Maríu jartegnir - Af Petro þræl

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.

Maríu jartegnir

Af Petro þræl

f, g og E (Varianter fra a)

Af Petro þræl

A dogum virduligs herra Hugonis, [þeirar borgar byskup er Grationopilis heitir, gerdiz þuilik iartegn, sem nu skal heyraz guði til sæmdar ok hans sætastu modur. Einn rikr madr ok miog agiarn var i einshuerium stað hafandi marga þræla ok þionastumenn vndir sinu valldi [ok ifirboði. Millim þeira var einn vngr madr Petrus at nafni, [kyniadr af einu þorpi nalægu fyrr nefndri borg Grationopolis. Nu berr sua til eitt sumar, sem messudagr sællar Marie Magdalene guds brudar stendr nalægr, at husbondi talar til Petrum snimma messudags morgininn, at hann taki tua yxn ok fari vt a akrland at eria vm daginn. Petrus [kastar þui moti, at byskup hafi bannat ollum monnum at vinna þrælsligt verk a þeim degi. Husbondi reiddiz þa talandi sva [miog forliga: „Ok þu, vandr þræll, [segir hann, mauglari moti at gera mitt bod. Far til firir vtan [alla duol, ef þu vill vlamdr vera [med heilli hud.“ Sua lykr þessu mali, at sa rædr er verr villdi. [Hlytr Petrus at gera visvitandi moti rettindum, takandi med ser tua yxn farandi [vt af þorpinu til akrlandzins ok miog þarflaust, þuiat skamman tima hefir hann þar adr dualiz, en handleggr himnakonungs birtiz ok bannar honum at styggia sina vnnastu Mariam Magdalenam, a þann hatt at þegar i fyrstu sem hann bregdr saman taumunum ok ætlar yxnina leida firir ardrinum, kemr su ellding med guds domi, at i augabragdi slær [bada yxnina ok allan reidinginn med, sua at engis ser ormul eptir. En sa er yxnina [hafdi til þess buit at eria þuilika hatid, tekr lengri pinu en deyia skiotliga, med þeim hætti at su reid hin sama er yxnina hafdi slegit, slær vndan honum annan fotinn i oklalidnum, en leggz sidan vpp i fotarstufinn, setiandi þar sitt heimili, medan gud drottinn vill at sua standi. Uida annars stadar uar hans likame miok elldi leikinn, þo sua at hann lifa ma. Hier liggr hann sua salugr, at hann ma sik huergi hræra, þar til sem hans er uitiad heiman af þorpinu. Fyrr græindr bondi wæitir Petri litinn manndom i sua mikilli naudsyn. Þui werdr [þersi weslughi madr mesta wandrædi sinna fꜳtekra fręnda, þui at sꜳ elldr sem i foterstufinum hafdi stadar numit, hlæypr i legginn ok sidan wt i [sinarnar, etandi þann weg smꜳtt ok smꜳtt nedan af ỏllu saman dag fra degi med sua miklum harmi, sem æigi er auduellt at skilia, er æigi hefir þuilikt ræynt. Ok sua kemr, at æsiligzsta þrota slær vpp i allann liminn at smꜳþormunum. Funar holldit þa i morgum stodum med storum wagfỏllum, þegar ꜳkafligarr i odrum stad, ef i odrum stad linar.

Nu med þui at ollum monnum syniz æinn veg, sem þessi wanmꜳttr see olæknanligr ꜳ iardriki, leggia witrir menn ok gudhræddir [þat rꜳd þersum auma manni, at hann med ollu fra snariz mannligu fulltingi, sękiandi þat traust, sem nogt er [i sialfu sier. Greina þeir ok witrliga, at þat wirdizst þeim naudsynligt til miskunnar, at hann idriz [sem godmannligazst syndarinnar komandi sier i frid ok sætt wid þa guds astvinu Mariam Magdalenam, sem hann hafdi ræida gort adr i misþyrming hatidarinnar, æigandi þar sidan warkyndar wan ok miuklætis sinna uandræda, sem fyrir tok hann hefnd sinna ranglæta. Sua giorer hann, sem honum uar radlagt, ok lætr flytia sik til einnar kirkiu, er helgut uar sælli Marie Magdalene, idrandizt þar sinnar ogiptu, med tarum bidiandi litillatliga, at su gaufugliga fru minnizt hans i hans akalli, fyrirgefning uæntandi. Ok su blezada fru tekr allann bruna brott af Petro, sem vpp hafdi stridt ꜳ hans likam at frateknum fotarstufnum. Nu þo at Maria Magdalena uægdi sier meira manni ok leti kyrt standa hit hæsta uannmegn Petri, þeim til handa sem hun uisse fyrir ætlat af gudi, hefir hun allt at eins sua mikinn hugarstyrk ueitt honum, at hann ætlar alldri upp gefazt heilsubotar sier at bidia, þuiat sua sem milldur drottinn ueitti honum minne hlute, mun hann eigi sidur ueita stærre, ef eptirleitan þrotnar eigi. Ok med þui at þat er hans hugbod, at sæl Maria Magdalena mvne giort hafa slikt hun ætlar, uikr hann sier enn til hærra traustz ok matkara, kriupandi undir þann mauttul litillatliga, sem auruggaztr er aullum at skyla, þat er sællar ok gaufugliga blezadrar, eilifliga mær ok modir Maria.

Hann salugr heyrir optliga, huersu margar ok miklar iarteignir uor fru sancta Maria uinnr i einhueriu sinu musteri, þat sama musteri hefir ok minning hins heilaga Ypoliti martiris, þui fer hann til þessa hins sama musteris ok skridr ut ok inn dagliga med sua miklum ohægindum, sem einn gud ma virda, þui leggrinn uar med ollu undann tekinn allt upp at knie. Marga sier hann fa heilsubot, huar fyrir hann harmar þui ollu framar sialfs sins syndagialld. Bidr hann med tarum ok godfysi, ok þo duelzt heilsubotin, mædizt þa miok hugskotid, þuiat æ fer uaxanda likamans uannmegnit. Nu sem hann pinizt i uitian musterissins huersdagliga, sier hann sem einn uitr madr skiliandi, at þessu ma hann eigi leingi orka. Þat hus sem hann liggr i, er litt uandat, uoru þar inne ambattir nockurar. Þessu næst er þat greina(n)da, at ambattirnar uakna eina nott uid sua mikit op hins siuka, at aunguann tima hafdi hann sua latid fyrre. Huar fyrir þær risa upp ok foruitnazt med liose, huat er um lide. Ok fyrr enn þær nalægiazt, skulum uier heyra med fám ordum, hvilik sauk til er þuiliks halætis.

Drottning himins ok iardar uor fru sancta Maria synir enn at nyiu ovirdannligt litillæte, sarann vitiande, framme uerandi fyrir sæng hins siuka. Þar er ok heilagr Ypolitus guds pislaruottr. Uor fru sancta Maria talar þa til hans sua seigiandi: „Gack til, Ypolite, segir hun, ok gior heilann þenna mann bædi at afle ok limum.“ Ok þegar i stad fyrir utan alla duol hlydir hann bode drottningarinnar ok setr þegar i stad fotinn med sva miklum hagleik vid stufinn, at hvor endir kyssir annann, sidann samkuomunum þrystandi, þuiat hann uill uera trutt um radande, at þessi fotr se honum eigi uerr treystandi, enn hinn fyrra. Ok uid þessa atgiord verdr manninvm sart, ok þui æpir hann, sua sem fyrr uar sagt. Er nv ok allt miog i senn, at algiort er stormerkit ok ambattir koma med liose i herbergit. Þegar i stad sem þær koma til reckiunnar, sia þær, at Petrus hefr tuo fœtr heila. Uerda þær sua hræddar uid þessa syn, at uarla helldu þær samuitzkunne. Ok litlu sidar uaknar hann af þeim þunga ok haufga, sem ꜳ hann hafdi runnit i uitraninne, ok sem hann bregdr i sundr augunum, ætladi hann frammi standandi menn sæla Mariam drottning ok heilagann Ypolitum. Enn sua sem hann heyrir iardneskra manna mal med undran ok eptirleitan heilsubotar fyrr ueittrar, enn kennir sik alheilan, sprettr hann upp or reckiunne, profandi stormerkit ofalsat uera, lofandi almattkann gud med hareysti, segiandi sidann, huerium sem heyra uill, alla þessa uitran. Enn er eptir at segia nockut gudi til lofs ok uirdingar af þessum Petro.

