Maríu jartegnir - Af Stephano 2

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.

Maríu jartegnir

Af Stephano

C. R. UNGER

Christiania 1871

E, f⁶ og a⁶

Af Stephano

Stephanus het einn madr i halfum þess kastala er Aruernia kallazt, hann uar kynstor ok mikillar heims uirdingar. Hann atti einn son, ok gaf hann honum nafn sitt ok setr hann i skola i þeim stad, er Beneuentom heitir, undir meistara(dom) Milonis erchibyskups. I greindum skola duelz ungi Stephanus tolf ar, nemandi margann fagnat fræ(g)darsamligs lifs ok lifnadar. En eptir þat fysizt hann at fara i eydimerkr uids uegar, rannsakandi einsetumanna lif ok munka, styrkliga i minne halldande, huat hann sa i huerium stad eptirlikianda. Um sidir kemr hann framm in Aquitaniam, nærre þeim herudum er Lenionice heitir, þar finnor hann eitt fiall, er Muretum kallazt. Medr guds uilia nemr hann stadar skodandi fiallit umhuerfis ok finnr hreinar uppsprettr godra uatna, huar [fyrir hann skilr sier þann stad af gudi ueittann ok fyrirbuinn. Þa uar hann þritugr madr at alldri, er hann kom i þenna stad. Tuo hluti femæta hafdi hann af faudr gardi ok huse, þat uar einn brynia ok fingrgull. Af yzta skilningaralldri elskadi hann ok sinn geymara skipadi hann þa saumu drottning, er styrkliga lamdi diofulsins haufut med auflugum fæte. Þvi for hann ut i eydimaurk, gangandi ꜳ holm uid ouininn sem miok sterkr kappi undir insigle guds modr sins fulltrua ok meydoms meistare. Setr Stephanus ꜳ sina haund þat sama fingrgull, sem fyrr uar greint, fastnandi sinn sueindom sialfum gudi ok hans signudu modr, sua mælandi: „Ek Stephanus afneita diofli ok aullum hans hiegoma, enn ek offra mik faudr ok syne ok helgum anda.“ Þessa frammiatan skrifar hann fallandi litillatliga til bænar, at gud almattigr ok hans blezada modir styrki hann til æskiligs enda. Eptir sua giort megu uier eigi skrifa, huersu hann lærdi likamann gudi at þiona med huerskyns bindinde ouirdannligs stridleika. Alldri bergdi hann annari fædu enn braude ok uatne. Þa bryniu, sem fyrr uar nefnd, hafdi hann fyrir skyrtu næst sier, þolande þar af þuilikann bakstr ok beiskleika, sem iarnid kann af sier at gefa. Sæng hans uar su, at liggia ꜳ berre iordu. Ok med þui at sua geislandi lampi mætti (eigi) leynazt i kristninne, birtizt hans nafn ok heilagleiks frægd godra manna i millum, sua at nu þegar i stad sækia þeir til hans, gefandi sik i þann blezada skola, sem fullr uar med ast guds ok manna.

Sua uar þessi blezadr madr Stephanus gudi nalægr i sinum bænum, at rettliga ma segia, at hann drægi synduga menn or diofulsins kuerkum þeira uesolld frialsande. Uar þat eigi sua miok undrandi, þott hann audladizt þeim maunnum skiota hialp ok myskunn af gudi, sem sialfir idruduzt syndanna ok badu þann guds mann bidia fyrir sier, enn hitt mꜳ synazt faheyrdara, at gud heyrdi hans bæn ꜳn duol fyrir þeim manni, er sua uar uansignadr, at hann bad þess eins guds mann, at hann skylldi eigi fyrir honum bidia.

Sem alla vega hliodar frægd ok lifnadr þessa guds vinar, gefua nalægir bygdarmenn sik vndir bænir hans, offrandi honum ok hans brædrum likamligar naudsyniar. Þvi skipar heilagr fadir einn af sinum monnum til þeirar syslu at [fara millum eydimerkr ok bygdarinnar med þann kost, er lydrinn gaf til klaustrans. Ok med þvi at sꜳ vegr vard varla sottr a einum degi, venz þionostumadrinn ser herbergi at taka, [hvart sem hann ferr aptr edr fram, med einum bonda, [er næst byr morkinni. Nu berr sva til einn tima, sem hann hefir farit i bygdina ok mikils aflat, gistir hann i nefndum stad ok lætr allt godzit vndir geymslu bonda [um kuelldit ok at osynio, þviat a þeiri somu nott rangturnar fiandinn sua illa husbondans hiarta, at honum syniz fagrt fe klaustramanna, ok uill vndir sik draga, [ok af annari alfu hugsar hann, at fyrir þessum, sem godzinu hefuir fylgt, þarf naudsynliga rad giora, at æigi megi hann honum hrop veita ok vfrægd. Þij riss bondi vpp snimma, takandi þann meinlausa mann i sinni sæng, bindandi hans hendr a bak aptr [med stirdum reipum, rekandi sua til skogar sem einn þiof, þar til sem hann veit fyrir vera spellvirkia bæli. [Er þat truanligt, at þeir fiandans limir hafui til þess verit vinir, at uinna illt ok gudi motstadligt. Þegar sem hann bondi kemr fram i skoginn, kallar hann med hareysti beriandi a badar hlidar þann auma mann, segiandi at þessi vondr þiofr hafui mikit illt giort i hans husi, en hefir engan hlut til at bæta firir sik. „[Nu vil ek, segir bondi, at kroppr gialldi þar sem eigi er kyr til. Skulu þer taka med honum ok prisa hann, latið hann alldri sol sia ok kastið honum i nockura iardarholu ok med þessum bondum, sem ek feck honum, at ei megi hann suikia yðr. Man hann þa ok helldr, hvat hann hefir mer gort.“ Sua gerir bondi rað firir sendimanni varrar fru sancte Marie ok heilags fodur Stephani.

