Maríu jartegnir - Fra Bernardo abota

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.

Maríu jartegnir

Fra Bernardo abota

St (Varianter fra E)

Fra Bernardo abota

I þeim kastala Borgvndie er Kastelio heitir var .i. mikils hattar herra Olezin at nafni. Hann a gø̨fuga hvsfrv er Elerin het. Bø̨ði voro þessi þion guðhrẻdd ok retlát i sinni stett, gvði þionande með gestrisni ok ølmvsugiø̨ði. Sva geriz a nøckvrvm tima, at frv Elerin er hafande at barni, ok er hon gengr með bvrðinn, dreymir hana eina nott, at smárakki láti [sinni rødd i hennar luktvm kviði. Her fylgir þat meira, at hon þickiz sea hversu hann er litr, huítr allr, vtan vm bakit nøckut irauðr. Oc er frvin vndrar miøk þessa luti, stendr ihia henni gvðs engill sva segiande: „Elerin, vndraz eigi, þviat þat barn er þv berr fyrir briosti mvn siþarr gera miclar raddir upp a gvðs óuini, gangande huitr i sønnu hreinlifi, roðinn i þolinmøðis eptirdæmi. Þessi er skyring synar þinnar, þott hon biði vm tima sinnar stvndar.“ Eptir fylldan tima fø̨þir frv Elerin fagran svein, er hann skirðr ok kallaðr Bernardvs. Þegar sem hann hefir fengit skilningar alldr, er hann i skola settr vndir frø̨gvm meistara [i nefndum kastala, hlyðinn foþvr ok moþvr ok ollvm þeim er honvm villdv gott kenna, snemmendis guðhrø̨ddr, elskande vara fru sanctam Mariam af øllu hiarta, þegar hann kvnni nøckura grein at gera.

Sem Bernarðr er vel frvmvaxti, tekr moþir hans siðarzta siukdom, hvar fyrir klerkar ok kennimenn [saman kallaz henni þionostu at veita. Oc sem .vii. salmar ero lyktaðir ok kennimaþrinn segir vers Per passionem [et crucem tuam libera eam domine, hefr hon upp sina høgri hønd ok með krossmarki, ok i þvi sama gengr vt hennar ande blezaðr, sva at høndin stendr i lopt vpp, [eigi sic beygiande niðr at likamnvm helldr ꜹðsynande hueria leið øndin fór vt af holldinv. Oc þat profar vngi Bernardr skiotliga, at [moþir hans Elerin lifir með guði, þviat hon birtiz honvm eina nott [nøckut reiðilig i yfirbragði, sva segiande: „Þv, Bernardus, segir hon, føz i bokvm veralldligrar speki æ verande i sama skola, sem þv inn gekkt i þinvm barndomi, þar sem þv matt vel skilia, at eigi byriar þer iafnan smasveinn vera. Enn ef ek hefða uitat fyrir, at þu villdir sva fram fara, skylldi ek þic með engv moti a minv briosti fø̨tt hafa.“

Eptir þessa vitran vendir Bernardus alvarliga sinv lifi til andligs avaxtar, [forþandiz verolldina sem sealfan ovininn, fyrirlatande skiotliga skolann, girnandiz ekki annat enn gvði þióna. Oc sem hann er raðinn i klꜹstramaðr at geraz, vilia margir goþir menn honvm fylgia [sem merkismanni ok sigrvegara, sva at meirr enn .iii. tigir kvmpána verða saman i flocki. [Meðal þeira var Hvgo Mastikonensis, er siþan funderaði klavstr Pontiniacvm, enn varð Avtisidiorensis byskup at lyktvm. Gengv þeir allir kvmpanar vndir noviciatum [Cisternensis ordinis. Þa hafði Bernarðvs .ii. vetr ok .xx., er hann hafnaði verolldo, ok innan sex ára fvnderaði hann klavstr Clarevallis ok geriz þar formaðr yfir. [Þa hafði hann .viii. ár ok .xx., er hann vigðiz Clareuallensis abote með mikilli sø̨mð ok heiðr af Kataleonensi byskupi. Tok Klarevallis mikinn høfvðbvrð yfir øðrvm klꜹstrvm sakir sins vpphafara, [hvar fyrir blezaðr Bernardus vitiar optliga vndirgefin mvnklife sem sannr faðir af moðvr hvsi.

Juan de Roelas - St Bernards visjon (1611):
Hann lykr upp sinn mvnn dreckande frvinnar briost sem barn a moþvr sinni.

Sva berr til einn tima sem hann blezaðr [er v́t genginn af sinvm klavstra, [gerir sinn veg meðr .ii. brø̨ðrvm fram vm einn skog i miklvm solar hita, þess eyrindis at vitia sina vndirmenn ok styrkia til gvðs boðorða, þystir hann akafliga ok sva brø̨þrna [bø̨ði af ofrhita solarinnar ok sva gø̨ngvnnar, enn hafa eigi meira vin [ser til nø̨ringar enn i forlitlvm legli, sva at eigi var ofdrykr einvm manni. Ganga þeir sva lengi, at hvarigir vilia drecka [af leglinvm sakir astar hita. [Aboti vill, at brø̨ðr drecki þat sem til er. Enn brø̨ðr pinaz, ef aboti missir. Her stendr sem þeir ero allir at þrotum komnir, at aboti byðr [brøðrvm niðr at setiaz ok sina stund hvilaz, meðan þeir drecka af leglinvm. Enn hann vikr i eitt rioðr [brottv fra þeim, fallende a kne litillatliga til bø̨nar, ok skiotliga kemr yfir hann lios mikit. I þvi liosi birtiz honvm sø̨l ok blezuð himinrikis drotning gøfuglig gvðs gietara, mø̨r ok moþir, milldazta ivngfrv sancta Maria. Hon er einkannliga blið i asiono [moti Bernardo sinvm elskara, sva til hans talande með himneskvm sø̨tleik orðanna: „Minn kiø̨ri Bernarde! Siet hefir ek, hversu þvngan hita sv tvnga hefir i dag þolat, sem mina dyrð hefir dagliga lofat. Þvi gack til min moðvr þinnar bergiande af þvi briosti, sem forþum drack minn elskuligi son drottinn Jesus Cristr [himna konungr ok endrbø̨tari skepnvnnar.“ Eptir þessi orð berar hon blezvð sitt haleitazta briost rettande fram at vørrvm Bernarde. Oc almattigr guð ueitir honvm sva mikit þoran dꜹðligum manni, at hann lykr upp sinn mvnn dreckande frvinnar briost sem barn a moþvr sinni. Enn hverr megi orðum skyra þann ilm ok sø̨tleik [ok astarhita, er fyllde þenna mann Bernarðum [abota fyrir veizlu sva stora, þiggiande her með [sø̨tleiks orðum at skilnaðe bliða blezan af drotningvnni. Þessa syn alle samt veitir gvð almattigr ok signvð Maria þeim fullgerla at sia, er fylgt høfðu Bernardo abota. Ok sem hann verðr uiss [aptr horfinn til þeira, at þeir dasama synina varla þorande moti honvm [at sea, byðr hann þeim vndir krapti hlyðninnar, at þenna lut skvli þeir engvm segia, meþan Bernardus aboti lifir i likema.

Eptir þessa vitran var hans tvnga sva lagin, [vigð ok sameð til guðligra orða, at hans frambvrðr var þvilikr i heiløgvm bokvm sem mergr ritningenna, einkannliga þiggiandi at lofa vára frv með hiarteligvm greinvm [ok mø̨tvm skynsemðvm, fra þvi sem annara meistare. Hann segir sva [i einvm stað: Jesus lifandi gvðs son fø̨ddiz millvm lilia, sa er forðvm fø̨ddiz i kviði Marie meyiar, vppsitiandi millum margfelldra hennar dygþa ok mannkosta. Var meydomsins astargiafar ok litillø̨ti hvitvztv lilia. [Sem segir i [gudspiallinv sva mø̨landa: Hvar sem [.ii. eða .iii. hafa i minv nafni verit saman lesnir, er ek i millum þeira. Iafnan elskar Jesus i miðiv vera; [flyr hann hasø̨tis sø̨mð volldvgr vpp sitia, þviat hann er sonr mannz, meþalgangari gvðs ok manna. [Geymim vęr allar þyrna brott rø̨tta, en planta fagrar lilia yfir vart hiarta, at elskvligr gvðs son virþiz til vár niðr at stiga ok (i) oss at vera. Enn hvat gott, kristinn maðr! sem þv fyrirø̨tlar gvþi offra, fa þat i hendr sø̨lli Marie gvþs moþur, ok bið hana fram bera, þviat eigi seinna enn hreinleiks elskarinn ser sva friþan vmboðsmann af þinni halfv fyrir sik ganganda, þiggr hann giarna sakir astar við sina blezaða moðvr Mariam, þoat offrit vęri hlutlavst af ilminvm, ef þu berir fram.

Nv sem blezaðr Bernardvs fremr sic allan i goðvm verkum, virþiz almattigr gvð ok hin sø̨tazta Maria drotning þegar honvm ø̨mbvna [enn framleiðiz með dyrðarsamligvm birtingvm [heilagra syna. Honvm veittiz þat eina iolanott at sia [fyrir giøf heilags anda, sem eigi var mannlict helldr fyrir gvðs miskvnn [salinni veitanlict. Hann var vpphafinn til sva gøfvgligrar synar ok hveriv lofi makligrar, at honvm birtiz drotning himins ok iarðar a þann hátt, sem hon føddi sinn søtazta son með fagnaðe án sott [ok harmi. Sva gengr hinn fagri Jesus af herbergi moður sinnar sem Davið segir i sinni bok: In sole posuit tabernaculum suum et ipse tanquam sponsus procedens de. [Fyrir þvilicar giafir hofz Bernardus eigi til metnaðar, sem enn provaz i þvi er eptir ferr, [þviat almattigr gvð fyllir þat i þessvm manni, sem hann sealfr segir, at huerr mvn vpp hefiaz, er sic lø̨gir. Eina nott ser Bernardus standa hia ser einn fagran suein með guðligri birti. Þessi byðr honvm vndir av rꜹksemþar vallde, at hann tali [heþan af með fullu trꜹsti þat er skipat verðr af gvði i hans mvnni.

Eptir þessa vitran var [Bernardus aboti sva ørvggr ok einarðr rettlø̨ti at boða moti ranglatvm, at hann matti kallaz mvnnr snilldarinnar [ok hamarr hirtingarinnar. Þvi er af honvm lesit likara byskupligri framferð enn abotaligri, at hann tok valld af gvði langt vmfram þa vigslu, sem honvm veittiz a iarðriki, sva framarliga, at allir Klareuallensis abotar [eptir hann komandi huilldvz vndir hans valldi ok verðleikum agiø̨tir menn ok mikils verðir. [Þa var siþan annarr Bernardr heilagr maðr ok miok frø̨gr, er eptir liþinn tima var pavi i Rom. Þar var Geirarðr ok Petr monoculus. Sa Petrvs var gøfugrar ø̨ttar ok mikillar virðingar, ef hann hefði viliat, enn hann kꜹs helldr brott huerfa af stundligum metorðvm aflandi þa fehirðzlu, er með engvm er endanvm. Lof ok dyrð se varvm herra Jesu Cristo per omnia.

655 (Varianter fra a)

Af Bernardo abota

I þeim kastala Borgvndie er Kastelio heitir, var einn mikils hattar herra Oscelin at nafni. Hann a gofga hvsfrv, er Elerin heitir. Bæði vorv þessor hion gvðrædd ok rettlat i sinni stett gvði þionandi með gestrisni ok olmvsvgæði. Sva geriz a nokkurum tima, at frv Elerin er hafandi [vorðin ok kviðvg með sveinbarni, ok er hvn gengr með bvrðinn, dreymir hana eina nott, at smarakki lati sinni rodd i hennar lvktvm kviði. Her fylgir þat meira, at hvn þikkiz sia, hversv hann er litr, hvitr allr vtan vm bakit nokkvt irꜹðr. Ok er frvin vndrar miok þessa lvti, stendr i hia henni gvðs engill sva segiandi: „Elerin, vndraz eigi, þviat þat barn, sem þv berr firir briosti, mvn siðarr gefa miklar raddir vpp a gvðs vvini, gangandi hvitr i sannv reinlifi, roðinn i þolinmæðis eptirdæmi. Þessi er skyring synar þinnar, þott hvn biði vm tima sinnar stvndar.“ Eptir fylldan tima fæðir frv Elerin fagran svein, er hann skirðr ok kallaðr Bernardus. Þegar senn hann hefir fengit skilningar alldr, er hann i skola settr vndir frægvm meistara i nefndvm kastala, lyðinn foðvr ok moðvr ok allvm þeim, er honvm villdv gott kenna, snimmindis gvðræddr, elskandi vara frv sanctam Mariam af allv hiarta, þegar hann kvnni nokkvra grein gera.

Sem Bernardus er vel frvmvaxti, tekr moðir hans siðarsta sivkdom, hvar firir klerkar ok kennimenn saman kallaz henni þionastv veita. Ok er .vii. psalmi erv lyktaðir ok kennimaðr segir vers Per passionem et crvcem tuam libera eam domine, hefr hvn vpp sina hægri hond ok með krossmarki, ok i þvi sama gengr vt hennar andi blezaðr, sva at hondin stendr i lopt vpp rettleiðis til himins, eigi sik beyiandi niðr at likamanvm helldr ꜹðsynandi, hveria ieið ondin for vt af holldinv. Ok þat profar vngi Bernardvs skiotliga, at moðir hans Elerin lifir með gvði, þviat hvn birtiz honvm eina nott nokkvt [reiðilig i viðrbragði, sva segiandi: „Þv, Bernarde, segir hvn, fæz i bokvm veralldligrar speki, æ verandi i sama skola, sem þv inn gekt i þinvm barndomi, þar sem þv matt vel skilia, at eigi byriar þer iafnan smasvein vera. En ef ek hefði vitað firir, at þv villdir sva fram fara, skilldi ek þik með engv moti a minv briosti fæðt hafa.“

Eptir þessa vitran vendir Bernardvs alvarliga sinv lifi til andligs avaxtar, forðandis verolldina sem sialfan vvininn, firirlatandi skiotliga skolann, girninandiz ekki annat en gvði þiona. Ok sem hann er raðinn i klꜹstramaðr geraz, vilia margir goðir menn honvm fylgia sem merkismanni ok sigrvegara, sva at meirr en .xxx. kompana verða saman i flokki. Miðil þeira var Hvgo Masticonensis, er siðan fvnderaði klꜹstr Pontinianvm, en varð Vtisiodorensis byskvp at lyktvm. Gengv þeir allir kompanar vndir noviciatvm Cisternensis ordinis. Þa hafði Bernardvs tvá vetr ok .xx., er hann hafnaði verolldv, ok innan .vi. ara fvnderar hann klꜹstr Clarevallis ok geriz þar formaðr ifir. Þa var hann .viii. ar ok .xx., er hann vigðiz Clarevallensis aboti með mikilli sæmð ok heiðr af Cataleonensi byskvpi. Tok Clareuallis mikinn hofvtbvrð ifir oðrvm klꜹstrvm sakir sins vpphafara, hvar firir blezaðr Bernardvs vitiar optliga vndirgefin mvnklifi sem sannr faðir af moðvr hvsi.

Sva berr til einn tima, sem hann blezaðr vtgenginn af sinvm klꜹstra gerir sinn veg með tveimr bræðrvm fram vm einn skog i miklvm solar hita, þess erindis at vitia sina vndirmenn ok styrkia til gvðs boðorða, þyrstir hann akafliga ok sva bræðrna, bæði af ofrhita solarinnar ok erfiði gongvnnar, en hafa eigi meira vin meðferðar ser til næringar en i litlvm legli, sva at eigi var ofdrykkr einvm manni. Ganga þeir sva leingi, at hvarigir vilia drekka af leglinvm sakir astar hita. Aboti vill at bræðr drekki þat, sem er til, en bræðr pinaz, ef aboti missir. Her stendr, sem þeir erv allir at þrotvm komnir, at aboti byðr bræðrvnvm niðr setiaz ok eina stvnd hvilaz, meðan þeir drekka af leglinvm. En hann vikr i eitt rioðr brott i fra þeim, fallandi a kne litillatliga til bænar, ok skiotliga kemr ifir hann lios mikit. I þvi liosi birtiz honvm sæl ok blezvt himinrikis drotning gofvglig gvðs getara, mær ok moðir, milldasta ivngfrv sancta Maria. Hvn er einkannliga blið i asianv moti Bernardo sinvm elskara, sva til hans talandi með himneskvm sætleik orðanna: „Minn kæri Bernarde, set hefir ec, hversv þvngan hita sv tvnga hefir i dag þolat, sem mina dyrð hefir dagliga lofað. Þvi gakk til min, moðvr þinnar, bergiandi af þvi briosti, sem forðvm drakk minn elskvligr sonr drottinn Jesvs Kristr himna konvngr, endrbætari skepnvnnar. Eptir þessor orð berar hvn blezvð sitt haleitasta br(i)ost rettandi fram at vorrvm Bernardi. Ok almattigr gvð veitir honvm sva mikit þoran dꜹðligvm manni, at hann lykr vpp sinn mvnn drekkandi frvinnar briost sem barn a moðvr sinni. En hverr megi orðvm skyra þann ilm, sætleik ok astarhita, er fylldi þenna mann Bernardvm abota firir veizlvr sva storar ifirvættis giafa, þiggiandi her með at skilnaði bliða blezan af drotninginni. Þessa syn alla samt veitir almattigr gvð ok signvð Maria þeim bræðrvm fvllgerla at sia, er fylgt hofðv Bernardo abota. Ok sem hann verðr vis aptr horfinn til þeira, at þeir dasama synina varla þorandi moti honvm siandi, byðr hann þeim vndir krapti lyðninnar, at þenna lvt skvlv þeir engvm segia, meðan Bernardvs aboti lifir i likama.

Eptir þessa vitran var hans tvnga sva lagin, vigð ok samin til gvðligra orða, at hans frambvrðr er þvilikr i heilagvm bokvm sem mergr ritninganna, einkannliga þiggiandi at lofa vara frv með hiartaligvm greinvm ok mætvm skynsemdvm fra þvi sem annarra meistara. Hann segir sva i einvm stað: Jesvs lifandi gvðs son fæðiz nv i millim lilia, sa er forðvm fæddiz i kviði Marie meyiar, vppsitiandi millim margfalldra hennar dygða ok mannkosta. Var meydomsins astargiafir ok litillæti hvitastv lilia. Nv heyr senniliga þann, er at ferðaz millim lilia in evangelio, sva mælanda: Hvar sem .ii. eða þrir hafa i minv nafni verit saman lesnir, er ek millim þeira. Iafnan elskar Jesvs i miðiv vera, flyr hann hasætis sæmd volldvgr vpp sitia, þviat hann er sonr mannz, mediator gvðs ok manna. Geymim ver alla þyrna brott ræta, en planta fagrar lilia ifir vart hiarta, at elskvligr gvðs son virðiz til var niðr stiga ok með oss vera. En hvat, kristinn maðr! gott, sem þv firirætlar gvði offra, fa þat i hendr sælli Marie gvðs moðvr, ok bið hana fram bera, þviat eigi seinna en reinleiks elskarinn ser sva friðan vmboðsmann af þinni alfv firir sik ganganda, þiggr hann giarna sakir astar við sina moðvr Mariam, þo at ofbit veri lvtlꜹst af ilminvm, ef þv berir fram.

Nv sem blezaðr Bernardvs fremr sik allan i goðvm verkvm, virðiz almattigr gvð ok hin sætasta Maria drotning þegar honvm ꜹmbvna enn framleiðis með dyrðarsamligvm birtingvm heilagra syna. Honvm veittiz eina iolanott þat at sia firir giof heilags anda, sem eigi var mannligt helldr firir gvðs miskvnn salinni veitanligt. Hann var vpphafinn til sva gofvgligrar synar ok hveriv lofi makligrar, at honvm birtiz drotning himins ok iarðar a þann hatt, sem hvn fæddi sinn sætasta son með fagnaði an sott ok harmi. Sva gengr hinn fagri Jesvs af herbergi sinnar moðvr, sem David segir i sinni bok: In sole posvit tabernaculum suum et ipse tanquam sponsus de thalamo suo. Firir þvilikar giafir hofz Bernardvs eigi til metnaðar, sem enn profaz i þvi er eptir ferr, þviat almattigr gvð fyllir þat i þessvm manni, sem hann sialfr segir, at hverr mvn vpp hefiaz, er sik lægir. Eina nott ser Bernardvs standa hia ser einn fagran svein með gvðligri birti. Þessi byðr honvm vndir rꜹksemdar valldi, at hann tali heðan af með fvllv trꜹsti þat, er skipað verðr af gvði i hans vpploknvm mvnni.

Eptir þessa vitran var Bernardvs aboti sva orvggr ok einarðr rettlæti at boða moti ranglatvm, at matti þar kallaz mvnnr snilldarinnar ok hamarr hirtingarinnar. Þvi er af honvm lesit likara byskvpligri framferð en abotaligri, er hann tok valld af gvði langt vmfram þa vigslv, sem honvm veittiz a iarðriki sva framarliga, at allir Clarevallensis abotar eptir hann komandi hvilldvz vndir hans valldi ok verðleikvm agætir menn ok mikils verðir. Þar var siðan annarr Bernardvs heilagr maðr ok miok frægr, er eptir liðinn tima var pafi i Roma. Þar var Geirardus ok Petrvs monacvlvs. Sa Petrvs var gofvgrar ættar ok mikillar heims virðingar, ef hann hefði þat viliat. En hann kꜹs helldr brott verpa stvndligvm metorðvm, aflandi þann thesꜹr, sem með engvm endanvm er. En með hverri skipan hann gekk vndir noviciatvm i þann stað er heitir Igniacum, ok hversv hann gerðiz siðan aboti þess staðar er heitir Vallisregis, ok eptir þat aboti Clarevallensis, skvlv ver greina með skommv mali.

---

Fotnoter: