Maríu jartegnir - Fra friðagerð meðal konungs ok iarls
| Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Svensk | Færøysk |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Denne teksten finnes på følgende språk ► |  |
Fra friðagerð meðal konungs ok iarls
Innhold
St (Varianter fra E)
Fra friðagerð meðal konungs ok iarls
Þat gerðiz a nøckurvm tima at mikit svndrþycki riss[1] vpp meþal[2] konungs Rogonensem[3] ok Raymvndvm[4] iarls [af stað heilags Eigidij, er stendr i Franz[5]. Þeira misþyct varþ sva hørð af langri heipt ok [þrvtin með sollinni þyckiv ymisligra meingerða af beggia þeira halfv[6], at engi friþargrein matti formeraz[7] meðal þeira [sakir goðgirnðar ok meðal þeira vina, ok[8] þvi lutaz til þessa mals sa friþsami konungr, er [fyrir litlu[9] nefndvm ver, hverr[10] hiortun hefir øll i sinv valldi mykva[11] ok lina[12], þegar [honvm likar, þott aðr se stirþ ok frosin af stinnvm harðyðgisiokli. Með þeiri atferð gerir drottinn varr mikil stormerki i þessvm stað, at[13] i þeiri borg er Anicivm heitir birtiz hann [nockura nott einvm[14] retlatum manni fatø̨kum, er Dvrandus het. Drottinn selr honvm[15] i hønd eina tabvlam, þar er skrifat á i miðiv likneski[16] varrar frv sancte Marie gvðs moþur, meðr þeima høtti formeraða[17] sem hvn siti a stoli oc hafi sinn blezaðan son i faðmi ser. Enn [vmbergis skriptina gengr sva vaxinn hringr sem velldishringr vars herra er viða markaðr, enn innar i sealfvm[18] hringinum var þetta skrifat: Agnus dei qui tollis peccata mundi dona nobis pacem. Þessa tabvlam byðr drottinn várr, at[19] fatø̨ki maðr beri fram af hans halfv fyrir greinda hø̨fþingia, ok segi þeim einarðliga[20], at fyrir þetta mark vill gvð ok heilug Maria drotning at þeir sø̨ttiz. Eptir þetta vaknaði[21] fatø̨ki maðr, ok [sannaz hans fyrirbvrðr með øllv lygilꜹss, þviat i hia honvm liggr[22] þessi tabula [með fyrr greindu marki[23]. Segir hann þessa syn i fyrstv staðar byskupinum ok biðr hann þagat kalla þessa baða høfþingia. Ok þat sama gerir byskupinn skrifande til þeira [með skyrv mali[24], hvat Dvrandvs vattar ser birt hafa verit af gvði. Ok þegar i stað[25] bregða þeir við [baðir i senn sem hvatligaz[26] ok fara til Anicivm. Berr sva til með gvðs vilia, at þeir koma þar in assvmptione sancte Marie. Er þa fiolment i staðinvm [af þessvm baðvm høfþingium i einn stað saman komandi[27]. Setia þeir sø̨ttarfvnd i høfutkirkiv staðarins. Er þa Durandus til kallaðr ok kominn[28] a miðiv þingi skipaðr, at allir megi [sem gerst ok innvirþiligaz[29] hans orð vndirstanda. Hann segir i fyrstv skø̨rvliga hvat honvm hefir birtz af gvþi til friðargerðar meðal konvngs ok iarlsins, leiðandi fram siþan skilrikan vatt, at hans frambvrðr er með øllu vfalsaðr. Sa vattr er sv tabula, er gvþ feck honvm ok ꜳ er skrifut[30] korvnvt drottning vár frv sancta Maria. Enn þegar i stað sem hann bregðr likneskivnni a lopt ok[31] hofþingiarnir sea hana, fylgir henni sva mikill kraptr, at baðir i senn risa þeir vpp rennandi hvarr at øðrvm sem hiartaligaztv nafrøndr eða[32] astuinir eptir langan skilnat[33], kyssandi hvarr annan með tarstocknum augvm ok iðranarfvllvm anduørpum, fyrir þat er hvarr þeira hafði gert i moti øðrvm, styrkiandi [meðal sin[34] eilifan friþ bøði með orðvm ok verkvm. Ok til einkanligs marks þar vm lata þeir baðir grafa ser insigli[35] eptir friþar likneskivnni, ok semia þar til eitt kløði þvi likt a sitt form sem skapulare[36] gramvnka með hettv ok miofv skꜹti[37] bak ok fyrir, festa siþan [þetta nyia insigli við skꜹt hit fremra[38] ok bera yzt yfir ollvm kløðum, sva at hverr matti sia, er gekk i moti øðrvm. Helldu þeir þenna frið af gvþi formeraðan obrigðiliga meðan þeir lifðv, enn siþan þeira erfingiar ok ættmenn hverr eptir annan. Enn dreifðiz viðara sv mikla miskunn, er fylgði þessarri likneskiv, þviat engi maðr, er hana sa, matti nøckurs mannz heipt [eþa grimd eþa hefnd i sinv briosti varðueita[39], helldr sneriz æ fyrir hennar nalø̨gð forz i friþ, grimð i griþ, ok fiandskapr i fulla vinattv, hversv storar sakir[40] vorv manna i meðal, þott einn[41] vęri broþurbani annars, þviat eigi seinna enn sa sem eptirmalit atti feck set likneskivna ꜳ klø̨ði vegandans, rennr hann brosandi a hals broðurbana sinvm til bliðliga kyssandi ok með ser til samkundv laðandi[42]. Matti af þvilikv marka[43], hversv margir mvndv við[44] verða at lata eptir henni formera, at sem flestir mø̨tti þvilikrar gvðs giafar niotande verða.
Nv sem ver høfvm heyrt sva stormerkiligan lvt, er dveliandi litill timi aðr[45] vpp byriz annat mal i iarteina frambvrði, þviat fysilict er fram at setia fỏgr orð heilagra gvðspialla rettliga gloservt fyrir spekt ok vfalsaðan skilning lø̨rifeðra, til þess at oss megi liost verða, hversu viðrkvø̨miliga vár frv sancta Maria gerði þenna faheyrða frið með gvði. Senniliga er þessi frasøgn eigi vndranar verð, helldr mikillar dasemðar, þviat almattigr gvð endrnyiar forn stormerki ser til lofs ok dyrðar ok sinni blezaðri moþur til eilifrar sø̨mþar ok virþingar, at hon en skiø̨razta moþir ok rikazta drotning se dyrkvt, lofvt ok þrisvt nø̨st gvði sealfvm af øllum tvngvm veralldarinnar, ok er þat verðuct, þviat allr heimr hefir af henni hlotit sva micla giptu, sem eigi ma ꜹga sia ok eigi eyra heyra, ok engis[46] mannz hiarta hugsan a koma. Hvat er nv þa vndarlict, þo at hennar likneskia[47] setti frið ok sø̨tt meðal[48] manna a þeim[49] tima, sem fyrr formeraði sterkan[50] frið meðal[51] gvðs ok manna. Þvi lofi[52] þessa drotning øll skepna heilsande hana með þacklø̨tis astvð segiande hennar kueðiv Aue Maria.
Ok til þess at ver uitim hana mikillar virþingar makliga i þessvm heimi, þa er þat heyranda, hvat Petrus Commestor segir af þeim þrim friðar greinvm, sem gerðvz fyrir frv sanctam Mariam [þessa heims[53]. Þriar lesvm ver, segir hann, hatiðligar heilsanir [i gvðspiøllum[54]. Fremz af þeim er setiandi su, er varr herra Jesus Cristr heilsar lø̨risueina sina eptir vpprisvna, sva segiandi bliðliga[55] Pax vobiscum. Sv er ønnur kueðia, er Gabriel høfvðengill sendr af sialfvm gvði heilsar vara frv sanctam Mariam, segiandi Ave Maria[56]. Sv þriðia, er søl Maria nyvorðin gvðs gietara heilsar Elisabeth frendcono sina. Þessar þriar heilsanir merkia þrifallt samþycki. Fyrsta merkir sannan frið meðal[57] gvðs ok manna; ꜹnnvr bliðan kiørleik meðal manna ok engla; þriðea sø̨tt ok samþycki meþal sealfra mannanna. Af fyrstu[58] friðargrein er sa[59] skilningr halldande, at[60] gvð reiddiz manninum fyrir ohlyðni sakir, er hann gerði forþum i paradisu fallende þar fyrir i gvðs obliðu vtlagr[61] ok af flettr [allri fyrri fvllsø̨lu[62], keyrðr ok utkastaðr i makliga[63] pinu, þar til er allzvalldandi gvð faðir tok mannkinndina aptr i frið ok sø̨tt með diuphvguðv[64] raði sinv fyrir sins blezaða sonar meðalgø̨ngv ok gøfugliga vpprisv. Þvi segir gvðs son af dꜹða risinn viðrkvø̨miliga lø̨risueinvm Pax uobiscum, at friðr [skal settr ok saminn meðal[65] gvðs ok manna. Af annarri friðargrein er þat hugleiðanda, at mikit missø̨tti rann vpp af glø̨p fyrsta føður meðal engla ok manna, fyrir [þa søk[66] er maþrinn skriðnaði brott af englanna samlagi fyrirlatande þeira felagskap ok sameiginligan stett at þiona gvði, enn gaf sic vndir diỏfulliga drotnan fyrir [sina ohlyðne[67], þar til er Jesus Cristr Mariu son leiddi manninn aptr i erfðina ok samþyckisfulla þionostv við englana. Vpp i þetta friðarmark heilsar høfuðengill Gabriel søtliga vara frv sanctam Mariam með elskuligvm orþum Aue Maria. Af þriðiv friþargrein er þat framberanda, at mikil ovinatta var i meðal[68] manna sealfra, þat er at skilia gyþinga ok heiþinna manna, sakir þess at hvarir hỏfðu hatr yfir annarra[69] atrvnaði, þviat gyþingar dyrkuðu himna gvð, enn heiþingiar haðvlig skvrðgoð[70] þar til er varr herra Jesus Cristr braut niðr allar villvr kallande gyþing ok heiþinn mann vndir eitt elskuband kristiligrar trvar. J minning þessa friþarmarks heilsar[71] Maria drotning sina frendkonu Elisabeth, þviat friðr var settr meþal[72] manna með bliðv faðmlagi, sø̨tt ok samþycki heilagra gvðs boðorða. Nv með þvi at søl ok eilifliga blezut vár frv sancta Maria er efni ok vndirstaða allra þeira[73] greina ok friþargerþa[74], fyrir þa miskvnn ok yfirvø̨ttis sø̨md er hon ꜹvðlaðiz fyrir augliti sins skapara, segir sealfr gvþ, þar með engill ok maðrinn, Aue Maria.
[Ok er vęr heyrvm þvilikar raddir hlioðandi af himni ok a iorðv fyrir þenna concordiam, er ueittiz veravlldinni fyrir gvþs moðvr Mariam, mvnvm vęr skilia, hversv fyrr greind friþargerþ meðal konungsins ok iarlsins var þvilikv valldi lett ok ꜹðvelldlikt, þvi sama valldi se lof eilift ok dyrð odauðlig per omnia secula[75].
D2
A dogum Frederici keisara hins fyrsta gerdizt mikit sundrþycki langan tima milli konungs Arragonensem ok Remundar hertuga heilags Egidij. Enn (er) þessi ofridr matti med ongu moti nidr setiazt, segizt, at gud vitradizt einum fatækum manni i þeiri borg, er Aviciam heitir. Þessi madr het Durandus. Gud feck honum eitt bokarblad, ꜳ hueriu skrifat var likneski sællar iungfrv Marie sitiandi ꜳ stoli, ok hellt sier i fadmi likneski sins blezada sonar vors herra Jesu Kristz, ok vmkringis skrifut þessi ord: Agnus dei, qui tollis peccata mundi, dona nobis pacem. Þetta þydir suo i norænu: Lamb guds, er brott tekr syndir heimsins, gef oss frid. Sem hofdingiarnir ok allr lydr heyrir þetta, kom folkit allt saman i þenna stad Auicium ꜳ uppnumningardag heilagrar guds modur Marie. Byskup borgarinnar med klerkum ok lydnum skipa þenna fatæka tresmid milli folksins ok heyrdu med athuga hans ord. Ok er hann sagdi diarfliga bodord drottins af fridargerd milli þeira, synandi ollum þeim til vitnisburdar þetta blad med likneski sællar guds modur Marie, kolludu allir hꜳrri roddu til guds med grat heitandi sialfviliugir med suardaga, at þeir skylldi hallda frid sin i milli, ok til vitnisburdar vm þessa fridargerd war þessi sama likneskia heilagrar Marie merkt ꜳ tine ok fest ꜳ huitar hettur af line, þær er gervar woru sem skapular huitmunka. Baru menn suo þetta mark ser ꜳ briostum. Hier af ward vndarligr hlutr: allir þeir sem baru þessar hettur med fyrr sogdu teikni, voru suo oruggir vm sik, at þott einnhuerr hefdi drepit annars brodur, ok sa brodir, sem eptir lifdi, sæi sinn brodurbana koma i mot ser med fyrr sogdu marki, þa gleymdi hann þegar dauda sins brodur ok fyrirlet hinum fadmandi hann med tꜳrum ok fridarkossi, leidandi hann i sitt eiginligt herbergi, ok weitti honum þa hluti, er honum voru naudsynligir til atvinnu.
Fotnoter:
- ↑ reis E.
- ↑ i milli E.
- ↑ Rogensem.
- ↑ saal. E; Rꜹnudrivm St.
- ↑ [mgl. E.
- ↑ [þrutinne reidi (reiði i Ungers tekst) E.
- ↑ saal. E; formaz St.
- ↑ [mgl. E.
- ↑ [skaummu E.
- ↑ er E.
- ↑ mykia E.
- ↑ saal. E; likanar St.
- ↑ [hann uill E.
- ↑ [eina nott nockurum E.
- ↑ þessum manni E.
- ↑ likneskia E.
- ↑ mgl. E.
- ↑ [umhuerfis skriptina gengr einn hringr sva uaxinn sem uelldishringr uors herra, er uida er markadr, enn innann i E.
- ↑ hinn tilf. E.
- ↑ mgl. E.
- ↑ hinn tilf. E.
- ↑ [liggr þar hia honum E.
- ↑ [mgl. E.
- ↑ [mgl. E.
- ↑ eptir þessi bref upp lesin tilf. E.
- ↑ [sem skiotazt E.
- ↑ [mgl. E.
- ↑ mgl. E.
- ↑ [rettet; innvirþilagaz St.
- ↑ rettet; skrip St.
- ↑ [vel hans ord skilia. Enn sem hann hefir sagt uitranina, bregdr hann ꜳ lopt likneskiunne ok sem E.
- ↑ saal. E; hvarr at øðrvm St.
- ↑ tima E.
- ↑ [rettet; meðisisin St; milli sin E.
- ↑ likneskiu E.
- ↑ skopular E.
- ↑ bædi ꜳ tilf. E.
- ↑ [i hit fremra skaut E.
- ↑ [sia E.
- ↑ sem tilf. E.
- ↑ annar E.
- ↑ leidandi E.
- ↑ reyna E.
- ↑ til E.
- ↑ at E.
- ↑ einskis E.
- ↑ likneski E.
- ↑ milli E.
- ↑ þessum E.
- ↑ tilf. E.
- ↑ milli E.
- ↑ hana tilf. E.
- ↑ [i þessum heimi E.
- ↑ [in ewangeliis E.
- ↑ mgl. E.
- ↑ gratia plena, dominus tecum tilf. E.
- ↑ milli E.
- ↑ saal. E; fyrsta St.
- ↑ sia E.
- ↑ er E.
- ↑ vtl' St; utlægr E.
- ↑ [fyrri sælu E.
- ↑ mikiligu E.
- ↑ diuphugsudu E.
- ↑ [ok sætt er sett milli E.
- ↑ [þat E.
- ↑ [ohlydnis sauk E.
- ↑ milli E.
- ↑ annars E.
- ↑ skurgod E.
- ↑ heilsadi E.
- ↑ milli E.
- ↑ þessara E.
- ↑ fridgiorda E.
- ↑ [þeim sama gudi se lof ok dyrd um allar alldir verallda. Amen. E.