Lida [hedan dagar þar til, at firir millimfarandi menn verðr kunnigt huarf sendimannzins fram til klaustrans. Ryggiaz brædr af þessu tilfelli, kueinandi firir sinum fedr, ok blezaðr faðir suarar þeim a þann hatt: „Hui vglediz þer, segir hann, af þeima lut. Ek visa yðr veg til þess mannz, er storliga vel veit, hversu við hann er gort. Ver skulum ganga berfættir fram til kirkiu varrar fru sancte Marie ok biðia modur vars herra Jesu Kristi, at hon veiti fullting þessum manni, þviat hann hefir gripinn verit brott or hennar þionastu [ok varnaði.“ Sua geriz, sem heilagr faðir byðr ok aeggiar. Næsta dag eptir er klaustrsins port sterkliga knuit [af nockurum nyliga tilkomnum. Þui gengr sa brodir skiotliga til [þortið vpp luka, sem þat [hafdi geyma. Ser hann þar fiora menn vti standa, þria bundna sem þiofa, en einn lausan ok lidugan. Kennir brodirinn skiotliga [hinn frialsa, at þar er kominn þionastumaðr bræðranna, en þrir ero honum miog vkunnir. Her firir lofar hann þegar i stað almattigan gud ok hans milldastu modur fru sanctam Mariam, eptir spyriandi þionastumanninn smasmugliga, hueriu gegnir vm hans ferðir. En hann segir þat, er honum er kunnigt, [vattandi sik hafa verit gripinn rekinn ok bundinn, halldinn ok hadvliga leikinn, suelltan ok margfalldliga þyngadan: „En þenna dag, [sem nu er ifir kominn, segir hann, kann ek ecki greina með minum orðum, þviat hann hefir mer sua gladliga vpprunnit moti ollum natturunnar likendum. [Ek man þat, i morgin sat ek hardliga bundinn vndir valldi þeira vuina, sem nu ser þu her standa. Siðan var allt senn, at ek var lauss, en þeir af ymisligum staudum saman lesnir ok sterkliga bundnir, ok allir saman her hia klaustranum nidr settir.“ At heyrdum [sua dásamligum lutum rennr brodirinn [huatliga i miklum fagnaði, þar til er hann finnr sinn virduligan fodur Stephanum [sitianda med uana med predicanarordi millim sinna andaligra sona. Þuiat þessi guds uin hafði sua mikla ifiruættis giof af heilagum anda þegit predicanarord fram bera, at allum nærruerandis monnum gaf auduelldliga skilia firir þann ilm, er vt geck af hans munni, at sialfr sætleiks meistarinn bygdi med hans hugskoti. I þenna punkt kemr brodirinn innfarandi [ok segir sinum feðr greiniliga, huat Maria drotning hefir nu gort i sinum styrkleik. En er heilagr faðir vndirstendr sagda nyiung, fylliz hann miklum fagnadi [leidandi allt eins sitt mal til æskiligs enda, sem hann hafdi aðr ætlat, veitandi sidan miskunn lausn ok fararleyfi idrandum monnum [firir gerfa folsku, þuiat milldin hafdi eiginligt herbergi i hans blezada hugskoti.

Þa er vars herra vin virðuligr Stefanus var vordinn attatigi ara, skilr hann firir heilagan anda, at litill timi stendr eptir hans lifdaga. Þui leggr hann vidr predicanar embættit styrkiandi sina vndirmenn i gudligum otta ok astriki, þar til er hann tekr sott ok legz i rekkiu þegar mattfarinn, þuiat holld var litið a beinum, huar firir sua blezadr fadir lætr timaliga gefa ser alla guds þionastu. Vurdu hans endalok gofuglig ok huerri sal margfalldli(ga) girnilig, þuiat rett i þann tima, sem hann hefir smurdr verit ok drottinlig sacramenta vid tekit, segir hann þat sama vers, sem drottinn varr Jesus Kristr song a heilaga krossi vid sitt andlat: In manus tuas, domine commendo spiritum meum etc. Sua geck vt [af leirligu keri likamsins su blezada sala hatidliga prydd med huers kyns blomi kraptanna, makliga skiput millim guðs pinslaruatta firir margfallda pinu, er hann þoldi veralldliga. Hann leid fram af þessu lifi setta dag viku idus februarij. Voru firir þa grein [hans sidaztu ord sét ok merkilig, at hann þau fram bar nærri sinn andlati a sama vikudegi, sem heimsins grædari, er med feðr ok heilagum anda lifir ok rikir einn gud per omnia secula seculorum. Amen.

D

Maria frelsadi sinn þionustumann. capitulum.

I þann tima sem lidit war fra holldgan vors herra Jesu Kristz .m.lxx. ok .vj. ꜳr, hofst upp regula Grandimontensis. War Stephanus hinn fyrsti aboti þess lifnadar, hann var son Stephani gofugs mannz i Auernia. Sem Stephanus var af æskualldri, war hann vppfæddr vm .xij. ꜳr af hinum helga Milone erkibyskupi i Beneuent at nema at honum goda sidu. Enn er hann ferr brott þadan vm marga stadi at sia lifnad munka ok einsetumanna ok nema þeira sidu sier til eptirdæmis, þa kemr hann med gudligri forsio i þann stad, er Muretum heitir, var hann ofrodr ok langt fra manna bygd. Stephanus sier, at þessi stadr var nalægr huginum til guds þionustu enn likaminum vidrkuæmiligr til hardlifis, ok þui gledzt hans hugr miok iatandi sig gudi i þeim stad til þionusta alla sina lifdaga. Hann hafdi eigi meira godz af allri sinni fỏdurleifd en eitt fingrgull, ok med þui sama gulli fastnar hann sik skæra iungfrv gudi ok hans hinni heilugu iungfrv modur Marie suo mælandi: „Ek Stephanus nita dioflinum ok ollu hans skrauti, en ek offra mik ok gef gudi fodur, syni ok helgum anda.“ Ok þetta rit leggr hann yfir hofud sier bidiandi til vors herra Jesum Kristum ok hans modur Mariam. Eptir þat giorir hann litit hus af hrise (ok) af laufi, þionandi þar gudi dagliga ok hans modur med vokum, fostum ok bænum. Eptir litinn tima lidinn, sem kunnigr verdr folkinu þessi stadr, sækia margir til hans at heyra hans predikan ok hialpsamlig nad. Enn sakir hardleika hans lifnadar gengu fair vndir hans reglu, en ongvan þann, sem med honom var, skylldadi hann at hallda hardleik sins lifnadar, helldr var hann hardr vid sialfan sik enn hofsamr ok linr wid adra, ok sem fiolgoduzt hans lærisueinar, skipadi hann sig eigi suo sem þeira yfirmann, helldr hafdi hann sik ollum þeim til þionustu.

Einn rikr madr war þui vanr at færa Stephano ok hans brædrum i eydimorkina þa fædzlu, sem godir kristnir menn sendu þeim fyrir guds ast. En þuiat þessi godi madr war langt fra þeira bygd, var hann vanr at taka sier herbergi ok nattstad med einum bonda, huort sem hann for til klaustrsins eda fra. Ok er husbondinn vissi, at þessi madr atti mikit godz, tekr hann hann einn tima, sem hann kemr, ok færr eptir ꜳeggian ovinarins hann i hendr tueimr illvirkium. Þeir binda hann ok leida med sier, halldandi hann i sinn valldi i hellum eda iardholum, þeim er þeir woru vanir at leynazt i, naudgandi honum med þui, at hann leysti sik med miklu godzi or þeira valldi. Eptir fa daga lidna er sagt manni guds Stephano, at þessi hans heimoligr madr var fanginn af ransmonnum ꜳ þessum veg i fyrr sỏgdu starfi, ok eingi vissi, huort þeir hofdu hann fært. Sem brædrnir harma miok sinn þionustumenn kærandi skada sinn, mælti Stephanus: „Werit eigi hryggir, ek veit, huerium kunnigt er, hvar þessi madr er, ok huersu vid hann er gert. Ver skulum allir ganga berfættir til kirkiu, bidiandi til hinnar helguztu meyiar guds modur Marie, i huerrar þionustu þessi madr var tekinn, at hun leysi hann or valldi vondra manna.“ Munkar gerdu, sem aboti baud. Vm morguninn þegar sem lysti, stod vid klaustradyrr knyiandi hurdina þessi madr, sem fanginn hafdi verit ok bundinn, var nu laus. Sa madr, er hann hafdi suikit, ok tueir illuirkiar voru med honum bundnir. Sem dyrruordrinn sier þetta, verdr hann feginn, ok segir abotanum, sem hann predikar fyrir brædrum, sem hann var vanr. Ok þo at hann fagnadi miok þessum hlut, lætr hann þat ecki finna ꜳ sik, ok talar vt allt til enda þann sermonem sem hann hafdi vpphafit, gefandi brædrum suo eptirdæmi, at þeir dyrkizt eigi af iarteiguum helldr i einum gudi. Enn er hann hefir endat sina predikan, leysir hann bond af þiofunum ok þeim bonda, sem suikit hafdi þionustumann brædranna, gerandi gudi þackir ok hinni heilogu Marie, ok lætr ransmennina fara brott frialsa.

---

Fotnoter: