt vid hertugann fyrr enn nockut er reynt meirr vm vỏr vidskipti þuiat vid hofum enn ecki fundiz sialfir ne barizst vndir merkium ockrum. enn ef þess er audit at vit finnumz ok hafi gud sua fyrirætlat ok enn heilagi Olafr konungr af ek fai lægra lut þa mun þess kostr at sættaz. enn med engu moti likar oss sua buit at sættazst at vreyndum okrum fundi ok siaaz skulum vid aadr maagar ok talaz vid ok vita huart betr vill vegna oss edr monnum vorum. Skilduz þeir at sua mælltu.
Varbelgir toku grid
192. Eftir þetta komu huersdagliga Varbelgir til konungs bædi Jonn aa Sudrheimum frændi hans ok Þorfinnr aa Gyrfi ok margir adrir ok toku grid af konungi. þa let hann rannsaka eptir skipum þeim er hertuginn hafdi aatt ok tok þau til sin er honum þottu ser bezst fallin enn þau enu storu er vppi stodu voru annathuart brend edr hoggin til vnytz.
Hakoni konungssyni gefit konungsnafn
193. Þa er Hakon konungr var albuinn let hann blaasa til Eyraþings eftir þui sem adr var stefnt. var þa vt borit skrin hins heilaga Olafs konungs ok kross sa er i var lignum domini. þat var sunnudag halfum manadi fyrir paaschir. var þa gefit Hakoni vnga konungsnafn. gaf honum þat sa madr er Einarr smiorbakr het er siþan var erchibyskup. þar var vid Sigurdr erchibyskup ok allir enir bezstu menn i landinu. Konungr vngi sỏr eid at scrini ens heilaga Olafs konunga eftir rettri sidueniu. sỏru eftir honum allir lendir menn ok hirdstiorar. sua soru ok aatta bændr or hueriu fylki i Þrændalogum. Eftir þat taladi konungr sialfr ok sagdi suo at bændr hofdu gert meira styrk i mot honum enn hann kuaz vara edr þeir ætti vid sinn konung at gera. gat hann ok þess at eigi væri oruænt at odrumhuorum mislikadi honum edr bændum. Þann sama dag var erchibyskup i bodi konungs enn konungr var annan dag i bodi erchibyskups ok gaf huorr odrum godar giafir.
Capitulum
194. Tyrsdaginn lagdi konungrinn vt til Holms enn eftir þat gaf honum hægiann byr. kom hann tyrsdaginn eftir paalmsunnu til Hegraness i ottu ok suaf þar til þess er liost var kom þa lid eftir honum nordan. let konungr þa blaasa ollu lidinu af skipum ok aatti husþing. Kurr nockurr hafdi verit i herinum siþan slagit hafdi verit aa Laaku ok mest af leidangrsmonnum. beiddu þa margir orlofs at fara heim ok var nockurr otti aa at fara leingra sudr. Hakon konungr taladi þa fyrir herinum ok mællti sua. ver hofum heyrt nockurn kurr vm rijd at monnum leidiz rekstr þessi er ver hofum haft i vetr. sua eru menn ok nockud ottafullir siþan þeir spurdu þa atburdi sem giorst hafa i Vikinni. mun þat þo flestum monnum kunnigt at opt hafa menn meira rekstr ok vasbud haft fyrir konungi sinum allra hellz er eigi hefir neinn madr skeinu feingit af ollum vorum monnum ok eingan vapnaburd hafi þer seet i moti ydr. mundi slikt þickia fordum daga litil þraut er hefir enn i giorst med oss. ok eigi mundi fornir Birkibeinar skiliazst vid sinn konung i þuilikri raun sem enn hefir verit. ok þui er su bæn min til allra manna at þer hafiz vel vid ok skilit eigi vid oss sua buit þui at þat mun dreingiligt þickia yduarrar handar. enn þat mun ek segia ydr sem ver væntum at sannaz muni aadr enn hedan se lidinn maanadr þa skal summum vera rymra vm hendr innan landz ok innan hirdar enn nu er. Bondi einn gamall af Augdum suarar. ek var i þrimr orrostum med Suerri konungi faudurfodur þinum ok ef hann mællti sua þa mundi monnum eigi þickia mikil raun at fylgia honom. er þat ok mitt maal at sa verdi allra manna armazstr er vid sinn konung skilz þott meiri raun se enn nu er. Siþan stod Hakon konungr vpp ok bad menn bua ferd sina sem skiotazst. Þegar er þeir komu til Biorgyniar lagdi konungr til bæiar ok var gior processia i mot honum ok vrdu allir fegnir hans kuomu. Þa er Hakon konungr kom til Biorgyniar let hann rannsaka bref þau er Biorn aboti for med. var þar bref til pafa ok keisarans ok margra hofþingia vt i londum af hertuga hendi er hann ætladi at fram skylldi hafa dregit hans maal sem mest. ok sua mikit efni var i þui at varla mundi nockurr madr trua at slikr hofþingi skilldi sua mart vilia segia |[106] vsatt ok logit. þau voru þar morg bref at aaboti var verdr liflaatz fyrir enn þo gaf konungr honum grid þegar hann feck aull brefin ok hann vissi aull hans erendi. for aboti austr med konungi. Þa er konungr var i Biorgyn geingu til hans lendir menn ok raadgiafar ok sogdu raad at hann sæti þar vm pascha ok aa vorit fram ok gæfi þeim heimleyfi er aadr hofdu verit med honum enn bydi vt leidangri vm oll Gulaþingslaug at monnum ok vistum ok tæki sua mikinn styrk at hann þyrfti ecki at ottaz hertugann ne hans menn.
Hakoni gefit konungsnafn
195. Hakon konungr suarar. med ollu ecki þicki mer þat raad at gefa þeim monnum heimleyfi sem nu eru med oss þuiat ver vitum varla huart ver faam meira styrk af Gulaþingslaugum enn nu hofum ver. þickiumz ver þa dyrt kaupa þann styrk ef ver tynum þeir er vorri sæmd vilia fylgia ok sialfa sik fram leggia fyrir oss ef ver komum bradliga til þeirra Vikuerianna. mun ok þui minni vera vorr styrkr þar sem ver komum seinna sialfir til. ok þui munu ver fara austr sem skyndiligazst med þui lidi sem ver faam. ok þo mun ek austr fara at ek hafa eigi meirr enn .iij. skip ok þo mun ek fara þott ek fari einskipa. enn þeir sem eigi vilia fylgia oss þa laati gud oss verda sua langhenda at ver faaim ambanat þeim sua at þeir kenni. Konungr sagdi at hann vill laata endrnyia konungsnafn vaga konungs ok likadi þat ollum vel. Var þa blaasit til þings skiriþorsdag vt i Kristzkirkiugard var þa gefit Hakoni konungsnafn. sor hann þa eid eftir rettri sidueniu ok lendir menn eftir honum. sua soru ok bændr eida or ollum Gulaþingslogom ok Orkneyium ok Hialltlandi. Eftir þat taladi Hakon konungr nockur ord ok lysti þui fyrir monnum at langafriadag skylldu þeir brott leggia skipunum ok lagdi þeim vid landraad er þa dueldiz eftir. Friadaginn let hann leggia skipunum i Floruvỏga ok var þar vm naatt. hann for vm morgininn inn til bæiarins ok heyrdi tidir ok for þegar vt aftr ok lagdi þa þegar sudr i Grenningasund ok hafdi þa eigi meirr enn .x. skip ok laa þar paschadagina. let konungr reisa þar .ij. landtiolld ok let veita tidir sem sæmiligaz. þar var prædicad ok gerdar langer taulur vm skriptir manna ok naudsyniar. Sunnanvedr var a huast ok sogdu flestir menn at eigi mundi vel byria af þui at konungrinn villdi eigi dueliaz i kaupstadnum þuilika hatid. Af þessu vard konungrinn nockut ryggr er menn draapu þann veg ordi aa vm hans tiltekiu. ok er messor voru sungnar kalladi konungr nockura menn til sin ok syndi sik blidann ok bad menn vera i godum hug. sagdi at gud mundi vel greida þeirra ferd aa nockurn haatt.
Fra Skula ok Arnbirni
196. Nv er at segia fra Skula hertuga. hann sat i Oslu sem fyrr var ritad ok dro at ser mikit lid. hann byriadi ferd sina or Oslu i Vikinni fyrir paalmsunnudag austr til Valldisholma. hann sendi skip nockur it ytra austr til Borgar ok voru þar þessir formenn Vilhialmr or Torgum ok Þorir miobeinn. Ok þa er þetta spurdi Arnbiorn Jonssun þa skaut hann skipum aa vatn ok for austr yfir Folldina. ok er hann kom austr i Borgaraa mætti hann þar Varbelgium þeim er a skipum foru ok ellti þa þar vpp. þar fellu nockurir menn af Varbelgium enn Arnbiorn tok skipin. enn med (þui) at hann hafdi haft erfidi mikit enn var miok aa efra alldri ok þeim audrum atburdum er til fellu þa tok Arnbiorn sott ok laa skamma stund aadr hann andadiz. ok þotti þat enn mesti mannskadi þuiat þat var eimællt at i þann tima þotti engi slikr lendr madr i Noregi sem hann. Skuli hertugi kom til Valldisholma ok sat þar skamma rijd aadr holmrinn var vpp gefinn[107] tok hertuginn þar alla luti þa er honum þarfadiz. for eftir þat vt aftr til Osloar fyrir paschana ok þotti monnum sem þa mundi (ecki) vid honum standa. Petr hertugasun var vppi a Heidmork vm paschir ok hafdi mikla sueit manna.
Ferd Hakonar
197. Hakon konungr laa i Grennigasundi sem fyrr segir. Paschadaginn komu þar menn a skutu austan. var fyrir þeim Gudleikr eidungr ok sagdi liflaat Arnbiornar Jonssunar ok þat med at menn mundu miok vera tuidrægir i Vikinni ef konungr kæmi æigi. Annan dag pascha geck konungr aa land vpp i dagan ok einn sueinn med honum var þa aa litid vedr af landzsudri. þotti honum vant at vekia menn ef vedrit hardnadi þuiat margir voru fusir aftr til beiarins ok þo eigi at sidr bad hann menn klædaz ok roa aa fiordinn Hardsæ. ok sua var giort. Geck konungr þa aa skutu vid nockura menn ok reri sudr til Santkaudru ok heyrdi þar messo. ok er lesit var bad hann menn vt ganga ok sia huar skipin færi. þeir komu inn ok sogdu at menn toku at sigla aa skipunum. ok er sungit var sigldu oll skipin. þa var ok godr byrr. skundar konungr þa sem mest ok feck eigi tekit skipin fyrr en i Salbiarnarsundi ok var þo heflat a ollum skipum. Þann dag var godr byrr ok hægr ok sigldu i Huitingseyiar vm kuelldit. Sua segir Sturla[108].
- Hafdi rausk
- enn risu laukar
- hilmis hird
- hendr aa reipum
- enn hunskriptur
- hreggi blaasnar
- fylkis ferd
- til frama greiddu.
- Ok ofaarr
- austr med landi
- sneckiu brandr
- suifa knaatti
- gulli glæstr
- vnd gỏfugmenni
- var ei audligr
- alualldz floti.
Vm morgininn eftir lyddi konungr messu ok sigldu þann dag fyrir Jadar. ok er þeir komu aa Huini þa brast styri aa konungsskipi ok geck af allt bladit naaliga. voru þa teknar bryggiur ok aarar ok styrt med sudr vm nesit. ok er þeir voru fyrir geingnir nesit logdu þeir vpp bryggiornar ok var styrt med þui er eftir var styrissins ok aarum inn vm Skerdandasund. ok er þeir komu til hafnar var vpp lagt þat er eftir var styrissins ok þotti monnum mikil iartein er med sliku skylldi styrt verda iafnmiklu skipi. Midvikudaginn sigldu þeir til Esiunesseyia ok logdu þar at snemma dags. kom þar saman mestr luti lidsins. þadan sigldu þeir inn i Vikina. ok er þeir komu aa Grenmar fyrir sunnan eyna Aur þa kom i mot þeim landzsynningr med miklum stormi ok siomyrkri. sneru þa oll skipin aftr til hafnar þau sem eigi fengu beitt. enn konungr lagdi inn vndir land ok kom i þa hofn er Slaattunes heitir ok var þat langt af þiodleid. laa hann þar vm nott. þar komu þau tiþendi til hans at Varbelgir voru allir i Oslu ok bunir til Tunsbergs at fara at Birkibeinum. enn Knutr jarl ok lendir menn konungs laagu vid Jarlsey ok margir adrir Birkibeinar ok voru margir albunir til nordr at fara enn sumir voru a Bergi. Hakon konungr sendi menn aa land Eindrida Bessasun ok mann med honum til Tunsbergs at segia Birkibeinum i hliodi at konungr var kominn i Vikina. Menn hofdu druckit fast aa konungsskipinu ok suofu mikit vm |[109] morgininn. konungrinn var snemma vppi ok bad menn klædazst enn menn brugdu seint vid. þa mællti konungr. þat ætla ek at skiotara klædizst Varbelgir i dag ok fari vt til Tunsbergs at felogum ydrum enn þer klædiz nu at fara at þeim. Birkibeinar lupu vpp sem skiotaz ok sogdu at þat skylldi alldri verda. reru þeir þa sem skyndiligazst vt or hofninni. ok er þeir komu frem fyrir eyna Aur þa rann aa byrr ok toku þeir til segls. Hakon konungr hugdi þa at oll skip mundi vm sigld. ok er lysa tok sua þeir ath vestan sigldu skip et ytra. lagdi konungr af i Jfuasundum[110] ok bidr þess at allr herrinn kemr eftir. Het hann þar heitum sinum fyrir ser ok lidi sinu at allir Birkibeinar skylldu vatnfasta Olafsvoku aftan enn fyrra enn fasta enn sidarra edr leysaz vndan .xv. peningum vegnum. helldu flestir menn vel þessi heit enu fystu .xij. manadi enn verr siþan. Hakon konungr sigldi þadan inn til Grindholma sunda. kom þar i mot honum Gunnbiorn bondi ok Munaann byskupssun Juarr af Skediuhofi ok sogdu þeir konungi at Knutr jarl laa vid Jarlsey ok allr herr Birkibeina ok baadu hann þar at leggia. Konungr suarar. med þui at gud hefir gefit oss þenna byr þa væntum ver at þetta se sigrbyrr ok ollum oss til sæmdar ok munu ver þessa neyta med guds miskunn. sigli þeir eftir oss sem vilia. er ok vant at sia at hueriu helldi þeir koma er þessa byriar vilia eigi neyta. Suo quad Olafr huitskalld.
- Nordan rendi næst þa er spurdiz
- nafnkunnr iofurr skeidar stafni
- baarur leku braundum hæri
- borda rijd fyrir Noregs sidu.
- Þrutin laagu vedr aa vatni
- vinda script ne gramr bad suipta
- snarr yngui kuat sigrbyrr slunginn
- sinni ferd at hialldri stinnum.
Hakon konungr sigldi inn eftir sundum ok er hann kom gegnt Jarlsey þa leet hann blaasa. ok þegar er Birkibeinar heyrdu þat þeir er vid eyna voru raaku þeir af ser tiolldin ok sigldu inn eftir konunginum sem skiotaz. konungr gerdi þa menn aa skutu inn til Tunsbergs ok sagdi huerir gæta skylldu bergsins edr huerir honum skylldu fylgia. ok er hann kom inn til Bediusunda þa lagdi hann þar at ok beid jarls ok hans manna. siþan sigldu þeir med allann herinn inn eftir firdinum et beinsta sem Sturla quad.
- Skridu haffræk
- vnd hofudmanni
- inn i botn
- Oslu fiarder.
- þa er vigstorr
- fyrir viglidi
- Skula olld
- vm skipaz hafdi.
Vedrit minkadi sem aa leid daginn ok er þeir komu inn til Sigualldasteina þa var logn. tok þa at myrkua ok reru þeir siþan inn til Nesodda. þa sogdu sumir at hertuginn mundi vera ridinn or bænum enn sumir sogdu Varbelgi at visu þar i bænum.
Tilbuningr atlaugunnar
198. Þa er Hakon konungr kom til Nesodda aatti hann tal vid alla styrimenn ok sueitarhofþingia ok sagdi fyrir vm atlỏguna ok sua at Gunnbiorn bondi ok Petr Paalssun ok nockurir adrir syslumenn fyrir norþan Stad skylldu roa fyrir vestan Hofudey ok leggia at fyrir nordan Gyliandi ok ganga austr i moti Frysiubru ok sæta þar Varbelgium ef þar kemr nockurr flockr fram. Knutr jarl ok Vikueriar Simon kyr ok Eirekr stilkr skylldu leggia at vid bruggiur ok ertazst vid Varbelgi. enn Hakon konungr sialfr ok mestr luti lidsins skylldi ganga vpp vt vid Eikabergs stod fyrir sunnan Þrælaberg ok koma sua sunnan at bænum. skylldu engi skip roa fyrr fra Hofudey enn lysa tæki ok þeir sæi at Hakon konungr viki ofan af berginu at bænum. skylldi þa huerr roa sem skipat var ok leggia þo fyst at bryggium. Konungr hafdi gert vm daginn niosnarmenn inn til Hofudeyiar at þeir yrdi vissir sannra tiþenda af Varbelgium. enn er konungi þotti þeir seinni enn hann ætladi geck hann aa eftirbaat ok ætladi inn til Hofudeyiar. enn er hann kom aa midiann fiordinn gerdi sua mikit siomyrkr at varla maatti sia stafna i millum. þui sneri konungr aftr til lids sins. Enn medan konungr reri aa fiordinn hofdu niosnarmenn vm farit ok ecki fundit hann. vissu menn þa varla huar konungr mundi vera. gerdiz þa kurr mikill i lidinu. þui næst brazt su ætlan sem aadr var sett vm atloguna þuiat þeir reru eigi nordr er vpp skylldu ganga vid Gylianda. Hakon konungr sneri þa aftr til skipa sinna. Hakon konungr vngi var þa þar ok let konungr hann fara a skutu þa er skiotuz var er Kufinhetta het ok med honum marga goda menn Vilhialm kapalin sinn Jngimund Kolbeinssun Andres keft Andres[111] musa. hann let ok .ij. skutur adrar eftir vera med vnga konungi ok bad þa roa fyrir vestan Hofudey ok liggia þar sem leyniligaz ok hafa niosn i hofdanum vppi aa eyinni at sia þau tiþendi er geraz i bænum. ok ef gud hefir sua fyrir ætlat segir Hakon konungr at oss bresti at bordi ok verdi þer varir þess til sannz at ver faaim nockurn vsigr þa dueliz ecki her. roit vt or firdinum ok stundit ecki aa Vikueria lettid eigi fyrr enn þer komit til Biorgyniar huat raadi sem gud leggr þa fyrir ydr. Hakon konungr taladi morgum fogrum ordum fyrir vnga konungi aadr þeir skildu. Eftir þat geck Hakon konungr aa lettiskip ok þat lid er honum fylgdi ok reri fyrir sunnan eyiarnar ok lagdi at vid Eikabergsstod sem aadr var ætlat. med honum sneri Knutr jarl. geck konungr vpp med þui lidi er honum fylgdi. ok aadr þeir kæmi i syn vid bæinn taladi konungr fyrir lidinu ok hafdi slikann haatt aa sem Suerrir konungr var vanr at hafa aadr hann berdizt. hann hof sua taulu sina.
Hakon konungr taladi fyrir herinum
199. Flestir munu heyrt hafa getid ok morgum mun kunnigt vera vm skipti ockur Skula hertuga. hafa þau verit morg ok ymislig sum algod summ til medallags. mun her þo voro sem vidazst er at sialldan velldr einn ef .ij. deila. nu ofan aa alla þa luti sem fram hafa farit ockar i millum þa let hann gefa ser konungsnafn at vsogdum gridum sundr i milli vaar. sem alldri eru dæmi til at gert hafi verit fyrr i Noregi. siþan sendi hann menn a alla vega fra ser bædi nordr ok sudr ok aa land vpp ok let drepa eidsuara ok suerdtakara beggia ockarra huar sem staddir voru ok niddiz a þeim er iafngiarna villdu honum truliga þiona sem oss ok saklausir voru ok ser vissu enkis vaan nema gods eina sua at eigi helldu þeim kirkiur helldr enn fios. ok enn ofan aa þetta illt gerdi hann sudr at oss .xiiij. skutur at laata drepa oss edr inni brenna ok sonu vỏra ef gud hafdi þat eigi bannat honum. nu hefir hann feingit sua |[112] mikinn framgang siþan at varla finnaz dæmi til at nockurr madr hafi þuilikann feingit med iafnmiklum rangindum allra hellz eftir fund þann er var at Laaku milli hans ok varra manna. fengu ver þar mannskada þuiat þar fellu margir godir dreingir þeir sem frændr ok vinir munu seint bætr bida. nu bidium ver þess alla menn þa sem her eru komnir at þer halldit einyrd yduarri ok manndomi vid oss ok minniz nu aa frænda laat ok fiaar ok allann þann skada er Varbelgir hafa gert oss. ok sua segir mer hugr vm ok þess væntum ver af gudi at nu megi nockut at skapazst i vaarum skiptum. synit nu huortueggiu i ydrum atferdum huers þer eigit at hefna ok huersu rangliga aa oss er geingit edr huersu einardliga at ver ættim at veria frelsi vart ok fe. minniz ok þess þo at Skuli hertogi hafi goda dreingi med ser þa hofum ver ok et bezsta mannval er til er i landinu ok er þui meiri vanvirding at vorir vvinir fai nockurn bug[113] aa oss edr ver faaim nockura hnecking af þeim þar er ver eigum at vera yfirmenn þeirra i ollum stodum. Her eftir huatti hann lidit ok sagdi þeim dæmisogu þa er Suerrir konungr var vanr at hafa. Karl spurdi son sinn. huersu muntu duga ef þu kemr i orrosto ok veitz þu vist at þar skalltu deyia. Karlson suarar. huat mun þa tia annat enn beriaz sem frækligaz ok falla med sæmd. Nu væri sua segir karl at þu vissir vist at þu skylldir brott komaz. Hann suarar. mundi þa eigi hofudnaudsyn at duga sem dreingiligaz. Nu megum ver sia segir konungr at þessir .ij. eru fyrir hendi ok engi er til enn þridi. Siþan sagdi hann þeim huersu þeir skylldu fara med vopnum sinum þa er þeir kæmi til orrosto ok sua at þeir gætti sem bezst at þeir kendiz sialfir ok berdiz eigi ok hafit þetta aakall sem Birkibeinar eru vanir ok ens heilega Olafs konungs menn. fram Cristzmenn ok Crossmenn.
Capitulum
200. Enn þa er Hakon konungr kom fram a breckuna i syn vid bæinn þa tok at lysa. fengu þeir skilit at allt var tuist ok hliott i bænum. þa mællti konungr. þat ottumz ek nu at Varbelgium mune hafa komit niosn vm ferdir vaarer ok se þeir nu i brottu. Þui næst rendu skip vndan Hofudey þau er at bryggium skylldi leggia ok iafnskiott var ringt herkluckunni. þottiz konungr þa vita at Varbelgir mundu i bænum. Þui næst sa þeir hlaup mikil i bænum ok hark. Varbelgir suafu i ymsum stodum enn er þeir heyrdu herklockuna lupu þeir vpp ok stefndu i ymsa stadi ok flestir i konungsgard þar sem hertuginn suaf. Ok er honum var sagt at vfridr var kominn klæddiz hann skiott ok vapnadiz ok stefndi vpp eftir stræti til Halluardz kirkiugardz. kom þar til hans mart manna. var þa vm talat huat vfridi vera mundi. sogdu flestir ath vera mundi Knutr jarl ok lendir menn ok var þat raads tekit at þeir stefndu vpp a Maurtustocka. kom þar þa allt lid þeirra. villdi hertuginn þar fylkia ok taka i mot Birkibeinum. Aarni rufa bar merki hertugans ok sagdi at þat var skamm at laata Knut jarl taka klædi þeirra ok hesta i bænum. skipa þa hertuginn lidinu ok skipadi Olaf af Vigdeild ok nockura sueitarhofþingia med honum aa et vestra strætid enn hertuginn ok hans menn sneru ofan i moti Halluardz kirkiugardi. hann sendi Halluard stod frænda Orms byskups ok marga menn med honum at taka af Geitabruna at engir mætti þar yfir komaz.
Fra Birkibeinum ok konungi
201. Hakon konungr var aa breckunni fyrir ofan bęinn ok Birkibeinar saa at lidit var a Mortustockum. foru þeir þa mikinn. Þorsteinn heimnes bar merki konungs spakr madr ok vel sidadr. hann hafdi leingi þionat Hakoni konungi ok iafnan vel reynz. Konungr bad hann eigi fara sua hart þuiat þeim vinz þat eigi er minz eru færir i herinum. Þa var sua frem komit aari at pascha aptann var sumardagr enn fyrsti enn þetta var laugardaginn i paschaviku. var þa allr þeli or iordu enn sua var blautt ok vátlent þar sem Birkibeinar geingu at leirinn tok til knees edr meirr. vard þeim þui þunggeingt at annarr fotr sock fyrr enn odrum var vpp stigit. ok er þeir komu at breckunni lupu menn i mot þeim ok sogdu at af var bruin. Þorsteinn let þat raad at snua vpp eftir vollum ok sua til bruar er liggr af Ryginabergi. konungr quad ecki þat raad. Viku þeir þa aftr til bruar ok voru Varbelgir þa at at take af bruna ok þau log er næst voru bænum ok rucku þegar i brott er Birkibeinar komu at ok maattu vel .x. menn hafa varit sua at engi kæmiz yfir. laagu þa yfir .ij. aasar ok vard þar yfir at ganga ef komaz skylldi. konungr nefndi til .xi. menn at ganga fyrir merkinu. siþan geck Þorsteinn med merkit ok maatti eigi odruvis ganga enn stydia sik med spiotzoddi vid annan aasinn er madr geck eftir odrum. ok þa er þeir komu yfir stodu þeir i milli Eyrastrætis ok Nichulas kirkiu. ok þa er konungr kom yfir var eigi meira lid yfir komit enn fyllti i mot strætinu. Þorsteinn bad þa ganga sem skiotaz sua at þeir kæmi eigi fyrr i mot Varbelgium er af skipunum geingu. Konungi þotti eigi þat raad at þeir geingi sua faamennir ok kuaz vilia bida lids sins. kom þa vonum bradara lidit eftir þeim. enn er konungr saa þat geingu þeir vpp eftir stræti. ok er þeir komu gegnt gardi Guthorms Erlendzsunar þa kom Guthormr þar i mot þeim okulskodr ok hafdi þar kapu yfir ser ok mællti. gud gæti yduar herra. miok fari þer nu haaskasamliga ok sua famennir þuiat Varbelgir eru her[114] uppi yfir ydr med fylktu lidi ok hafa einhugsat i mot at taka. villdi gud at ek væri nu iafnvel færr sem þa er ek fylgdi ydr i Vermalandi. Konungr suarar. haf þock fyrir þeim goduilia ok gack inn aftr. braatt mun koma lid til vaar aa alla vega. Ok er þeir hofdu skamt geingit kom Sigurdr sun Hakonar konungs i mot þeim ok hafdi farit nordan eftir þeim dagfari ok naattfari. var konungi mikil þauck aa hans komu. fylgdi hann þa konungi med sueit sina. siþan geingu þeir frem eftir stræti.
Orosta med konungi ok Varbelgium
202. Vppi vid gard Asbiarner koprs var fyrir Aarni rufa med merki hertugans ok allr þori ens bezsta lids Varbelgia ok hofdu þar fylkt. ok aadr enn saman kæmi fylkingar bad konungr |[115] ludrsueininn blasa. hann bles tysuar ok helldr laagt. (Konungr mællti). betr blestu bickiuhuelprinn a Biorgyniar bryggium er þu tokt silfr af monnum. Siþan bles hann miklu betr. Þa het hann aa menn sina at fram skylldu ganga vndir merkit. geck hann þa sialfr allra manna fremst sem Sturla quad.
- Geck allualldr
- vnd yngis hialm
- meginmilldr
- merkium fyrri
- enn gullstett
- gnæfa knaattu
- visa ve
- af vala folki.
- Enn þar fram
- fylgia knaatti
- ræsis hird
- romu stærri
- helldar fuss
- aa hlidar badar
- i gagnfaur
- greyptra vapna.
Varbelgir sumir voru vpp i kirkiugardinum. skorti þar eigi griothrid ok letu þat fast gaanga. Sua segir Olafr huitskaalld.
- Hallgeislat flo huatt i Oslu
- hilldar tungl med skata milldum
- ræstir þrungu iofrar æzstum
- iafnfalldit lid samen halldit.
- branudum skyfduzst blodgar randir
- bleikir fellu menn aa velli
- hlifar lauss vaa gramr med gæfu
- gylldar sungu hiallta tungur.
Eftir þetta var fram borit merki Hakonar konungs. brast þa þegar flotti i lidi Varbelgia þui er fyrir vtan stod kirkiugardinn. enn (er) þeir Varbelgir er voru i kirkiugardinum se þetta ok sua þeir er vppi voru aa at þeirra menn flydu þa giordu þeir ena snorpuzstu rijd af grioti ok sua flo sem þyckuaz maatti. Aarni rufa var þar inni fyrir ok Vilhialmr or Torgum lendr madr ok mestr þori lids Varbelgia enn voru vpp fyrir austan kirkiugardinn.
Bardagi
203. Þa er Aarni rufa merkismadr hertugans sneri inn i kirkiugardinn þa sottu þar at margir Birkibeinar. lupu sumir inn i kirkiugardinn Juarr dyri Þorleifr hỏsi. enn þui at ærit var griot inni laust þa baaru Varbelgir sua griotid ok skotin aa Birkibeina at þeir rucku vt aftr. var þa allhord orrosta. sottu Birkibeinar allfast at enn Varbelgir vorduz vel ok dreingiliga bædi med grioti ok skotum. sem Sturla quad.
- Ok inndrott
- ellda kyndi
- bauduar tyrs
- vid bauga renni.
- sua at eggfaains
- eisur stucku
- vm ilflet
- aurnis spialla.
Ok þa er Alfr af Leifastodum sa at þeir mundi verda inni byrgdir þa leitadi hann vt vm gardzhlidit ok bardiz afburdar vel. hann komz allt ofan til aarinnar ok margir lupu eftir honum. Alfr fell loks i aanni. ok er þat flestra manna sogn at su hefi ein verit dreingiliguzst vorn er hann vardiz aadr hann fell. Hakon konungr sneri þa vt eftir Varbelgium þeim er flydu fyrir austan kirkiugardinn ok i þui bili fell sa madr af Varbelgium er Eysteinn sundrammr het ok enn fleiri Varbelgir. einn madr fell af Birkibeinum enn nockurir vrdu saarir. A stræti þui er hertuginn hafdi skipat Olafi af Vigdeilld þa quomu þar Birkibeinar i mot honum þeir er vpp geingu af skipum. var þar allsnorp orrosta. Voru margir Varbelgir i kastala byskups ok baaru stort griot ofan aa Birkibeina. var þat miok mannhætt at sækia at þeim Varbelgium er aa strætinu voru enn gæta sin þo fyrir þeim er i kastalanum voru. ok þui vard þar allhaurd orrosta ok lauk med þui at Varbelgir sneru vndan ok inn i kirkiugardinn enn Olafr af Vigdeilld med sueit sinni sneru vpp fyrir nordan kirkiugardinn. enn Arnfinnr Þiofssun stallari hertuga veik nordan til Nunnusetrs ok liop þar i kirkiu. Hakon konungr sneri vpp fyrir austan kirkiugardinn med sitt merki. voru þar fyrir margir Varbelgir. þar var sa madr fyrir er Grimr het a Sandi ok fioldi mannz. voru sumir a kirkiugardinum enn sumir aa husi nockuru ok hofdu þar borit at ser griot ok skot ok baaru huartueggia aa Birkibeina sem aakafaz. ok var þar sua madr af Birkibeinum skotinn i kneit med kesiu er Biarni hestr het ok af þui saari letz hann. hann var brodursun Karls suanga ok Sigurdar skiaalga enn bezsta mennzefni. Þar vrdu margir Birkibeinar saarir ok flestir fengu nockut. sem Sturla segir.
- Flugu hræleiptr
- ath cararleiki
- geigurliga
- gautz himni af.
- enn randaalfr
- rifandi for
- boduar sky
- blods elldunni.
Af sokn konungs
204. Þa er Hakon konungr kom iafnfram korsbrædragordum i ofanverdar geilarnar þa var þar hertuginn fyrir aa hesti ok miok mart manna med honum. ok er þeir mætaz vard nockurr stadr aa sua at huorigir redu aa adra. stodu Birkibeinar i veisu nockurri ok þo nedar meirr. enn Varbelgir voru aa bruinni ok strætinu ok var þar nockuru þurrara. kirkiugardzhlidit var at baki Birkibeinum ok var þat fullt af Varbelgium. vndir merki Hakonar konungs voru nær .xx. menn. var hann þa miok haaskasamliga kominn er hertuginn var fyrir ofan med marga menn enn fullt gardzhlidit at baki honum af Varbelgium. Gerdi gud þa mikla miskunn vid konunginn er huarigir redu aa hann. þuiat ef adrir huorir hefdi aa raadit þa væri hann skiott sigradr at likendum ok þeir menn sem med honum voru. Hakon konungr visadi sinum monnum i mot kirkiugardzlidinu enn hann sialfr ok merkit sneri vpp i moti hertuga. var þa mikill vapnaburdr vid kirkiugardzlidit af grioti ok skotum enn Birkibeinar baaru inn i kirkiugardinn enn Varbelgir vt i moti. Suo quad Olafr huitaskalld.
- Snaurp bitu iarn sem ijsmaul yrpi
- odastraumr med heitu blodi
- herstefnir raud hamri ofna
- hilldar serki framarr merkium.
- grimmum stod aa Gaundlar himni
- grar regnbogi Hnikars þegna
- hardar leystu fylking fyrda
- faarelldingar meginsaara.
Varbelgir raaku þa aftr kirkiuhurdina er þeir þoldu eigi vopnaburdinn.
Fra Skula
205. Skuli hertugi var at hesti ok er hann saa þessi tiþendi het (hann) aa sina menn at þeir skylldu frem sækia. Sa madr stod hia honum er Soni sikr het. hann mællti til hertuga. herra her er nu merki Hakonar konungs ok her er ok sialfr konungrinn. Hertuginn suarar. eigi skal fram at sidr. ok slo hestinn med sporum. Soni tok i taumana ok hellt aftr hestinum. Birkibeinar skutu þa at hertuganum nockurum spiotum ok flugu nær honum. Suo quad Sturla.
- Var laushendr
- lofda styrir
- aa blodorms
- beniu skapti.
- enn halldsamr
- at heriar leiki
- aa geirtyrs
- grenni maalu.
Ok braatt eftir þetta sneri hertuginn vndan ok allir þeir er honum fylgdu. Suo segir Olafr huitskaalld.
- Alldri baurduzst afli stærdir
- ognsueipinna blodgum greipum
- hird sotti þar hress at gardi
- herrar .ij. af dreingskap meira.
- vndan reid sa er fremstr var fundinn
- fyrda gramr at iofnum burdum.
- Suerris ætt feck sigr at rettu
- sua villdi gud framidr milldi.
J þessu bili safnadiz lidit til konungsins. þa bad konungr Þorstein snua eftir hertuganum med merkit ok flesta alle menn þa er þar voru. enn hann quaz eigi vilia skiliaz vid gardzhlidit fyrr enn þar væri sua skipat at eigi væri þadan baksletta vaan. Hertuginn sneri vpp eftir gautum. kom þar i mot honum mart hans manna ok sneriz aa flotta med honum. Vaanum braadara kom Gunnar konungs frændi med sueit sina til konungs |[116] ok skipudu þeir þa menn til at sækia at gardzhlidinu ok letu menn fara vpp aa hus med bogum at reka þa ofan er baaru vopn aa Birkibeina. J þui kom Gautr Jonssun med sueit sina vpp undir merkit ok þa kom ofan Þorsteinn ok Aasolfr strykr ok sagdi at Þorsteinn var miok famennr med merkinu enn lid safnadiz miok til hertugans. Konungr sendi Gaut Jonssun med sueit sina vpp vndir merkit ok mart annarra manna. enn hann sialfr skipadi monnum til atsoknar at gardzhlidinu. Hertoginn hafdi snuit vpp a Maurtustocka enn Þorsteinn heimnes eftir honum med þui lidi er þa var med honum vndir merkinu. fellu þa menn af Varbelgium her ok huar i gautunni. þar fell Algauti enn Veseti brodir hans vard saarr. Þeir komu baadir senn miok vpp a gauturnar Gautr Jonssun ok Olafr af Vigdeilld siþan hann hafdi flyit af enu vestra strætinu. aatti Olafr þa engann annan til enn snua inn i Halluardzkirkiu ok hans menn enn þo fellu nockurir fyrir vtan kirkiugard. Gautr spurdi ef Olafr villdi grid. hann quaz giarna vilia. Gautr bad hann vera i kirkiunni ok treysta eigi meirr þessum gridum. Skuli hertugi var a Maurtustockum ok kom þar mart manna til hans. ætladi hann þa til vidtoku. ok er hann sa at Gautr kom vndir merkit ok Þorsteini safnadiz lid þa sneri hann aa land vpp med þui lidi sem þa var med honum. þar voru þessir lendir menn hans. Baardr vargr Baardr bratti Erlingr liodhorn Veseti litli. Hertuginn reid vpp til Hofs til Amunda laugmannz ok aat þar maaltid.
Atsokn Birkibeina
206. Medan hertuginn ok Birkibeinar aattuz vid a Maurtustockum þa kom sua lid af skipum at Birkibeinar kringdu vm allann kirkiugardinn sua at Verbelgium var eingi kostr vt at komaz enn þeir hofdu sua skipad fyrir innan at huergi maatti inn komaz. Enn er Hakon konungr hafdi skipat monnum til atsoknar sua sem hann villdi þa geck hann inn i korsbrædragard ok þadan i Predicaragard. enn milli Olafskirkiu ok korsbrædragardz var sterkr skidgerdr nockurr enn engi steinmurr. let konungr þa bera aa suord ok stor reip ok var nidr felldr skidgardrinn. ok þa er gardrinn tok at falla vard op mikit i lidi Birkibeina. brestr verd haar ok mikit brak þa er gardrinn fell. enn er Varbelgir heyrdu þat þa ottuduz þeir ok stucku fra ollum gardzlidum. naadu þa Birkibeinar inngaungu ok fell þa mestr þori Varbelgia. sem Sturla quad.
- Þar baugsegl
- i brimis vindi
- branda byrr
- blaasa knaatti.
- enn hrælaugr
- af hiarar bordum
- geigrligr
- glymiandi fell.
Þa vard mikill vapnaburdr ok vrdu Varbelgir miok saarir enn fioldi fell. sem Sturla quad.
- Reid blodugr
- aa berum knerri
- aurfar aas
- iarni slunginn
- enn gandreid
- grænna skiallda
- Suỏlnis vegg
- sleit aa lofti.
- Ok þar fell
- feigum hausi
- giallar manz
- greypri hendi
- Fenris nipt
- fylkis dolga
- i hiorgoll
- heiptar blodi.
Vilhialmr or Torgum var sudr fyrir gardzlidi enn Juar dyri kalladi aa hann ok spyrr ef hann vill grid. Hann suarar. ek veit enn eigi huarr ockarr þarf annars grida. ok slo Juar med steini mikit hogg a kinnina. Þa mællti Juarr. med þui at þu vill kiosa et verra þa skalltu þat ok hafa. Var Vilhialmr þa ok felldr. enn þui villdi hann eigi grid þiggia at af honum var aadr hoggin hondin. Margir Birkibeinar kendu þar kunningia sina ok felaga. ok fengu þo sumir eigi grid þott bædi enn sumir villdu eigi þiggia þott bodin væri. Sneruz þa Varbelgir til sudrdyra ok komu sua margir senn at eigi komuz vt vm hlidit ok fellu þar Varbelgir sua þyckt at .iij. edr .iiij. laagu a þycktina. Vard þa mikill sigr sem Sturla quad.
- Sigrhliod
- syngua knaattu
- hardla huell
- huorsum munni
- i herfaur
- haufudsmanna
- Haugna mans
- hlyrna disir.
J þenna tima naadu þeir inngaungu Knutr jarl ok Birkibeinar þeir sem voru fyrir vestan kirkiuna. enn or kastala byskups þar sem Varbelgir voru i þa voru gaung vpp i kirkiu. baaru Birkibeinar þar aa suord ok felldu þau nidr ok vrdu þar vndir sumir Varbelgir er hleypa villdu til kirkiu. þar var sa madr er Hakon ludr het hirdmadr hertugans ok enn fleiri ok letuz allir.
Skuli jarl flydi
207. Þa er konungr saa at allir Varbelgir voru i kirkiu komnir þeir sem vpp stodu. Aarni rufa komz eigi i kirkiu ok feck þo grid. þa sneri konungr or kirkiugardinum ok liop aa hest einn suartann. menn leitudu þa at hestum enn sumir runnu med konungi. Reid konungr þa vpp or bænum ok var gyrdr suerdi enn hann hafdi blodugt suerd i hendi er Varbelgir hofdu aatt. ok er hann kom vpp aa gauturnar mundi hann hafa .ccc. manna. siþan reid hann haalfa raust ok vrdu engir hestar aa veg þeirra enn menn fundu þeir nockura ok voru aullum grid gefin. Konungr nam stad ok mællti sua. ef Skuli maagr minn hefir her vndan ridit þa mun hann hafa sua fyrir hugat at oss mun verda ecki gott til hesta enn þessir geraz miok modir er ver ridum. eru þeir ok sua vndan komnir at ver faaum huarki af þeim vitand ne syn. enn þer vissut at Varbelgir voru komnir i kirkiu i bænum ok er ek ræddr vm huart vorir menn laata kirkiu hallda þeim er þeir þickiaz mestar sakir vid eiga. enn ek vil fyrir eingann mun laata kirkiufridinn briota. munu ver snua aptr til beiar ok gæta sigrs vars. fara enn skipti ockur maaga sem gud vill. Eftir þat sneri konungr aftr. Enn Varbelgir hofdu borit fyrir kirkiuhurdir sua at eigi matti vpp briota enn Birkibeinar baaru vtan at vidu sua at eigi maatti vt komaz. Konungr geck fyst til byskups ok tok lausn af honum ok hans menn. eftir þat let byskup matbua honum ok snæddi hann þar ok drack vm rijd. Þeir saatu baadir samt at mat Þorsteinn heimnes ok Aarni rufa. var konungr þa sua vel til Aarna sem hann hefdi honom iafnan fylgt. ok sua grimmr sem Hakon konungr hafdi verit vm daginn at fyrirkoma sinum ovinum þa var ok eigi hitt minnr fra moti huersu miskunsamr hann var siþan i gridagiofum vid alla þa sem aa hans valld geingu. Vm daginn var kannadr valrinn .lxx. manna laagu fyrir Halluardzkirkiudyrum ok þat hugdu menn ath fallit mundu hafa aukin .ccc. manna ok margir godir dreingir or Þrændalogum Baardr af Gudreksstodum son Þorsteins kugads Petr systurson Juars Vilhialmr or Torgum Grimr af Sandi ok margir adrir. Sunnudaginn aatti Hakon konungr þing i Cristzkirkiugardi ok lysti hann þa þui at allir Varbelgir skylldu grid hafa þeir er i kirkiu væri. geingu menn þa i kirkiu ok leitadi huerr eftir sinum hugdar |[117] manni. geingu þeir þa (til) grida ok var þeim skipt i sueitir eftir þui sem konungr sa fyrir. var eftir þat skipt herfangi þui ollu er aatt hofdu Varbelgir eftir sidueniu lidsmanna ok hofþingia.
Fra Hakoni konungi ok hans monnum
208. Hakon konungr dualdiz i Oslu vm rijd. ok .vij. nottum eftir bardagann sendi Hakon konungr lid nordr i land aa skutum. var þar fyrir Asolfr af Austraatt Juar Petrssun Arni blackr Klemet af Holmi Olafr kidlingsmuli Baardr Grosun. hofdu þeir .xv. skip. skylldu þeir fara allt nordr til Þrondheims ok vita huar tiþendi þar væri. enn konungr dualdiz eftir i Vikinni at erendum sinum. Hakon konungr hafdi feingit syslu a Raumariki Gregorio syni herra Andres enn .ij. vetrum fyrir vfridinn hafdi Gregorius gefit vpp sysluna ok for sudr til Danmerkr ok sueinar hans ok var med Valldimar konungi vel virdr. Hakoni konungi þotti þessi ferd nockud vndarlig er Gregorius hafdi ecki tekit orlof af honum. enn vm vetrinn er vfridrinn hofz ok Skuli hafdi laatid gefa ser konungsnafn þa sendi Hakon konungr til Danmerkr Biarna Moysessun til motz vid Gregorium ok bad hann fara aptr til Noregs ok het honum sæmdum eftir þui sem trunadr hans reyndiz til. for Gregorius þa aftr. ok þegar hann kom i Vikina afladi hann ser sueitar ok kom til Birkibeina fyrir bardagann aa Laaku. hann var i Oslu med konungi ok eftir þetta lagdi konungr enar mestu mætur a Gregorium ok feck honum Borgarsyslu. Gregorius var vitr madr ok vel mentr i alla stadi. Ok er aa leid vorit for Hakon konungr or Vikinni ok kom viku fyrir huitsunnudag. Vppstigningardag laa hann i Salbiarnarsundi enn vm sumarit sat hann i Biorgyn.
Fra Skula
209. Nv er at segia fra Skula hertuga at hann var med Amunda logmanni sem fyrr greinir ok reid þadan til Eidsvallar ok allt vpp til Miolga vm kuelldit. Sunnudaginn for hann vpp aa Heidmork. hann for vt i Eyna helgu ok var þar Petr sun hans. dualdiz hann þar litla rijd aadr hann for til landz ok er (hann) kom til Vllinshofs hafdi (hann) nær .c. manna. aatti hann tal vid lid sitt huert raad vpp skylldi taka. Veseti litli ok Þorgils slydra baadu[118] hertugann fara i Eystridali ok þadan i Vermaland ok austr aa Markir i atthaga þeirra ok sogdu at hann mundi eigi þar vera meirr enn haalfann manad aadr enn þeir skylldu til hans hafa komit eigi minna lidi enn hann hafdi fyrir (bardagann) i Oslu. Erlingr liodhorn ok Baardr bratti ok þeir menn er nordan voru or landi sogdu at þeim var ecki hent at rekazst vm fioll ok skoga ok baadu þeir hann fara nordr i Þrondheim til vina sinna ok rada þar til skipa ok quat þat Nordmanna haatt at fara a skipum ef þeir skulu ofrid hallda. ok var þat raad tekit at snua nordr enn Þorgils ok Veseti skilduz fra ok foru austr i atthaga sinn med sinar sueitir. Hertuginn sneri þa nordr i Dali ok hafdi niutigi manna. for hann þar til er hann kom i Hringabu. þa spurdu þeir at Birkibeinar foru fyrir þeim Augmundr krækidanz Oddr Eirekssun Eirikr toppr. þeir saatu vid bru. Hertuginn dualdiz aa litlum bæ skamt fra brunni enn sueitungar hans foru til bruar ok letu kueda vid ludra. ok þegar er blaasit var reid hertuginn at brunni enn Birkibeinar hugdu lidit meira enn var ok stodu þui eigi allnær. geingu Varbelgir þa yfir bruna. Soni sikr for med merkit. þar for ok Guthormr Jonadalr Hauardr dyndill Eysteinn orri Hakon Baardarsun Hallkell a Ryginni Hauardr kollr ok enn fleiri adrir. ok er þeir komu yfir bruna mættu þeir Birkibeinum ok fellu þar .ij. hirdmenn Hakonar konungs Juarr hialmhauss ok Biorn af Hofi. Hertuginn reid yfir bruna huitum hesti er het Fotr. hertuginn hafdi goda bryniu ok sterka treyiu. Birkibeinar hopudu vpp i fiallzlidina ok skipudu til meirr enn .xx. menn at skiota at hertuganum ok var sem skufadr væri skiolldr hans af aurum. hestrinn hafdi .iiij. broddskot sua at oll stodu vppi a reyrbondum. hertuginn feck ok broddhaugg i gegnum fotlegginn vid oklat. eftir (þat) sottu Varbelgir yfir bruna enn Birkibeinar letu hefiaz vndan. Asuardr harmr einn af Varbelgium villdi fletta Juar hialmhaus. ok er hann var at kom til Aarni langi er bar merki Petrs hertugasunar ok hugdi Juar minnr saarann enn hann var ok hio til hans ok kom aa hondina Aasuardi sua at nær tok af. þeir fluttu hann med ser nordr til Steigar ok ridu eftir þat leid sina. Var hertuga fenginn hestr annarr er Gauzstafr het. Þeir foru nordr til Þrondheims. hertuginn sendi fyrir ser af fiallinu Sigurd hijt ok Brusa med nockura menn. Þeir drapu hirdmann Hakonar konungs i Vppdal er Halldor het. Birkibeinar foru eftir þeim nordr til fiallz. þa toku þeir af lifi Aasuard er Varbelgir hofdu eftir laatid aa Steig. Skuli hertugi var vm naatt aa Vangi i Vppdal ok for þadan til Nidaross. ok er hann kom þar þottiz hann finna ok vinir hans at miok var snuit skaplyndi Þrænda til hans. bar þat fyst til at þeir þottuz feingit hafa mannalaat mikit i Oslu. hitt annat at þa stund er Hakon konungr hafdi setid i Þrondheimi hofdu þeir heyrt margar taulur gagnstadligar þeim er hertugamenn hofdu haft a Eyraþingi vm haustid ok virdiz þeim konungs rædur sannligri. þat var enn til at Þrændir þottuz enga vppreist sia hertuga i mot konungi ok villdu þeir af þui engann vfrid hallda med hertuga i mot konungi. Hertuginn sat vm vorit i Nidarosi ok hellt bord i Breidastofu ok var leingstum i herbergium sinum ok aatti faatt vid flesta menn. var þat ok flestra manna skaplyndi at eiga faatt vid hann. Hertuginn var .iij. nætr i Krossgilldi ok helldr faalatr. Þa kærdu vinir hans at hann færi vuarliga ok gætti sin litt. Hertuginn sagdi at eigi mundi Birkibeinar a skamri stundu fara milli Vikr ok Þrondheims. þa var þui suarat at Hakon konungr hefdi skemmr farit vm vorit enn likligt þotti vera ok mætti enn verda at sua yrdi. ok eftir þat sa menn skutu eina fara a fiordinn ok hugdu menn at vera mundi niosn.
Fra Skula ok Petri syni hans
210. |[119] Maanadags morgininn i gagndogum quomu þeir Aasolfr med .xv. skipum til Nidaros miok aa vuart. lagdi Clemet af Holmi at yfir vid Bacha med .ij. skutur enn þeir Asolfr logdu til bæiarins ollu lidinu. Skuli hertugi vaknadi vid er hann heyrdi herklockuna. liop hann þegar vpp ok klæddiz ok tok vapn sin ok þeir menn adrir er þar voru i gardinum. sendi hann þa sueina sina vt i bæinn ok bad at Varbelgir ok annat folk skylldi sækia vpp til hans i konungsgard ok skylldi þeir þar moti taka Birkibeinum. Enn er sueinar komu aptr hofdu þeir enga menn feingit .ij. sinnum gerdi hann menn vt i bæinn ok feckz ecki af monnum. þeir er sendir voru sogdu sua at allir menn lupu i kirkiur. Hertuginn spurdi huat til raads væri. bru var engi aa aanni Nid. Menn sogdu at til var at flota skutu er stod i konungsgardi ok flytiaz a henni yfir aana ok leita siþan at forda ser til skogar ef hann villdi eigi i Kristzkirkiu. Var þa flotad skutunni. Petr hertuga(sun) var fyrir ofan konungsgard. let hertuginn kalla þa ofan til skutunnar ok þagat foru sumir sueitungar Petrs ok fluttuz yfir aana med hertuganum enn Petr sneri inn til Cristzkirkiu. Baardr bratti liop ok i Cristzkirkiu þuiat hann þottiz þungfærr til gaungu. hertuginn geck aa land yfir vid Skellingarhellu. bad hann þa at þeir skylldu sækia vpp til Erlendzhaugs ok hyggia þadan at ef þeir mætti nockut slag gefa þeim er vpp hofdu geingit vid Backa. enn menn gerdu eingann rom at þui ok vard ecki raad annat tekit enn þeir sottu þar vpp a breckurnar ok letu siþan skoginn gæta sin.
Drap Petrs
211. Petr hertugasun var skamma stund i Cristzkirkiu for þadan til Predicara. budu þeir honum aa naadir sinar ok quaduz gæta hans skylldu. enn Petr bar eigi traust til þess ok for þadan til byskupsgardz ok .iiij. sueinar med honum. þeir fengu þar baat einn ok fluttuz yfir aana ok foru þar til er þeir komu til efra Helgisetrs. for Petr þar inn i hus eitt er konur voru i bakstri. hann feck ser þar vaand klædi ok duldiz. Birkibeinar komu i bæinn. voru þa Varbelgir flestir komnir i kirkiu þeir sem innan bæiar voru. Baardr vargr hafdi laupit i Cristzkirkiu. Birkibeinar hofdu niosn af ferd Petrs ok fluttuz yfir aana til efra Helgisetrs ok sendu i bakstrhusit mann er Jonn kor het. ok er hann kom vt sagdi hann at Petr var þar inni. eftir þat leiddu þeir hann vt ok drapu hann þegar. Hann hafdi verit ecki litill madr vexti ok þyckr. meirr i modurætt sina yfirsyndar. hann var vel mentr madr klerkr godr ok trumadr. enn ecki þotti Varbelgium hann diarfr til vfridar sem hans forelldri hafdi verit. Lik Petrs var borit til graftar. Eftir þat foru Birkibeinar aftr til bæiar. voru þa gerfar ordsendingar alla vega i heradit huat til hertuga spurdiz edr hans manna.
Skuli var a skoginum
212. Skuli hertugi var nu aa skoginum ok hellt þadan frettum til Helgisetrs. ok annan veg feck hann þa þær frettir at menn helldu vaurdu vmhuerfis skoginn sua at hann skylldi eigi aa brott komaz sua at Birkibeinar yrdi eigi varir vid. toku menn þaa at drifa brott fra honum þeir er honum hofdu fylgt. sua ok þeir sem hann sendi i brott komu engir aftr edr fair. Erlingr liodhorn for inn i Tautru ok tok þar vid kufli. Hertuginn var .ij. nætr. aa skoginum. enn midvikudaginn fyrir vppstigningardag þa er canokar geingu med crossum voru Skula hertuga færdar korkapur or klaustrinu ok geck hann sua inn i klaustrid med brædrum. for hertuginn vpp i stopulinn ok hans menn. siþan var þeim gefit at snæda ok drecka. siþan var giorr huila hans ok ætladi hann at leggiaz til suefns þui at hann var miok syfiadr.
Fall Skula
213. Birkibeinar fengu niosn af at menn hofdu geingit i korkaapum af skoginum til Helgisetrs ok var þess til getid at þar mundi verit hafa Skuli hertugi. lupu þeir þa þegar til vapna ok fengu ser skip ok foru yfir aana. Enn er þessa vard varr Sigurdr erchibyskup for hann vpp til Helgisetrs ok mart kennimanna med honum ok beiarmenn ok kaupmenn. Þegar sem Birkibeinar sottu at klaustrinu skutu hertugans menn aa þa sem akafaz maattu þeir. ok er erchibyskup kom til bannadi hann Birkibeinum atgaungu (at) klaustrinu edr gera þar nockurn vfrid. enn Birkibeinar sogdu at klaustrid var sua skipat at naudsyn var til at gera þar vfrid huart sem þætti vel edr illa. Erchibyskup baud þa feit fyrir hertuga at hann skylldi fara i gridum aa fund Hakonar konungs. enn þeir villdu eigi þat nema hann legdi stad ins heilaga Olafs konungs at vedi ef þat endiz eigi af hertuga sem hann heti. sumir voru sua akafir at ecki gafu gaum at huat erchibyskup sagdi ok lupu til ok logdu elld i klaustrid enn sumir villdu sleyckua. ok sua kom at elldrinn tok at megnaz. Ok er hertuginn sa at þeir villdu brenna klaustrid ræddi hann vid sina menn at þeir skylldu vt ganga. foru þeir þa til dyranna. geck hertuginn þa vt ok hafdi buklara fyrir andliti ser. hann mællti. hauggit eigi i andlit mer þuiat þat[120] er engi sidr vid hofþingia at gera. Eftir þat baaru þeir vapn aa hertugann ok alla þa er vt geingu med honom. fell þar Skuli hertugi ok þessir menn med honum Soni sikr Eysteinn orri Aslakr dyndill Hallkell a Ryginni Hauardr kollr Brusi Aarni matiarl. meistari Bergr var særdr til olifis ok vard þo græddr. Sua quad Sturla.
- En nafnfrægr
- nockru siþan
- inn aa reid
- a Nidar backa
- vid laugfaur
- leggia knaatti
- rausnar lid
- rikr hertugi.
- Ok þar geck
- a Giallarbru
- ræsis maagr
- fyrir ridusottum
- bauga bliks
- er bodar fellu
- ellda vers
- of afarmenni.
Þegar sem hertuginn var fallinn foru menn til ok villdu slauckua elldinn enn þui vard ecki a leid komit ok brann þat allt vpp.
Likferd
214. Lik Skula hertuga var borid a skilldi ofan til beiarins ok þar veittr vmbunadr. stod likit vppi i Nichulaas kirkiu. Vm morgininn eftir geingu þeir Asolfr ok Birkibeinar til erchibyskups ok beidduz lausnar af honum. geck þat maal ecki skiott enn þo kom þar at þeir voru leystir sua at þeir skylldu vera hia odrum monnum þar til er Hakon konungr væri fundinn ok vitad væri hueriu hann villdi ser af skipta vm þessi storvirki. Eltir þetta var buin likferd hertugans ok var |[121] hon gior en sæmiligzsta. var hann iardadr i Cristzkirkiu fyrir sunnan þar vndir nidri sem hann hafdi laatid bua vm leg Jnga konungs brodur sins vpp i steinvegginum. stod þar yfir vppi Sigurdr erchibyskup ok allir korsbrædr ok mart annarra kennimanna ok allr bæiarlydr ok margir Birkibeinar. Aartid hertugans er enn .ix. kal. Junij. hann hafdi þa vetr[122] ens setta tiger. Skuli hertugi var miok harmdauda sinum monnum ollum þuiat hann var inn vinsælazsti af sinum monnum. hafdi hann marga luti til þess. fyrst blidu ok goder vidvistir þar med milldi ok dælleika sua at hann spardi nær enga luti vid vini sina. morgum monnum gaf hann nafnbætr edr feck god kuonfong edr kom til annars þroska þeim er til hans stundudu ok vard hann af slikum lutum miok vinsæll. Skuli hertugi gaf bæinn aa Reini faudurleifd sina til klaustrs ok let þar reisa agætt steinmusteri ok setti þar nunnuklaustr ok lagdi til storfe. margir lutir eru adrir at segia fra athaufnum hans afbragligir þott her se eigi ritadir. Skuli hertugi var helldr haarr madr ok grannvaxinn liosiarpr aa haar hærdr manna bezst rettleitr ok lioss i andlitinu eygdr forkunnar vel. allra manna var hann kurteisazstr ok hæuerskazstr. sniallr i maali ok vel taladr aa þingum. flesta luti hafdi hann þa med ser er frida skylldu godann hofþingia. ok þat mundi mællt hafa verit ef eigi (hefdi) þetta vgiptuverk yfir hann komit nu a sidazstum dogum sins lifs at eigi hefdi sa madr fædz i Noregi er betr hefdi mannadr verit þeirra sem eigi voru af sialfu langfedgatali konunganna komnir. Hertuginn aatti engann sun eftir sua at menn vissi þat med sannindum. enn þess er at vænta med guds miskunn at leingi mun Noregr prydaz af hans afkuæmum.
Konungr fretti tiþendin
215. Eftir þessi tiþendi er nu var frasagt vm hrid foru Birkibeinar brott or Nidarosi. þeir nordr aa Halogaland er þar aattu heima enn þeir sudr er þadan voru. Stephann Thomas maagr het sa madr er tok vid brefum Asolfs ok þeirra sem konunginum voru send. ok er Stephann kom til Biorgyniar var konungi sagt at madr var kominn nordan fra Asolfs. let konungr þa kalla Stephan i herhergi til sin. ok er hann kom þar sat konungrinn i þeirri saumu stofu ok saumo skaur sem vm vetrinn er Grimr keikan kom med sin tiþendi. Stephan bar fram brefit ok er konungr hafdi yfir lesit þa tok hann til orda. a brefi þessu sagdi hann eru mikil tiþendi tuenn ok eru þat ill tiþendi er klaustrid er brent aa Helgisetri. enn þau eru onnur at Skuli maagr minn er daudr. Eftir þetta var blasit til stefnu ok sagdi konungr sialfr allri hirdinni tiþendin ok fanz monnum mikit til ok drottninginni eirna mest.
Af konungi
216. Hakon konungr sat i Biorgyn vm sumarit eftir þessi tiþendi ok efnadi þar til vetrsetu ok sat þar vm vetrinn. þessi var enn .iiij. vetr ok .xx. konungdoms hans. Vm vorit eftir a faustu vrdu mikil tiþendi i Danmork. þa andadiz Valldimarr konungr sun Valldimars Knutzsunar er i þann tima var einna agætazstr konungr a Nordrlondum hann hafdi þa verit konungr i Danmork .xxx. .ix. (vetr). til rikis kom eftir hann Eirikr sun hans ok hafdi hann aadr verit .ij. vetr konungr med fedr sinum. Vm sumarit byriadi Hakon konungr ferd sina austr til Vikr. enn hann sendi nordr til Þrondheims Jon tuiskafinn ok tok hann af lifi Sigurd hit. hann var Varbelgr ok hafdi ecki sætz vid konunginn. Þa let Gautr Jonssun drepa Arnfinn Þiofssun enn annat vaarit aadr drap Biarni Moysessun Jatgeir skaalld i Kaupmannahofn. hann var þa kominn ofan or Suiavelldi ok hafdi farit allt it eystra sem fyrr var ritad eftir þat er Gunnar konungsfrændi tok brefin af honum i Helsingialandi. Hakon konungr for austr til Vikr. ok er hann kom i Borg var þar fyrir honum Gregorius son herra Andres brodur Philippus konungs. hann bad Cecilio dottur Hakonar konungs. hann tok þessu vel. þat vard framgeingt nockuru sidarr. Hakon konungr for þadan austr i Konungahellu ok ætladi at finna Eirek Suiakonung þuiat Suiar kærdu miok aa Hakon konung er hann hafdi brent Vermaland. Eirekr konungr var þa vppi i Gautlandi ok villdi eigi finna Hakon konung. sendi hann til hans herra Birgi er þa aatti Jngibiorgu systr Eireks konungs. Þa er Hakon konungr var i Konungahellu kom til hans sa madr er Matheus het sendr af Fridreki keisara med morgum agætum giofum. med honum komu vtan .v. blamenn. Hakon konungr for vm sumarit aftr til Biorgyniar ok dualdiz þar vm haustid. A þessu aari andadiz Gregorius papa. eftir hann kom Jnnocencius. þetta haust tok Gizsur Þorvalldzsun af lifi Snorra Sturluson i Reykiahollti aa Jslandi. Hakon konungr for nordr til Þrondheims ok sat þar vm vetrinn. Þessi var enn .v. vetr.ok .xx. rikis Hakonar konungs.
Gregorius feck Ceciliu
217. Vm vorit kom sunnan yfir fiall Gregorius ok feck fru Ceciliu konungsdottur. veitti konungrinn þa sæmiliga brudlaup hennar. hann for sidan sudr til Biorgyniar ok var þar vm sumarit. Þat haust kom af Jslandi Vrækia Snorrasun ok hofdu þeir tekit hann Kolbeinn vngi ok Gizsur ok sent vtan. hann kom a valld Hakonar konungs ok gaf hann honum vpp reidi sina er hann hafdi farit vt i banni hans. enn þo sagdi konungr hann betr tilfallinn at deyia fyrir þa sauk enn faudr hans. ok eigi mundi hann daait hafa ef hann hefdi aa minn fund komit. Vrækia var med konungi vm vetrinn ok var hann vel til hans. Þann vetr sat Hakon konungr i Biorgyn ok var þessi enn setti vetr ok .xx. rikis hans. Þetta sumar eftir var konungr i Biorgyn ok ætladi vm haustid sudr til Vikr ok sitia þar vm vetrinn. Vard konungr sidbuinn þuiat hann aatti morgu at skipa. komu menn til hans vestan vm haf ok af odrum londum þeir er erendi aattu vid hann. ok er hann kom sudr fyrir Rogaland logduz aa stormar miklir. sneri hann þa inn i Stafangr ok dualdiz þar vm rijd. tok þa vedraatta at hardna. for konungr þa nordr til Biorgyniar ok sat þar vm vetrinn. ok var þessi inn .vij. ok .xx. konungdoms hans.
Fra Hakoni
218. J þenna tima er Hakon konungr reed Noregi var Alexandr konungr i Skotlandi sun Vilhialms Skotakonungs. hann var hofþingi mikill ok miok agiarn til þessa heims metorda. hann sendi menn til Hakonar konungs byskups .ij. þeir hofdu þat erendi (at) vita ef Hakon konungr villdi gefa vpp riki þat i Sudreyium er þeir kolludu at Magnus konungr berbeinn hefdi feingit med viafnadi af Melkofi Skotakonungi frænda hans. enn Hakon konungr suarar sua at hann quaz vita at þeir Magnus konungr ok Melkolfr hofdu allt samit med ser huart riki Nordmenn skylldu hafa af Skotlandi edr þeim smaeyium er þar laagu nær. enn ecki valld |[123] quad hann Skotakonung hafa þann tima i sialfum Sudreyium. enn Magnus konungr vann þær af Gudreydi konungi ok kalladiz Magnus konungr þo ganga eftir sinum erfdalondum. Ok er sendimenn heyrdu þenna orskurd þa sogdu þeir at Skotakonungr villdi kaupa allar Sudreyiar at Hakoni konungi ok baadu hann meta til brendz silfrs. Hakon konungr quez eigi vita vonir sua brada þurft silfrs at hann mundi þar til laundin selia. Foru sendimenn i brott. Skotakonungr leitadi þessa maals oft ok feck inn sama orskurd.
Fra Hakoni
219. Þetta sama sumar kom vtan af Jslandi Gizsorr Þorualldzsun a fund Hakonar konungs. enn Þordr kakali feck orlof til Jslandz. ok aatti hann miklar deilur vid Kolbein Arnorssun þa þria vetr er hann sat i Vestfiordum. Vm vorit eftir for Hakon konungr nordr til Þrondheims ok sat þar nockura rijd. þat vaar kom Biorn aboti aftr i land. hann sendi menn til Hakonar konungs ok beiddiz fridar af honum quez hafa god tiþendi fram at bera. konungr iattadi þui blidliga ok bad hann til sin koma þegar hann villdi. Ok er hann fann konung bar hann honum quediu pafa ok blezsan med brefi ok sua fogrum ordsendingum at varla hafir komit i Noreg iafnfagrt bref af pafa. Aboti var med konungi vm sumarit enn vm haustid for konungr i Vik austr. þa andadiz Ormr byskup i Oslo. Hakon konungr sat vm vetrinn i Vikinni. enn Biorn aaboti for nordr ok ætladi heim i Holm. enn hann komz eigi leingra enn i Seliu ok andadiz þar. þat var inn atta vetr ok .xx. rikis Hakonar konungs. Enn er Hakon konungr hugsadi eftir vm brefit fagra er pafi hafdi ritad til hans þa sendi hann ord Sigurdi erchibyskupi ok odrum byskupum. enn er þeir funduz bad konungr byskups rita til pafa med ser ok bidia orlofs at hann væri koronadr. byskupar gaafu þau s(u)aur at þeir quaduz giarna vilia rita med honum med þui at hann gæfi þeim godar rettarbætr. þat letu þeir ok fylgia at hann skylldi þann sama eidstaf hafa vndir koronu sem Magnus konungr Erlingssun hafdi haft þa er hann koronadr var. Þa suarar Hakon konungr. sua framarliga hafa konungar aadr iattad ydr rettarbotum at varla veit ek at ver megim aa þat auka. enn þo hafi þer sialfir enn eigi vframarr nyttar enn gefnar hafa verit. enn ef ver suærim slikann eid sem Magnus konungr sor þa virdiz oss sua sem minkadiz vor sæmd i þui helldr hitt enn yxi þuiat Magnus konungr hirti ecki huat hann vann til ef hann fengi þat er hann var eigi tilkominn. enn med guds miskunn þa þickiumzst ver eigi þurfa af ydr kaupa þat er gud hefir oss rettliga til kosit eftir vorn fedr ok forelldri. ok þat skulu þer sannliga vita at med guds miskunn skal ek sua frialsliga at koronu komaz ok aan allra afarkosta at ver megim siþan hana frialsliga bera sem adrir sæmiligir konungar. ella skal hon alldri a vort hofud koma ok þeirrar stundar bida er gud hefir fyrir sett enn hann vill varn vilia fullkoma. Nockuru sidarr gerdi Hakon konungr menn til pafa ok beiddiz af honum at hann sendi nockurn sinn kardinalem at gera konungi þa sæmd at vigia hann vndir koronu. Hakon konungr sat i Biorgyn vm vetrinn eptir byskupafundinn ok var þessi enn .ix. vetr ok .xx. konungdoms hans. Þetta sumar eftir komu þeir af Jslandi Gizsor ok Þordr ok hofdu þa sætz i konungs dom aa oll maal sin. þa hafdi Þordr barizst vm vaarit i Skagafirdi vid Brand Kolbeinssun ok fell þar mart manna af huorumtueggium ok gott mannval. Hakon konungr for vm haustid nordr til Þrondheims ok efnadi þar til vetrsetu. At aalidnum vetri komu sendimenn konungs fra Roma ok sogdu at koma mundi einnhuerr cardinalis i landit ok gera alla sæmd konungi eftir pafa bodi. ok þa birti konungr þetta erchibyskupi ok bad hann senda eftir byskupum ollum ok abotum ok lærdum monnum inum skynsomuzstum. konungr sendi ord lendum monnum laugmonnum syslumonnum hirdmonnum ok ollum inum bezstum bændum ok bad þa buaz sem sæmiligaz ok koma til Biorgyniar aa þui sama sumri. Hakon konungr gerdi skip vestr til Englandz vm vorit ok sua til annarra landa at afla faanga þeirra sem honum þotti mest skorta i Noregi at fagna cardinali eftir þui sem hann villdi ok baadum þeim somdi. Knutr jarl var i Þrondheimi ok hafdi þar verit .iij. vetr. hann hafdi .iiij. fylki i Þrondheimi Naumudal ok Sogn haalfann. Hakon konungr for or Þrondheimi Knutr jarl ok margir adrir gofgir menn.
Cardinalis kom til konungs
220. Hakon konungr hafdi þa verit.xxx. vetr konungr. Ok er hann kom til Biorgyniar þa hugleiddi hann med vitrazstu manna raadi huersu hann skylldi buaz vid cardinali. enn hann kom vm vorit sunnan i England. fagnadi Heinrikr konungr honum sæmiliga. enskir menn sogdu honum fyrir sakir aufundar vid Noregsmenn at hann mundi þar eingar sæmdir faa ok varla verda fæddr. lauttu enskir menn sem mest at hann færi i Noreg ognudu honum bædi hafinu ok grimleik folksins. Kardinalis suarar. ek hefir verit firr Noregi enn nu er ek ok heyrda ek þa sagt bezst fra þui folki er þar byggir. eru þar sagdir vel cristnir menn ok vitr konungr ok skynsamr. erchibyskup þeirra hefir ek seet ok syndiz mer hann likligr til gods hofþingia. þar eru ok sagdir skynsamir byskupar. enn ek hefir til þeirra þau tua(u) erendi at ek væntir at vel skuli godum monnum at getaz. þat er at birta þeim sannan gud enn annat at korona konung þeirra med guds miskunn ok pafans forsia. enn þui kuidi ek eigi at mik skorti þar mat edr dryck. Eftir þat bio cardinalis ferd sina til Noregs. hann kom Botolfs vokudag vtan at ey þeirri er Sire heitir ok giordi menn fyrir ser at segia konungi komu sina. þat var miok i senn er þeir komu i konungsgard ok hann sigldi aa vỏginn þat var sijd dags. konungr gerdi menn til hans at bioda honum alla luti sem sæmiligaz enn hann sagdiz vilia konungs raadum hlita. Vm morgininn er sungnar voru tiþir geck konungr til skips sins þat var haalfþritugt med gylldum hofdum þat var kallat Drekinn. Þa var lagit vt fiolda skipa. cardinalis hafdi eina sneckiu enska. konungr geck aa skip hans ok med honum lendir menn ok hirdstiorar. voru þar allblidligar kuediur. foru þeir sua inn at bryggium. fogur processia var gior i mot cardinali af byskupum lærdum monnum ok klaustrafolki. Enn þegar eftir let konungr blasa til þings vt i Cristzkirkiugardi. ok er konungr kom a þingit hof cardinalis þa sitt erendi a þessa leid ok taladi sua.
Cardinalis kunngerdi konungi sin erendi
221. |[124] Ek vil ollum monnum kunnigt gera at med guds miskunn ok pafans bodi kom ek i þetta land at boda monnum nafn Jesu Cristz ok korona konung yduarn. eru þessi min erendi tuenn. eigi sendi hann til þessa erendis einnhuern prest edr lærdann mann med litlu valldi nema mik einn af cardinalibus sinum med byskupsnafni ok sua miklu valldi at binda ok leysa oll maal sem sialfr væri (hann) her. þuiat hann villdi at þetta væri sua gert sem konunginum væri mest til sæmdar. Siþan taladi hann margfalldliga tru fyrir folkinu enn siþan gaf hann ollum sina blezsan ok gott heimleyfi. Eftir þat tauludu þeir optliga konungr ok cardinalis ok var ecki annat i rædu hans enn gera sem mesta sæmd konungsins. Kardinalis taladi iafnan vid byskups þa er þar voru. erckibyskup kom sidazst allra þeirra. enn siþan er þeir hofdu vid talaz þa þottiz konungr finna at þa var annat fyrir honum talat enn fyrr var i ætlan hans sialfs.
Fra kardinali
222. Einn dag er þeir voru a tali i Kristzkirkiu konungr ok cardinalis þa hof cardinalis tal sitt a þessa leid. med þui herra konungr at þer ætlit at taka meiri sæmd af heilagri kirkiu enn engi konungr tok fyrr i Noregi þa væntum (ver) at þer munit iatta vilia heilagri kirkiu þui sem adrir hafa iattad fyrir ydr ok enn med godu vm bæta. sua munu þer ok vilia (vinna) slikann eidstaf sem Magnus konungr vann er fyst var coronadr i landinu. Hakon konungr suarar sua. ek finn nu herra at þessi ord eru eigi minnr af annarra manna ordum enn sialfra yduar. enn þeim rettarbotum vilium ver giarna iatta heilagri kirkiu ok hennar þionustumonnum at hon hafi slikt frelsi her sem i þeim londum er skipat er sitt frelsi hefir huart ok sina sæmd heilug kirkia ok konungdomrinn. enn þo at nockur konungr hafi þui iattad at þeir attu eigi at iatta framarr enn fyrir sialfa sik þa vilium ver þo engi maalaspell gera oss edr vorum sonum þeim sem eftir oss koma. ok skiott at segia ef þer vilit oss nockurskonar kaupmaala koronu gera at fyrr vilium ver enga koronu bera enn nockut ofrelsi a oss taka. ok þurfi þer þessa eigi optarr vid oss at leita. Kardinalis suarar. herra konungr. latid ydr eigi vm þetta mislika þuiat sua skal vera sem þer vilit. Eptir þetta gerdi kardinalis ord erchibyskupi ok lydbyskupum ok korsbrædrum ok ræddi vid þa þessum ordum. ek taladi vid konunginn þat erendi sem ek var bedinn ok syniz mer sem hann hafi sannara i þessu maali enn þeir sem annars bidia. ok þui vil ek at þer vitid at ek mun enkis annars beidaz heþan i fra enn korona hann sua frialsliga sem konungligri tign byriar. enn þetta þarf eigi optarr at tala.
Fra rædum cardinali(s)
223. Margar naudsyniar ræddi konungrinn af hendi þegna sinna fyrir cardinali ok bætti hann vm. hann vigdi Postulakirkiu i konungsgardi þa er Hakon konungr hafdi gera laatid ok gaf þar mikla aflausn æfinliga. Ok þa er vm var rætt huern dag konungr skylldi vigdr vera þa sagdi cardinalis at hann skylldi aa einnhuerri postulamessu vigiaz. enn med þui at konungr var i ættartolu vid enn heilaga Olaf konung þa villdi hann hellz aa hans hatidardegi þa sæmd taka. siþan var til allra luta skipad þeirra sem þar þurfi til. Þann tima vm sumarit var haurd vedraatta af regnum sua at engan vmbunat maatti vti hafa. eggiudu menn þess at konungr skylldi veita i þeim .ij. trehallum sem voru i konungsgardi. Hakon konungr hafdi gera laatid eitt hus mikit vt vndir knorrum er til naustz var ætlat. þat var nirætt at leingd enn sextugt a breidd. Einn dag er þeir geingu þagat konungr ok cardinalis þa mællti konungr. med þui herra at ver hofum eigi stor hus syniz ydr nockud at ver gerim her i veizslu vora til þess at fleira folk megi hia oss vera. Kardinalis suarar. þat þicki mer it bezsta raad. Siþan let konungr husit bua med þeim efnum sem þui somdi.
Vigsla Hakonar konungs
224. Vigsla þessi var ætlud a Olafs vaukudag. þar voru vid þessir hofþingiar. Vilhialmr cardinalis. Sigurdr erchibyskip. Arni byskup af Biorgyn. Askell byskup af Stafangri. Þorkell byskup af Oslu. Pall byskup af Hamri. Heinrekr byskup af Holum. þessir voru leikmanna hofþingiar. Hakon konungr ok Hakon konungr inn vngi sun hans. Knutr jarl. jungherra Magnus. Sigurdr konungssun. þessir voru lendir menn. Gautr Jonssun. Lodinn Gunnasun. Petr Paalssun. Gunnarr konungsfrændi. Munaann byskupssun. Finni Gautzsun. Bryniolfr Jonssun. Jonn drottning. Sigurdr byskupssun. þar voru .x. abotar erchidiaknar ok profastar ok flestir korsbrædr af ollum byskupsstolum i landinu .v. logmenn. stallarar konungs ok syslumenn hirdstiorar ok oll hirdin ok inir bezstu bændr or hueriu fylki. þar var ok fioldi vtlendra manna. þa voru vætr sua miklar at bædi rigndi nætr ok daga. þui var tialldat med klædum baadi grænum ok raudum milli konungsgardz ok Cristzkirkiudyra bædi yfir vppi ok tua vega vt i fra. maatti sua ganga til herbergia at ecki meinadi vætan.
Af embætti cardinali(s)
225. Olafsvoku aftann var a sunnudegi. enn messodaginn sialfann voru sungnar tidir vm bæinn. eftir messor var ollu folki blasit vt i Cristzkirkiugard. .lvxx. hirdmanna voru herklæddir ollum bunadi. þeir geingu at ryma veginn. Þessi var skipan aa konungs gaungu. fyrst geck hirdin su er ruddi veginn. þar næst geingu .ij. merkismenn med merkium. þar næst syslumenn ok skutilsueinar i godum klædum. þa lendir menn med velbunum suerdum. þar næst .iiij. lendir menn ok baru taflbord[125] ok þar aa allt konungsskrud ok vigsluklædi. þa geck Sigurdr konungssun ok Munaann byskupssun ok baaru .ij. rikisvaundu af silfri. gullcross aa odrum enn a odrum ari af gulli. þar næst geck Hakon konungr vngi ok bar koronu ok Knutr jarl ok þar vigslusuerd. Sigurdr erchibyskup ok adr(ir) .ij. byskupar leiddu Hakon konung i milli sin. þar næst vid portid i konungsgardi komu i mot byskupar abotar ok adrir lærdir menn med processione ok hofu vpp responsorium Ecce mitto angelum ok geingu sua til kirkiu. kardinalis stod i kirkiudyrum ok med honum .ij. byskupar ok klerkar hans ok hofu þar vpp song aa nyia leik ok fylgdu sua konungi til altaris. eftir þetta var sungin messa ok for vigsla fram eftir þui sem byriadi. Ok er messu var lokit fylgdi erchibyskup konungi heim ok adrir byskupar til herbergis med sama hætti sem fyrr syngiandi lof gudi. þa afklæddiz |[126] konungr vixluklædum ok for i allan konungsbunat enn bar koronu þann dag.
Fra hirdsidum
226. Eftir þetta geck konungr i herbergi þar sem veizslan skylldi vera med ollu folki þui er til var ætlat vid litlu Cristzkirkiu. mætti hann þar cardinali geingu þeir baadir samt til huss ok allt folk. þar var tialldat med steindum klædum. kulltum. pellum. silki gullskotnu. Enn sua var skipat sessum at id nedra megin vid stafina sat konungrinn. kardinalinn sat a hægri hond konunginum. þa erchibyskup. þa byskup af Biorgyn ok huerr ad odrum byskupanna. a hægra veg til siofar saatu abotar priores ok profastar. i midri hallinni gegnt haasætinu var giort annat haasæti ok sat þar Hakon konungr vngi. Knutr jarl. Sigurdr konungssun ok vt i fra lendir menn. drottning sat a vinstri haund konungi. næst henni fru Ragnhilldr modir hennar. þa fru Kristin. þa fru Cecilia konungsdottir. þa fru Rangridr. þa abbadisir ok sidan adrar konur. vid inn synra vegginn sat hird konungs. var þar tuiskipat eptir endilongu husinu. enn vt i fra þeim saatu gestir enn med tuiskipudu. enn allz voru þessar skipanir þrettan eftir endilongu husi. mikill fioldi var i tiolldum vmhuerfis er eigi[127] hafdi rum inni. Hinn fysta rett baaru inn þessir lendir menn. Munaann byskupssun Bryniolfr Jonssun Gunnarr konungsfrændi Sigurdr byskupssun. et fyrsta ker skenkti Hakon konungr vngi faudur sinum. Knutr jarl kardinali. Sigurdr byskupssun drottningu. Munaann erchibyskupi. ok geingu siþan til sætiss. Þa er menn voru mettir kuaddi cardinalis ser hliods. hann taldi fyst helga tru. siþan mællti hann sua. lofadr se gud at ek hefir þat erendi fullgert i dag sem ek hefir vmbod til af hendi heilagrar Romaborgar ok herra pafans ok cardinala at nu er konungr yduarr koronadr sua fullkomliga at eingi mun slika sæmd feingit hafa fyrr i Noregi. gud se þess ok lofadr at ek sneri eigi aptr sem ek var eggiadr. var mer ok sagt at her væri menn likari dyrum enn monnum enn mer synaz þeir vera med godum atferdum. se ek her ok fiolda manna vtlendra ok sua morg skip at ek hefir eigi fleiri set i einni hofn. mer var sagt at ek munda litid braud fa ok litinn mat eingan dryck nema blondu edr vatn. nu se gud lofadr at ek hefir her alla luti goda þa betra er at hafa enn missa. nu gæti gud drottinn konunga vorra drottninga byskupa lærdra manna ok allz folks. gefi mer þat erendi higat at ydr se til heidrs enn ollum oss til fagnadar bædi þessa heims ok annars. Siþan geck cardinalis i brott ok hans folk. Sua kuad Sturla.
- Aukin gift
- af guds syni
- yfir Hakoni
- heilli godu
- er alvalld
- aufigrar cristni
- fyrirmadr
- til fridar vigdi.
- Ok gedstorr
- a grams hofud
- konungligt
- koronu let.
- kom kappsnuinn
- cardinali
- i Biorgyn
- at bodi pafa.
Sua quad Olafr.
- Fræian red þik Vilhialmr vigia
- var baals hautudr kardinali
- eingi valdiz iafngodr hingat
- alldar gramr af pafa valldi.
- koronu let cristni styrir
- kynbryddr iofurr ydr vm skrydda
- ramri grund hafit rikisvandar
- reidivalldr med frægdum halldit.
Capitulum
227. Hakon konungr sat eftir þat er cardinalis geck ok allt folk til þess er bord voru vppi ok Mariu minni. siþan fagnar konungr folkinu ok þackadi þeim þarkuamu sina i þessu herbergi. Var veitt þria daga med þessum hætti. Sua quad Sturla.
- Enn su rausn
- rida knatti
- Vaursa grams
- med vellskautum
- huersu Vaulsungr
- veita maatti
- valinn dag
- vixlu sinnar.
- Ne allualldr
- einu ranni
- fremdar folk
- fleira valdi
- austr ne stendr
- at aulskipan
- vndir hreinbærs
- huitu ræfri.
Eigi skorti þar godan bordbunat ok allt var þar vel feingit sem her segir.
- Þar i gull
- geiga knatti
- inni full
- vnna greipum
- enn inndrott
- allra strida
- heilivogr
- til hiarta fell.
- Skaut vinfars
- visa monnum
- a gomsker
- gylldu bordi
- hilmis hird
- hunangs bara
- i gedknaur
- glymiandi fall.
Siþan veitti konungr .v. daga i siofarhallinni i konungsgardi. Var þar kardinalis ok allir byskupar lendir menn ok lỏgmenn ok allt it bezsta mannval. Þeir toludu þa vm naudsyn landzins lærdra manna ok heilagra kirkna. þeir badu konung gefa nockut af leidangrum heilagri kirkiu. Kardinalis suarar byskupum. þa munu þer vilia gefa bædi af landzskylldum ok odrum tekium þeim sem þer takit ella kann ek eigi at bidia konunginn minka sinar tekiur. Siþan gat eingi þessa maals optar. Þat kærdu bændr at byskupar tæki tiundir af kirkium ok yki med veizlur sinar enn tæki sialfir til sin. enn kardinalis sagdi þat vandliga af ok (at) kirkiur frialsliga skylldu hallda tiundum sinum ok odrum tekium sua sem byskupar sinum. Þa kærdu lærdir menn at byskupar tæki lausnir af prestum þo at þeir kæmi eigi i fylkit. kardinalis sagdi at þat var bædi i moti guds logum ok manna sagdi at þeir skylldu eingar taka nema þeir færi. Þat kærdu bændr at þeir gylldi fe fyrir ef þeir byrgi fongum sinum a helgum dogum edr tæki fiska ef gud gæfi þeim. kardinalis gerdi þa skipan aa at menn skylldu biarga heyi ok korni veida sildr ok fiska vtan enu hæstu daga. hann fyrirbaud jarnburd. margar skipanir gerdi hann þær er eigi eru her allar ritadar.
Henrekr byskup vigdr til Hola
228. J þenna tima red Eirekr konungr Valldamarssun Danmork. enn ettir andlaat Valldamars konungs gerdiz sundrþycki med þeim brædrum Eireki konungi ok hertuga Abel er þa var yfir Jotlandi. Danir helldu strid vid Lybikumenn ok var af þui gior vfridr kaupmonnum þeim er sigldu i gegnum Danmork. J Græningiasundi hofdu Danir tekit Nordmannaskip nockur ok rænt oll. vidara voru Nordmenn ræntir bædi af Donum ok Lybikum monnum. Enn sumar þetta hafdi Hakon konungr latid taka oll skip þau er komin voru af Danmork Vindlandi ok Þyduersku ok fe þeirra i sitt valld. |[128] enn þeir menn sem feit aattu geingu fyrir cardinalem ok badu miskunar at hann skylldi bidia konunginn at þeir nædi fe sinu. hann flutti þat vid konung ok bad hann miskunna kaupmonnum fyrir sin ord ok kuad þessa mundu saklausa[129] vm þetta maal. Hakon konungr sagdi sua at hann mundi þetta gera fyrir ord hans at þeir nædi fe sinu enn ecki quez hann iafnan mundu þola Dỏnum at þeir dræpi menn hans edr rænti fe. Kaupmenn toku vid fe sinu ok likadi vel. Þetta sumar var vigdr til byskups Heinrikr Karlssun til Hola stadar a Jslandi. Vilhialmr cardinalis sagdi þat vsannligt at Jsland þionadi eigi vndir einn konung sem oll onnur lond i verolldu. var þa sendr vt med hans raadi Þordr kakali med Heinreki byskupi. skylldu þeir flytia þat erendi vid landzfolkit at allir iattadiz vndir riki Hakonar konungs ok slikar skattgiafir sem þeim semdi. Þetta sumar var sendr til Grænlandz Olafr byskup ok skylldi hann hafa slikt erendi. Gizsur Þorualldzsun var eftir i Noregi. Þeir komu til Jslandz vm haustid Heinrekr byskup ok Þordr kakali. þeir foru til Borgarfiardar. tok Þordr riki þat er aatt hafdi Snorri Sturluson faudurbrodir hans ok alla pe(n)inga. hann tok ok riki Þorleifs or Gaurdum fyrir þat er hann for vt i banni konungs. Enn er Þordr for nordr vm vetrinn þa hofdu vvinir hans kært sin maal fyrir byskupi ok hafdi hann tekit þeirra mal aa sinn varnat ok af þessu tok at spillaz vinaatta þeirra byskups ok Þordar til þess er þeir vrdu aa eingann lut saattir. Var byskup .ij. vetr a Jslandi ok for eftir þat vtan a fund Hakonar konungs ok var hann inn mesti vvin Þordar iafnan siþan. enn þeir slogu þa saman vinaattu sinni Heinrekr byskup ok Gizsur ok fluttu þat fyrir konungi at betr mundi hans maal fara a Jslandi ef þeir væri til sendir.
Capitulum
229. Nv eru sogd nockur tiþendi þau er gerduz a fundi þeirra Vilhialms cardinalis ok Hakonar konungs. enn morg skipan var su nytsamlig folkinu er eigi er her ritud. enn oll su skipan er þeir gerdu þa setti cardinalis fyrir bref sitt ok jnsigli ok lagdi vid bann ok guds reidi huerium er eigi helldi. ok eftir þetta tok cardinalis orlof af konungi. Siþan let konungr bua tuitugsessu .ij. skutur ok einn byrding ok for cardinalis med þessum skipum i brott. feck konungr Gunnar frænda sinn til skipstiornar med honum. Hakon konungr gaf cardinali storar giafir ok ollum hans monnum. hann gaf erchibyskupi ok ollum byskupum ok ollum lendum monnum ok enn bezsta mannvali virduligar giafir. sem Sturla quad.
- Ok þat satt
- at seggia drottninn
- gulli grimmr
- a giafstoli
- þaa huerr madr
- af hrings skata
- þat er aull þiod
- æskia kunni.
- Þar rann vpp
- allri þiodu
- mundar dagr
- a mergs himin
- skein armsol
- iofra styris
- visa ferd
- vm vala grundir.
- Þar siodmioll
- suifa knatti
- bauga briotz
- af boga fiollum
- hardla hreint
- haarri þiodu
- af gaglfars
- geigurandra.
- Ok hafleyg
- hauka feriur
- herdimenn
- hladnar fluttu
- daadum racks
- ok digulaskỏflum
- af allvalldz
- oskafundi.
Hakon konungr fylgdi cardinali vt i Floruvỏga med ollum skipum sinum ok skilduz þeir þar med enum mesta kærleika. Kardinali byriadi helldr seint austr til Stafangrs ok dualdiz þar vm rijd. þadan for hann til Tunsbergs ok þadan til Osloar. allstadar þar er hann kom skipadi hann maalum manna. or Oslu for hann til Konugahellu ok stefndi þar almenniligt þing ok quomu þar margir menn af Gautlandi i mot honum. ok var hin sama hans tala sem fyrr. hann þackadi gudi er hann kom i Noreg. siþan for hann austr i Suiariki ok sua vt til pafa.
Fra sendimonnum
230. Hakon konungr bio ferd sina vm haustid eftir vigsluna til Vikrinnar ok ætladi þar at sitia vm vetrinn. þa kom vestan af Sudreyium Haralldr Manar konungr sun Olafs Gudraudarsonar ok for austr med konungi. Hakon konungr sat vm vetrinn i Oslu ok var þessi enn .xi. vetr ok .xx. konungdoms hans. Þann tima var konungr i Suiþiod Eirekr Eirekssun systurson Valldamars konungs i Danmork. enn Vlfr jarl fasi var mestr landraadamadr i Suiþiod med konunginum. hann var sun Karls jarls daufa ok var hann mikill vinr Hakonar konungs ok Nordmanna ok aftaldi miok at Eirekr konungr skylldi miok laata ser vm finnaz þa brennu er verit hafdi i Vermalandi. enn þeir voru margir adrir Suiahofþingiar er þess eggiudu at konungr skylldi þar nockurar hefndir lata fyrir koma. Herra Birgir son Magnus minniskialldar er aatti Jngibiorgu systr Eireks konungs hann var þa enn þridi mestr raadsmadr i Suiþiod. Þenna vetr er Hakon konungr sat i Oslu kom austan af Suiariki Juarr Þorsteinssun af Dali hann var sendr af Suiahofþingium at spyria eftir huern orskurd konungr villdi veita Suium fyrir ofrid þann er hann hafdi gert i Vermalandi. konungr suarar sua at hann kuad ser enga ofkæti til hafa geingit at brenna Vermaland ok kuaz eigi komit mundu hafa austr yfir Eidaskog þess erendis ef eigi hefdi Vermar eflt margan valldarflock i Noregi til raana ok manndrapa. segir hann fyrir þat margan godan dreing laatiz hafa. enn med þui segir konungr at huorirtueggiu telia nockut at vid adra þa se ek þann vtveg hellz til at ver finnimz sialfir hofþingiarnir ok talim vart maal. verdr þa annathuart at ver sættumz edr annarr orskurdr kemr aa sa er gud hefir fyrir ætlat. mun ek þenna fund sækia austr til landzenda þo at nu vili þeir þegar i sumar er kemr. For Juar vid þenna orskurd aa brott ok komu þau suỏr austan vm vorit at Suiar villdu þetta stefnulag. Þa er Hakon konungr sat i Vikinni flutti Haralldr konungr bonord sitt ok bad fru Ceciliu konungsdottur er aatt hafdi Gregorius. konungr tok þessu vel. ok med þui at þess vard audit þa festi hann ser Ceciliu konungsdottur ok var ætlat at brudlaup skylldi vera i Biorgyn vm sumarit. Vm vorit byr Hakon konungr ferd sina til Biorgyniar ok er hann kom þar dualdiz hann þar vm sumarit ok gerdi ord þeim monnum er hann villdi at med honum færi i stefnuleidangr. Þa komu þeir vestan vm haf Jonn Dungadarsun ok Duggaall ok stundudu baadir til þess at Hakon konungr mundi gefa þeim konungsnafn yfir neyrdra lut Sudreyia. voru þeir med konungi vm sumarit baadir. .xiiij. naattum fyrir Jonsvoku vrdu mikil tiþendi i Biorgyn þa vard elldr lauss miok sua i midium bænum |[130] i gardi þeim er Straumrin heitir vm nott i þann tima er hringdi. enn adr hofdu verit þurvidri ok leek elldrinn skiott. Konungr kom til fyrir innan Petrskirkiu ok faatt manna med honum. enn skiott kom þo hirdin ok bęiarmenn ok ætludu þar at veria elldinum enn þar var þa sua miok leikit at þar maatti ecki vid festazst. foru þeir þa til Mariukirkiu ok ætludu þar at veria. geck þa elldrinn sua fast at Mariukirkia tok at brenna ok stoplarnir. Þa vard sua mikill elldzgangr at elldinum kastadi vpp i borgina ok tok hon at brenna. for þa konungrinn þangat til ok mart manna. brunnu þar margir menn inni adr vt kæmiz. Enn er konungr kom ofan til bæiar var þar mikill elldzgangr. vardi folkit þa vt vid Sandbru. konungr for þangat ok kom þar i mannhaaska mikinn. þa var sem iafnan i mannraunum ath konungr for diarfliga ok þo varliga ok raadliga at koma þui fram er hann villdi. Þar flutu vti fyrir kuggar nockurir komnir af Gautlandi ok for konungr vt i baatinn ok rere til kugganna ok feck þar marga stora katla ok voru þeir fylldir af sio ok fluttir sua vpp aa bryggiur. var siþan sionum steypt i elldinn ok vard hann sua sleyctr med guds miskunn ok konungs giftu. Þar vard ok faam dogum sidarr vndarligr atburdr at þar geck reididuna med elldingum ok laust i þekiu þess loptz er jungherra Magnus var i son Hakonar konungs ok reif raafrid vpp vm nockura fadma. var þat mikil guds miskunn er elldingin laust eigi inn. enn hon for siþan a vaaginn vt ok laust siglutre a kiol einum er flaut fyrir bænum ok tok reidi sundr i smaar flisir. einn lutr af trenu vard at skada manni er kominn var aa kiolinn at kaupa glys or bænum enn einga sakadi adra þa er a kiolnum voru. Bærinn var allr brunninn fyrir innan Sandbru vtan faair gardar jnn vid vaagsbotn. Hakon konungr veitti rikuliga veizlu i konungsgardi ok gifti Ceciliu dottur sina Haralldi Sudreyia konungi. eftir þat byrr hann ferd sina til stefnulags vid Suia. ok hafdi mikit lid ok mart skipa. Enn er hann laa i Elldeyiarsundi gaf hann Joni Dungadarsyni konungsnafn. ok for hann þadan nordr aftr ok ætladi vestr med Haralldi konung ok þeir Duggaall baadir enn þo settuz þeir aptr baadir. sat Jonn konungr i Biorgyn vm vetrinn enn Duggaall for austr eftir konungi ok var med honum þann vetr. Haralldr konungr for vm haustid or Biorgyn ok fru Cecilia kona hans. þau hofdu eitt skip mikit ok þar aa mart godra manna. þau komu ecki til Sudreyia aa þui hausti ok tyndiz skip þat ok allir þeir menn er aa voru. ok er þat flestra manna ætlan at þau hafi tynzst i Dynraust fyrir sunnan Hialltland þuiat rekinn kom af skipunum sunnan aa Hialltland. Þotti þetta enn mesti mannskadi ok þat var Sudreyingum et mesta nidrfall ok vgifta er þeir mistu sua braadliga þuiliks hofþingia sua giftusamlig sem hans ferd hafdi vordit at þui kuonfangi sem hann hafdi feingit ok odrum sæmdum. Hakon konungr for til Vikr. hann laa miok leingi i Dyngiu ok beid erchibyskups. hann hafdi meirr enn .xxx. skipa ok flest stor.
Andlaat Vlfs
231. Eirekr Suiakonungr hafdi dregit saman her mikinn i Suiþiod ok for vm sumarit vestr til Gautlandz. þar var med honum Vlfr jarl ok herra Birgir maagr hans ok margir adrir gofgir menn. þeir hofdu mikit lid ok flest a hestum. þeir komu til Liodhusa ok var þa eigi Hakon konungr kominn. enn med þui at Suiar hofdu litla vist flutt med ser mattu þeir eigi bida Nordmanna ok ridu vpp aftr i Suiþiod. Þat bar ok til at jarl var nockut[131] siukr. þat sama haust andadiz hann ok þotti þat Suium enn mesti skadi. ok skiott eftir andlaat hans gaf konungrinn herra Birgi maagi sinum jarlsnafn ok gerdiz hann inn mesti hofþingi ok hafdi oll landraad med konungi. Litlu eftir andlaat Vlfs jarls letu þeir Eirikr konungr ok Birgir jarl taka af lifi Holmgeir son Knutz konungs langa frænda Vlfs jarls ok annarra Fulkunga. enn þa for vtlægr af Suiþiod herra Philippus er aadr hafdi verit mestr styrkr herra Holmgeiri. hann aatti Helenu modur hans ok (dottur) Petrs Strangasunar. Philippus var dottursun Philippi jarls er fell aa Akri vid Oslu ok skylldr Hakoni konungi.
Fra Hakoni konungi
232. Hakon konungr for til Konungahellu vm haustid nockuru sidar enn Suiar hofdu brott farit. laa konungr þar vm rijd ok skipadi þui sem honum bar naudsyn til. enn med þui at engi hafdi vordit fundr þeirra Suiakonungs þa gerdi hann menn vpp i Suiþiod Einar smiorbak ok Olaaf profast aa fund Birgis jarls ok foruitnaz af honum huersu Suiakonungr ætlar at fara skylldi vm skipti þeirra Nordmanna. þeir hofdu ok fleiri erendi til jarls þau sem enn koma vpp sidarr ok her mun verda fra sagt. Hakon konungr for nordr i Vikina til Tunsbergs ok gaf monnum heimleyfi. Þetta vor adr hafdi andaz Þorkell byskup i Oslu enn vm haustid var vigdr til byskups Hakon er þa var skolameistari. þa var ok vigdr til byskups Haufir til Orkneyia. Erchibyskup for þa heim nordr. þetta sumar hafdi hann laatid setia grundvỏll til Cristzkirkiu sua langt vestr sem nu er. Hakon konungr sat vm vetrinn i Vikinni ok var þessi annarr vetr ens fiorda tigar konungdoms hans. Þenna vetr komu þeir austan Einar ok Olafr ok sogdu at jarl hefdi vel tekit þeirra erendum ok quez giarna vilia vera vin Hakonar konungs. gaf hann þat raad at þeir skylldu finnaz vm sumarit eftir i Elfinni ok binda sætt sina med vinaattu ok fastmælum. Þeir hofdu þat maal flutt fyrir jarli at þat væri vænst til fridar ef teingdir tækiz milli hofþingia ok gifti jarl Rikizsu dottur sina Hakoni konungi vnga. Jarl tok þessu vel ok var siþan i ollum maalum linari enn aadr. let þetta val tala mega þa er þeir fyndiz sialfir.
Liflat Alexandri
233. Tiþendi þau frettuz til sannz at Haralldr konungr ok Cecilia konungsdottir hofdu tynz sem fyrr er sagt. Hakon konungr sendi þa ord til Biorgyniar at Jonn konungr skylldi þa fara vestr sem skiotazst ok gæta rikis i Sudreyium til þess er hann sendi fleiri hofþingia til. siþan bioz Jonn konungr af Noregi ok for vestr vm haf. Alexandr Skotakonungr sendi iafnan til Noregs at fala laundin vid lausafa ok sua hafdi hann enn gert þetta sumar. enn þo hafdi hann annat raad med hondum þat er eigi var konungligt at hann dro her saman vm allt Skotland ok bio ferd sina i Sudreyiar ok ætladi at vinna laundin vndir sik. hann gerdi þat bert fyrir sinum monnum at hann ętlar eigi at |[132] letta fyrr enn hann hefdi sett merki sin austr vm Þursasker ok vndir sik brotid allt Noregskonungs riki þat er hann aatti fyrir vestan Solundarhaf. Alexandr konungr gerdi ord Joni konungi af hann villdi finna hann. enn sa fundr vard ecki fyrr enn .iiij. iarlar af Skotlandi selldu honum tru sina til þess at hann skylldi fara i gridum af þeim fundi huart sem þeim semdi edr æigi. Enn er þeir funduz konungarnir beiddi Skotakonungr Jon konung at hann skylldi gefa vpp Biarnaborg i hans valld ok .iij. adra kastala er hann hellt af Hakoni konungi ok þat riki annat sem Hakon konungr hafdi skipat honum. enn Skotakonungr kuaz mundu fa honum myklu meira riki i Skotlandi ok þar med sitt traust ok vinaattu ef Jonn konungr villdi til hans snuaz med fullum trunadi. Þessa eggiudu allir Jon konung bædi frændr ok vinir. enn honum for vel ok einardliga at hann kuez eigi vilia riufa eida sina vid Hakon konung. for Jonn konungr i brott ok nam eigi fyrr stadar enn hann kom nordr i Liodhus. Þa er Alexandr konungr laa i Kiarbareyiarsundi dreymdi hann draum. at honum þotti koma at ser .iij. menn. þotti honum einn vera med konungligum skruda sa var miok ohyrligr riodr i andliti ok helldr digr medalmadr vexti. annar madr syndiz honum granvaxinn ok dreingiligr ok allra manna fridazstr ok tiguligazstr. enn þridi var myklu mestr vexti ok allra þeirra ofrynligazstr. sa var miok framsnodinn. sa varp ordum a konunginn ok spurdi ef hann ætladi til Sudreyia. hann þottiz suara at þat var vist at hann ætladi vndir sig at leggia eyiarnar. draummadrinn bad hann aptr snua. kuad honum eigi annat hlyda skylldu. Konungr sagdi drauminn ok fystu flestir at hann skylldi aftr huerfa enn konungr villdi þat eigi. ok litlu siþar tok Alexandr konungr sott ok andadiz. þa rufu Skotar safnadinn ok fluttu konunginn vpp i Skotland. Sudreyingar segia at þessir menn er konungi synduz i suefni væri hinn heilagi Olafr konungr or Noregi ok inn heilagi Magnus jarl af Orkneyium ok enn helgi Kolumba. Skotar toku til konungs Alexandrum sun Alexandrs konungs. hann feck siþan dottur Heinreks Englakonungs ok gerdiz mikill hofþingi siþan.
Hakon konungr bioz or Oslu
234. Hakon konungr byr ferd sina vm vorit or Oslu austr til motz vid Suia eftir þui sem mællt var. hann hafdi mikit lid ok fritt. hann styrdi Olafssudinni enn Hakon konungr vngi hafdi Drekann. morg hofdu þeir onnur storskip. konungi byriadi helldr seint. þa var med konungi herra Philippus Lafranzsun frændi konungs hann var þa landflotti or Suiþiod fyrir konungi ok jarli. Ok þa er Hakon konungr for vpp eftir Elfui let hann vanda miok rodr a skipum. var þa vid slegit ollum bunadi ok farit med ollum pris. sem Sturla quad.
- Miok er þat frægt
- at fara villdi
- sigri sæmdr
- til Suia fundar
- grundar vỏrdr
- godu heilli
- a Raandvers
- remmiskidum.
- Var leidangr
- sem logi væri
- gulli glæstr
- vm grams flota
- þar er baugtungl
- blika knaattu
- yfir haareid
- huert vidr annat.
- Enn ellding
- ifla folldar
- langa leid
- lysa knaatti
- lofanlig
- þa er litum skipti
- himna sol
- vid hafraudul.
Þa er Hakon konungr kom til Konungahellu spurdi hann til sannz at Eirekr konungr hafdi austan komit ok sua Birgir jarl ok margir adrir hofþingiar. Enn er þeir spurdu til ferda Hakonar konungs var þeim sagt at hann hefdi fiolda skipa ok mikit lid. þa villdu Suiar enn eigi bida ok reid (konungr) enn vpp aa Gautland enn jarl var eftir i Liodhusum vm rijd. Var þa sagt Hakoni konungi at meiri vaan væri at jarl væri i brottu ridinn. Þa er konungr laa i Elfui kom til hans Matheus er siþan vard vsaattr vid Birgi jarl ok sagdi konungi kuediu jarls. hann quad jarl ridinn vpp i Gautland. siþan mællti hann til konungs. þat hugdi jarl at þetta mundi vera fridarfundr ok skylldu þer hafa talat felagskap yduarn ok vinaattu. enn nu er hann spurdi at þer hofdut her mikinn vissi hann ecki huart þer villdit frid edr eigi. Herra Mathaus flutti ecki leingra ok for siþan i brottu.
Hakon konungr sendi til jarls
235. Eftir þetta kalladi konungr til sin raadgiafa sina ok leitar vid þa huert raad taka skal. þotti þeim vndarligt er Matheus hafdi sua skiotliga farit. Gunnar konungs frændi hafdi þa Elfarsyslu ok var mikill vin jarls. hann flutti þat at jarl mundi þegar aftr huerfa er eftir honum væri ridit. var þat raads tekit at Gunnarr konungsfrændi var sendr til jarls ok Þorlaugr bosi. mællti konungr sua at þeir skylldu eigi leingra tala vid jarl enn Matheus hafdi vid hann talat. Siþan fara þeir ok fundu jarl (i) Gautlandi. var hann helldr stridr i rædu ok taldi at. at Hakon konungr hafdi sua mikit lid haft. Gunnar sagdi at honum geck eigi vtrunadr til þessa helldr var þat sidr hans at fara med storskipum vel bunum. leitadi Gunnar þa eptir vid jarl blidliga ok bad hann aftr huerfa til tals med konunginn. enn jarl sagdi at Eirekr konungr var ridinn i et eystra Gautland ok hann matti ecki aftr snua. Gunnar sagdi at þar voru oll landraad er jarl var ok hann var bædi konungr ok jarl yfir landinu. Eireki konungi var þannig haattad at hann var faamælltr ok miok klestr i malinu ok let hann af þui adra tala miok a þingum edr stefnum. Birgir jarl gerdi þann orskurd at hann mundi fara vpp til Liodhusa ok bida þar fram yfir annan sunnudag. enn þetta var laugardag. fara þeir Gunnar ok Þorlaugr bosi nu til konungs. Siþan byrr konungr ferd sina til motz vid jarl vpp til Liodhusa medr allann her sinn. sem Sturla quad.
- Sua var Elfr
- aull at lita
- glæsilig
- sem aa gull sæi.
- frægdar folki
- er flota þeysti
- lofsæll konungr
- Liodhusa til.
Hardla mikils þotti Gautum vm vert er þeir sa morg storskip ok vel buin. miok voru þeir hræddir ef hofþingiar sættiz eigi at Noregs konungr mundi gera storvirki i landi þeirra. sem quedit var.
- Gedsteinn
- gautzskra manna
- var styriar stund
- i stalld drepinn.
- aadr ognstorr
- iattad hafdi
- Suia gramr
- siklings bodi.
Hakon vngi kuentiz
236. Hakon konungr lagdi at vid Þorskabacka fyrir vestan aana gegnt Liodhusum ok beid þar til þess er jarl kom. enn siþan foru mann i millum þeirra. var þa talat bonord Hakonar vnga konungs ok margir lutir adrir vm sættir þeirra. Eftir þat senduz þeir gisla i milli ok funduz sialfir med þui moti at jarl for yfir aana til konungs ok tauludu þeir þa |[133] sin i milli. foru allar rædr vel i milli þeirra. tala þa fastliga at fridr skylldi standa milli Noregs ok Suiarikis. huorigra vvinir skylldu ok eflaz i annarra riki. ok her med festi Hakon konungr vngi Rikizsu jarlsdottur ok skylldi saa raadahagr takaz þa er þeim þotti timi til vera. Eftir þetta skildu þeir med enum mesta kærleika. for jarl vpp i Suiþiod enn Hakon konungr til Konungahellu ok for vm haustid nordr til Tunsbergs ok þadan til Biorgyniar ok efnadi þar til vetrsetu. Þetta haust kom vtan af Jslandi Heinrekr byskup ok sagdi þau tiþendi at Þordr kakali lagdi litla stund aa konungs maal. afflutti byskup miok maal Þordar. konungr tok byskupi vel ok let hann stefna Þordi vtan til sin. Hakon konungr sat þenna vetr i Biorgyn ok var þessi enn .iij. vetr (ens) fiorda tigar rikis hans. Vm vorit komu menn austan or Suiavelldi ok sogdu at Eirekr Suiakonungr væri andadr. var þat flestra manna ahugi at sonr jarls væri næstr konungdominum systurson Eireks konungs þuiat systir hans aatti allann arf eftir hann. Philippus son Knutz konungs langa þottiz enn vera nær konungsnafni þuiat hans fadir hafdi verit konungr med Eireki konungi Knutzsyni. Magnus broki þottiz enn vera nær konungdominum. hann var dottursun Knutz konungs Eirekssunar er leingi var konungr i Suiariki. Enn þegar Birgir jarl kemr til þuiat hann hafdi mest landraad þa fylgdu þui flestir at hans son væri bezst til kominn konungdomsins. var siþan Valldimar til konungs tekinn son Birgis jarls. enn þetta mislikadi hofþingium þeim er eigi þottuz verr til komnir rikissins.
Abel sueik Eirek brodur sinn
237. Þetta sumar vrdu mikil tiþendi i Danmork. þa tok Abel med vel Eirek konung brodur sinn ok let taka af lifi aa Lafranzvoku aptan. siþan let hertuginn taka sik til konungs yfir allt Danavelldi ok gerdiz rikr hofþingi. Hakon konungr for vm haustid nordr til Þrondheims ok let þar bua til vetrsetu. Þetta haust komu þeir af Jslandi Siguardr byskup ok Þordr kakali ok fundu konung i Þrondheimi. þar var þa mart islenzskra manna. Heinrekr byskup Gizsur Þorualldzsun Þorgils skardi Jonn Sturlusun Finnbogi Helgasun Sæmundarsynir Philippus ok Haralldr. var med þeim mikill sueitardraattr þuiat huerr villdi sem fyst vt naa. Heinrekr byskup flutti þat mest at Gizsur skylldi vt fara þuiat hann stod mest i moti Þordi ok kalladi þat vnytt er Þordr hafdi syslat. sagdi hann flutt hafa i ollu sinn lut enn ecki konungs erendi. ok var þui meirr truat at sinni. Þenna vetr kom austan af Suiariki herra Knutr son Magnus broka frændi konungs. Enn aatta dag bar Hakon konungr koronu sina ok hafdi þa i bodi sinu alla enu bezstu menn er i voru bænum Sigurd erchibyskup ok liodbyskupa korsbrædr. þar var Knutr jarl ok herra Knutr frændi hans ok allir enir bezstu menn or Þrændalogum. þessi var enn .iiij. vetr ins fiorda tigar rikis hans. Vm vetrinn foru ordsendingar milli þeirra Abels Danakonungs. sendi Hakon konungr sudr Biarna Moysessun med brefum enn Abel sendi sunnan adra menn i mot med brefum sinum. var þat mællt at þeir skylldu finnaz konungarnir vid landamæri ok semia þa luti er Hakoni konungi þotti aafaatt vid Dani.
Fra Hakoni konungi
238. Þenna vetr er Hakon konungr sat i Þrondheimi komu austan or Gardariki sendimenn Alexandri konungs af Holmgardi. het sa Michiall ok var riddari er fyrir þeim var. kærdu þeir vm þa luti er vid aattuz syslumenn þeirra Hakonar konungs nordr a Morkinni ok Austrkirialar þeir sem skattgilldir voru vndir Holmgarda konung. þuiat þeir aattuz iafnan vid vfrid i raanum ok manndrapum. voru þar stefnur at aattar ok raad fyrir gert huersu þat skylldi nidr setia. þat hofdu þeir ok at erendum at þeir villdu sia fru Cristinu dottur Hakonar konungs þuiat Holmgardz konungr hafdi sua bodit þeim at þeir skylldu leita eftir vid Hakon konung ef hann villdi gifta fruna syni Alexandri konungs. Hakon konungr gerdi þat raad at hann sendi menn or Þrondheimi vm vorit ok foru austr til Holmgardz med sendimonnum Alexandri konungs. var fyrir þeirri ferd Vigleikr prestzsun ok Borgar. foru þeir til Biorgyniar ok sua et eystra. quomu þeir vm sumarit i Holmgard ok tok konungr vel vid þeim ok settu þeir þa frid milli siin[134] ok skattlanda sinna sua at huoregir skylldu odrum ofrid gera Kirialar ne Finnar ok helltz su sætt ecki leingi. J þann tima var vfridr mikill i Holmgardi. geingu Tattarar aa riki Holmgardz konungs ok fyrir þær sakir var ecki litid aa bonordit þat er Holmgardz konungr hafdi flytia laatid. Ok er þeir hofdu lokit erendum sinum foru þeir austan med sæmiligum giofum er Holmgardz konungr sendi Hakoni konungi. komu þeir austan vm vetrinn ok fundu konung i Vikinni. Hakon konungr for vm sumarit or Þrondheimi sudr til Biorgyniar ok sat þar. herra Knutr son Magnus broka var med konunginum. Þa kom austan or Vikinni til motz vid konung herra Philippus ok herra Philippus sun Knutz langa. beiddu þeir Hakon konung at hann skylldi fa þeim styrk til þess at þeir mætti fa þat riki er þeir þottuz vera tilkomnir. enn konungr villdi eigi nockurn styrk fa þeim þuiat þat voru einkamaal þeirra Birgis jarls at huargi skylldi efla annars vuini. Eftir þetta fara herrarnir i brott ok fyst sudr til Vindlandz ok eflduz þadan at lidi bædi Þyduerskum ok Vindum ok foru siþan til Suiarikis ok reistu vfrid moti Birgi jarli.
Gerdir menn til Jslandz
239. Þetta sama sumar var mart manna af Jslandi med Hakoni sem fyrr greinir. ok voru margar stefnur at aattar hueria skipan aa skylldi gera vm landit. enn þat var af gert at þeir voru vt sendir Heinrekr byskup ok Gizsur ok Þorgils skardi. ok voru þeim skipud riki þau a Jslandi er konungr hafdi þa heimilldum aa tekit. skylldu þeir siþan flytia konungs maal vid adra landzmenn. Sæmundarsynir foru vt aa odru skipi ok gafu þeir aadr med handfestu þeirra manna forraad konungi er þeir aattu. Siguardr byskup Þordr ok Jon Sturluson voru þa eftir i Noregi. Skip þat er Sæmundarsynir voru aa tyndiz ok quamuz .iiij. af. enn þat skip er byskup var aa ok Gizsur ok Þorgils |[135] vard aptrreka til Noregs vm haustid ok braut skipit enn voru i Þrondheimi vm vetrinn.
Fra Hakoni konungi
240. Hakon konungr for vm haustid austr til Vikr ok ætladi til motz vid Danakonung Aabel sua sem ord hofdu aadr vm farit i milli. þuiat þar hafdi margr flutningr milli farit. var þat talat at þeir mundi gera teingdir milli sin Noregs konungr ok Dana konungr med þui moti a(t) jungherra Magnus mundi a fa dottur Aabels konungs. for Hakon konungr allt austr til Elfar vm haustid ok spurdi hann þa ecki til Aabels konungs. sigldi Hakon konungr allt austr til Mostrarsundz ok laa þar vm rijd. komu þar til hans kuggar margir bædi Vindlandzfarar ok adrir kaupmenn. vard Hakon konungr þa viss at Abel konungr ætladi ecki at hallda stefnu vid hann. sneri þa Hakon konungr aftr i sitt riki ok for vm haustid til Osloar ok efnadi þar til vetrsetu. Þetta sumar var vfridr mikill i Suiþiod med Birgi jarli ok hertuganum er adr var fra sagt. hofdu þa huorirtueggio her mikinn ok foruzst i mot. Enn er þeir timar voru komnir er þeir hofdu akuedit med ser Hakon konungr ok Birgir jarl at vngi konungr skylldi gera brudlaup sitt til jumfru Rikizsu. enn med þui at jarl hafdi vfrid mikinn i Suiavelldi þottiz hann eigi mega sækia þessa brudlaupsstefnu eftir þui sem mællt var. tok hann þat raad at hann sendi austan dottur sina med vegligu foruneyti. voru þar med henni .ij. byskupar annar Lafranz byskup af Skaurum ok Magnus byskup or Suiariki herra Karl sun Vlfs jarls ok margir adrir aagætir herrar ok hofþingiar af Suiariki. var þessi ferd en skauruligzsta fyrir sakir fiar ok foruneytis. Þetta folk fann Hakon konung i Oslu ok tok hann med þeim med hinum mestum sæmdum sem Sturla quad.
- Austan sendi gulli glęsta
- Gauta styrir megindyrum
- seima þollr med sæmdum ollum
- sina dottur arfa þinum.
- volldugr toktu af mestri milldi
- maalma skerdir Suia ferdir
- alldir dyrki yduart valldi
- eirarsamt vid brudfaur þeira.
Nv var buit til veizslu mikillar i Oslu ok var veitt brudlaup vnga konungs ok jumfru Rikizsu. var at þeirri veizslu bædi fiolment ok gỏdment. enn er veizslunni var lukt foru Suiar heim ok leysti konungr þa vt med sæmiligum giofum. Enn medan þeir voru i Noregi vrdu mikil tiþendi i Suiariki. þa hofdu þeir fundiz vid Herenazbru Birgir jarl ok herrarnir baadir Philippus huorrtueggi ok Knutr Magnussun ok kuomu þeir a valld jarls allir. enn hann let haalshauggua þa alla ok marga þyduerska menn med þeim enn flestum ollum suænskum monnum gaf hann grid. vm þessi verk var allmisiafnt talat. siþan giordiz fridr i Suiþiod.
Brefasending keisara
241. Ðat er nu at segia er fyrr er sagt at med þeim[136] Hakoni konungi ok Fridreki keisara var enn mesti felagsskapr. foru iafnan menn i milli þeirra med agætum sendingum. enn þa hafdi nockura rijd verit vfridr milli Nordmanna ok Lybikumanna af raanum þeim er fyrr var sagt. Hakon konungr hafdi ritad til keisara at Nordmenn hofdu eigi frid at sigla til Lybiku enn keisari hafdi valld yfir stadnum. Þat sumar er Eirekr konungr var suikinn i Danmork komu bref fra keisara þau er þat vottudu at Nordmenn skylldu hafa frid i Lybiku. þat stod ok aa brefum at keisari mundi meiri sæmd gera Hakonar konungs enn annarra hofþingia aa Nordrlondum. þuiat hann kuaz mundu stadinn i Lybiku vpp gefa i hans valld sua at hann væri þar frialsliga herra ok hofþingi yfir kuaz þar mundu fyrir setia sitt bref ok jnnsigli ef Hakon konungr villdi sækia laata. Enn er Hakon konungr sa þessi bref gerdi hann sendimenn bædi til keisara a vit þessarra boda ok sua til Lybiku at leggia fullkominn frid vid stadarmennina. ok for þangat Biarni Moysessun enn til keisara voru sendir sira Askatin ok Amundi Haralldzsun. Foru þeir vm haustid or Biorgyn vm vetrnaatta skeid sudr til Danmerkr. þeir komu at hinum .xiij. degi i Fenidi ok spurdu þau tiþendi at keisarinn hafdi andazst fyrir jolin vt aa Puli. hurfu þeir þa aftr ok ætludu i Suafua aa fund herra Konraads sunar Fridreks keisara. J þeirri ferd voru þeir teknir ok innsettir. voru i þeirri prisund til þess er herra Konraadr let leysa þa. foru þeir siþan a fund Konraads ok tok hann þeim sæmiliga enn eigi fengu þeir þau erendislok sem þeir mundi ef keisari lifdi. Enn þat er maal manna at Fridrekr keisari hafi einnhuerr gaufgazstr verit i enni sidarri æfi. hann var keisari .xix. vetr ok .xx. enn eftir þat fell nidr keisaradomr sua at eingi var siþan þar til er þessi bok var samansett ok Magnus hafdi verit .ij. vetr konungr at Noregi siþan er Hakon konungr for vestr vm haf. Eftir þetta for Askatin nordr i Noreg ok fundu Hakon konung i Biorgyn vm Jonsvoku skeid ok sogdu þau tiþendi sem þeir hofdu ok þotti konungi enn mesti skadi at keisara. Biarni Moysessun kom aftr ok hafdi gert frid vid Lybikumenn ok voru þeir siþan vinir Hakonar konungs.
Herbunadr
242. Hakon konungr sat vm vetrinn i Oslu eftir brudlaupsgiordina Hakonar vnga. A þessu sama ari hafdi andaz Paall i Hamri byskup. þessi var enn .v. vetr ins fiorda tigar rikis Hakonar konungs. Vm vaarit i faustu vrdu mikil tiþendi i Þrondheimi. þa andadiz Sigurdr erchibyskup annan nonasdag Martij. enn i stad hans var kosinn til erchibyskups Saurli er aadr var korsbrodir i Hamri. for hann þetta sumar aa fund Jnnocentij pafa ok feck vigslu af honum. Saurli erchibyskup vigdi .ij. byskups aa pafagardi annan Petr byskup til Hamars hann var predicari enn annan Rikgard byskup til Sudreyia. Vm vorit bio Hakon konungr ferd sina or Oslu ok for austr til Elfar ok fann þar Birgi jarl. sagdi Hakon konungr jarli huert lausmæli Abel konungr hafdi synt honum er hann hafdi rofit stefnuleidangr vid hann. jarl sagdi at Danir hofdu gert Suium mikinn skada i raanum ok manndraapum enn þat mest er þeir hofdu eflt[137] þa herrana vpp aa Suiariki. enn med þui at huorumtueggia var illa vid Dani þa gerdu þeir þat raad at þa .xij. manadi skylldu þeir bua her af huorutueggia riki. skylldi Hakon konungr hafa skipaher af Noregi enn jarl skylldi hafa .v. þushundrad af Suiariki. skylldu þeir finnaz vm vaarit vid Elfina ok fara sua baadir i Danavelldi. skylldi Hakon konungr fara i Eyrasund enn jarl aa Hallland ok Skaaney ok finnaz i Eyrasundi ok gera þar raad sin ef Danir bydi engi sæmilig bod af sinni hendi. Siþan skilia þeir. for konungr nordr til Tunsbergs enn jarl vpp i Suiariki. konungr for vm sumarit til Biorgyniar ok sat þar. Þetta sumar foru til Jslandz Heinrekr byskup Gizsur Þorgils ok Finnbiornn. toku þeir þau riki aa Jslandi sem Hakon konungr hafdi þeim skipat. enn þo gerdiz bratt ofridr milli Gizsorar ok vmbodsmanna Þordar. eigi var ok langt aadr enn |[138] byskupi þotti Gizsur eigi efna þat er hann hafdi konungi heitid ok vendi sinni vinaattu til þeirra manna er mestir vvinir Gizsurar voru. sagdi hann þa eingann falskara vera enn Gizsur at riufa alla þaa luti er konungi voru til sæmdar ok hann hafdi heitid. þeim kom ok ecki saman Gizsuri ok Þorgilsi. Þat sumar er Gizsur for til Jslandz feck Hakon konungr Þordi kakala syslu nordr i Gaulardal. enn Þordr sendi til Jslandz Kolbein graun frænda sinn ok þotti hann ecki mikill manna sættir er hann kom til Jslandz. Þetta sumar hellt Aabel konungr strid[139] vid Frisi ok villdi leggia aa þa skylldir meiri enn verit hafdi. þeir hofdu safnat nockurn ok letu miok skoga gæta sin ok er Aabel konungr leitadi eftir þeim var hann lostinn auru ok feck af þui bana. Eftir þat tok Danmork Cristiforus brodir Eireks konungs.
Sigling
243. J Biorgyn let Haken konungr bua til vetrsetu. þessi var enn .vj. vetr ens fiorda tigar rikis hans. Ok er vora tok gerdi hann vtbodabref vm allt land ok baud vt miklu lidi med vistum ok skipalidi ok vopna. gerdi hann bert at hann ætladi her þeim til Danmerkr. Samnadiz saman vm sumarit i Noregi mikill herr. hellt konungr þegar hann var buinn austr til Vikr ok for herrinn ecki miok samfast i fystunni þuiat miok sigldu huerir sem bunir voru. Hakon konungr lagdi til Tunsbergs ok let þar eftir fru Margretu drottningu ok Rikizsu drottningu enn hann sigldi austr vm Folldina. sotti þa mikit lid til hans vm Vikina ok nordan or landi. Hakon konungr hafdi þa Olafssudina enn vngi konungssun Drekann Knutr jarl Dragsmorkina herra Sigurdr konungssun Rygiabrandinn Petr or Gizska Borgundarbaatinn Augmundr krækidanz Gunnarsbaatinn. Baardr or Hestby hafdi enn mikit skip ok morg voru þar onnur storskip. Hakon konungr lagdi at i Heruidarsundi ok kom þar til hans mestr þori lidsins. konungr for þadan inn i Hrafnshollt. þar stod skip þat et mikla er Gunnar konungsfrændi hafdi gera laatid eftir fyrirsogn konungsins er eitthuert hefir mest verit gert i Noregi. Hakon konungr let þa fram setia skipit af backastockum ok reez til þess allgiptusamliga. ok adr enn skipit var fram sett taladi konungr sniallt erendi ok gaf nafn skipinu ok kalladi Crosssudina. enn er flotad var skipinu setti konungr eftir menn at bua skipit. enn hann for þa til motz vid herinn ok sigldi sudr i Ekreyiar ok let flestann herinn þar liggia. enn konungarnir geingu þa aa lettiskip ok flestir lendir menn med þeim ok logdu inn til Elfar ok laagu þar sem Lindisholmar heita. Hakon konungr spurdi þa at Birgir jarl var kominn med Suiaher eftir þui sem þeir hofdu raadit.
Herferd Hakonar
244. Hakon konungr sendi þa nordr eftir Crosssudinni jungherra Magnus son sinn ok Gaut a Meli ok skylldu þeir sigla henni til Ekreyia til annarra storskipa. ok er þeir komu nordr biuggu þeir skipit vm þat sem vantadi. Enn aadr þeir færi or Rafnshollti taladi jungherra Magnus it fysta erendi ok fannz monnum mikit vm huersu sniallt erendi þat var ok vbernskliga þat var fram flutt. Eftir þat helldu þeir til Ekreyia ok er þeir komu i hofnina ok kostudu ackerum þa vard sua mikit suif aa skipunum at elldr kom i dockuna er þeir brugdu vm kadlinum. hugdu menn þa at streingrinn mundi brenna ok toku tialld eitt ok vættu ok ætludu at slockua elldinn med. enn jungherra Magnus var þui skiotari ok betri fangaraads at hann tok byttu eina fulla af dryck ok steypti yfir dockuna ok kældi sua streinginn. Þa er Crosssudin kom i lægi med odrum skipum þa bar iafnhaatt bordin aa henni ok tialldaasa a Olafssudinni. bordit var .ix. alna fyrir ofan sio a Crosssudinni ok var þetta skip miklu mest allra þeirra er þar voru ok var þat þo margra manna maal at eigi hefdi seet iafnmorg storskip i einni hofn. Af þessum leidangri ok skipaflota for mikit ognarbod sudr vm Danavelldi ok þotti monnum sem i moti þessum her mundi ecki raund reisa. sem Sturla quad.
- Aulldum seg ek vfrid gulldut
- vnnviggiar skipudu Daunum sunnan
- vida settu þinar þiodir
- þunnar skeidr af nyium hlunnum
- storir hofdu vtbod ærit
- ydrir þegnar raana hegnir
- ytum þotti ei leidangr litill
- langa stund fyrir vidri grundu.
- Framla dreif til huerrar haumlu
- hilmis þiod ens mærdar froda
- siþan helldu sudr med laadi
- seima stiklir flota miklum
- hræddar wrdu Haallandz ferdir
- hringa balldr af þinu valldi
- eingi madr vard Jota þengils
- ottalauss vid Noregs drottinn.
Hakon konungr hafdi i þessum leidangri marga agæta menn. þar voru .iij. konungar adrir enn hann Hakon konungr vngi Jonn konungr af Sudreyium Duggaall konungr. Knutr jarl. jungherra Magnus. herra Sigurdr konungssun. þessir lendir menn gofgazstir Petr or Gizska Nichulas sun hans Gautr af Meli Bryniolfr Jonssun. Þa er Hakon konungr laa i Ekreyium kom þar Sỏrli erchibyskup vtan fra pafa ok þo fyrir skemstu or Tunsbergi. var med honum Petr byskup. enn aadr var med konunginum Aarni byskup af Biorgyn Askell byskup af Stafangri ok Hakon byskup af Oslu ok margir adrir kennimenn. Hakon konungr lagdi at vid Gullbergseid.
Sættargerd
245. Birgir jarl hafdi .v. þusundir. þar var mart gofugra manna med honum. þar var[140] brodir Vlfs jarls Karl son Vlfs. Folki jarl ok Karl kueisa son Jons engils ok margir adrir agætir menn af Suiþiod. þar var ok Andres konungr af Surdolum brodir Alexandri konungs (af) Holmgardi. hann hafdi flyit austan fyrir Tattarum. Hakon konungr for i Lindisholma Petr or Gizska ok fleiri gofgir menn ok voru i bodi jarls. enn sunnudaginn fyrir Jonsvoku for jarl aa fund Hakonar konungs ok sagdi honum at sendimenn Danakonungs voru sunnan komnir ok laagu vpp i aanni byskupar .ij. ok riddarar .xv. ok eru sendir til þess at sættaz aa þær sakir er Nordmenn telia aa vid Dani. Jonsvoku funduz huorirtueggiu til vidtaals ok þotti monnum jarl flytia meirr maal Dana enn þeir ætludu. enn su vard sætt at Danir skylldu aptr luka allt þat er þeir hofdu fyrir Nordmonnum vpp tekit. laukz þa þegar sumt. enn fyrir þat er eptir stod skylldi Hallland at vedi. enn er Kristiforus konungr villdi eigi þesse[141] sætt at helldiz skylldu riddararnir vera med Hakoni konungi enn sumir med jarli til þess er þeir væri vt leystir. Var þessi sætt ger med brefum byskupanna af huorutueggia rikinu sem Sturla quad.
- Raan gallt rannda |[142] tynir
- rogstridr Daunum siþan
- fyrst koma fura lestir
- fleyuangs til Ekreyia.
- aull het gnogu gialldi
- gullstridi þa siþan
- lond tok lofdungr þrænda
- lidbaals at vedmaali.
Enn er þetta var mællt ok stadfest toku þeir raadagiordir sinar Hakon konungr ok Birgir jarl. siþan raufz leidangr þessi. sneri Hakon konungr nordr til Tunsbergs. kom hann þar nær Petrsmesso. gaf hann ollum monnum þa heimleyfi.
Fra Hakoni konungi
246. Hakon konungr for or Tunsbergi þegar hann var buinn til Biorgyniar ok sat þar vm sumarit. ok er aa leid sendi Hakon konungr Aslak gus austr til landzenda med þat er hann skylldi giallda Daunum. ok er Aslakr kom til Elfarinnar þa komu engir menn af Danmork at taka vid fenu ok engir til þess at greida þat sem mællt var. Aslakr fann Birgi jarl ok sagdi jarl honum sua at Danakonungr villdi at engi fegiolld færi fram aa þui hausti. enn hann villdi at þeir fyndiz sialfir konungarnir vm sumarit ok semdi þa alla luti sin aa milli. Jarl var þessa miok flytandi ok eftir þetta for Aslakr heim. Hakon konungr byr ferd sina nordr i land ok sat i Þrondheimi vm vetrinn. var þessi enn .vij. vetr ens fiorda tigar konungdoms hans. Vm vorit i faustu andadiz Petr or Gizska. hann bioz i faustunni sudr til Biorgyniar ok dualdiz þar nockura rijd vm vorit. Þetta sama vỏr andadiz Saurli erchibyskup i Þrondheimi .ij. postula messu.
Capitulum
247. Eftir andlaat (erchi)byskups aattu korsbrædr tal ok kom þat aa samt med þeim at þeir kuru til erchibyskups Einar smiorbak sun Gunnars grionbaks. enn hann var þaa vt i Paaris. for þa vt meistari Hakon ok meistari Ottar med brefum at segia þetta vera þeirra vilia ok kosning. enn ecki hofdu þeir raad Hakonar konungs vid þetta. Hakon konungr for vm sumarit austr til Vikr ok allt til Elfar til motz vid Danakonuug eftir þui sem Birgir jarl hafdi beitt. lagdi konungr þa austr til Lindisholma enn Birgir jarl var vid Gullbergseid. þar kom ok Kristiforus konungr af Danmork ok var miok hans traust þar sem jarl var. Enn er vm sættir var leitad þa fanz þat aa at Danakonungi þottu byskupar it fyrra sumarit hafa tekit miklu frekara en sua sem hann hafdi þeim bodit. Vrdu konungar aa ecki saattir. enn Birgir jarl hellt i ollu til þess at þeir skylldu semia ok þotti Nordmonnum hann miok hallda eftir vilia Dana. Enn fundr lyktadiz med þui at Danakonungr reid i brott med eingum sættum stadfestum. hann reid sudr eftir Halllandi ok let taka bruar allar af huerri aa sem hann kom yfir. Hakon konungr for nordr aptr i Vikina ok var þar vm vorit ok sumarit. Enn þetta var er nu var fra sagt andadiz Sigurdr konungsson þa ok Askell byskup af Stafangri. Þat sumar sendi Hakon konungr til Jslandz Siguard byskup at flytia maal konungs a þingi a Jslandi. Sigurdr silkiauga for ok vt at skynia huersu einardliga byskup færi i konungs maalum. þeir hofdu morg bref til Jslandz. voru þar aa vtanstefningar vid Gizsur Þorualldzsun ok enn fleiri adra. Ok er þeir komu til Jslandz spurdu þeir at þar hofdu gerz mikil tiþendi vm haustid aadr. þeir Eyiolfr Þorsteinssun ok Rani Kodranssun ok Kolbeinn graun hofdu brent inne sonu Gizsorar .iij. ok marga menn adra a Flugumyri. enn Gizsur drap vm vetrinn Kolbein graun ok þa .vij. enn vm vorit drap Oddr Þorarinssun Rana[143] ok þa .iiij. i Grimsey. var þa mikill vfridr aa Jslandi. Siguardr byskup fann Gizsur fyrir sunnan land ok var hann i stormælum af Heinreki byskupi. Ok er Heinrekr byskup spyrr skipkuomuna reid hann sudr vm heidi ok herdu þeir þa badir byskuparnir at Gizsuri sua at hann reez þa þegar til vtanferdar enn skipadi Oddi Þorarinssyni yfir Skagafirdi ok feck honum i hendr allt sitt maal vid brennumenn. enn Þore tott skipadi hann faudurleifd sina skylldi hann vera til styrktar vid Odd i moti Eyiolfi ok Rafni. Gizsur kom til Biorgyniar. var Þordr kakali þar fyrir ok var med þeim eingi vinafundr. for Gizsur þa þegar austr til Vikr ok fann þar Hakon konung.
Juarr for til Jslandz med konungserendum
248. Þetta sama haust let Hakon konungr bua til vetrsetu a Berginu. var þessi enn .xviij. ok .xx. (vetr) rikis hans. þa[144] voru þeir þar baadir Gizsur ok Þordr. var Þordr aa berginu enn Gizsor i bænum. Vm vorit for Hakon konungr til Biorgyniar ok hafdi Crosssudina. Þetta sumar kom i land Einar erchibyskup af pafafundi ok for þegar nordr til Þrondheims. þotti konungi vndarligt er byskup villdi ecki finna hann. Vm vorit sendi konungr til Jslandz Juar Eglason at flytia sitt erendi aa Jslandi med tilbeina byskupanna þuiat konungr trudi þeim baadum vel. Konungr feck þeim syslu Gizsuri ok Þordi. hafdi Gizsorr i Þrondheimi enn Þordr i Skidu. Þa er Juar kom til Jslandz spurdi hann þau tiþendi at þeir Rafn ok Eyiolfr hofdu drepit Odd Þorarinssun vm vetrinn i Golldingahollti. Þetta sumar hofdu þeir barizst a Þueraareyrum Þoruardr Þorarinssun Þorgils skardi ok Sturla Þordarsun vid Rafn ok Eyiolf. fell Eyiolfr enn Rafn flydi. Juarr var i Skaalhollti vm vetrinn ok þotti honum Siguardr byskup litinn hug leggia aa konungs erendi. for Juarr vm vorit nordr til Skagafiardar ok fann Heinrek byskup ok Þorgils skarda ok flutti konungs maal fyrir þeim. toku þeir baadir vel vndir ok stefndu saman ollum bændum fyrir nordan ok fluttu konungs maal med Juari. kom þa sua at mestr luti bænda i Nordlendinga fiordungi iattudu at giallda skaatt konungi slikann sem þeir yrdi aa saattir vid Juar. Juarr for vtan vm sumarit ok þotti hans erendi minna hafa vordit enn til var hugat. kendi hann þat mest vinum Gizsurar ok fostbrædrum ok enn frændum Þordar ok vinum. Einarr erchibyskup spurdi at Hakoni konungi mislikadi er hann hafdi ecki fundit hann. ferr erchibyskup sudr til Biorgyniar aa fund konungs ok tok hann honum vel. foru allar rædur vel med þeim. Erchibyskup var vin vnga konungs þui at hann hafdi gefit honum konungsnafn. Erchibyskup bad konung gera landaskipti med sonum sinum at ser lifanda þat er þeir iattadi at hallda. taladi konungr þetta vid raadgiafa sina. logdu þat sumir til at Magnus skylldi hafa þridiung af landi ok hertuganafn. sumir mælltu at skipta skylldi i helminga landi þo at Hakon bæri konungsnafn einn eftir fedr sinn. sumir villdu i engu lata misiafna þeirra i millum brædra. Konungr sagdi at þat mundi bezst gegna at gud skipti. var þa ok engu skipt. |[145] Erchibyskup for nordr til stols sins ok skildu þeir med blidu ok mikilli vinaattu. Hakon konungr vngi hafdi þetta sumar gert sendimenn vt i Spania til konungsins af Kastel. var Elis prestr fyrir þeim sendimonnum. hofdu þeir hauka nockura at færa konunginum ok fleiri luti þa er þar voru torgætir. Ok er þeir komu vt i Spaniam tok konungr þeim hardla vel ok sua sendingum þeim er honum voru sendar af Noregi. duolduz þar sendimenn vm rijd i godu yfirlæti. Þenna vetr enn næsta sat Hakon konungr i Biorgyn. ok var þessi enn .xix. vetr ok .xx. rikis hans. Vm vorit nær paschum sendi Hakon konungr Þorlaug bosa ok nockura menn med honum sudr til Danmerkr. skylldu þeir fara a fund Jacobs erchibyskups i Lund. gerdi konungr bref til erchibyskups at hann skylldi senda menn a fund Kristifori konungs ok foruitnazst huart hann villdi nockud hallda af sættum þeim er giorfar voru milli Dana ok Nordmanna vm sumarit er konungr (laa) i Ekreyium. beiddiz konungr af vita þar af sannindi. Enn er Þorlaugr kom sudr i Lund tok byskup vel vid honum ok let hann vera med ser enn sendi menn i Sioland til Roiskelldu a fund Danakonungs. Enn er konungr vissi þeirra erendi hellt hann þeim med ser enn gerdi menn vpp aa Skaaney at taka sendimenn Noregs konungs ok flytia til sin. Enn sem erchibyskup feck niosn af þessu gerdi hann Þorlaug varann vid ok feck honum hesta ok reid hann vpp i Suiariki enn sumir hans felagar voru eftir med byskupi leyniligha. Þorlaugr for et eystra til Vikrinnar ok sua nordr aa konungs fund ok kom at huitasunnudegi til Biorgyniar. sagdi hann konungi sin tiþendi ok ord byskups at Hakon konungr mundi ecki þurfa til þess at ætla at ne einn greidskapr mundi verda aa þui fegialldi er Nordmenn aattu skilt af Donum edr odrum þeim einkamalum er gerr hofdu verit þeirra i milli. Konungr let ser faatt vm þetta finnaz. enn vaan braadara let hann flota skipi sinu Olafssudinni ok gerdi þat ord aa at hann ætladi nordr til Þrondheims. enn er skipinu var vt lagit vndir Fenbring sagdiz hann skylldu sigla austr til Vikr. hann gerdi austr menn fyrir ser med brefum til syslumanna ok kaupmanna þeirra er vanir voru at sigla til Danmerkr ok lagdi rikt vid at engi Eyrarfloti skylldi lengra sigla med landi enn i Ekreyiar ok bida þar til þess er konungr gerdi raad fyrir huernueg hann villdi at þeir færi. Hakon konungr sigldi austr med landi. enn er hann kom i Vikina hellt hann fyrst til Tunsbergs. ok er hann kom þar gerdi hann vtbodabref vm alla Vikina ok stefndi til sin ollum lendum monnum ok syslumonnum þeim er i Vikinni voru. ok droz þar saman mikill herr ok fioldi skipa. hellt Hakon konungr ollum þeim her sudr med landi til Ekreyia. kom þar saman allmikit lid. Var þat avarp manna at eigi[146] mundi vanta .ccc. skipa. sem Sturla quad.
- Eigi aastud iofra hneitir
- ættum godr at rofnar sættir
- stirdar biuggu hirdmenn hardir
- herskips steingr i kyrdum leingi.
- mætum hellt fra Elfi vtan
- audit letztu flotnum dauda
- naudir vissu nyiar sudir
- Nordmanna gramr þar fyrir bordum.
Þa er Hakon konungr kom i Ekreyiarsund sendi hann mikinn luta hersins sudr fyrir Hallland. bad þa heria a landit ok eyda bædi med elldi ok vopnum. sendi nær .ij. lutum lidsins sudr til Glaumsteins. voru þar fyrir Angmundr krækidanz ok Arnbiorn posi Baardr or Hestbæ Aslaakr ok Paall gaas Amundi Haralldzsun. enn þridiungr þessa lids skylldi ganga vpp i Geitskorum. var þar fyrir Jonn drottning ok Jonn Lodinssun Þordr kakali ok enn fleiri syslumenn or Vikinni. Þeir sigldu allir samt til Mostrarsundz sem Sturla quad.
- Sueida letu þinar þiodir
- þunnar skeidr vnd bunu reidi
- Gautar spurdu leidangr liotann
- lunda vỏll at Mostrarsundi.
- siþan let er seglum hlodu
- snarfeingr konungr ydrir dreingir
- lysa tok af herskips hausum
- hrygdar folk i Dana bygdir.
Þa er herrinn kom i Mostrarsund voru þar fyrir nockurir danskir menn ok (voru) þegar flestir drepnir.
Herferd konungs
249. Bartholomeus messodagr stod a fimtadag. Þa skipuduz Nordmenn til vppgaungu aa Hallland eftir þui sem Hakon konungr hafdi raad fyrir gert. geingu þeir ok vpp vid Glaumstein. enn Jonn huartueggi for fyrst inn Baardfiord[147] ok brendu þar eina kirkiusokn. siþan helldu þeir sudr til Geitkiarra ok geingu þar vpp þar var fyrir nockurr safnadr af landzmonnum ok hellduz þeir litla stund vid ok fell þar mart af Donum. Siþan toku Nordmenn at heria landit ok brenna sem Sturla quad.
- Allualldr rettu þui er ytar helldu
- ognarbraads at fylkis laadi
- prudar naadu sueitir siþan
- soknar strangs aa land at ganga.
- storar letu Hallland heriat
- hirdmenn þinir frelsi sinu
- vida tyndu virda kindir
- vægdarlaust fyrir Geitkiorr austan.
Nordmenn geingu yfir landit ok draapu menn enn brendu bygdir. folkit flydi vndan sem vid komz. sem quedit er.
- Syngia letu snarpir dreingir
- soknar gaugl i fleina kofi
- brandar leyptu aurt or vndum
- ærnu blodi danskrar þiodar.
- vida fellu vegnir þollar
- viga drott i reknum flotta
- falldin geck þar fast at hilldi
- frægr maalma hægis hialma.
Ok enn sua.
- Styrkir geingu menn vnd merkium
- maalma lundz aa vidri grundu
- valgammr sleit at vopna moti
- varma braad at þinu raadi.
- sialfr skipti aurn vid vlfa
- ognar baaru hofud saara
- gylldr stod yfir greypra haullda
- grimrar þiodar meginblodi.
Þeir Augmundr krækidanz geingu aa land Bartolomeus messodag vid Glaumstein ok fengu þar einga motstaudu. enn þo drapu þeir marga menn af Daunum. þeir brendu bygdirnar vm kuelldit ok faustudaginn ok foru allt sudr til aar þeirrar er Eidre heitir ok brendu þar kaupþorp eitt. laugardag sneru þeir aftr ok brendu þa allar bygdir þær sem fyrir þeim vrdu. sem Sturla quad.
- Hæstan kyndu hirdmenn traustir
- heitann elld i Danavelldi
- skęriligr geck husum hærri
- hallar gandr aa suidnu landi.
- vida for vm bukarls budir
- birkisott enn brendar drottir
- bragnar eyddu baali slegnu
- brunnit land til skogar runnu.
Vm nottina fyrir sunnudaginn laagu Nordmenn aa skipum sinum. þa kom aa stormr mikill ok rak nockur |[148] skip þeirra fra þeim or festum enn menn baaru af feit ok geingu sialfir a þau skip er fest voru.
Bod Dana
250. Svnnndag komu Danir ofan med mikinn her. þeir drapu nockura sueina Nordmanna er þeir fundu aa landi ok nockura menn adra er slegiz hofdu eftir i bygdinni at vspecktum. siþan toku þeir skipin þau er at landi hafdi rekit ok gerdu aa baal stor ok ætludu at þat skylldi reka vt at skipum Nordmanna þuiat vindrinn hafdi geingit a land. Nordmenn reru vpp i moti at landinu er þeir sa þessa nylundu ok komu aa stafnliaam a summ skipin ok drogu at ser ok vard þeim ecki mein at þessi vmbud. Eftir þat foru Nordmenn i brott ok brendu nockuru sidar stadinn i Aranesi. sem Sturla quad.
- Gneistum hratt fyrir Elfi austa(n)
- elris garmr i ræfrit varma
- siþan fellu haafar hallir
- hrygdar stund i Dana bygdum.
- innin toku aull at brenna
- ognar strid a Halllandz sidu
- yta rann vm storlig stræti
- stordar vlfr fyrir Glymstein nordan.
Hakon konungr la i Ekreyium til þess er herrinn kom sunnan til motz vid hann. spurdi konungr þa gloggliga oll þau tiþendi er giordz hofdu. þeir toku þa herfangit ok skiptu med konungs raadi. Hakon konungr hugsadi þa eftir at Nordmenn hofdu gert mikinn vfrid i Dana riki. var þat þa raad tekit at senda menn a fund Danakonungs huert raad hann villdi fyrir gera þessum maalum þar sem komit var. huart hann villdi til sætta snuaz edr villdi hann hallda vfrid vid Nordmenn. Med þessum ordum foru þeir Symon prædicari ok brodir Sigurdr. þeir komu aa fund Danakonungs ok tok hann þeirra maalum helldr þungliga let ser mikit vm finnaz er Noregs konungr hafdi (heriat) riki hans. enn engann orskurd fengu þeir þann af Danakonungi at þeim þætti likligt til sætta. foru vid þat a fund Hakonar konungs ok sogdu honum allar rædr Danakonungs ok at þeim þotti hann ecki likligr til nockurra sætta.
Sendimenn
251. Enn þa er Hakon konungr for or Ekreyium setti hann eftir vid Elfi Hakon konung son sinn ok laa hann i Straumssundi med .x. storskipum. þessir voru skipstiornarmenn med konunginum Augmundr krækidanz Veseti af Helli Simon staurr Lodinn staurr Helgi raudi prestr. gestir hofdu .ij. skip mikil. Hakon konungr for i Vikina ok hellt fyst til Tunsbergs ok dualdiz þar litla rijd adr hann for nordr i land. ok er hann kom aa Austragdir kom þar til hans Elis prestr er vngi konungr hafdi sent vt i Spaniam. sagdi hann konungi at i landit voru komnir sendimenn af Spania ok het sa sira Ferans er fyrir þeim var. sagdi hann at þeir hofdu morg erendi til konungsins ok sua at konungr af Spania villdi vera vin hans ok binda þat med enum sterkuzstum teingdum. sagdi at sendimenn af Spania laagu þar fyrir konunginum i Raudasundi. Ok er konungr kom þar fundu sendimenn hann ok sogdu honum sin erendi. konungr gerdi þat raad fyrir þeim at þeir skylldu sitia i Noregi vm vetrinn i Tunsbergi ok bida þar til þess er konungr kæmi nordan vm vorit ok veitti þann orskurd þeirra erendum er honum syndiz med vitra manna raadi. Siþan for Hakon konungr nordr i land ok kom vm haustid til Biorgyniar ok efnadi þar til vetrsetu. Þetta sumar kom Juar Eglasun af Jslandi ok sagdi konungi slik tiþendi sem gerdz hofdu i hans ferdum. Hakon konungr vngi laa vm haustid i Straumsundi sem fyrr segir ok stod Daunum mikil ogn af honum þuiat þeir hofdu miok hræddir vordit vm sumarit vid þann vfrid er þeir hofdu gert aa Halllandi. sendi konungr i þau herud sem eigi voru brend ok lagdi hann a þa mikil fegiolld ok quad aa huersu morg .c. nauta þeir skylldu giallda honum. enn at odrum kosti kuaz hann fara mundu til motz vid þa ok gera þeirra kost med engu moti betra enn þeirra er brent var fyrir. Danir geingu vndir oll alaug þau er konungr lagdi aa þa ok gulldu þeir honum mikinn fiolda nauta enn sumt gialldit leystu þeir med lereptum ok vaxi ok silfri ok audrum kaupmannaeyri. Þetta fe var flutt til Hakonar konungs i Straumsund. hann laa a skipum allt vt til Marteinsmesso. Siolendingar laagu i safnadi vm vetrinn ok voru miok hræddir vm sik at Hakon konungr mundi heria a þa. Hakon konungr hafdi laatid bua fyrir ser til jolaveizslu i Tunsbergi ok for hann þagat fyrir jolin. enn eftir var Augmundr krækidanz ok þeir er syslur hofdu austr þar. Konungr sat i Tunsbergi vm jolin ok komu ordsendingar a jolunum fra Augmundar at konungr skylldi koma austr til styrks vidr hann þuiat þeim voru flutt morg storord af Daunum. Hakon konungr byrr þegar ferd sina ok for .ij. nottum eftir jol af Tunsbergi ok feck mikit vedr ok akafa þuert ok vard at slaga til adr hann naadi hofninni i Spiorr fyrir austan Folldina. Siþan geck konungr aa skutu ok let flytia sik til meginlandz enn hann for et efra at veizslum enn let skipin sigla et ytra austr til Elfarinnar ok kom hann fyrr til Konungahellu. hann sat i borginni i holmanum vid Konungahellu. var hann þar til faustunnar. Enn þa kom bref til hans fra Hakonar konungs fedr sins at hann skylldi fara nordr til Oslu til Hakonar byskups ok bida þar til þess er Hakon konungr kæmi nordan ok þeir fyndiz ok gerdi raad fyrir huersu fara skylldi med þeim vandamaalum er sira Ferant for med. er konungr af Spania beiddi at Hakon konungr skylldi gifta honum jungfru Kristinu dottur sina edr einhuerium af brædrum hans. Hakon konungr for or Konungahellu ỏskudag nordr til Osloar. ok er hann hafdi dualiz þar vm rijd komu til hans bref austan or Gautlandi fra Birgi jarli maagi hans at hann skylldi koma austr sem skiotaz til motz vid hann. Enn med þui at fadir hans var eigi norþan kominn þa byrr hann ferd sina or Oslu til Tunsbergs ok feck i þeirri ferd nockurn siukdom ok bætti gud honum skiott. ok er hann kom til Tunsbergs geck hann aa skip ok sigldi austr til Elfarinnar ok kom til Konungahellu i dymbildagaviku aunduerdri ok for þadan til Liodhusa. ok var þar fyrir honum Valldimar Suiakonungr maagr hans ok fagnadi hann Hakoni konungi med inni mestu blidu. ridu þeir baadir saman vpp i Gautland. Ok er Birgir jarl spurdi at Hakon konungr maagr hans var kominn i Suiavelldi þa aatti jarl tal vid sina menn ok bad þess at allir menn skylldu sem sæmiligaz taka vid Hakoni konungi ok hans monnum. ok lagdi sua rikt vid ef nockurr madr spottadi Nordmenn edr kalladi bagga edr odrum hædiligum nofnum at hann skylldi engu fyrir tyna[149] nema sinu haalsbeini[150]. þeir maagur voru allir saman vm paascha i Vestragautlandi a þeim bæ er i Leinum heitir. Paschadaginn at messu leiddi Valldimar konungr ok Birgir jarl Hakon konung til alltaris ok veittu honum alla sæmd. foru ok allir lutir sem blidaz med þeim maagum. skilduz þeir med enum (mestum) blidskap. |[151] reid Hakon konungr siþan ofan til Konungahellu ok dualdiz þar nockura rijd vm vorit ok bio þadan ferd sina i Vikina. Hann reid iafnan ok skemti ser med haukum ok hundum. ok einn dag er hann for austr yfir aana i Gulleyna at skemta ser. ok er hann kom þadan ena næstu nott feck hann siukleika ok var þa buin ferd hans nordr i Vikina ok for konungr þaa aa skip sitt ok byriadi vel. enn er hann kom austan at Foldinni tok sottin at herda at honum. geck hann þa aa skutu eina ok let roa med sik austan yfir Folldina til Tunsbergs ok færa sik vpp til munklifis ok laa þar. kom þa til læknir sa er kominn er af Spania med sira Ferant ok lagdi raad til vm sottarfar hans. enn sottin þraungdi konungi eigi at sidr ok andadiz hann af þeirri sott ok er aartid hans .ij. nottum eftir crossmesso. Þetta þotti ollum inn mesti skadi þuiat Hakon konungr var enn vinsælazsti af sinum monnum ok aurr af fe. hann var helldr haarr medalmadr ok vel vaxinn fridr sionum vel hærdr ok eygdr manna bazst. vel styrkr madr ok (manna) vopnfimazstr ok lettr aa ser. allra manna bezst hestfærr þeirra er þa voru i Noregi. Lik Hakonar konungs var flutt inn til Osloar ok var hann iardadr i Halluardzkirkiu þar sem Sigurdr Jorsalafari huilir.
Radagerdir
252. Hakon konungr sat þenna vetr i Biorgyn sem nu var fra sagt. ok var þessi hinn fiortugandi vetr rikis hans. ok siþan er predicarar þeir hofdu til hans komit er hann hafdi sent vm haustid til Danmerkr sogdu þeir konung hafua litinn hug aa at sættaz vid Nordmenn. Eftir þat hafdi Hakon konungr vtbod vm allann Noreg. voru minzstar nefningar vm Halogaland enn þui meiri sem sunnar var. hann sendi ord Einari erchibyskupi ok ollum liodbyskupum at þeir skylldu sem skiotaz til hans koma ok fylgia honum i þenna leidangr. Hakon konungr let flota skipi sinu er hann hafdi gera laatid i Biorgyn ok kalladi Mariusudina. þat var allra skipa fridaz. elldr hraut[152] or lunnunum er fram geck. sem Sturla quad.
- Hrinda reedtu herskips brondum
- hilmir frægr aa salltann ægi
- elldi raud fyrir æsi kaulldum
- vnnar meid or dregnum hlunni.
- almenningr vard vt at sinna
- ognar lundr a þinni grundu
- milldir hofdu herbod haulldar
- hardla suelldr or Noregs velldi.
Enn þa er Hakon konungr var buinn or Biorgyn hellt hann austr til Vikr. ok er hann kom fyrir Agdir fretti hann andlaat Hakonar konungs sunar sins. þotti honum þat sem var mikil tiþendi ok þungr skadi. Hellt hann þa fyst til Tunsbergs ok stefndi til sin erchibyskup(i) ok ollum enum vitrazstum monnum er i voru landinu til raadagerdar huersu suara skylldi þeim erendum er sendimenn konungs af Spania hofdu til konungs ok jungfru Cristinar. vard þat konungs atkuædi med raadi vina sinna at hann mundi senda jungfru Cristinu dottur sina vt i Spaniam eftir þui sem konungrinn hafdi ord til sent med þui at jungfruin skylldi kiosa ser til mannz af brædrum konungs þann sem henni likadi. Siþan let konungr bua ferd þeirra. for med henni Petr byskup af Hamri Simun predicari ok enn fleiri lærdir menn Juar Eglasun Þorlaugr bosi Lodinn leppr Amundi Haralldzsun ok margir adrir agætir leikmenn meirr enn .c. manna. Hakon konungr gerdi hana heiman med sua miklu fe i gulli ok brendu silfri skinnavauru huitri ok graarri ok odrum dyrgripum at engi madr vissi dæmi til at þuilikt fe hefdi greitt verit med nockurri konungsdottur af Noregi fyrr. þau hofdu sneckiu mikla ok voru þar gerr herbergi aa annat bord jungfruinni enn aa annat bord sira Perant þuiat hann matti ecki annat fyrir sioverk. Þessi ferd var buin med hinum mesta kostnadi. sem Sturla quad.
- Erren sendi vngan suarra
- vt i lond aa geima þrutinn
- alldri frettiz jofra drottinn
- ędri ferd af heimangiordum.
- allir toku yppiþollar
- vnnartams fyrir lægi sunnan
- aarablacks sem allualldr væri
- innan landz vid dottur þinni.
Þegar jumfruin var buin sigldu þau i haf ok komu af hafi vid Jarnamodu aa Englandi. Munu ver þar letta at sinni at segia af þeirra ferdum.
Bod Dana konungs til Hakonar
253. Hakon konungr dualdiz i Tunsbergi ok kom þar til hans mikil vtbod vm alla Vikina. sem Sturla quad.
- Nordan helldut allt vm aulldur
- audlundr vid þik til fundar
- hufar treystu drifnar dufur
- dygdar menn or Finna bygdum.
- suifa leztu or hueriu hrofi
- hladnar skeidr aa vatnit breida
- sandi ios vm staalin steindu
- stordar gandr fyrir Elfui nordan.
Þa er Hakon konungr var i Tunsbergi kom sunnan af Danmork Absalon predicari er prouincialis var af ollum predicaraklaustrum i norænni tungu. hann var sendr af Danakonungi til Hakonar konungs at Nordmenn skylldu eigi heria aa riki hans. sagdiz Danakonungr helldr vilia eiga stefnu vid Noregs konung ok sættaz vid hann med godra manna raadi. Hakon konungr bar þetta vpp fyrir vini sina. ok fanz þeim sua at ei mætti fyrir aluoru taka þat er Danir mælltu med þui at Danir hofdu rofit fyrr þat sem þeir hofdu talat. þui sagdiz konungr mundu sigla til Danmerkr ok med honum Sigurdr prior er enn hafdi i milli farit aadr vm vetrinn. Eftir þetta byrr Hakon konungr ferd sina af Tunsbergi ok hafdi Mariusudina. þat var dreki ok .xxx. at rumatali ok allra skipa fridazst er gerr hafa verit i Noregi. hofudin voru gulli lỏgd ok suirarnir. seglit var sett med fogrum scriptum. morg hafdi Hakon konungr onnur skip agæta vel buin ok þotti miok likt at sia i solskini sem elldar brynni af hofdum ok vedrvitum ok gylldum skiolldum er vid voru stafnana. sem Sturla quad.
- Digla elldr var senn i segli
- suiptilundr a dyrdarskriptum
- risa toku rodnir hausar
- Rinar logs yfir drekanum þinum.
- vnnar þotti eisur brenna
- Vllar fars af slegnu gulli
- fasti raud yfir flota glæstum
- flesta raund aa skeidar brondum.
Þa er Hakon konungr var buinn sigldi hann af Tunsbergi med ollum herinum austr yfir Folldina. sotti þa til hans mikill herr austan fiardar. Þa er Hakon konungr sigldi austr sigldu Hardengir Þorir Greppssun ok Baardr Grosun a skip Einars erchibyskups ok af stafninn nidri i kinnuanginum ok fauk allt senn aa sioinn stafninn ok skilldirnir þeir sem vid voru enn vedrvitana festi i seglinu þeirra Þoris ok sigldu þeir i brott med þeim. Erchibyskup let roa til aa baati at taka stafninn ok skiollduna. siþan let hann setia |[153] stafninn i skipit ok festa ramliga ok skiallda yfir vtan. ok sigldi sidan sudr til Ekreyia ok fann þar konung. Enn þegar konungr vissi at skip erchibyskups var brotid þa fanz þat at honum mislikadi þat miok. enn sumir menn mælltu sua at minnr væri brotid enn byskupsmenn sogdu. ok er þetta var sagt byskupi let hann taka fra stafninn ok rak hann þar vm strandir. Skipuliga var med þeim Hakoni konungi ok erchibyskupi ok ecki mart. enn til jungherra Magnus var erchibyskup margr enn til faarra annarra.
Fra Hakoni konungi
254. Þa er Hakon konungr laa i Ekreyium hafdi hann stefnur vid raaduneyti sitt ok taladi fyrir þeim ok birti þann skada sem hann hafdi feingit ok allir Noregsmenn i frafalli Hakonar konungs vnga. ok eftir þat sagdi hann sua. þo at almaattigr gud hafi þenna nu at ser tekit þa er þo gott efni i vm konungs kosning þar sem er jungherra Magnus sun minn. Taladi konungr þar vm sniallt erendi ef monnum syndiz at taka Magnus til konungs i stad þess er þa var frakalladr. enn allir menn gerdu godan rom at þessu ok kuoduz giarna vilia. lagdi erchibyskup flest til. Þa suarar konungr. herra erchibyskup sagdi hann. þa er ver aattum at tala vm landaskipti med sonum minum voru þer fysandi at Hakon einn skylldi bera konungsnafn eptir minn dag enn jungherra Magnus skylldi vera hertugi. þotti ydr ok fleirum audrum vndarligt er ek villdi eigi opinberliga gera þa skipan þeirra i milli enn mer þotti vant at misiafna med þeim iafnbornum sonum minum. skaut ek þa sem iafnan minu maali til guds at hann skylldi skipta med þeim. enn nu er sua komit at sa er frakalladr er þer villdut allir hafit hafa enn hinn lifir eftir er þer villdut ok enn fleiri raadgiafar vorir minni sæmdar vnna enn hann var tilkominn. Erchibyskup suarar. iatta ek þui herra sagdi hann at einn væri i senn konungr at Noregi. vnna ek engum manni betr þess at niota enn Hakoni þui at hann var elldri þeirra brædra hafdi ek ok honum konungsnafn gefit. enn med þui at gud hefir hann fra kallat þa ann ek nu konungs tignar engum manni betr enn jungherra Magnusi. At þessu gerdu allir enn bezsta rom. var þat þa raadit at konungr mundi þar hafa almenniligt þing ok mundi Magnusi gefit konungsnafn. enn þo at hitt væri mestr vandi at konungr væri tekinn i Þrondheimi a Eyraþingi þa þotti ollum varligra at landit væri eigi konunglaust medan Hakon konungr væri i brottu or Vikinni.
Magnus til konungs tekinn
255. Jonsvokudag atti Hakon konungr þing i Ekreyium. þar var til konungs tekinn jungherra Magnus. honum gaf konungsnafn Einarr erchibyskup. eftir þat sor hann laug ok rettindi ollu landzfolkinu at ligno domini. siþan sor Knutr jarl trunadareid Magnusi konungi ok þar eftir lendir menn stallarar ok skutilsueinar ok eftir þat .xij. bændr or hueriu fylki. Messudaginn hafdi Hakon konungr Magnus konung i bodi sinu ok alla byskupa. erchibykupi var saar hond sin miok ok var hann þui eigi þar. enn þar voru allir lendir menn ok hirdstiorar. Enn vm daginn eftir veitti Magnus konungr sæmiligar giaiir fyst Hakoni konungi fedr sinum. erchibyskupi gaf hann langskip meirr enn tuitugt at rumatali enn bezsta grip ok enn fleiri giafir. hann gaf ollum enum bezstum monnum sæmiligar giafir. vard hann af sliku þegar storliga vinsæll. tok Magnus konungr þa mikla sueit ok þa flesta sem adr hofdu þenat Hakoni konungi brodur (hans). skylldi hann vera þa eptir til landgæzslu.
Sigling konungs
256. Sem þessir lutir voru skipadir lagdi Hakon konungr herinum i brott or Ekreyium. Magnus konungr for nordr i Vikina ok sat i Tunsbergi vm sumarit. Hakon konungr hafdi til Danmerkr .ccc. skipa ok .xv. skip. þessi floti var allgeysiligr. sem Sturla quad.
- Errin var sem ellding færi
- inn vm bord aa legi nordan
- aulldum varp er hufum helldut
- hilmis kundr til danskrar grundar.
- vida snuddu visa ferdar
- veglig flaust vnd bunu segli
- geiga letud gylldar sygiur
- grundar vỏrdr at Eyrasundi.
Hakon konungr hellt sudr til Eyrarsundz ok Kaupmannahafnar ok laa i Refshaladiupi. mikit fanz Dỏnum vm herinn. þotti bædi vera mikill ok vel buinn sua at engi mundi þuilikann her vtlendzskan hafa komit i Danmork. sem Sturla quad.
- Renna þotti vpp af vnnum
- alla leid af flotanum breida
- hilmis þar sem herskip laagu
- himna elldr i daunsku velldi.
- þeingill kom þar annar eingi
- innanlandz sua at dæmi finniz
- ræsir styrdi rett til iardar
- rikilaatr med afla slikann.
Tyrsdaginn kom Hakon konungr i Kanpmannahaufn. enn faustudaginn eftir kom Danakonungr i stadinn ok hafdi mikinn her ok marga agæta herra af Danmork. þar var Jacob erchibyskup af Lundi ok liodbyskupar. þar var Jatmar af Rę af Vindlandi. Ok er vm sættir var leitad var langt aa milli. voru þa margir Nordmenn eggiandi at heriat væri enn konungr hafdi gefit .vj. naatta frid Daunum. sem quad Gizsur Þorualldzsun er þa var med konunginum.
- Sniallr baud aurgramt ollum
- alualdr gridum hallda
- nadurs glostrætis niotum
- nætr sex ok frid gæti.
Einarr erchibyskup geck mest at sættum. enn þa for enn sem iafnan fyrr at huorum þotti sinn skadi meiri þegar er reiknat var. leitadi erchibyskup þa med konungs raadi at huarr konunganna dæmdi sinn skada ok sinna manna. Ok er þat kom samt stod þat i at Kristiforus villdi fyrr dæma. Ok er þat var sagt Hakoni konungi þa syndiz honum sua sem var at sua reed ollu maalinu er sidarr dæmdi ok þui iattadi hann þessi sætt. Konungr hafdi ok til ætlad huar huerir skylldu vpp ganga ok heria ef eigi tækiz sættin. Danir voru miok fusir saatta þuiat þeim syndiz mikill afli Hakonar konungs. sem Sturla quad.
- Aullum þotti Egda stillir
- ægiligr enn vida frægi
- gunnar logs fyrir grædi sunnan
- geigurþing vid ydr at eiga.
- sætta baadu Sygna drottinn
- sniallraadinn þik Danir allir
- fyrda gramr þuiat fegnir vrdu
- fiandmenn þinir lifi sinu.
Þa er Kristiforus konungr hugsadi þetta maal med sinum raadgiofum þotti honum stor vandi at gera nockura sætt vid Nordmenn. tok hann þa vpp vitrligt raad ok gaf vpp Hakoni konungi alla þa luti er Nordmenn hofdu af gert vid Dani ok med þessu funduz konungar sialfir. Ok er Hakon konungr heyrdi þenna orskurd gaf hann vpp Daunum allann |[154] ofrid ok motgang er þeir hofdu gert Nordmonnum. Til þessarra maala logdu allir gott þeir sem vid voru nema Jacob erchibyskup ok herra Jatmarr af Vindlandi. Eftir sættina drack Hakon konungr med Kristoforo konungi i hans landtialldi. siþan geck Danakonungr a skip Hakonar konungs ok drack med honum. Med þessi sætt bundu þeir fullkomliga sina vinaattu sua at Danakonungr sagdi þat at hann skylldi Hakoni konungi vera i sunar stad enn Hakon konungr honum i fedr stad. skilldi huarr odrum veita med sinum styrk huers sem vid þurfti. Eftir þetta gaf huarr odrum aagætar giafir. þa baud Hakon konungr Kristoforo konungi huart hann villdi helldr þiggia af honum Mariusudina edr .vj. aunnur skip þau er (hann) keyri. enn Kristiforus villdi sidarr kiosa. Eftir þat skildu þeir med enum mesta kærleika. for Hakon konungr nordr i Noreg. vrdu allir menn fegnir hans heimkuomu sem Sturla quad.
- Veitti virda drottinn
- vikelldz giafir rikum
- gullz suiptir hlaut giftu
- gaufugr Skanunga iofri.
- heim kom hilmir Rauma
- huatir fundu þat skatnar
- aar med aufigum tiri
- vlestr ok veg mestum.
Hakon konungr hellt fyst til Tunsbergs ok fann þar Magnus konung ok Margretu drottning. þadan foru þeir til Biorgyniar. þa veitti Hakon konungr Magnusi konungi Rygiafylki. siþan foru þeir nordr til Þrondheims badir ok ætludu at sitia þar vm vetrinn. Margreta drottning var a skipi med Hakoni konungi ok fru Rikizsa.
Vtferd Kristinar konungsdottur
257. Nv er at segia fra fru Cristinu ok hennar foruneyti. Þau foru af Englandi sudr vm sio i Nordmanndi. ok er þau komu þar villdi Juar Eglasun fara it vestra skipleidi enn sira Ferant ok Þorlaugr bosi villdu fyst finna konung i Franz. sneru þau þa ferd sinni aa land vpp ok keyptu meirr enn .lxx. hesta vm þaa fram sem aadr hofdu þau. Þorlaugr ok Ferant foru aa fund Frackakonungs. tok hann vel erendum Noregs konungs ok lagdi þat til at þau skylldi fara et vestra vm Gasconiam. feck hann þeim leidtoga allt til þess stadar er Nerbon heitir ok liggr vid Jorsalahaf. enn er herra sa er i stadnum var vissi quomu jumfruar let hann hana fara aa sinn kost þann dag ok alla hennar menn. Þadan foru þau i Kataloniam[155] þat er i riki konungsins af Aragun ok var þar allvel vid þeim tekit. þadan foru þau vm stor fioll ok hardar gautur fram med Jorsalahafi til þess stadar er Gerno heitir. ok er jarl sa er i stadnum var spurdi til jumfruarinnar reid hann mot henni ok .ij. byskupar med honum ok .ccc. manna .ij. milur. ok er hon kom til stadarins tok jarl i beils hennar ok leiddi hana i stadinn enn byskup aa adra hond til þess er henni var herbergi tekit. Þa er jumfruin reid til Bardzalon reid vt konungrinn (af) Aragun i mot henni med .iij. byskupum ok vtalligum her meirr enn .iij. milur ok fagnadi henni allsæmiliga ok tok sialfr i beilsl hennar ok leiddi hest hennar i stadinn vndir henni ok hellt henni kost ok hennar monnum .ij. daga sæmiliga enn siþan vm allt riki sitt. Enn huar sem þau komu til stada þa ridu i mot jumfru riddarar ok barunar eftir þui sem konungrinn af Aragun hafdi raad fyrir gert. Jumfru kom .ij. naattum fyrir jul i Kastel til þess stadar er Sarti heitir. ok reid þar vt i mot henni Lofuis brodir konungsins af Kastel ok byskupinn af Storga ok var þeim þar alluel fagnat. Þau komu julakuelld til Burghs ok var þar virduliga vid þeim tekit. ok hofdu herbergi i munkaklaustri þui sem konungs systir var i Berfuiger ok heyrdu þar messo i stadnum þridiadag jula. ok offradi jumfru miklu bordkeri enn odru hafdi hon offrat i Rothemadun. ok af slikum lutum ok odrum þui likum feck hon sua mikla frægd i þessarri ferd at engi madr vissi dæmi til at ne ein jumfru vtlend mætti iafnmikla sæmd faa. ok sua hugsa menn eftir at eigi hafi su ferd farin verit af Noregi at iafnvirdulig hafi verit siþan er for Sigurdr konungr Jorsalafari. En fiorda dag jola ridu þau or stadnum Burghs med raadi konungsins af Kastel. þuiat hann villdi at jumfruin kæmi til hans enn aatta dag jula. Þann dag sendi fru Berfuiger konungs systir .vij. kuennsaudla jumfrunni ok þar med balldrkinn er sialf hon skylldi hafa. Þann sama dag reid konungrinn af Kastel ok Palens jarl mot jumfrunni med mikinn her ok fagnadi henni sem hann mundi sinni enga dottur. tok hann sialfr i beilsl hennar ok leiddi hana i stadinn. Enn .x. dag jola reid konungrinn sialfr med henni til Vallident ok kom þa ridandi i mot þeim sun konungsins med vtalligum riddaraher baaruna erchibyskupa ok liodbyskupa ok sendimanna baadi kristinna ok heidinna. let konungrinn fa herbergi jumfrunni þar i stadinum ok virdi hana vm alla luti sua mikils at eingi vtlendr madr hafdi þar komit huarki karl ne kona sa er þar væri iamfnvel fagnat. huert sinn er konungrinn villdi finna hana edr drottning þa leiddu þau hana bædi til sætis. Eftir þetta sendi konungrinn af Aragun bref til konungsins af Spania mags sins ok beiddiz þess at konungrinn skylldi gifta honum jumfruna. Konungr bar þetta fyrir jumfruna ok Nordmenn ok let henni kost aa þessarri gifting ok sagdi at hann var godr dreingr ok mikill hofþingi. enn med þui at Nordmenn vissu at konungr var aa efra alldri þa fundu þeir þat vid vm giaford þetta. var þessa ok ecki meirr leitad enn sua. Eftir þetta taldi konungr vpp alla brædr sina ok sagdi huersu huerium var haattad. hann sagdi at Fridrekr var ellzstr þeirra brædra ok quad hann vera vaskann mann ok godann riddara rettara godann i sinu landi veidimann godann ok þui sagdi hann hafa skard i vaurr. enn Heinrek brodur sinn sagdi hann vera bezstan riddara af ollum brædrum sinum. enn þo quad hann ecki þurfa at tala þuiat hann kuat hann hefiaz i mot ser ok fedr sinum ok strida a þeirra riki. enn Cerius erchibyskupsefni at Tuleth sagdi hann vera duganda mann ok vel skaptann til klerks. enn Philippus erchibyskupsefni af Sibilio brodur sinn sagdi hann ecki vera skaptann til klerks helldr at fara med skemtan haukum ok hundum ok quad hann vera enn mesta einvigismann at biornum ok villisuinum iafnliga gladann ok |[156] kaatr sæmiliga milldr ok litillatr ok hinn bezsti felagi. hann er ok sterkazstr af ollum vorum brædrum ok miok godr riddari. enn af vexti hans villdi hann ecki segia edr fridleik þuiat Nordmenn maattu þat dagliga sia. Þat fanz þeim i at konungi fellz þessi bezst i þocka af ollum brædrum sinum ok sua jumfrunni ok Nordmonnum ok þui kaus hon ser þenna ser til mannz med sinna raadi. Sua sagdi Sturla vm vtferdina.
- Rida fra ek or borgum breidum
- bragna fiold af þinu magni
- vida glaudduz valskar þiodir
- varrar elldz i moti suarra.
- sidan kaus vm sæmdar fusa
- snilldar brudr þann er eigha villdi
- audlings brædr af ydru raadi
- æzstann mann sia gaufugr suanni.
Þat var oskudag er Philippus festi jumfruna med guds miskunn ok raadi konungsins af Kastel ok sialfrar hennar vilia. enn su var en fysta bæn hennar at hon bad þess herra Philippum at hann skylldi laata gera kirkiu inum heilaga Olafi konungi ok iattadi hann þui þegar med fullkomnum goduilia. enn þar þarf eigi morg ord vm at hafa. huetuetna þat sem hon bad þa var þegar syst. Enn sua var a quedit at brudlaupit skylldi vera drottinsdag eftir paschaviku. ok er su stund kom þa var þat veitt med inni mestu sæmd er vera maatti i þui landi. enn miduikudaginn eptir brudlaupsgerdina komu i Spaniam sueinar Hakonar konungs Þoralldi ok Biarni ok sogdu fra ferdum konungsins. Ok eftir þetta biugguz Nordmenn i brott. foru þeir aftr i Noreg Petr byskup Andress Nichulassun ok Amundi Haralldzsun. enn þeir sneru vt i Jorsalaheim Jvar Englasun ok Þorlaugr bỏsi ok enn nockurir adrir ok onduduz i þeirri ferd. Þann vetr eftir er Hakon konungr hafdi farit til Danmerkr vm sumarit sat hann i Þrondheimi sem fyrr segir. þadan bioz hann vm vorit ok Magnus konungr aa land vpp ok foru sudr yfir Dofrafiall. þa hafdi Hakon konungr raadit fyrir Noregi .xl. vetr ok einn vetr. Fru Margreta drottning for it ytra ok hafdi skip þat er Saudarvaumbin het til Biorgyniar. enn þar tok hon Mariusudina ok hellt henni austr til Vikr. fann hon Hakon konung i Tunsbergi. Einar erchibyskup for ecki nordan þuiat þeir Hakon konungr hofdu skiliz med nockurri fæd. Hakon konungr byr ferd sina af Tunsbergi austr til Elfar ok sua Magnus konungr til motz vid Birgi jarl. Þa hafdi Danakonungr laatid gera bref baadi i Noreg ok Suiariki at Hakon konungr ok Birgir jarl skylldu koma til lidueizslu vid hann. þuiat þa var vfridr mikill i Danmork af hernadi þeim er Jarmar gerdi i Siolandi. enn synir greifa Aalfs heriudu i Jotland Jonn ok þeir brædr. ok vard af þessum hernadi inn mesti vfridr i Danavelldi.
Fundr konunga ok Birgis jarls
258. Hakon konungr ok Magnus konungr ok Birgir jarl funduz i Elfi. tauludu þa marga luti sin i milli vm ordsendingar Danakonungs ok þa naudsyn adra sem londunum bar til. reedu þeir þat þa med ser at þeir skylldu bua her af huorutueggia rikinu þau missari. var þat akuedit at .xl. hundrada skylldi hafa huarr þeirra konungr ok jarl nema annarhuarr villdi meira her hafa at veita Danakonungi. For þa sem iafnan allblidliga milli þeirra þuiat þeirra vinaatta var æ þui meiri sem þeir funduz optar. Þa for fru Rikizsa vpp i Suiavelldi med fedr sinum ok leysti Hakon konungr hana sæmiliga af hendi. Jungherra Suerrir var eftir med Hakoni konungi ok var konungr alluel til hans var hann ok et bezsta mannzefni ok vnni konungr honum mikit. Hakon konungr sendi þa sudr til Danmerkr Mariusudina ok tok Danakonungr þui vinsamliga ok sua ordsendingum konungs ok jarls er þeir iattudu honum lidueizslu sinni. Hakon konungr for or Elfinni nordr i Vik ok þadan nordr i land ok kom til Biorgyniar vm vakna skeid ok dualdiz þar vm sumarit. Þetta vỏr aadr brann mestr luti bæiarins i Tunsbergi.
Her heim koma sendimenn
259. Þetta haust komu þeir heim er fylgt hofdu jumfru Kristinu Simun Lodinn leppr ok Amundi Haralldzsun. foru þeir vtan skipaleid af Spania aa einum kugg enn Petr byskup for landveg i Flaandr ok kom hann nockuru sidar. Andres Nichulaassun var eftir i Franz þa .xij. manadi. Þa er þeir Petr byskup fundu Hakon konung kunnu þeir at segia honum morg tiþendi vtan or londum. þeir sogdu mikit fra huersu konungrinn af Spania hafdi fagnat jumfru Kristinu dottur hans ok ollu hennar foruneyti ok huersu hofþingliga hann hafdi þa af haundum leyst. þeir sogdu at þat fe var eigi minna enn atta .c. marka skirra er hann gaf þeim vm þat fram er þeir þurftu til kostnader at hafa. hann hafdi ok sagt vid huern sem Hakon konungr helldi strid skylldi heimill hans styrkr þegar eigi væri til motz konungrinn af Franz edr konungrinn af Aragun maagr hans edr Englakonungr. Hakon konungr het ok þar i mot sinum styrk konunginum af Spania ef eigi væri i mot Suiakonungr edr Danakonungr edr Englakonungr. Konungrinn af Spania bio þa her sinn vt i heidnina ok fysti hann miok Hakon konung at fara med ser ok leysa sua kross þann er hann hafdi tekit. þuiat þar var til pafans leyfi at þar skylldi crossinn leysaz sem til Jorsala væri farit. Petr byskup for þetta sumar i Hamar ok þa sæmiligar giafir af konungi.
Fra Gizsuri
260. Hakon konungr sat vm sumarit i Biorgyn. þa var med honum Gizsor Þorualldzsun. konungrinn gaf honum jarlsnafn enn Gizsur het i mot at frida landit ok laata alla bændr giallda skatt konungi. bar Gizsur þar mikil maal aa at hann mundi þui auduelldliga aa leid koma. Konungrinn gaf honum med jarlsnafninu margar sæmiligar giafir ok leysti hann vel ok sæmiliga ser af hendi. hann sendi vt med honum Þorallda huita hirdmann sinn at skynia huersu jarl færi med konungs trunadi. Marga trunadarmenn sendi konungr til Jslandz at vita huart jarl gerdi eftir þui er hann hafdi heitid. Enn er Gizsur kom til Jslandz þa hellt hann þui vel vpp sem vera aatti. þuiat Hakon konungr hafdi gert meiri sæmd hans enn nockurs mannz annars aa Jslandi i þeirri nafnbot er hann hafdi gefit honum ok morgum odrum sæmdum þuiat hann skylldi þessa nafnbot engum pe(n)ingum kosta ok engi skattr skylldi fyrir þat aa landit leggiaz. Gizsur jarl sagdi at þeir menn sem honum gerdiz handgeingnir hirdmenn[157] edr skutilsueinar at þeir skylldu þuilikar nafnbætr hafa i Noregi af Hakoni konungi. vrdu fyrir þat margir godir menn til at geraz honum handgeingnir ok sỏru honum trunadareida ok sua Hakoni konungi. Er fra vidskiptum jarls ok Jslendinga margar frasagnir sem enn mun sumra getid verda. Vm vetrinn aadr enn Gizsur jarl kom til Jslandz |[158] tok Þoruardr Þorarinssun af lifi Þorgils skarda fyrir þær sakir er konungr hafdi skipat Þorgilsi Eyiafiord ok allar sueitir fyrir norþan Oxnadalsheidi þær sem konungr kalladi sina eign. enn Þoruardr þottiz heimilldir til hafa af Steinvoru maagkonu sinni.
Fra Hakoni konungi ok Donum. capitulum.
261. Hakon konungr efnadi til vetrsetu i Biorgyn. þessi var annar vetr ens fimta tigar rikis hans. Vm vorit eftir stefndi hann til sin lendum monnum sinum ok syslumonnum. let hann þa flota skipum þeim sem hann villdi hafa. ok er hann var buinn sigldi hann austr med landi ok er hann kom sudr vm Jadar komu i mot honum .ij. riddarar af Danmork ok sogdu þau tiþendi at Kristiforus konungr var andadr ok þat med at drottning ok adrir hofþingiar sendu einkanliga ord Hakoni konungi af hann skylldi koma til hialpar vid þau sem hann hafdi heitid Kristiforo konungi. Þetta bar Hakon konungr fyrir vini sina ok raadgiafa. enn huat sem huerr lagdi til þa var þat eigi konungs haattr at hallda eigi ord sin. ok fyrir þui hellt Hakon konungr til Danmerkr aa þui sumri ok hafdi mikit lid ok fritt. hellt hann herinum til Kaupmannahafnar ok fann þar drottningina. Birgir jarl kom ecki. Þa hafdi drottning ok Danahofþingiar sæzst vid sonu Aalfs greifa ok þottuz þa ecki þurfa lidueizslu konungs. fanz þat i ordum Hakonar konungs at honum þotti Danir brugdiz hafa. hann gaf drottningu sæmiligar giafir ok sua drottning honum. hann let taka kugg einn i Eyrarsundi yfir vid Maalmhauga er aatti herra Jonn brodir Jacobs erchibyskups af Lundi. þar voru aa þeir menn er vorit hofdu med Jarmari. enn þeir byskupsbrædr styrktu Jarmar mest af Danahofþingium. Hakon konungr leet þessa menn leida aa mot ok bad Dani fara til ok kenna þa huart þeir væri kaupmenn edr raansmenn. enn landzmenn kendu at þeir voru raansmenn. voru sumir haalshauggnir enn summum annan veg skriptad. Hakon konungr hafdi kugginn ok var þat hestakuggr hans siþan. Enn þegar Jarmar spurdi at Hakon konungr var kominn i Danmork þa flydi hann sudr vndir Vindland. Siþan for Hakon konungr aftr til Noregs enn Danir toku til konungs Eirek sun Kristifori konungs ok var hann þa barn at alldri. Hakon konungr for nordr til Biorgyniar ok sat þar vm vetrinn. þessi var enn .iij. ens fimta tigar konungdoms hans. þa andadiz Petr byskup i Hamri ok þotti þat mikill skadi. Þa tauludu korsbrædr þar vm byskupskosning ok gaatu engann kiorit aadr kosningr huarf vndan þeim ok til erchibyskups enn hann gaf þeim aftr kosning enn nefndi til þann korsbrodur er Lodinn het enn hann var ecki mikill vin Hakonar konungs.
Fastmæli Hakonar konungs ok Birgis jarls
262. Konungrinn sat i Biorgyn vm vetrinn ok hafdi spurt af Jslandi at Gizsur jarl hafdi litinn hug a lagt at flytia hans maal vid Jslendinga. sendi hann þa bref til landzins huersu mikinn skatt hann villdi hafa. med þessum brefum for Juarr Arnliotarsun ok Paall linseyma hirdmenn konungs. Þeir komu vt fyrir alþingi ok foru til þings. var Gizsur jarl þar fyrir. þa voru flutt bref Hakonar konungs ok var þar mikil manndeilld aa huersu þeim var tekit. Flutti Gizsur jarl konungs erendi ok þo nockut med odrum vtveg enn a brefinu stod. enn Sunnlendingar þeir sem mestir jarls vinir voru mælltu i mot skattinum ok sua þeir sem komnir voru austan yfir Þiorsaa. fellu þær lyktir aa at erendi þeirra Juars vard ecki. foru þeir et sama sumar aa konungs fund. Var þat ætlun margra at Sunnlendingar mundu eigi sua diarfliga hafa nitad skattinum ef þat hefdi verit þuert i moti jarls vilia. Hakon konungr for or Biorgyn austr til Vikr ok allt til Elfar ok med honum Magnus konungr sun hans. þar kom til motz vid þa Birgir jarl. for þa allblidliga med þeim. var jarl i bodi konungs ok synir hans enir vngu. bundu þa enn fastlig sina vinaattu sua at hana skylldi ecki skilia medan þeir lifdi. þeir skylldu ok finnaz annat vỏr eftir. For Hakon konungr þa nordr i Vikina. þa var med honum Heinrekr byskup af Holum af Jslandi ok hafdi þa fylgt konunginum leingi. ok er þeir komu austan af Folldinni tok byskup sott. enn i Tunsbergi andadiz hann ok var iardadr at Olafskirkiu. konungr sialfr taladi yfir leidi hans morgum fogrum ordum til lofs vid byskup.
Hakon konungr ok Magnus konungr foru til Biorgyniar
263. Eptir þetta for Hakon konungr ok Magnus konungr nordr til Biorgyniar ok ætludu þadan til Þrondheims at Olafsvoku. ok er þeir komu til Nidaross var þar fyrir Einar erchibyskup. þar var kominn Lodinn korsbrodir af Hamri ok keyrinn til byskups i moti konungs vilia ok þui hafdi hann stygd aa erchibyskupi. Enn er konungr lagdi i aana sueif skipi konungsins aa eyrina gegnt Backa ok festi þar. erchibyskup reri til ok baud at allir menn skylldu til fara þeir sem kænazstir væri at koma skipinu af grunninu. enn konungr vill eigi þiggia at honum. Siþan let konungr setia skordur vndir skipid at ei(gi) mætti hallaz er fiaradi. logdu þa konungarnir til bearins ok gerdi erchibyskup i mot þeim fagra processionem ok mintiz vid Hakon konung. sira Lodinn geck vndir hond erchibyskupi ok mintiz til konungsins ok ecki miok einardligr. Ok er konungarnir hofdu litla rijd verit i bænum hofdu þeir stefnu vid erchibyskup vm byskupskosning i Hamri. villdi erchibyskup ecki annat enn Lodinn væri byskup enn konungr mællti i mot þuerliga. her af slo med þeim i ena mestu deilu. kom þui maali sua at Hakon konungr appelladi erchibyskup vt til pafa ok vard erchibyskup vid þat enn stygguazsti. Geck þa Magnus konungr i milli þeirra at þeir semdi. taldiz þa ok Lodinn vndan at vera byskup er hann vissi forþocka konungs. konungr villdi at Gillibert er þa var klerkr hans enn verit hafdi erchidiakn i Hialltlandi væri kosinn. lauk sua þessi stefnu at erchibyskup kaus Gillibert enn Lodinn gaf vpp at sinni hendi. Enn med þui at aadr var til pafa skotid maalinu sendu þeir Gillibert vt til pafa. ritudu þeir konungr ok erchibyskup med honum at þetta var beggia þeirra vili. for hann vid þetta aa pafa fund. Konungarnir foru sudr til Biorgyniar eftir þetta ok sat Hakon konungr þar vm vetrinn enn Magnus konungr i Stafangri. Þetta sumar kom af Jslandi Juarr ok Paall ok sogdu konunginum sitt erendi. konungrinn veitti jol i Biorgyn ok var þessi enn .iiij. vetr hins fimta tigar rikis hans. vm vetrinn eftir tok jungherra Suerrir sott þa er hann leiddi til bana ok þotti konungi þat inn mesti skadi ok morgum odrum.
Af sendibodum Hakonar
264. Hakon konungr ok Magnus konungr hofdu sent vm sumarit brodur Nicholaum sudr til Danmerkr at flytia bonord Magnus konungs vid jumfru Engilborg dottur Eireks konungs ens helga ok skylldi |[159] Nicholaus fara sudr i Saxland til fundar vid hertugann modurfaudur hennar ok vita huat hann legdi til þessa maals. þuiat hann var enn mesti hofþingi ok einn af þeim .vij. monnum er kiosa skulu keisarann ok hann skal vera drottseti keisarans huert sinn er hann er fyrir nordan fiall. Ok er sendimenn komu til hertugans fluttu þeir þetta erendi fyrir honum. tok hann litinn af ok sagdi at hans dotturdottir var daunsk at faudurætt ok Danir hofdu raad fyrir hennar giafordi. siþan let hann leida i syn vid þa .ij. dætr sinar hardla vel bunar ok mællti. fyrir þessum minum dættrum hefir ek raad huerr sem þeirra vill bidia. Eftir þetta foru sendimenn konungs aftr i Danmork ok sua til Noregs a fund Hakonar konungs.
Fra Hakoni konungi
265. Eftir andlaat Suerris foru þeir Hakon konungr ok Magnus konungr nordr i Sogn ok sua til Vpplanda. kom þar til motz vid þa Einar erchibyskup ok for med þeim sudr i Vik ok fundu brodur Nicholaum i Tunsbergi. sagdi hann þeim sin erendislok. Sidan sendu þeir sira Askatin ok brodr Nicholaum sudr til Danmerkr. skylldu þeir fara a fund drottningar ok greifa Ernest ok þeirra annarra er suor hofdu fyrir jumfru ok vita huerr vtvegr verda skylldi a þessu maali. Enn medan þeir voru i þessi ferd foru[160] konungarnir ok erchibyskup austr til Elfar ok ætludu at finna Birgi jarl. enn jarl kom eigi. foru þeir þa aftr i Vikina ok saatu i Tunsbergi þar til er Aschatin kom or Danmork. Nichulas var eftir sudr þar. hann sagdi þau ord drottningar ok greifa Ernest ok jumfru at konungarnir skylldu senda i mot henni vegligt foruneyti. enn þau hetu at bua hana sæmiliga i brott. Siþan sendu þeir i mot jumfru herra Hakon byskup Augmund krækidanz Borgar sun hans Paal gaas ok Lodinn staur. þeir hofdu .vij. skip ok flest stor. byskup hafdi tuitugsessu enn Augmundr dreka mikinn ok annann Paall gaas. þeir hofdu fritt lid ok vel buit. Ok er þeir voru bunir foru þeir sudr til Danmerkr ok komu til Hrossanes aa Jotlandi at þeim stefnudegi sem Danir hofdu þeim lagit. enn þat var haalfum maanadi fyrir Olafsvoku. Ok er þeir quomu þar fundu þeir þar engann mann huarki af drottningar hendi ne greifans þann er þeim giordi orskurd vm sitt erendi. Siþan gerdu þeir menn vpp til klaustrs þess er jumfruin var i ok letu spyria ef nockud raad væri fyrir gert ferd hennar til Noregs. hon sagdi sua at allz ekki raad væri fyrir gert sua at hon vissi. ok eptir þat sendi hon suein sinn til drottningar ok spyrr ef hon villdi nockut raad fyrir gera hennar ferd. enn drottning veitti þau andsuor at hon maatti ecki raad fyrir henni gera sua skiott fyrir sakir þess strids er hon hafdi vid hertugann. Nu let jumfruin þetta segia Nordmonnum. ok er þeir vissu at drottningin villdi ecki raad gera fyrir jumfrunni ok þeir menn er þar skylldu fyrir sia at bua hennar ferd til Noregs. þa for Hakon byskup ok þeir menn sem til ferdar voru feingnir med honum vpp til klaustrsins at finna jumfru ok tauludu vid hana. þeir baadu hana ok tauldu fyrir henni at hon skylldi skiota sinu maali a guds valld ok taka sialfrar sinnar raad ok þat sem gud kendi þeim til at leggia med henni. Jumfruin taladi her mart i moti i fyrstu ok þat einna mest at hon þottiz fangafaa allz kostar sua skiott i brott at fara. enn þeir suorudu þui at þat var allt til reidu med þeim sem hon þyrfti at hafa. enn sua lyktadiz þessi ræda at Hakon byskup handfesti jumfru Engilborg Magnusi konungi til handa. Eftir þat logdu þau stefnudag med ser nær Nordmenn skylldu eftir henni koma. ok hon skylldi þeim til skipa fylgia ef engar raadagerdir kæmi fra drottningar aadr vm ferdir jumfruar. J þessu bili laa Birgir jarl i Eyrarsundi med Suiaher. ok er hann spurdi til Nordmanna sendi hann ord Hakoni byskupi at þeir skylldu bida hans ok hann villdi finna þa ef tom yrdi til. enn Nordmenn huatudu eigi at minnr sinni ferd þuiat þeir vissu at jarl hafdi aadr bedit jumfruar ok villdu þeir þenna trunad ecki vndir honum eiga. Ok er stefnudagr kom biuggu Nordmenn sik til vppgaungu ok settu eftir menn til gæzslu vid skip sin. byskup ok sueitarhofþingiar Nordmanna ok et bezsta mannval biugguz at vopnum sem til bardaga þuiat þeim var otti aa huert raad Danir mundu vpptaka þa er þeir vissu at þeir hofdu afla litinn i sua fiolmennu landi. Ok er þeir komu til klaustrins var þar ecki raad fyrir gert helldr enn fyrr. þeir fundu jumfruna ok baadu hana efna ord sin ok fylgia þeim til skips. Jumfruin efndi allt af sinni hendi þat sem hon hafdi bezstu heitid. reez hon til ferdar med þeim ok med henni .ij. riddarar ok sueinar hennar ok nockurar .viij. konur. foru þau siþan til skipa. Priorinn af klaustrinu lagdi her faatt til þuiat honum var mikill otti at Nordmonnum. enn þetta redz sua skiott at engi þeirra Dana vissi fyrr enn jumfruin kom i veginn ok eigi þeir riddararnir er foru med henni. hofdu þeir engi klædi nema þau er þeir stodu i. logdu þeir Nordmenn skiott i brott skipum sinum ok sigldu af Danmork sua at þeir komu huergi vid land fyrr enn i Tunsbergi. enn þat var Olafsvoku aptan sidla er þau quomu þar.
Sendimenn Alexandri
266. Eftir þat er þeir foru til Danmerkr Hakon byskup. enn konungarnir voru nordan komnir ok erchibyskup ok Hakon konungr kom til Biorgyniar. komu vestan af Skotlandi sendimenn Alexandri konungs af Skotlandi erchidiakn einn ok riddari sa er Missel het. þeir foru meirr med fagryrdum enn trunadi at þui er konunginum virdiz. Þeir fara sua i brott at engi madr vissi fyrr enn þeir hofdu vndit segl sitt. Þa sendi Hakon konungr Bryniolf Jonssun eftir þeim ok hafdi hann þa aftr med ser. sagdi konungr at þeir skylldu dueliaz þann vetr i Noregi fyrir þat er þeir foru orlofslaust framar enn adrir sendimenn.
Fra Hakoni byskupi
267. Hakon byskup gerdi menn med brefum til Hakonar konungs ok sagdi allt vm þeirra ferdir ok sua þat at jumfru Engilborg var komin i Noreg aa guds naadir ok konungsins. sogdu hana ok þui sua famenna at þeir hofdu engan trunat a Daunum ad bida þar til sem jumfruin mætti bua sina ferd sua sæmiliga sem henni likadi ok hennar tign hæfdi. enn ecki gozs skortir hana i Danmork. Bref þetta kom til Hakonar konungs i Biorgyn ok gazs honum vel at erendi Hakonar byskups þegar fruin var i ferd med honum ok hafdi med sialfrar sinnar vilia sunnan farit. Hakon konungr leet þa vid buaz quamu þeirra byskups ok jumfruinnar. stefndi hann þa til sin ollum enum bezstum monnum er |[161] voru i Noregs riki. fyst Knuti jarli ok ollum byskupum. Erchibyskup var þa i Biorgyn. hann hafdi farit austan vm sumarit i skipi med Magnusi konungi ok inn til Stafangrs med honum ok voru a samt allt sumarit ok helldu baadir eitt bord. Hakon konungr sendi menn austr i moti Hakoni byskupi at hann skylldi skynda sem mest sinni ferd þuiat Magnus konungr hafdi þat kosit at sem skiotaz skylldi at snua brudlaupsgerdinni. Þeim byskupi byriadi helldr seint sunnan ok laagu þau þar vm nockurar .iij. vikur aa leidinni. komu þau til Biorgyniar nockurum naattum fyrir Mariumessu sidarri ok logdu fyrst i Laxavaag.
Capitulum
268. Hakon konungr ok Magnus konungr voru fyrir i bænum ok geingu þeir þegar til skipa sinna ok erchibyskup med ollum inum bezstum monnum ok ætladu at roa i mot jumfrunni. enn vedr var sua huast at þeir fengu huargi roit. Enn annan dag eftir reyru konungarnir i mot jumfrunni med ollu stadarfolki. ok er Hakon konungr fann jumfruna fagnadi hann henni agęta vel ok ollu hennar foruneyti. Þa var þat raad fyrir gert at konungsdottir skylldi ecki koma i konungsgard fyrr enn brudlaupsveizlan væri buin. for hon þa vpp til Michialskirkiu ok Hakon byskup med henne ok voru þar vm .vij. nætr. Hakon konungr mællti sua er hann kom heim ok hafdi sena jumfruna. þat hafdi ek ætlat at fagna vel þessi jumfru er hon kæmi i Noreg. enn sua giftusamliga lijz mer aa hana at ek skal nu þo meiri stund aa leggia i alla stadi enn aadr hafda ek hugsat. Hakon konungr baud Magnusi konungi kost aa huart hann villdi helldr bua laata naustid þat it mikla er þa var veitt i er ek var vigdr edr villdi hann veizsluna vera laata i konungsgardi i þeim herbergium sem þar voru til. Magnus konungr suarar. at þar voru sua godar hallir i konungsgardi þær sem þa voru eigi til er hin fyrri var veizslan at þar maatti eigi vm vanda þau herbergi. Eftir þetta let konungr bua .iij. hallir i konungsgardi þær sem hann ætladi at veita i. voru þær bunar med inum mesta kostnadi ok inum bezstum fongum.
Brudlaup
269. Svnnudaginn eftir Mariumesso ina fyrri var jumfru pausut Magnusi konungi med mikilli sæmd. geck Magnus konungr þa at brudlaupi sinu ok voru baadir konungarnir i steinhallinni ok erchibyskup liodbyskupar allir Knutr jarl ok flestir lendir menn hirdmenn ok hitt bezsta mannval. Fru Margreta drottning var i trehallinni ok jumfru Engilborg ok allir forunautar hennar konur ok klaustramenn ok mart annat godra manna. J jolahallinni var Augmundr krækidanz ok Erlingr Aalfssun kaupmenn vtlendir menn ok beiarfolk. enn sua var talt at eigi var færra enn .xvj. hundrat annat enn þionustumenn. Var þessi veizsla veitt med enum mesta kostnadi ok enum bezstum faungum er til voru. ok er þat flestra manna maal at eigi mune þuilik brudlaupsveizsla veitt hafa verit i Noregi sem þessi. Hakon konungr mællti sua. at i þeirri hall er hann veitti sialfr i skylldi huerr kiosa ser dryck huern sem drecka villdi þuiat eigi skorti meirr vin enn annan dryck. Hakon konungr atti þa tal vid raadgiafa sina huart Magnus konung skylldi vigia vndir koronu edr æigi. Enn þar logdu menn misiafnt til. voru þeir sumir er þat mælltu at Magnus konungr mundi taka stett mikinn med koronunni ok mundi vilia hafa hird adra ok quadu þat greina vænt milli konunganna. enn Hakon byskup ok þeir sem farit hofdu med jumfrunni sogdu konunginn þui heitid hafa at þau skylldu bædi koronud vera ok baadu konunginn þat fullkomliga enda er hann hafdi baadum þeim heitid til sæmdar. Fluttu þetta margir vinir Magnus konungs. enn þo var þessu sua komit vm rijd at menn vissu eigi huart verda mundi. Magnus konungr geck þa fyrir Hakon konung ok flutti sialfr sua sitt maal. eigi þurfi þer minn herra at trua þeirra manna ordum er þat vilia telia fyrir ydr at ek muna nockura stærd vpp taka moti ydr þo at þer gerit mer meiri sæmd enn nockurr konungr i Noregi hafi gert sinum syni. þui at þer vitid sialfir minn kæri fadir at ek hafir ydr eftirlaatr verit ok miukr j aullum lutum ei nu sidr er ek er konungr enn adr sem bædi er ydr sæmd ok min. vænti ek at enn skal sua verda þo at þer vnnit mer þeirrar sæmdar ok tignar sem þer hafit heitid. Hakon konungr suarar. satt er þat Magnus konungr af þer hafit aastsamliga til vỏr þionat. er þat ok vmakligt at ek vnni ydr eigi ennar hæstu tignar eftir þui sem framazst er guds vili til ok miskunn. Siþan skildu þeir konungarnir enn brudlaupsveizslan stod þria daga.
Vigdr Magnus konungr
270. Krossmessodagr var a fimta dag i vikunni. let Hakon konungr þa vm buaz af nyiu i gardinum þuiat hann ætladi at þann sama dag skylldi vigia Magnus konung vndir koronu eftir þui sem gud hafdi fyrir hugat. Var þa sungit aarla vm bæinn ok at lyktum tidum sotti allt folk vt i konungsgard. voru þa allir lutir likadir eftir þui sem þa var er Hakon konungr var vigdr. Herklæddiz þa mestr luti hirdarinnar ollum herbunadi at ganga bædi vm konungsgard ok ryma veginn til Kristzkirkiu. fyrst geck hirdin su er ryma skulldi veginn. þar næst þeir er merkin baaru. þar næst syslumenn ok skutilsueinar. eftir þat lendir menn. þa geingu .iiij. lendir menn ok baaru mikit taflbord milli sin yfir hofdi ser ok þar aa konungsskrud ok vigsluklædi. þar næst geingu þeir Erlingr Aalfssun ok Bryniolfr Jonssun ok baaru .ij. rikisvaundu af silfri ok miok gulli buna. þar næst geck Knutr jarl ok bar koronu ok leiddu hann .ij. stallarar þuiat hann var miok siukr. jafnfram honum geck Gautr Jonssun ok bar vigslusuerdit. þar næst voru leiddir konungarnir. vid gardzhlid i konungsgardi komu i mot byskupar abotar ok lærdir menn med processione ok hofu vpp saung ok geingu sua til alltaris. eftir þetta var messa sungin ok for vigslan alluel fram eftir þui sem heilug kirkia bydr. Missel riddari sa er konungr af Skotlandi hafdi sent til hans stod vppi aa korinum ok vndradiz miok atferli vixlunnar þuiat þat er ecki sidr i Skotlandi at korona konunga. honum fanz sua mikit til vixlunnar at hann klauck |[162] aadr enn þeir sogdu honum er hia stodu. Ok þa er Magnus konungr var klæddr ok Hakon konungr ok Einar erchibyskup ok adrir .iij. byskupar logdu vm hann vigslusuerdit þa tok riddarinn skotzski til orda. þat var mer sagt at her væri ecki riddarar dubbadir i þessu landi. enn ek sa engann riddara iafnvel dubbadann þar sem .v. inir agætuzstu hofþingiar i þessu landi leggia vm hann suerdit. Þa er Magnus konungr var skryddr leiddi erchibyskup hann til sætis. siþan vigdu þeir drottningina. þa geck Hakon konungr at stolinum er Magnus konungr sat i. Magnus konungr villdi þa vpp standa i moti honum. Hakon konungr tok hendinni aa auxl honum ok mællti. eigi skolu þer vpp standa i moti mer frændi þuiat þer skulit nu hallda ydr sem tiguligaz ok hneigia engum manni þenna dag. er nu ok sa dagr kominn er ek villdi giarnazst. er ek se mitt holld sua miok tignat sem nu er her i dag helldr enn ek munda fyrirmuna ydr þessar tignar. enn þui leitada ek raads her vm at ek villdi vita her vm annarra manna tillaugur. ok voru þeir inir somu er mik lauttu þessa ok eigi hafa aadr verit vmbotamenn med mer ok enum fyrrum ydrum frændum sem gud fyrirlaati þeim. Þa er messu var lokit fylgdi erchibyskup ok adrir byskupar konunginum heim til herbergis sem fyrr syngiandi lof gudi. þa afklæddiz konungrinn vigsluklædum ok veitti erchibyskup honum alla þionustu er vigslunni aattu at fylgia. Eftir þat for hann i allann konungsbunat ok bar koronu þann dag. eftir þat geingu konungarnir til bordz. ok var þann dag in fegrsta veizsla med miklum fagnadi Magnusi konungi til sæmdar ok fru Engilborg drottningu ok ollum þeirra vinum. sem Sturla quad.
- Vngr toktu iofra þeingill
- ægr vid vigslu frægri
- kynniz kapp þitt monnum
- konungs nafn a þik iafnan.
- ok sokngædir siþan
- sniallmælltr hlutud allar
- her lysi ek veg visa
- valld fram komit alldar.
Ok enn.
- Heilags hafit haala
- hraustr þeingils sonr feingit
- þik reifir gud gæfu
- gnott þiod ok konungsdottur.
- sniallr maa Eirekr ollu
- aldyrr konungr styra
- yduarr þroski geingr oskum
- einart vid gud hreinann.
At þessi veizslu gaafu konungarnir margar sæmiligar gialir fyrst erchibyskupi ok odrum hofþingium. Magnus konungr gaf aullum sueitungum sinum giafir ok morgum odrum. enn eftir veizsluna hafdi hann alla danska menn i bodi sinu þa sem fru Engilborg hofdu sunnan fylgt ok leysti þa alla hofþingliga af hondum. ok foru þeir heim til Danmerkr enn eftir voru med drottningu konur þær ok sueinar sem henni likadi.
Andlaat Knutz
271. Knutr jarl var miok krankr vm veizsluna. litlu sidarr lagdiz hann i reckiu ok anndadiz. Hakon konungr gerdi likferd hans vegliga. hann var iardadr i Kristzkirkiu hia Hakoni fedr sinum. Jarl var manna kurteisazstr vm alla luti klerkr godr manna ỏrfazstr af fee. haarr madr vexti ok vel yfirlitz. dryckiumadr of mikill ok þar af feck hann vanheilsu. Þetta haust komu vtan af Grænlandi Oddr af Siolltum Paall Magnusson ok Knarrarleifr. þeir hofdu vorit brottu .iiij. vetr. þeir sogdu at Grænlendingar hofdu geingit vndir skattgilldi sua at oll manndraap skylldi bæta vid konunginn huart er væri norænir edr grænlendzkir ok huart sem þeir voru drepnir i bygd edr nordrsetu. ok allt nordr vndir stiornuna skylldi konungr þegngilldi taka. sem Sturla quad.
- Nordr likar þeim allt at auka
- yduart valld vm heiminn kallda
- gegnir munu þui fyrdar fagna
- fiornis aalfr vnd leidarstiornu.
- þeingill hefir þar annarr engi
- allualldr enn þu riki halldit
- leingra telia þiodir þangat
- þina dyrd enn raudull skini.
Þetta sumar sendi Hakon konungr til Jslandz Halluard gullsko at flytia sitt erendi vid jarl at hann endi sin einkamaal. Halluardr kom i Huitaa ok for at finna jarl ok flutti diarfliga konungs erendi. Jarl tok þui vel ok quaz sua skylldu gera sem konungr hafdi ord til sent. Halluardr for til Reykiahollt(z) ok sat þar vm vetrinn. þeir jarl funduz vm vetrinn aunduerdan ok sỏru þa nockurir bændr konungi trunadareida þeir er aadr hofdu mot stadit. Jarl sat vm vetrinn fyrir nordan land ok leitadi raads vid bændr hueriu suara skylldi. budu bændr at leysa jarls vegna vid konungsmenn sumir .cc. sumir .c. sumir .xij. aurum. Þa er Halluardr spurdi þetta quad hann konung ecki vilia at bændr væri pyndir til sua storra fegiallda kuat hann vilia hafa maatuligann skatt af almenningi ok het i mot rettarbotum. Halluardr flutti konungs maal vid Vestfirdinga ok hetu þeir at koma til Þorsnes þings vm vorit ok sueria þar konungi land ok þegna. enn er jarl vard þessa viss stefndi hann bændum til Hegraness þings ok let þar nockura menn sueria konungi land. enn Rafn Oddsson kom eigi til Þorsnes þings ok þui kom Halluardr ecki. Var þa skotid til alþingis. drogu allir enir stærstu menn i Fiordum vestr storflocka er at leid þingstefnunni. þeir sendu menn a fund sona Steinuarar ok Andressona at þeir skylldu rida til þings med aullum afla sinum fyrir austan Þiorsaa. Þoruardr Þorarinssun hafdi heitid at koma med Austfirdinga. Gizsur jarl kom til alþingis med miklu lidi. jarl flutti þaa konungs maal bædi vid Nordlendinga ok Sunnlendinga ok bad þa til med godum ordum enn kalladi fiorraad vid sik ef þeir mællti i mot. Eltir þat var skipad laugretta ok soru flestir enir bezstu bændr or Nordlendinga fiordungi ok Sunnlendinga fiordungi fyrir vtan Þiorsaa Hakoni konungi land ok þegna ok æfinligan skatt. siþan reid jarl af þingi ok sudr i Laugardal ok hellt þar sama flockinum vm rijd. Siguardr byskup ok Halluardr ridu aa Þueraar þing. geingu þa Vestfirdingar vndir hlydni. soru fyst Rafn Oddzsun Sturla Þordarsun Sighuatr Boduarssun Einarr Þorualldzsun Vigfuss Gunnsteinssun ok þrir bændr med huerium þeirra. þrir bændr soru fyrir Borgfirdinga. Þa hofdu allir Jslendingar geingit vndir skatt vid Hakon konung vtan Austfirdingar fra Helkunduheidi ok til Þiorsaar i Sunnlendinga fiordungi.
Fra Magnusi konungi
272. Hakon konungr sat vm vetrinn i Biorgyn enn Magnus konungr for sudr i Stafangr. Einar erchibyskup leiddi hann til skips ok mællti sua. iafnan hefir mer fyrir þott at skilia vid ydr vtan nu þuiat þat gledr mik nu at ek hefir veitt ydr alla þa þionustu sem ek ma ydr til tignar gera. fyst gaf ek ydr konungsnafn. eftir þat pausadi ek ydr vid drottningina. sidan vigda ek |[163] ydr vndir koronu ok sua drottningina. er nu þat eitt eftir sem gud laati mer eigi audit verda at standa yfir grefti ydrum. Magnus konungr þackadi byskupi bædi ord ok þionustugiord. Magnus konungr dualdiz i Stafangri vm rijd. hann for nordr aftr fyrir jolin ok saatu þeir Hakon konungr baadir samt vm jolin i Biorgyn. ok var þessi hinn .v. vetr ens timta tigar konungdoms hans. Snimma vm vorit biuggu konungarnir ferd sina austr til Vikr ok ætludu allt til Elfar at finna Birgi jarl hefiandi sina ferd eftir þui sem aadr hofdu ord i milli farit. ok skylldu þeir gera raad vm eignir þær sem dætr Eireks konungs aattu i Danmork. þuiat þeir aattu þa þar heimtingar Magnus konungr ok Valldimar Suiakonungr þuiat hann hafdi þa feingit Suphiu dottur Eireks konungs systur Eingilborgar drottningar. Þa er konungarnir foru or Biorgyn var eftir fru Margreta drottning ok Engilborg drottning þuiat hon var med barni. Konungarnir fundu sendimenn Birgis jarls i Tunsbergi. sogdu þeir at jarl mætti eigi finna þa fyrir fiolskylldu sakir enn gaf þat raad at menn væri sendir til Danmerkr ok vita huat huer þeirra systra ætti Engilborg ok Sophia edr þær .ij. sem vgiftar voru ok skipta siþan med iafnadi.
Fra Hakoni
273. Magnus konungr ok Hakon konungr sendu menn sudr til Danmerkr Paal gaas Andres plytt ok Þorlaug bosa ok skylldu þeir yfir sia þetta skipti af hendi Magnus konungs ok fru Engilborgar. Ok er þeir komu til Danmerkr var þar Adalbrikt hertugi af Brunsvik ok hafdi raad oll med drottningu. Duolduz þeir Paall med hertuga vm sumarit ok fengu engan orskurd sinna erenda. Hakon konungr for til Osloar enn Magnus konungr austr til Borgar at sia vm þau leen er Hakon konungr hafdi veitt fru Engilborgu. J þessarri ferd feck Magnus konungr siukleika af þui er hann hafdi ridit sua mikinn ok sneri hann þa til Osloar ok var þa nockuru lettara. geck hann þa til kirkiu ok gerdi byskup processionem i mot honum. hedan af bættiz honum. Siþan foru konungarnir nordr til Biorgyniar ok komu nordr vm vakna skeid. Þa sendi Hakon konungr þa or landi Lodin lepp ok Hakon eisil. þeir foru vt til Soldands konungs til Serklandz med morgum faalkum ok torgætum gripum. Tok Soldann þeim vel. sem Sturla quad.
- Allualldr dyrkaz vt med Serkium
- innanlandz af milldi sinni
- þeingil lika þinir haukar
- þadra allt med Blaalandz iadri.
- vida hriota veglig mæti
- vægdarlaus af ydrum frægdum
- hollar prydi heiminn allann
- hnossir þinar mærdar tinir.
Þetta sumar kom vtan af Jslandi Halluardr gullskor ok sagdi at suarinn var skattr Hakoni konungi a Jslandi. med honum kom Sighuatr Boduarssun Sturla Rafnssun. þa kom ok Brandr aaboti Jonssun at ordsendingu erchibyskups ok for til motz vid hann. Þorlaugr bosi kom til Hakonar konungs i Biorgyn ok sagdiz ecki geta syst. enn þeir voru eftir Paall gaas ok Andres plyttr. Þetta sumar var fæddr i Biorgyn Olafr son Magnus konungs ok Engilbiorgar. Vm haustid foru konungarnir nordr til Þrondheims ok drottningin enn jungherra Olafr var eftir at nunnusetri. enn er þau komu nordr gerdi erchibyskup fagra processionem i mot þeim. Saatu þeir þenna vetr i Þrondheimi. Andres plyttr kom sunnan af Danmork ok sagdi ecki skipti vera gert med fru Engilborg enn vita quaz hann huersu miklar eignir voru ok sua huar laagu.
Vtbod
274. Hakon konungr sat vm julin i Þrondheimi ok hafdi mikinn kostnad. Brandr aboti var med honum ok var konungr vel til hans. Einar erchibyskup var siukr vm vetrinn geck hann litt at finna konung. enn þo foru allir lutir vel med þeim. dro Magnus konungr þar ok alla luti til. Vm sumarit komu bref vestan af Sudreyium fra konunginum. hann kærdi miok þann vfrid er jarl af Ros ok Kiaruakr sun Machamals ok adrir Skotar gerdu i Sudreyium þa er þeir foru i strid. brendu bæi ok kirkiur drapu bædi karla ok konur ok letu smaaborn sprokla a spiotaoddum. þeir sogdu at Skotakonungr ætladi vndir sik at leggia allar Sudreyir ef honum ynniz lif til. Þetta feck konunginum mikillar ahyggiu. bar hann þetta maal fyrir vini sina. enn huat sem huerr lagdi til þa var þat raad tekit at konungr sendi bref vm allan Noreg ok baud vt leidangri bædi at vistum skipum ok lidi. stefndi hann ollum þessum her til motz vid sik i Biorgvin. Einar erchibyskup aatti tal vid korsbrædr vm byskupskosning a Jslandi ok keyru þeir Brand abota med samþycki baadra konunganna. Þa var ok vtan kominn af kuria sira Gillibert. hann syndi bref pafa at hann gaf i valld erchibyskups byskupskosning i Hamri ok skylldi hann þo kiosa Gillibert eftir þui sem konungs vili var til. Jnn .iiij. dag nonas Marcij maanadar vigdi Einar erchibyskup þa baada til byskupa Gillibert til Hamars enn Brand til Hola. voru þar vid Petr byskup af Biorgyn ok Þorgils byskup af Stafangri.
Hakon konungr byriadi herferd til Skotlandz
275. Hakon konungr for or Nidarosi nær midri fostu vt til Orkadals ok sua sudr vm fiall ok ed efra austr til Vikr ok. sua austr til Elfar. eftir þui sem ord hofdu i milli farit þeirra Birgis jarls at þeir skylldu finnaz i Liodhusum i paschaviku. ok er Hakon konungr kom til Liodhusa var jarl i brottu. Litlu sidar for Magnus konungr or Þrondheimi ok drottningar baadar. hann hafdi tidir paschadag i Frekeyiarsundi. hann for sudr til Stafangrs. Hakon konungr kom crossmesso dag i Biorgyn dualdiz þar vm vorit ok hellt a bunadi sinum. Þa er Magnus konungr hafdi gert raad fyrir vtbodum ok skipabuningi i Rygiafylki þa for hann til motz vid Hakon konung. Eftir þat safnadiz lid huersdagliga til bæiar bædi lendir menn ok syslumenn ok flestir handgeingnir menn i landinu. Hakon konungr hafdi almenniligt þing vppi a Bockum. lysti konungr þui at hann ætladi at hallda her þeim ollum til Skotlandz ok hefna þess vfridar sem Skotar hofdu gert riki hans. Magnus konungr baud at vera fyrir herinum enn Hakon konungr þackadi honum aastsamliga enn sagdiz sialfr fara vilia. hann feck aull landraad i hendr Magnusi konungi. hann gaf vpp bændum at engar sakir skylldu syslumenn sækia medan hann væri i brottu vtan þær er stærstar væri. Hakon konungr hafdi skip it mikla er hann hafdi gera laatid i Biorgyn ok ætladi ser til vtfaraskips. þat var .vij. rum ok .xx. ok gert af eik einni. þat var med dreckahofdum ollum gulllogdum ok bunir suirarnir. Vm vorit hafdi Hakon konungr sent vestr vm haf Jonn Langalifarsun ok Heinrek skot at fa leidsogumenn. þeir fundu Duggaal konung ok sogdu honum |[164] at hersins var austan von. enn þat ord lek þar aa at Skotakonungr mundi heria i eyiarnar vm sumarit. enn Duggall konungr laust þa vpp at austan væri komit af Noregi .xl. skipa ok heptuz Skotar þa.
Fra Hakoni konungi
276. Adr nockuru enn konungrinn væri buinn sendi hann aatta skip vestr fyrir ser. þessir voru þar formenn Rognualldr Nichulassun Halluardr raudr ok enn fleiri. þeir laagu vm rijd vt vid haf ok byriadi eigi. Þa er Hakon konungr hafdi buit skip sitt lagdi hann or bænum ok mestr luti hersins. konungr lagdi til Eidsvogs ok siþan for hann inn til bæiar ok dualdiz þar vm rijd. ok for siþan vt til skips ok sigldi vt i Herdluver. kom þar saman allr herrinn bædi nordan or landi ok sunnan ok var þat stormikill herr. sem her segir i Rafnsmaalum ok Sturla quad.
- Sottu soknhuattir
- sueitir haleitan
- geira glymstæri
- glyggs or Finnbygdum.
- allt bar iardbelltis
- austan sigrflaustum
- gialfr af Gautelfi
- getis haaseta.
Ok enn.
- Aungr aa ormvęngis
- otti vigdrottar
- fleiri flugstæris
- fleins i stad einum.
- lukti lomhlecki
- landa vtstrandir
- hridar herskidum
- hardr at raangardi.
Hakon konungr laa med herinum ollum i Herdluveri. var þat allmikit lid ok fritt. morg hafdi konungrinn storskip ok vel buin. sem her segir.
- Glumdi a gialfrtonnum
- gestils skeidhestum
- elldr of allualldi
- ægis nafnfrægium.
- skein af skautvænum
- skeidum brimreidar
- sol vm sigdeili
- snotrann vþrotlig.
Nockurum nottum sidarr enn Hakon konungr kom i Herdluver sigldu þeir af hafi Rogualldr ok Erlingr med þeim skipum er þeir hofdu ok skilduz i hafi. ok kom Erlingr til Orkneyia med summum skipunum enn Erlingr ok Andres ok Halluardr raudr sigldu fyrir sunnan Hialltland ok siþan vestr fyrir Barreyiarfiord ok sa ecki land fyrr enn Sulnasker vestr af Orkneyium. siþan sigldu þeir inn vndir Skotland ok quomu vid Dyrnes ok geingu þar vpp ok brutu kastala einn er þar var. enn menn þeir er þar voru flydu vndan. siþan brendu þeir meirr enn .xx. bæi ok þa sigldu þeir i Sudreyiar ok fundu konunginn af Maun.
Hakon for af Noregi
277. Þrim nottum fyrir Seliumannavoku sigldi Hakon konungr i Solundarhaf med ollum herinum. þa hafdi hann verit konungr af Noregi xl. vetra ok vj. vetr. var þa algodr byrr ok fagrt vedr. var flotinn alglæsiligr at sia. sem her segir.
- Laust af lidfaustum
- liosum valdrosar
- brims af biarthimni
- blomum viglioma.
- ferd var fridskerdis
- flocka aþockud
- heims vm hafstrauma
- hringa elldingum.
Hakon konungr hafdi miok valit lid aa skip sitt. Þessir voru i fyrirrumi Þorleifr aboti af Holmi sira Askatin prestar .iiij. ok adrir klerkar konungs. þessir leikmenn Aslaakr guss stallari konungs Andres af Pissisey Andres Hauardarsun Guthormr Gillasun ok Þorsteinn brodir hans Eirekr skota Gautzsun ok enn fleiri. Þessir voru i krapparumi Aslaakr Dagssun Steinarr herka Klemet langi Andress gums Eirekr fadir Duggaals konungs Einarr lungbardr Arnbiorn suæla Sighuatr Boduarssun Hauskulldr Oddzsun ok Jonn hoglifi Arni slyngr. J þridia rumi var Sigurdr sun Juars rofu Helgi sun Juars af Lofalæk Erlendr skosueinn Dagr af Sudreyium[165] Bryniolfr Jonssun Gudleikr sneis ok enn fleiri herbergismenn konungs. Andres plyttr var fehirdir konungs. Þessir voru i stafni Eirekr kifa Þorfinnr Sigualldasun Kaari Eindridasun Gudmundr Jonssun ok enn fleiri skutilsueinar. vidazst voru .iiij. menn i haalfrymi. Medr Hakoni konungi for or Biorgyn Magnus jarl af Orkneyium ok gaf konungr honum gott langskip. Þessir lendir menn foru med Hakoni konungi Bryniolfr Jonssun Finnr Gautzsun Erlingr Alfssun Erlendr raudi Baardr i Hestbæ Eilifr i Naustdali Andress pottr Augmundr krækidanz. Þeir sigldu fyrir Rognualldzey. Erlingr Juarssun Jonn drottning voru eftir i Biorgyn ok enn fleiri skipstiornarmenn þuiat þeir voru eigi bunir. Gautr af Meli ok Nichulas or Giska voru eftir med Magnusi konungi. Margir voru adrir agætir skipstiornarmenn med Hakoni konungi þeir sem enn verdr getid. Hakon konungr feck hægiann byr ok var .ij. nætr i hafi ok tok Hialltland med hlut hersins þar sem heitir Breideyiarsund. sem Sturla quad.
- Leysti laugrastar
- landa styrandi
- helldum hafalldar
- hufum blaadufur.
- lystiz hrein hestum
- haufn af skipstaufnum
- alldi alfolldar
- audar blodraudum.
Hakon konungr laa i Breideyiarsundi nær haalfum maanadi ok sigldi þadan til Orkneyia ok laa vm rijd i Ellidarvik þat er nær Kirkiuvogi. Þar hafdi Hakon konungr tal vid raad sitt ok lysti þui fyrir þeim at hann villdi skipta herinum ok senda summan sudr til Breidafiardar at heria þar. enn hann sialfr villdi bida med Orkneyingum med storskipunum ok mestum luta hersins. enn bændr ok leidangrsfolk gerdu sik bera a mot at mæla at fara nockur nema med konunginum sialfum ok þui eyddiz þessi ferd. Olafsvokudagr var a sunnudegi ok let Hakon konungr syngia hatidliga tidir i landtialldi ok veitti vm daginn almuganum a skipi sinu. Eftir Olafsvoku sigldi Hakon konungr or Ellidarvik sudr fyrir Mula fyrir Rogualldzeyiar med ollum herinum. var þa til konungs kominn Rogualldr vtan or Orkneyium med þeim skipum er honum hofdu fylgt. Hakon konungr lagdi herinum i Rognualldzvog ok laa þar vm rijd. þa gerir hann menn yfir a Katanes ok lagdi aa þa gialld enn het þeim i mot fridi ef þeir geingi vndir ella afarkostum. Katnesingar iattudu gialldi ok feck Hakon konungr þar menn til vidtoku. sua sem her er quedit.
- Fyst tok fiorlestir
- frodr af nesþiodum
- gialld enn gridmilldi
- gætir vegs sætra.
- oll var ognfallin
- olld af storvaulldum
- hrædd vid herklæddann
- herdi baudgerdar.
Þa er Hakon konungr (la) i Rognualldzvogi dro myrkr mikit aa solina sua at ringr litill var biartr vm vtan ok helltz þat stund dags. Hakon konungr hafdi spurt ill tiþendi or Sudreyium þuiat Jonn Langlifarson hafdi komit til konungs aa Hialltlandi er konungr hafdi vestr siglt ok sagt þau tiþendi |[166] at Jonn konungr i Sudreyium mundi hafa vm skipt sinum trunadi ok snuiz til Skotakonungs. enn Hakon konungr villdi þui ecki trua fyrr enn hann reyndi. Lafranz vaukudag sigldi Hakon konungr or Raugnualldzvogi yfir a Petlandzfiord. hann hafdi þa spurt at þeir voru þa komnir i eyiarnar Jonn drottning ok Kolbeinn Aslakssun ok þau skip er austan var von ok eftir hofdu dualizst. Hakon konungr sigldi aullum herinum til hafnar þeirrar er heitir Asleifarvik ok þadan til Liodhusa ok sua til Rauneyia ok þadan i Skidsund ok laa þar sem heitir Kerlingarsteinn. Þar komu til hans Magnus konungr or Maun ok þeir maagar Erlingr Juarssun ok Andres Nichulassun Halluardr ok Nichulas tartr. þeir sigldu allir saman ok Jonn drottning ok skilduz i hafi. Nichulas hafdi huergi vid land komit fyrr enn i Liodhusum siþan hann sigldi af Noregi. Þann dag er Hakon konungr sigldi or Skidsundi kom Duggall konungr til hans a lettiskutu ok bad Hakon konung skynda sem mest eftir ser. Konungr sigldi þadan i Mylarsund enn þadan vndir Kiarbarey. ok kom þar saman allr herrinn bædi Duggall konungr ok Sudreyingar. Hakon konungr hafdi þa aa audru .c. skipa ok flest stor ok oll vel skipud bædi at monnum ok vapnum.
Hakon konungr sendi til Satiris
278. Þa er Hakon konungr laa i Kiarbarey sendi hann sudr til Satiriseids .l. skipa. voru þessir þar fyrir Duggaall konungr Magnus af Maun Bryniolfr Raugnualldr orka Andres pottr Augmundr krækidanz Vigleikr prestzsun. hann gerdi .xv. skip til Botar. voru þar fyrir Erlendr raudr Andres Nichulassun Simon stuttr Juarr vngi Eyfari ok Guthormr Sudreyingar a sinu skipi huarr. Hakon konungr sigldi i Gudey fyrir Satiri. þar kom til hans Jonn konungr. for hann a skip Þorgils byskups. Hakon konungr bad hann fylgia ser eftir þui sem hann var skylldr til enn Jonn konungr taldiz vndan ok sagdiz hafa suart eid Skotakonungi ok hallda meira riki af honum enn Noregskonungi ok bad Hakon konung gera raad fyrir þui riki er hann hafdi honum feingit. Hakon konungr hafdi hann med ser vm rijd ok ætladi at mykia skap hans til trunadar vid sik. margir logdu þungt til hans maala.
Fra Hakoni konungi
279. Enn er Hakon konungr laa i Gudey kom til hans aboti einn af gramunka klaustri ok bad fridar stad sinum ok varnadi heilagrar kirkiu. ok þat veitti konungr honum. Þa komu menn fra Duggall konungi ok sogdu at Margadr ok Engus af Satiri villdu gefa vpp þau lond er þeir helldu ok veita konungi sina fylgd. enn konungr hafdi þau andsuor at hann mundi eigi þar heria ef þeir kæmi aa hans valld vm daginn eftir fyrir haadegi ella quez hann mundu heria. Vm morgininn eftir kom Margadr ok lagdi allt a konungs valld. litlu sidarr kom Engus ok gerdi slikt id sama. enn konungr het at koma þeim i sætt vid Skotakonung ef þeir sættiz. selldu þeir konungi gisla ok soru eida. Konungr lagdi gialld aa riki þeirra .x. .c. nauta. konungr skipadi Engus eyna. sem segir i Rafnsmaalum.
- Hellt enn hradmællti
- hringa virdingu
- leidir langskidum
- leygs i Sudreyiar.
- vpp gaf allkeppnum
- Eingus herfeingna
- Jjl fyrir itrbola
- eydi dalreidar.
Ok enn segir sua.
- Stod af storraadum
- styri brimdyra
- ogner ofr þuegnar
- iardar vestrgardi.
- meidir hialmhrida
- hausa fridlausir
- opptaz osuipptum
- otta ranndrottar.
Sunnan aa Saatiri er einn kastali er hellt einn riddari. hann for aa fund Hakonar konungs ok gaf i hans valld kastalann enn konungr skipadi hann Gufhormi backakolf. Brodir Simon hafdi legit siukr vm rijd. hann andadiz i Gudey ok grofu gramunkar hann at kirkiu sinni a Satiri ok breiddi yfir leg hans kaugur ok kaulludu hann helgann. Þeir sem foru til Satiriseids brendu þar bygdir toku slikt af fe sem þeir fengu. þar til er þeim kom bod Hakonar konungs at hann bannadi þeim at heria. sigldu þeir þa vt vndir Gudey til motz vid Hakon konung. sem her segir.
- Gengu gedstrangir
- geitis veg meita
- saars vm Satiri
- sunnan laugrunnar.
- sauddu suartklædda
- snoka dynkroka
- bragnar byregnis
- brandz a Skotlandi.
Hakon konungr gerdi Andres pott sudr til motz vid menn sina til Botar. þeir hofdu feingit einn kastala ok hofdu þeir tekit grid af Nordmonnum. Þar var med Nordmonnum einn skipstiornarmadr er Rudri het. hann þottiz ættborinn til Botar. hann var vtlægr af Skotlandi. hann hafdi gert Skotum margann vfrid enn þeir voru brott farnir. Siþan lagdiz eyin Bot vndir Hakon konung. sem her segir.
- Ferd vann fridskerdis
- fræg ok vvægin
- briot af baugniotum
- breida gudleidum.
- hreyfdu hiorkleyfdann
- hrafn a valtafni
- fellu fiandr stillis
- flygr i Sudreyium.
Þeir foru or Bot ok inn a Skotland ok brendu bæi nockura. Rudri gerdi þat illt er hann maatti. sem her segir.
- Brunnu bumanna
- bygdir vdygdra
- heitr i hialmsetrum
- hallar lifgalli.
- fellu fleinþollar
- feigir suanteigar
- sudr af sæskidum
- sottir herdrotta.
Hakon konungr heriadi i Sudr[eyium]
280. Þa er Hakon konungr kom i Sudreyiar komu þau ord af Jrlandi at þeir buduz vndir hans valld ok þottuz miok þurfa at hann kæmi af þeim vfrelsi enskra manna þuiat þeir helldu þa alla enu bezstu stadi med sionum. Konungr sendi þa vt Sigurd Sudreyingh at skynia med hueriu Jrar bydi honum þangat. Eftir þat sigldi Hakon konungr til Hereyia. Þenna tima komu iafnan sendimenn Skotakonungs til hans prædicarar edr hinir berfættu brædr ok leitudu vm sættir. Þa let Hakon konungr Jon konung lausann ok bad hann fara i fridi huert er hann villdi ok gaf honum margar godar giafir. enn hann het at draga allt til sætta med þeim Skotakonungi ok finna Hakon konung ef hann sendi honum ord. Hakon konungr sendi menn a fund Skotakonungs at vita vm sættir Gillibert ok Heinrek byskup af Orkneyium ok Andres Nichulassun Andres plytt ok Paal sur. þeir fundu Skotakonung ok tauludu vm sættir. let konungr yfir þui likliga at hann villdi sættaz ok quaz mundu senda til Hakonar konungs þau sættarbod sem hann villdi vera laata. foru sendimenn aftr enn Skotar komu litlu sidar. Hafdi Hakon konungr skrad |[167] vpp allar þær eyiar er hann villdi eigi lausar laata. var þat Botn ok Herey ok Kumreyiar. geck þui eigi saman sættin. skutu Skotar meirr i langbacka ok foru med þui aftr til konungs sins. Siþan hellt Hakon konungr inn vndir Kumreyiar ollum herinum. var þa enn fundr lagdr til sætta inn aa Skotlandi. sendi Hakon konungr þangat byskupa ok lenda menn enn til motz vid þa komu riddarar nockurir ok klaustramenn. toludu þeir mart vm sættir ok kom miok i sama stad nidr sem fyrri. ok er a leid daginn sỏfnuduz Skotar margir af landi ofan. þottu Nordmonnum þeir ecki truligir ok foru til skipa sinna ok fundu konung ok sogdu honum vidtal þeirra ok fystu flestir at vpp væri sagt fridinum. Hakon konungr sendi þa til Skotakonungs hirdmann sinn er Kolbeinn riddari het. hann for med fridarbrefi þui er Skotakonungr hafdi sent Hakoni konungi enn skylldi aftr hafa med ser þat fridarbref er Hakon konungr hafdi sent Skotakonungi. her med skylldi hann segia sua at konungarnir fyndiz med ollum sinum her. yrdi þeir þaa saattir med guds miskunn þa væri vel. enn ef þess yrdi eigi audit baud Hakon konungr Skotakonungi at beriaz med ollum herinum. hefdi sa gagn er gud villdi. Þessu tok Skotakonungr ecki vlikliga at beriaz enn vard engi vrskurdr aa. for Kolbeinn aftr til konungs ok þotti honum hans erendi litid. sua segir i Rafnsmaalum.
- Baud hinn bokfrodi
- bragna sigr magna
- austan orrostu
- optaz spiotskỏptum.
- þordut þrekstirdann
- þegnar vfegnir
- biors vid blikstyri
- beriaz vtveria.
Þa var lokit ollum gridum. Hakon konungr sendi .lx. skipa inn i Skipafiord. var þar fyrir Magnus konungr af Maun ok Duggaall konungr ok Alinn brodir hans Engus ok Margadr Vigleikr prestzsun Juarr holmr. þeir eyddu bygd alla vmhuerfis vatn þat er heitir Lokulofni. þat var jarlsriki eitt er het Lofnard. mikill fioldi eyia var i vatninu ok eyddu þeir þær allar ok drogu til baata sina. sem Sturla quad.
- Drogu dynsueigis
- darra flugskiarrir
- baata baugniotar
- breidar strandleidir.
- eyddu vræddir
- eyiar geirþeyiu
- vægdar vidbygdum
- vatni herskatnar.
Alinn brodir Duggaals geck yfir þuert Skotland. felldi mart manna ok tok morg .c. nauta ok gerdi et mesta heruirki. sem her segir.
- Herdu herferdir
- hrygs i storbygdir
- vida vargfædis
- virdar gedstirdir.
- feck inn folkracki
- fellu gunnspelli
- aulldum osialldan
- Alinn lifdualar.
Nockur .x. skip braut fyrir þeim i Skipafirdi. Juarr holmr tok sott ok andadiz. Michials messa var aa laugardegi enn manadags nattina eftir kom aa stormr mikill med elum ok hreggi. kaulludu þeir þa er streinguaurd helldu aa konungsskipi ok sogdu at kugg einn rak framan at festum. lupu menn þa vpp enn staugin a kugginum festi a konungsskipinu a hofdi skipsins ok tok af nasarnar. siþan rak kugginn aftr med bordi til þess er ackerit tok vid ok festi i streinginum. toku þa ackerin at kraka. Konungrinn bad þa hauggua ackeristreinginn a kugginum ok sua gerdu þeir. rak hann þaa vt aa eyna enn konungsskipit helltz. ok laagu tialldlausir til dags. enn vm morgininn er flæddi flaut kuggrinn ok rak hann þa vpp aa Skotland. Vindrinn tok at vaxa sua at eins neyttu menn þa grunnfæra þeirra er til hofdu. þa var fellt it .v. ackeri aa konungsskipi. enn konungr for i baat ok reri vt til eyiarinnar ok let syngia ser messu. enn skipit rak inn aa sund. var þa tekit adalackerit ok sett fyrir ok rak eigi at sidr. nockur .v. skip rak inn at landi. þa hrifu vid ackerin a konungsskipinu. voru þa .viij. fyrir med þui er þeir hofdu aatt a kugginum. Menn fengu þar ena mestu vaasbud. sem her segir.
- Mætti margfrettinn
- miklum fram stikla
- ædi oþioda
- Jnga giorningum.
- leysti laabrostinn
- laugr enn skautfaugrum
- flaust af farnestum
- flestum bauglestis.
Ok enn segir sua.
- Bless aa baudfusa
- bragna fiolmagnat
- hregg aa herdyggua
- hridar brimskidum.
- vpp rak alkepna
- aulld med herskiolldum
- grundu gialfsundi
- grand at Skotlandi.
Fra Skotum ok Hakoni konungi
281. Þa er Skotar saa at skipin voru rekin sỏfnuduz þeir saman ok foru ofan at Austmonnum enn þeir vaurduz vel a kugginum. Konungr sendi inn menn aa baatum at hialpa þeim er a landi voru. sem her segir.
- Sendi snarlynda
- suerda blikskerdir
- sueit hinn sigrmæti
- sid til brynhridar.
- draapi dulgreipa
- dreingia lof þeingils
- drott sa er dalgauta
- dæmdi her sæmdi.
Siþan for konungr vt a kertisueina skutu med Þorlaugi bosa. Þegar konungsmenn komu a land flydu Skotar aa land. enn Nordmenn voru aa landi vm nattina. enn Skotar foru at kugginum vm naattina ok toku i brottu fe sem þeir maattu. Vm morgininn let konungr rydia kugginn ok fara vt til skipa. þa kom herr Skota. Augmundr krækidanz var aa haugi einum ok sueit manna med honum ok sottu Skotar at þeim gletting þann. Enn er meginherrinn naalgadiz baadu þeir konung roa til skipa ok senda þeim lid. konungr baud at vera aa landi med þeim enn þeir villdu eigi leggia hann sua i hættu ok reri hann til lids sins. Þessir voru lendir menn aa landi. Augmundr krækidanz Erlingr Aalfssun Andres pottr Erlendr raudr Andres Nichulassun Paall surr Þorlaugr bosi Andres plyttr. allz voru þeir .viij. .c. manna .cc. voru a hauginum med Augmundi enn annat lid var aa maulinni nidri. Þa droz Skotaherr at þeim miok margr ok vel buinn at hestum ok vỏpnum. þat var aavarp manna at vera mundu .v. .c. riddara enn fioldi fotgaungulids ok hofdu þeir mest boga ok spaurdur. Þeir Augmundr foru þa ofan af hauginum til kumpana sinna. Skotar sottu þa fast at med grioti ok skotum enn hinir foru vndan a hæli ok hlifdu ser. Enn er þeir komu a nedstu brecku for huerr odrum hardara. ok er þetta saa þeir er nidri voru hugdu þeir Nordmenn flyia. lupu þa margir til baata ok sua fra landi. flestir baatar sucku nidr. tynduz nockurir menn. sumir lupu i kugginn. hinir kaulludu at þeir skylldu aftr snua. sneru þa aftr nockurir menn ok þo fair. þar fell Hakon af Steini ok .ij. menn adrir. Þa var bardagi enn hardazsti ok þo miok viafnligr þuiat .x. voru Skotar vm einn Nordmann. þessir voru formenn Augmundr krækidanz Andresar .ij. Þorlaugr bosi. þa fell einn riddari skotzskr er Perus het ok enn fleiri. Sua quad Sturla.
- Hlodu hugprudir
- hrings i brynþingi
- vorir vegstorum
- virdar baugnirdi.
- fyllduz fiorselldum
- frammi valgammar
- huerr mun hringþuerris
- hefna audstefni.
|[168] Medan bardaginn var þa var sua mikill stormr at Hakon konungr sa eigi efni aa at koma herinum aa land. Enn Raugnualldr ok Eylifr komu til bardagans vid nockura menn ok foru alldiarfliga ok þeir Nordmenn er a baatana hofdu geingit enn Rognualldr hrauck vt aftr til skips sins enn Eilifr for allkallmannliga. þa tok Nordmonnum at safnaz lid ok letu Skotar þa vndan vpp a hauginn ok var þa glettusokn milli þeirra vm rijd med skoti ok grioti. Ok er aa tok at lida aa daginn veittu Nordmenn atgaungu Skotum vpp aa hauginn ok sottu þa et diarfligzsta. sem segir i Rafnsmaalum.
- Kuoddu kappstudda
- kæris Nordmæra
- haullda herfalldir
- hersar gunnuersum.
- geck enn gedracki
- gætis hasæta
- hird at hiorstærdu
- hialldri iarnfalldin.
- Beit at brynmoti
- brunn i raudtunum
- egg vm odygguar
- alldir gunntiallda
- aadr enn egghridar
- vndan viglundum
- skundu skydundar
- skotzskir alþroskins.
Skotar flydu þa af hauginum huerr sem maatti i fioll i brot. ok er Nordmenn sa þat foru þeir til baatanna ok reyru vt til skipa ok komuz nauduliga fyrir stormi. Enn vm morguninn eftir foru menn eftir likum þeirra manna er fallit hofdu. Þessir fellu þar Hakon af Steini Þorgils gloppa þeir voru hirdmenn Hakonar konungs. þar fell godr bondi or Þrondheimi er Karlshofud het. annar bondi or Fiordum er Aaskell het. þar letuz .iij. kertisueinar Þorsteinn baatr Jonn ballhofud Halluardr buniardr. Vgerla maattu Nordmenn vita huat fell af Skotum þuiat þeir toku huern er fell ok fluttu til skogar. Hakon konungr let flytia lik sinna manna til kirkiu. Enn fimtadaginn eftir let Hakon konungr taka vpp ackerin ok flytia skip sitt vt vndir eyna ok þann dag kom sa herr til hans er inn hafdi farit i Skipafiord. Enn fostudaginn eftir var vedr gott. sendi konungr aa land gesti at brenna skip þau er vpp hafdi rekit. ok þann sama dag sigldi konungr vndan Kumrey ok vt til Melagseyiar ok laa þar nockurar nætr. Þar komu til hans þeir menn er hann hafdi sent til Jrlandz ok sogdu at Jrar villdu hallda allann herinn vm vetrinn til þess at Hakon konungr frelsadi þa vndan valldi enskra manna. Hakon konungr var miok snuinn a þat at sigla til Jrlandz enn alþydunni var þat miok i moti skapi. ok med þui at eigi byriadi vt þangat þaa aatti konungr þing vid lid sitt ok lysti þui at hann villdi gefa ollum orlof at sigla til Sudreyia. þuiat herrinn hafdi vistafaatt. þa let Hakon konungr flytia lik Juars holms inn til Botar ok var hann þar iardadr. Eftir þat sigldi Hakon konungr vndan Melansey ok laa vm nottina vndir Hersey ok þadan vndir Sandey ok sua til Satirismula ok kom vm naattina nordr vndir Gudey. þadan sigldi hann vt i Jlarsund ok laa þar .ij. nætr. hann lagdi gialld aa eyna .ccc. nauta. þat skylldi giallda sumt i mioli ok osti. Hakon konungr sigldi þadan sunnudaginn i vetrnaattum ok feck sua mikinn storm med myrkri sua at faa ein helldu seglum sinum. þa tok konungr haufn i Kiarbarey. foru þa menn i milli þeirra Jons konungs enn þo vard ecki af fundi þeirra. Þa spurdi konungr at menn hans hofdu hoggit strandhogg mikit i Myl ok þar voru drepnir nockurir menn af Myluerium ok enn .ij. edr .iij. af Nordmonnum. Þadan sigldi Hakon konungr inn til Mylarkaalfs ok laa þar nockurar nætr. þar skildiz Duggall konungr fra ok Alinn brodir hans ok skipadi konungr þeim þat riki er Jonn konungr hafdi adr haft. Magnus konungr ok adrir Sudreyingar hofdu fyrr fra skiliz. Rudra skipadi hann Bot enn Margadi Hersey. Duggali konungi gaf hann kastala þann a Saatiri er Guthormr backakolfr hafdi i setid ok vnnit af Skotlandi. J þessi ferd gat Hakon konungr aftr vnnit riki þau oll sem Magnus konungr berbeinn hafdi vnnit af Skotlandi ok Sudreyium. sem her segir.
- Aull vann Egda stillir
- aftr geirbruar hafta
- skiott af skotzskum drottum
- skattlond megingrondut.
- reisti aungr vid yngua
- vlest fyrir haf vestan
- rogsækis vard riki
- raudd vedrbodi gaundlar.
Fra Hakoni konungi
282. Hakon konungr sigldi or Mylarkaalfi til Rauneyiar. þar la fyrir honum Ballti bondi af Hialltlandi ok þeir menn sem hann hafdi sent til Orkneyia ok þeir er hann hafdi gefit orlof til Noregs. Vedr geck i mot konungi ok sigldi hann þa i Vestrafiord a Skidi ok laa þar nockura rijd ok tok vistagialld af eyinni. þadan sigldi hann fyrir Huarf ok er hann kom fyrir Dyrnes fell vedrit i logn. lagdi hann þa inn i Giafiord. þat var .ij. postula messoaftan Simonis ok Jude enn messudagrinn var a drottinsdag. konungrinn la þar vm nottina. Enn messodaginn er sungin var messa komu til hans nockurir skozskir menn er Nordmenn hofdu tekit. Hakon konungr gaf þeim grid ok sendi þa vpp i bygdina ok hetu þeir at koma ofan med nautum til konungs enn einn var eftir i gisling. Sa atburdr vard vm daginn at ellifu[169] menn af skipi Andres kuzsa foru a land aa baati at taka ser vatn. litlu sidar var heyrt at þeir æftu. reru menn þa til ok voru .ij. teknir af sundi miok saarir enn .ix. funduz a landi allir drepnir. hofdu Skotar komit at þeim enn þeir hofdu laupit til baatzins ok var hann vppi fiaradr. enn þeir voru allir vopnlausir ok vard af þui engi vaurnin. enn þegar Skotar sa at til var roit lupu þeir til skogar enn Nordmenn hofdu likin med ser. Maanadaginn sigldi Hakon konungr or Goafirdi ok leet flytia a land inn skotzska mann ok gaf honum grid. Konungr kom aunduerda nott til Orkneyia ok laa i sundi nockuru nordr fra Asmundarvagi. þadan sigldi hann i Rognualldzvỏg ok kom þar saman mestr luti lidsins er fyrir hafdi siglt. ok þa er þeir sigldu yfir Petlandzfiord var raust mikil i firdinum ok tyndiz þar eitt skip or Ryiafylki ok allir menn þeir sem a voru. Jon i Hestby rak austr eftir firdinum ok hafdi honum allnær at hann mundi reka i suelginn. enn med guds miskunn rak skipit austr i haf ok er hann misti eyianna sigldi hann til Noregs.
Hernadr Hakonar
283. Hakon konungr kom i Rognualldzvỏg ok var þa mikill luti hersins sigldr til Noregs. sumir med lofi konungs enn sumir gafu ser sialfir leyfi. Hakon konungr hafdi þat ord a fyst er hann kom i eyiarnar at hann mundi sigla til Noregs. enn med þui at vedratta tok at hardna enn eigi villdi byria tok hann þat raad at sitia i Orkneyium vm vetrinn. nefndi hann þa til nær .xx. |[170] skip eftir at vera enn hann gaf þa orlof audrum heim at sigla. Þa gerdi Hakon konungr menn med brefum sinum vm skipan rikis sins i Noregi ok adra luti. Medr Hakoni konungi voru eftir allir lendir menn þeir sem vestr hofdu farit vtan Eilifr af Naustdal hann var austr sigldr. enn flestir inir bezstu menn or landinu voru eftir med konunginum. Eftir allra heilagra messu let konungr sigla skipi sinu vt til Medallandzhafnar enn hann dualdiz vm daginn i Rauguallzey ok for þadan inn til Kirkiuvogs. eftir þat sa huerr skipstiornar madr fyrir skipi sinu. voru sum vpp sett i Medallandzhaufn enn sum inn vid Skalpeid. Hakon konungr reid vt til Medallandzhafnar laugardag fyrir Marteinsmesso. Þat var vm aptaninn er hann var krankr miok. var hann vm nottina aa skipi enn vm morgininn let hann syngia ser messo a landi. siþan gerdi han rad fyrir skipi sinu huar vpp skylldi setia ok bad menn goda stund a leggia at sia fyrir skipunum. Siþan for hann inn til Skalpeids ok reid sua til Kirkiuvogs. hann for i bod byskups med ollum sinum sueitungum þeim sem hann hellt bord. helldu þeir baadir bord i hallinni konungr ok byskup huarr sinum monnum. enn konungrinn var vppi i herbergium ok matadiz þar iafnan. Hakon konungr let skra lendum monnum ok sueitarhofþingium eyrislond til vistatoku at hallda þær sueitir sem med þeim voru ok sua af huerium eyrislondum. Andres plyttr skylldi hallda sialft konungsbord ok vt gefa hirdinni gestum ok kertasueinum ok ollum hans sueitungum þeim eigi ok sidr sem hann hellt. Þa er menn hofdu seet fyrir skipunum foru huerir þannig sem skipat var. Þessir lendir (menn) voru i Kirkiuvogi Bryniolfr Jonssun Erlingr Alfssun Rognualldr orka Erlendr af Biarkey Jonn drottning Erlendr raudr ok margir adrir skipstiornarmenn ok sueitarhofþingiar. enn adrir lendir menn ok skipstiornarmenn voru i heradi a þeim eyrislondum sem þeim voru skipud.
Sott Hakonar konungs
284. Konungrinn hafdi haft vm sumarit vaukur miklar ok storar ahyggiur. var hann opt kalladr af sinum monnum ok hafdi litid frelsi. Enn er hann kom vtan or Medallandzhofn fra skipi sinu sem aadr var sagt þa lagdiz hann braatt i reckiu af sott. ok for sottin þo ecki miok akaft i fystu. ok er hann hafdi legit nockurar .iij. vikr letti honum helldr ok var hann þa .iij. daga a fotum. Geck hann inn fyrsta dag vm herbergit innan enn annan i kapellu byskups ok hlyddi þar messo. enn þridia dag geck hann til Magnuskirkiu ok vm skrin ins heilaga Magnus jarls. þann dag let hann gera ser kerbad ok for þar i ok let raka ser. þa saumu nott eftir tok at þyngia miok hans sottarfari ok lagdiz hann þa annat sinn i reckiu ok þotti monnum þa hans sottarfar miok þyngiaz. J sottinni let hann fyst lesa ser latinubækr. enn þa þotti honum ser mikil mæda i at hugsa þar eftir huersu þat þyddi. let hann þa lesa fyrir ser norænubækr nætr ok daga. fyrst heilagra manna saugr. ok er þær þraut let hann lesa ser konungatal fra Halfdani suarta ok siþan fra ollum Noregs konungum huerium eftir annan. Þa er Hakon konungr þottiz finna at miok þyngdiz sottarfarit þa gerdi hann raad fyrir maalagiofum vid hird sina ok quad hann aa at gefa skylldi mork brenda huerium hirdmanni enn haalfa mork gestum ok skutilsueinum ok odrum sinum þionustumonnum. þa leet hann vega allann bordbunat sinn þann er ei var gylldr ok mællti sua fyrir at þar sem þryti skirt silfr þa skylldi bordbunatinn gefa sua at allir hefdi god skil. Þa voru ok ritud bref þau er hann villdi senda til Magnus konungs med allri þeirri skipan sem honum þotti mestu varda. Hakon konungr var oleadr einni naatt fyrir Luciumesso. voru þar at byskupar Þorgils byskup af Stafangri Gillibert byskup af Hamri Heinrekr byskup af Orkneyium Þorleifr aboti ok margir adrir lærdir menn. ok aadr hann væri smurdr þa mintuzst menn vid hann þeir er vid voru. var þa konungrinn enn maalhress. Hann var eftir frettr i sottinni af trunadarmonnum sinum ef sua erfidliga yrdi at hans misti vid edr Magnus konungs huart hann ætti eingann sun eftir edr huort nockut væri i annan stad til at ganga þar sem hans afkuæmi væri. enn hann tok mikit af þui at hann ætti eingann son eftir sik nema Magnus konung ok eigi dottur þa er menn viti eigi aadr. Þa er lesit var konungatal framan til Suerris þa let hann taka til at lesa Suerris saugu. var hon þa lesin bædi nætr ok dags iafnan er hann vakti.
Andlaat Hakonar konungs
285. Messudagr Lucie meyiar var a fimtadag. enn laugardaginn eftir sid vm kuelldit þraungdi sua sottarfari konungsins at hann misti maals sins. nær midri naatt var vti at lesa Suerris saugu. enn helldr at midri naatt lidinni kalladi almatigr gud Hakon konung af þessa heims lifi. Var þat ollum monnum enn mesti harmr þeim er þar voru vid staddir ok morgum odrum þeim er siþan spurdu. Þessir lendir menn voru vid andlaat konungsins Bryniolfr Jonssun Erlingr Alfssun Jonn drottning Rognualldr orka ok nockurir þionustumenn þeir sem næst hofdu geingit konunginum i sottinni. Þegar eftir andlat konungsins var sent eftir byskupum ok lærdum monnum. ok þegar er þeir komu sungu þeir saalutiþir. Eltir þat foru allir menn vr herberginu nema Þorgils byskup ok Bryniolfr Jonssun ok .ij. menn adrir. þeir þuogu þa likinu ok raukudu ok veittu alla þionustu sem somdi sua agætum konungi sem Hakon konungr hafdi verit. Sunnudaginn var likit borit vpp i lopthallina voru þar bunar barar med agætum bunadi. likit var klætt tignarklædum ok sett garlant aa hofud honum ok buit vm at ollu sem bydr vm sua agætann hofþingia ok koronadann konung. Likit var aa barar lagt. geingu þangat þa byskupar allir ok kennimenn þeir sem i voru bænum ok allir handgeingnir menn. þa helldu kertissueinar kertum. var þa liost vm alla hallina. Þa geck til folkit at sia likit ok syndiz ollum biart ok þeckiligt ok fagr rodi i andlitinu sem lifanda manni. var monnum þat mikil huggan af þeim mikla harmi er þa hofdu menn feingit at sia sua fagran likama framfarins mannz ok sins herra. siþan voru sungnar saalutiþir haatidliga. vakti hirdin yfir likinu vm nattina. Enn maanadaginn var lik Hakonar |[171] konungs borit til Magnuskirkiu ok naattsett þar adra nott. þridiadaginn var lik Hakonar konungs lagit i kistu med slikum vmbunadi sem sidr er til eftir koronadann konung. Hann var jardadr i kornum i Magnus[kirkiu þar] aa gradudum fyrir skrini ens heilaga Magnus jarls. siþan var aptr luktr steinninn sem aadr yfir vppi ok var breiddr yfir kaugur. Þa var aatt hirdstefna ok gert þat raad at allann vetrinn skylldi hallda haufudvaurd yfir leidi konungsins. Vm iolin veitti byskup ok Andress plyttr eftir þui sem Hakon konungr hafdi raad fyrir gert. var þaa ok ollum monnum gefinn godr maali.
Likferd Hakonar konungs
286. Hakon konungr hafdi til þess skipat i sott sinni at lik hans væri flutt til Noregs ok væri hann grafinn i Biorgyn hia fedr sinum ok odrum frændum. Ok þegar af leid haavetrid ok siorr tok at hægiaz var framsett skipit þat it mikla er konungr hafdi vestr haft ok buit sem skiotligaz. Auskudag var lik Hakonar konungs tekid or iordu þat var enn .iij. nonas Martij manadar. geck þa oll hirdin med vt vm Skaalpeid ok var likit flutt i baati vt til skipsins. Þeir voru mest fyrir skipinu Þorgils byskup Erlingr Aalfssun ok Andres plyttr. þar var aa hird konungsins su er vestr hafdi farit. ok er þeir voru bunir letu þeir i haf. Þeir sigldu vt laugardaginn fysta i faustu ok fengu haurd vedr ok þuer ok toku land sudr i Silavogi ok sendu þegar bref Magnusi konungi ok sogdu honum þau miklu tiþendi er i þeirra ferd hofdu gerst. Eftir þat foru þeir nordr til Biorgyniar þegar leidi gaf. komu þeir i Laxavog vm daginn fyrir Benedictusmessu. Messudaginn reri Magnus konungr i mot þeim ok Petr byskup. var þa skipinu lagt til beiarins vid konungsgard. var likit borit af skipi vpp i sumarhallina. enn vm morgininn eftir var likit borit vt til Kristzkirkiu. geck þar med Magnus konungr ok drottningarnar baadar byskupar lærdir menn handgeingnir menn ok allr beiarlydr. voru þa sungnar saalumessur. Eftir þat var lik Hakonar konungs iardat i korinum i Kristzkirkiu ok þackadi Magnus konungr likferd med morgum fogrum ordum ok taladi sniallt erendi yfir greftinum. Þar stod allr lydr yfir med hryggu hugskoti. sem Sturla quad.
- Þremr nottum kom þrottar
- þinghlynr til Biorgyniar
- aadr enn alualld prudann
- ofs dynvidir grofu.
- margr stod maalma skerdir
- mikit strid var þat siþan
- lyda grams yfir leidi
- litt kaatr med braa vota.
Hakon konungr var iardadr .iij. naattum fyrir Mariumessu. þa var lidit fra burd ok holldgan vars herra Jesu Cristi þushundrad .cc. .lx. ok .iij. aar ok þrim naattum minnr.
Af yfirlitum ok limavexti Hakonar konungs
287. Kong(r) Hakon var ecki haarr medalmadr vel vaxinn herdibreidr midmiorr helldr haarr i sessi ecki fotlangr nockut vtskeifr. vaxinn miok aa þann haatt sem verit hafdi Suerrir konungr. mikilleitr i andliti litgodr hærdr vel. eygdr miok ok þo vel. aullum var hann hugþeckr þa er honum var gott i skapi enn grimmligr ok ogurligr ef hann var reidr. hann var huerium manni kaatari ok vakrari ok lettari aa ser. blidr vid faatæka menn ok þurftuga þuiat alldri var hann i sua þungu skapi at ei suaradi hann þeim blidliga. hann var laatgodr ok tiguligr þa er hann sat med odrum hofþingium. hugarlaatr ok veghlaatr. sniallr madr ok vel taladr a þingum. manna var hann vitrazstr bædi til laga ok raadagiorda. þat mælltu þeir vitrir menn er sendir voru til hans af odrum hofþingium at þeir hofdu allz eingann hofþingia seet þann er þeim þætti helldr vera bædi konungr ok herra ok felagi. Hakon konungr let i morgu bæta laug ok landzrett i Noregi. hann let setia bokina er nu er kollud hin nyiu laug. af tok hann aull manndraap ok fothaugg. eingi skylldi sa þrifaz i landinu er tæki annars mannz eiginkona. ættvig oll let hann af taka sua at engi skylldi giallda annars tilverka nema bæta þeim er laug segdi.
Velgerdir Hakonar konungs
288. Hakon konungr lagdi meira hug aa at styrkia guds kristni i Noregi en engi konungr fyrir honum siþan var enn heilagi Olafr konungr. Hann let gera kirkiu nordr i Trums ok cristnadi alla þa kirkiusokn. til hans komu margir Biarmar er flyit hofdu austan fyrir vfridi Tattara ok cristnadi (hann) þa ok gaf þeim þann fiord er Malangr heitir. ok let hann kirkiu gera i Ofotafirdi ok virki vid Agdanes. hann let gera trehallina i konungsgardi i Nidarosi ok oll enu bezstu hus. hann let gera kirkiu i Guley nordr fra Biorgyn ok offradi þar til gullring. hann let gera Postulakirkiu i konungsgardi i Biorgyn af steini. hann let gera Olafskirkiu ok klaustr af sinum kostnadi. hann let husa konungsgard i Biorgyn ok steinmur vm ok kastala yfir baadum hlidunum. hann let gera Katrinarkirkiu vid Sandbru ok spitalinn ok gaf þar til .cc. manadamata bol. Hakon konungr let alhusa borgina i Biorgyn eftir þat er brunnit hafdi ok gera murinn at .ij. lutum ok vigskarda ok gera vtborgina. þa var ok reist af grunduelli allra heilagra kirkia i Vagsbotni med raadi konungs ok gaf hann þar til .c. manadarmata bol i sott sinni. hann let gera steinkirkiu a Augualldznesi er hin fiorda er mest heradskirkia i Noregi. hann let ok reisa steinmur vm Tunsberg ok kastala yfir portunum ok Gautakasta(la) yfir Danakleif. hann let ok husa allt bergit ok konungsgard vid Lafranzkirkiu. hann let ok gera spital fyrir sunnan Olafskirkiu ok gaf þar (til) .ccc. marka bol. hann let grafa vt diup vid Skeliastein sua at nu ma fara kuggum er adr skridu varla smaferiur. hann let gera Berfættabrædra kirkiu i Tunsbergi ok var hon siþan færd sudr i Dragsvik. hann let ok gera Mariuklaustr ok steinkirkiu ok gaf til .l. marka bol. hann let ok gera borg a Vackabiorgum ok let færa siþan til Nichulaskirkiu i Oslu. hann let husa konungsgard vt aa Eyrum i bænum ok let ok gera borg i Konungahellu i Ragnhilldarholma ok husa konungsgard i bænum. hann let ok byggia Gulleyna husa ok rydia Ekreyiar ok gera þar trekirkiu. hann let byggia Maastrandir ok margar adrar eydieyiar i Vikinni. hann |[172] let gera steinhus i Miors i[173] holmanum vid Ringisakr ok husa. hann let gera veizluhall aa Steig ok endrbæta kirkiuna. þuiat aadr var miok at falli komin. hann let gera bu aa Hofi i Breidinn ok veizsluhall ok lagdi eignir vid. hann let gera veizsluhall i Husabæ i Skaun a Heidmork ok adra a Ringisakri. hann let gera bu a Vidheimi i Eyiu. hann let gera kapellu a Þoptyn er eingi var aadr ok veizsluhall. hann let ok gera murinn vm Suerrisborg a Steinbiorgum ok husa siþan Baglar hofdu brotid.
Fotnoter:
- ↑ r. sine terra.
- ↑ [Verteigingar edr Verteigsmenn Cd.
- ↑ 660
- ↑ 661
- ↑ a i Cd.
- ↑ Erlendr Cd.
- ↑ 662
- ↑ Seliuuetr Cd.
- ↑ skilfein Cd.
- ↑ 663
- ↑ Saaledes Cd. som det synes.
- ↑ 664
- ↑ 665
- ↑ þetta Cd.
- ↑ r. leikmenn þa (?)
- ↑ 666
- ↑ ringn Cd.
- ↑ 667
- ↑ hann Cd.
- ↑ þangat Cd.
- ↑ 668
- ↑ r. Luasund.
- ↑ 669
- ↑ 670
- ↑ 671
- ↑ 672
- ↑ ok tilf. Cd.
- ↑ 673
- ↑ 674
- ↑ r. reru (?)
- ↑ 675
- ↑ ak'gs (d. e. a konungs) haga Cd.
- ↑ 676
- ↑ r. Hornborasundi
- ↑ 677
- ↑ Varuheradi Cd.
- ↑ 678
- ↑ [huartueggia (og et ulæseligt Ord) Cd.
- ↑ 679
- ↑ lendir Cd.
- ↑ 680
- ↑ enn Cd.
- ↑ menn tilf. Cd.
- ↑ 681
- ↑ 682
- ↑ 683
- ↑ ok Cd.
- ↑ Sturli Cd.
- ↑ 684
- ↑ er tilf. Cd.
- ↑ r. Vervikum.
- ↑ 685
- ↑ 686
- ↑ 687
- ↑ 688
- ↑ 689
- ↑ h'm d. e. honum Cd.
- ↑ 690
- ↑ or vik Cd.
- ↑ 691
- ↑ Guon Cd.
- ↑ 692
- ↑ 693
- ↑ þer Cd.
- ↑ 694
- ↑ Him Cd.
- ↑ 695
- ↑ 696
- ↑ Har' Cd.
- ↑ siþan tilf. Cd.
- ↑ 698
- ↑ [ok enn villdir þu Cd.
- ↑ Sig' Cd.
- ↑ r. [ker eitt er flaut vid (við i teksten.) skipit
- ↑ slaarsund Cd.
- ↑ 700
- ↑ 701
- ↑ nordr Cd.
- ↑ vænt Cd.
- ↑ 702
- ↑ 703
- ↑ 704
- ↑ segit Cd.
- ↑ [eftir Cd.
- ↑ 705
- ↑ 706
- ↑ r. stryks
- ↑ Jslendzkir Cd.
- ↑ þe Cd.
- ↑ r. hann
- ↑ r. [hann aatti haalft en
- ↑ 707
- ↑ 708
- ↑ 709
- ↑ sueitarh' Cd.
- ↑ Sudreyium Cd.
- ↑ 710
- ↑ tedu Cd.
- ↑ 711
- ↑ Usikkert i den trykte utgaven.
- ↑ r. fregnir
- ↑ 712
- ↑ konungs Cd.
- ↑ 713
- ↑ 714
- ↑ 715
- ↑ geinginn Cd.
- ↑ steinn Cd.
- ↑ 716
- ↑ r. Masundum
- ↑ r. Petr
- ↑ 717
- ↑ Slik i teksten.
- ↑ er Cd.
- ↑ 718
- ↑ 719
- ↑ 720
- ↑ baaru Cd.
- ↑ 721
- ↑ þar Cd.
- ↑ 722
- ↑ vitr Cd.
- ↑ 723
- ↑ 724
- ↑ talflbord i teksten.
- ↑ 725
- ↑ i Cd.
- ↑ 726
- ↑ saklausan Cd.
- ↑ 727
- ↑ nockur Cd.
- ↑ 728
- ↑ 729
- ↑ Slik i teksten.
- ↑ 730
- ↑ Heinreki ok tilf. Cd.
- ↑ Slik i teksten?
- ↑ 731
- ↑ stridi Cd.
- ↑ Her er et aabent Rum i Cd.
- ↑ Slik i teksten.
- ↑ 732
- ↑ tanna Cd.
- ↑ þar Cd.
- ↑ 733
- ↑ engi Cd.
- ↑ Haarþfiord Cd.
- ↑ 734
- ↑ tina Cd.
- ↑ haalsbeina Cd.
- ↑ 735
- ↑ hlaut Cd.
- ↑ 736
- ↑ 737
- ↑ kastalann niam Cd.
- ↑ 738
- ↑ hyrdmenn Cd.
- ↑ 739
- ↑ 740
- ↑ voru Cd.
- ↑ 741
- ↑ 742
- ↑ 743
- ↑ 744
- ↑ r. Sudrheimum
- ↑ 745
- ↑ 746
- ↑ 747
- ↑ ellifi Cd.
- ↑ 748
- ↑ 749
- ↑ 750
- ↑ ʒ d. e. ok Cd.