John Collier - Lilith:
Þessi kona uar med aullu klædlaus

Nu sem Petrvs hefir þuilika myskunn af sialfum gudi þegit ok hans sætuztu modr, hugsar hann margfalldliga, huersu gudi mune bezt lika, at hann framm leidi sina lifdaga. Enn þat stadfestizt med honum, at hann skal byrgia sik i þraungvazta kofa ok koma alldri til annara manna, þionandi sinum skapara nott med degi. Ok med þui at hann er ættadr nær Gratinopolim, geingr hann i sagda einsetu skamt fra borginne. Þar er mikill bær ok sæmelig kirkia, er honum ueittr einn kofe ok storliga litill, samteigndr kirkiuuegginum. Þar er(u) aunguar dyr ꜳ, þuiat þann tima sem kofinn uar gior, for hann inn fyrr enn rafrit uar yfir sett. Einn gluggr uar fram i kirkiuuegginn, framm i gegnum, at hann sæi heilaga þionustu, ok honum mætti færazt su litla fæda ok vist, sem hann hafdi til likamligra naudsynia. Sem hann er i kominn i sua frægdarfullann lifnat, aufundar þat sa same fiande, er iafnann stendr þeim i moti, er vel uilia giora, uekiandi moti þeim gud(s) riddara sua oheyrdann bardaga, at eina nott sem hann liggr i sinum kofa, kemr til hans ein kona. Hon geingr inn miok undarliga, þuiat hun fer upp i kofann um þa litlu for, sem gior uar ut undir uegginn, at likams naudsyniar mætti brott berazt. Þessi kona uar med aullu klædlaus. Hun slær fyst i fagrgala uid hann, sinn likama sem giorzt tiꜳnde, ok fyrir þuilika medferd uæntandi ok osnillisord skuli hun fa uppuakit til lostasemdar einsetumanzins holld. Enn er hon ser sik ecki uinna med þessari atferd, litandi guds kappa enn osigradann, geingr hun nærre ok sparir sik ecki, hafandi uid hann mikit blidubragd, suo framt sem i uar hennar sialfræde. Nu sem hun sier þetta med aunguo moti uinna, ognar hun honum med uondu yfirbragdi, heitandi grimmum giolldum fyrir, ef hann uill eigi samþyckia henni, segir at hann skal naudigr giora uerda. Ok sem guds riddara uiknar huergi, þrifr fiandinn til sinna uopna, þat er rꜳsandi reidi ok eiturlig illzka, gripandi þann stauduga guds uin med sua haurdum handagangi, at hann uerdur allz sins megnis moti kosta, ef hun skal honum eigi naudgat fꜳ til saurlifis. I þuiliku umfangi stendr Petrus alla nottina, sua at alldri ma hann fyrir þeim fianda nadir hafa. Enn sua sem lysir, huerfr þessi fiandi enn ohreini andi saumu leid brott sem hann kom.

Þuilikt er starf þessa guds kappa hveria nott hiedann, at ueriazt þessum ouin med aullu afle, er at honum sotti. Ok sua geck honum optliga nær þetta erfide, adr enn lysti um mornana, at hann matte uarla ordi upp koma. Þui giorir hann maunnum kunnikt, i hueriu hann hefir at standa, bidiandi goda menn bæna fulltings uid gud, at hann uerdi eigi sigradr ok oflugliga undirbrotinn af ovininum. Þessi odæme spyriazt vida ok fliuga, huat einsetumadrinn hefir hræra. Fyrir hueria sauk margir koma uida af staudum til greindrar kirkiu ok uilia sanninde hafa sagdra hluta. Millum þeira uar uirduligr herra Remansis byskup. Nu sem hann duelz þar um nottina, uaka nockurir riddarar af hans fyllgd i skrudhuse kirkiunnar fyrir sæmdar sakir uid gud ok heidrs uid kirkiuna, ok um midnætti heyra þeir hark ok hareysti ok dunur miklar til kofa Petri, sua at þeim þikir mikil furda i. Standa upp sidann ok ganga med liose til gluggsins ok sia þar atgang ouidrkuæmiligann, þuiat hinn uesti fiande i klædlausrar konu like sækir guds þionustumann med mesta akafa ok uill til saurlifis navdga. Enn er Petrus uerdr þess uar, at menn ero nalægir uid glugginn, kallar hann ꜳ þa miok mæddr ok mattfarinn, at þeir fai honum uigda stolu af kirkiunne. Sva giora þeir, taka stoluna kastandi inn i glugginn ath honum. Enn er Petrus fær hana, rekr hann hana med auruggu kappe at halse þeim fianda, briotande þegar i stad nidr undir sik med truarinnar afle, kyrkiandi ok kæfande allar lundir þann hinn bauluada barka. Ok uisnar þa skrockrinn ok fyriruerdr sik, þuiat hans ibyggiare er sigradr. Er þetta einn kellingar skrockur, er ouinrinn hafdi i hlaupit, liggr hann þar kyr til morgins.

Ok um morgininn arla koma riddarar fyrir sinn herra byskupinn, segiandi honum greiniliga þau tidindi, sem þeir haufdu sied um nottina. Ok er byskupinn heyrir þuilika hluti, lofar hann sannann gud, er sina menn styrkir ok uerndar i aullum uandrædum, biodandi at nadir giorizt guds þionustumanni. Giorir hann sua rad fyrir, at rafrit af kofa Petri se upp tekit ok digrt reip til uppdrattar nidr dregit. Getr Petr þat giarna at reka rumsnoru at fotum kerlingar, at hun megi ute uerda. Syniz aullum opinberliga, huilikt uar herbergi þessa fianda. Lætr byskup draga þann bannsetta buk brott af stadnum ok brenna at kaulldum kolum, ok se auskunne kastat ꜳ rennanda vatn, þar sem huergi felli til manna bygda. Þuilikr uar sigr þessa guds kappa einsetumanzins, at hann afle deildi uid sialfann ouininn ok bar hærra hlut i þeira stridi. Fanz ok sidann i þeim þreck, sem undir einsetumannzins kofa ut geck, hittuzt hardla fornir tautrar, er fiandinn hafdi brott rifit af kerlingar buknum. Var þessi Petrus sidann enn rettuisazti madr i sinu life, frials ok lidugr af diofvlsins stride, takandi þau starfalaun, er salunne bezt gegnir, eptir fyllda rꜳs af sialfum gudi i eilifum fagnadi. Þangat ladi oss Jesus Kristr Mariu son, sa er lifir ok rikir einn almattigr gud per omnia secula seculorum. Amen.

g og D2

I Burgundia nęr þeiri borg er Gratianopolis heiter, var husbondi er ꜳtti stiupsun, þan sem Petr het. Hann geymdi buss sins stiupfǫður. Enn er hatiðardagr sællar Marie Magdalene kom, bauð husbondinn, at hans stiupsun skylldi vinna ꜳ akri ok plęia. Þersi vngi maðr Petr hafði heyrt, sem hann var i kirkiu, at prestrinn fyrerbauð at vinna ꜳ þersum degi veralldlikt verk, ok þo at hann segði þat sinum stiupfǫður, þa sigraði hans boð ok hǫrð orð uirðing þersar hatiðar. Hann beiter nu yxn fyrer arðr. Ok þuiat hann uar daglega męddr i vinnv, er hann i hǫrðum hug, er hann skylldi þa æigi frials vera, ok vendir sinni reiði til yxnanna, þeira sem hann hafði męðu fyrir at leiða, þo at þeir vęri með ǫllu saklauser ok fylldi meira erfiði enn hann, ok biðr, at guðs reiði ok hefnd komi yfer þa. Ok sem hann hafði frammi fyrer guðlegum eyrum þersa kueinan, sem honum syndiz rettlig vera, kendi þersi vesli maðr sina vnytsamlegv bęn . . . . . meðr vndarlegum skiotleika, þuiat þegar i . . . . . . . yxnina ok arðrenn . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Petrum. Liggr þetta skrimsl þar ꜳ golfinu, ok mega þeir, sem ꜳ taka, kenna, at þat hefir sannan mannzlikam. En suo full þefr stod af þui, at varla matti nockur þola, sꜳ er nærr kom. Byskupinn færr til sina menn at briota þekiu herbergissins ok draga þar vt med reiþi þenna fula likam, dragandi hann brott af borginni ok brenna. Skildu menn fullkomliga, at þat var likami nockurrar konu, huern er diofvllinn hafdi gripit ok i verit, til þess at freista med honum guds mannz, allt til þess er hann vard naudigr at fyrirlata hann skylldadr til med þvi helga klædi, er vigt var ok helgat med byskupligri blezan. Matti fiandinn þann likam eigi leingi bera, sidan hann var bundinn med krapti kennimannligrar blezanar. Þat sannadi ok þenna hlut, at i þeim glugga, sem var ꜳ þvi husi, sem þar var nærr ok einsetumadrinn var vanr at ganga nỏdsynia sinna, funduzt skitnir ok funir klædaleppar, þuiat þetta skrimsl hafdi þar inn farit, ok þotti ollvm audsynt, at þessar konu likamr mundi þessum klædum hafa verit sueipadr til grafar, adr diofullinn hafdi þat tekit.

Sem þat herbergi, er Petrus var i, var bætt, fylgir hann fram sinv fyrirheiti med osigranligri hugarins stadfesti. Gengr hann nv fram ꜳ vigvollinn, sem sa er ecki ottazt, sidan hann hefir sigrat sina ovini, ok vill hann enn vera i sama husi sem fyrr, allt til þess er hann skipti sina fyrirætlan eptir radi byskupanna Gratianopilitani, i huers byskupsdæmi hann var, ok byskups Vinariensis heilags mannz fyrir gudi ok miok merkiligs i guds kristni. Er hann, segir sa, er iarteignina dictadi, med hinum fremstum byskupum, þeim sem ꜳ minum dogum hafa verit. Er þessi madr Petrus eigi ꜳsakandi, þo at hann skipti sitt heit, þuiat hann hlyddi radi þessa tueggia suo dyrligra hofdingia. Þessir godu menn sav med sinni vizku ok hugleiddu milldliga, huersu faheyrdar iarteignir gud hafdi honum gert, suo ok eigi sidr, hversu marga vega ovinrinn bardizt i mot honum, ok þui ottuduzt þeir, at þessi vngi madr ok boklavsi kveiktizt nockut vpp til metnadar fyrir suo ꜳgætar iarteignir, sem gud gerdi honum, eda fyrir suo fagran sigr, sem hann hafdi wnnit ꜳ sinum ovin, ok hann vyrdi þadan af med nockurum hætti suikinn af diofuls ꜳeggian. Þui eggiudu þeir, at hann treysti eigi sin eiginlig ofl nægiazt at sigra þessa hluti, ok gefi sik helldr i valld andligs fodur einshvers abota til læringar med samvist andligra brædra, at med þeira radi ok hvggan væri hann hlifdr ok stædi þui oruggari i drottinligvm herbudum moti suo hỏrdu stridi ovinarins, þui sem hann matti eigi þola med sinvm eiginligum styrk. Byskuparnir settu hann i eitt sæmiligt klaustr, ok letu kenna honum helga reglu, gefandi hann i valld abotanvm ok brædrvnum, at þeir hvggadi hann ok veitti honum brodurliga elskv. Lifdi hann þar allt til sins davdadags þionandi godi med hiartaligum kærleik vndir regluhalldi.

---

Fotnoter: