Nidrstigningar Saga

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.

Heilagra Manna Sögur / Stjórn og andre bibeltekster

Nidrstigningar Saga

C. R. UNGER

Christiania 1877

I. (Cd. 645 qv.)

Niþrstigningar Saga

Karinus oc Levcius fratres synir Simeonis ens gamla segia sva fra niþrstigningo Crisz til helvitis a boc þeire, es [þeir gørðo of þat, hverso Cristr hafði þa Adam alla saman fra helviti. En þo at þvi se varla sva uphalldit, es of þetta er gørt, sem øþrom helgom ritningom, þa er eki þess sact fra þvisa, es of tortryggva megi; boc su es cøllot verk grøðerans. Segia menn samsett hava Nichodemum lerisvein drotens.

Ver vorom þar stader, sogdo þeir, es sva þoti sem vꜵll(r) vęre; þar var Adam oc aller hofuðfeþr oc spamenn, þaðra var þocusamt oc myrcr vant at vera. Þa gerþisc þat minnilict oc merkilict, at nęsta vaveifes scein þar lios fagrt oc biart [sva sem af solo iver oss alla. Þa toc Adam faþer alz mannkyns oc aller høfotfeðr oc spamenn at fagna miog oc mela sva: «Lios þetta mon scina af guþi, er oss hefer heitet at senda lios sit.» Þa callaþi Ysaias spamaþr oc melte sva: «Þetta lios er af guþi, sva sem ec sagða, þa er ec var lifs a iorþo, oc melta ec sva: Terra Zabulon et terra Neptalim transiordanis via maris Galilee gentium, populus, qui sedebat in tenebris, lucem vidit magnam, habitantibus in regionibus umbre mortis lux orta est eis. Nu er lios þat comet iver oss, er ec spaða þa at coma mundi, þviat at sønno sitiom ver i heliar myrcrom. En nu megom mioc of fagna aller liose þvisa.» Þa com þar at gangande faþer okarr Simeon, er fiolþinn var allr saman comenn, oc melte þa allglaþliga við guðs vine: «Gøret dyrð domino nostro Jesu Cristo, af þvi at ec toc hann i faþm mer, þa er (hann) var barn, oc barc hann i kirkio, oc var ec þa kvøcþr af helgom anda oc søng ec þetta: Nunc dimitis Vsque in finem.» Þvisa ørendi føgnuþo miog aller guþs helger.

Þa com þar at gangandi maþr sa er þeir kendo eigi, sa maþr var gørvilegr oc a þann veg buenn, sem af eyðimorc være comenn. Þeir spurðo þann mann at namni, eþa hvat hann cynni nyt at segia. Hann lezc Johannes heita oc vasc(!) rod callandi a ayþimorc oc fyrerrennere sunar guþs a iarþriki, oc at segia monnom deili a þvi, at sa er sonr guþs, er þa var þangat comenn at hondom þeim til þess at hialpa þeim, er þat villdo þiggia. «Oc þa er ec sa hann coma at finna mic, þa knuþi mic enn helgi ande, oc melta (ec) þetta: Ecce agnus dei usque in finem. Ecc scirþag hann þa i onne Jordon. En þa sa ec anda helgan coma iver (hann) i dufo like, oc heyrða ec þa rød af hi(m)nom mela: Hic est dilectus meus in quo mihi complacui. En nu kann ec þetta yðr at segia, at ec (hevi) nu fyrer honom faret hingat þess eyrenndis at boþa yðr sva, at nu mun vera allscamt til, unz ipse filius dei mun her coma ovan af himnom at vitia var, þeira manna es her sitia i heliar myrcrom.»

2. Þat var þa er Adam fyrst scapaðr faþer varr heyrþi sact fra þvisa, at Jesus var scirþr i Jordon, es sa maþr Johannes for af heimenum, at hann varþ allcatr viþ oc hallaþiz ða at syni sinom oc melte sva viþ hann: «Seth sunr! segðu fra þvi patriarchis oc prophetis, er þu (heyrþir) Michaelem hofuðengel þer segia, þa er ec senda þic til paradisar at leita oc at qveðia droten varn þess, ef hann myndi vilia engil sinn senda at føra þer þaðan viþsmior, þat er þar getr af viþsmiorstre miscunnar, at mæti meþ ðvi smyria [licam minn, þa er ec var siucr, at ec of finga heilso.» Þa hefir Seth þangat til gengit, er høfutfeþr oc spamenn voro. Þa spurþi hann oc toc sva at mela: «Þat var, qvat Seth, þa er ec for eyren(di) føþor mins, at ec com of siþir til paradisar hliþs. Þar var tvennt fyrer, at þar var elldr brennandi at banna manne hveriom at(gøngo), en englar at veria ollom dioflom oc øndom synðogra manna. En þa er við toc at nema of for mina, þa nam ec staþar oc baþc [til guþs oc syndisc mer] þa þar Michael hofuðengell oc melte sva viþ [mec: Ec em sendr til þin af drotni]. Ec emc til þess setr at sia um hvers mannz hug. En sva er þer at segia, Seth: Eigi þarftu með tarom viþsmiors þess at biþia, er getr a paradis, til handa føþor þinom, þo at hann se a[llsiucr, af] þvi at viþsmior mun hann ecki þaþan hafa, fyrr en liþnir verþa heþan v. þusundir oc .cccc. ara, þa mun coma a iarþriki ynnelegr guþs sunr sialfr Cristr, oc mun þa gera heila marga siyca menn, en suma reisa af dauþa, oc þa mun sialfr Cristr verþa scirþr i onne Jordon. Oc þa er hann stigr or vatneno, þa mon hann með viþsmiorve miscunnar smyrva lata þa alla, er a hann trua, oc mun þat miscunnarsmior þeim, er endrgetasc af vatne oc helgom annda, verþa endrgetnaðr at eilifre sælo. Þat mon oc þa verþa, at enn astsame guþs sunr Jesus Cristr mon stiga niþr vilia undir iarþrike, oc mon hann þa leiþa Adam foþor þinn i paradis til miscunnar tre(s).» Erennde þvisa, er þa hafði Seth melt, føgnuþo et mesta aller patriarchar.

Gustave Dóre: Lucifer

3. Nu þa oc er þeim varþ at þvisa gleþi mikil, sem von var at, er sact at Satan iotunn helvitis hofðingi, er stundom er meþ .vii. høfðom en stundom með .iii., en stundom i dreka like þess, er omorlegr er oc ogorlegr oc illegre a allar lundir, hefir ða þingat viþ iotna oc viþ diofla oc viþ rikistroll gørvoll, þau [er i helvite voro, oc melte sva: «Verit nu buner viþ at taca oc gripa Jesum, er þvi vændisc, at hann se guþs sunr, en hann er þo maþr, oc merki ec at þvi, at hann qvide dauþa. En þar er sa maþr, er mer hevir mioc a mot gingit oc veret enn grimaste avalt, oc marga menn, er ec hafða blinda gørva oc biuga oc licþra oc oþa, þa grødi hann meþ orði sino.» En þeir (melto) oc svoroþo honom: «Eigi mondom ver vita, at sva se, sem þu segir. En þat [vitom ver oc kunno(m) þat sia, at engi hevir þu þann til handa oss spanet, drottenn, es sva hafi þinn crapt oc rike niþr brotet oc lamet avalt, sem sia er þu segir nu fra, at eit øþroorð hafi melt. Enda hvggiom ver þat oc leiþom atqveþom fyrer þer um, þar er hann er, at hann mon almategr vera i godomenom, at engi mon mega honom, er i heimi er, slic[r sem hann er] i manndominom.» Þa melte hofðinge myrcranna: «Hvat ive þer umb [oc hreþez] at gripa þenna mann Jesum, er beði er minn (ovin) oc yðvarr, þar [er ec freistaða hans oc vacþa ec up Gyþinga] lyð [til] fiandscapar [viþ hann, oc buet tre] til crossfestingar . . . . . . . . . . . . spiot hevi ec hvessa latet til at leggia a honom, oc nu mun allscamt til, unz hann mun andasc, oc mun ec hann þa [hingat leiþa], at hann liggi beþi under yðr oc mer.» Þeir svoroþo: «Sagþer eigi þu ðat . . . . . . . . . . . hann hefði hotvetna gørt meþ orþe sino, oc þat heilt gørt [er þu meitt] hafðir oc drepit. En þat vitom ver, at hann hevir menn marga dauþa af ðer tekit, þa er af oss varo halldnir. Eþa hverr var sa enn orðsterci, er Lazarus callaþe heþan? en ver helldom hann her .iiii. daga aþr i bøndom, oc var hann þegar þa kycr a iarþriki allr a brauto fra oss.» Satan hofðinge dauþans svaraþi: «Jesus var sa.» En þeir svoroþo þa sva: «Þess sveriom ver fyrer þic oc crapta þina oc vara þar með, at þu leiþer hann eigi hingat, af þvi at þa er ver h . . . . om boþorþom hans, þa varþ oss ollom viþ flemt, oc sculfo ða þrelar varer aller oc allar smiþior orar, oc for sva fiarri umb, at ver mętim Lazaro geta halldet, at nęsta hvivetna sciotara fasta . . . . . . . kyco. Vissom . . . . . . . sem nu at inn almatki guþ er [i manni] þeim innan oc mun comenn til þess hingat i heim at leysa menn af synðom oc leysa til lifs guþdoms sins.» Þar hverf ec [nu fra] fyrst, er þeir Satan rødoz viþ.

4. En ec tec fra þvi at segia, [er þa] gørþisc en fleira til stormerkia. Þat var mioc i þat mund døgra, er himennen opnaþisc, þar com fram fyrst hestr hvitr, en hofðingi sa reiþ hesti þeim, er morgom hlutom er gofgari en gørvaster aller aþrer, augo hans varo se(m) elld[z] logi, hann hafði corono a høfði, er morg sigrmerki mate of syna, hann hafði cleþi þat umb aunnor utan, er bloþstoket var; a cleþi hans yfer mioþmenni voro orþ þessi riten: rex regum et dominus dominorum; hann var solo biartare; hann leide efter ser her [mikinn, aller þeir, er honom] fylgþo, riþo hestom hvitom, oc voro aller cledir silki hvito [oc voro lioser] mioc. Sa inn ricsti allvalldr leit þa til Jorsalaborgar oc melte: «Gilldra su er at Jorsolom er gør verþi miþ[garþsormi at scaþa].» Hann fal þa øngul, þann er h[or]venn [var agni oc eigi sia m]ate, i [ez]lino, þvi er i gilldrona var lagit, oc sva vaþinn gat hann folget, svat eigi of mate sia. Þa bauþ hann nøcqorom dyrlingom sinom at fara fyrer ser oc gøra vart viþ como sina til helvitis.

5. Nu scal þar til mals taca, er ec hvarf aþr fra, at þa er þeir Satan rødoz viþ, at þeir heyra, er englar helgar colloþo sva hat, at dynia þoti umb alt, oc melto sva: «Tollite portas, principes, vestras et elevamini porte eternales, et introibit rex glorie.» Þa melto helvitis buar viþ Satan: «Far a braut nu or sætum varom; ef þu mat, þa berstu nu hart viþ dyrðar konongon. Ecki villdom ver viþ hann eiga.» Þeir raco þa braut høfðingia sinn or helviti. Þa er Satan com ut, þa sa hann engla(liþ) mikit vera comet til helvitis, en g[ec] eigi til fundar viþ ða, oc sneide hann þar hia. Þa bra hann ser i dreca like oc gørðiz þa sva mikill, at hann þotesc liggia mundo umb heimen allan utan. Hann sa þau tiþennde at Jorsolom, at Jesus Cristr var þa i andlati, oc for þangat þegar oc ætlaþi at slita ondina þegar fra honom. En þa er hann com þar oc hugþez gløpa mundo hann oc hafa með ser, þa beit øngullinn godomsens hann, en crossmarkit fell a hann ovan, oc varþ hann þa sva veidr se(m) fiscr a øngle eþa mus under treketi, eþa sem melraki i gilldro, epter þvi sem fyrer var spat. Þa for til dominus noster oc bat hann, en qvade til engla sina at varþveita hann.

6. En nu tek ec þar til mals at segia þat, hvat þeir hava til tekit i helvite, siþan er Satan for ut. Rikesdioflar i helvite melto viþ kappa sina: «Taket er, greypet oc byrget nu hliþen aull oc føret fyrer iarngrindr oc iarnbranda, oc verezc hart oc standet viþ vel, at er verþet eigi up tekner, eþa þat verþi af yðr tekit, es er hafet a halldet her til.» Guþs helgir, er þeir heyrþo þetta, þa melto þeir sva viþ ðær illar væter: «Tollite portas, at dyrþar konongrenn megi her inn ganga.» Þa toc David konongr oc spamaðr viþ guþs menn hat at mela: «Þat var þa es ec lifða oc callaþr konongr i austrvex rike, at ec spaða yðr þetta: Confitemini domino et invocate nomen eius et mirabilia eius que fecit, quia contrivit portas ereas et vectes ferreos confregit. Suscepit eos de via iniquitatis eorum.» Þa melte Ysaias spamaþr: «Veiztu at ec spa(ða) sva fyrer, þa er ec vasc a iorþo, at dauþer mundo up risa, en fagna þeir er i grofom væri; dauþi [oc helviti] myndi sigre tyna.» Guþs helger, er þeir heyrþo orð Y[saias], cølluþo acafliga a helvitis folk: «Later er up nu hliþen, en ella verþi þer ofrike borner.» Þa hafa þeir i annat sinn heyrþa rød sva micla, at scialfa þote helvite allt: Tollite p. p. v. Hofuðdioflar, er þeir heyrþo tysvar utan callað, at up scyldi luca, þa brugþoz þeir viþ ocunner oc svoroþo: «Quis est iste rex glorie, dominus fortis et potens, dominus potens in prelio?» Þa melte David: «Ec kenni orþ þau er þar ero melt, af þvi at ec spaða þetta af helgom anda. Nu mun ec segia yþr: dominus fortis et potens, dominus potens in prelio est rex glorie, quia prospexit de excelso sancto suo, dominus de celo in terram aspexit, ut audiret gemitus compeditorum, ut solveret filios interemptorum. Lioter oc saurger, latet up hliþen, at rex glorie of comesc hingat.» Þa er David hafði þetta melt, þa com konongr dyrþar at helvitis virki, hann braut þegar borg helvitis oc gørþi a hliþ miket. Hann hevir vitraz i mannz asiono meþ liose miclo, svat myrcr helvites hafa þa horfit. Hverr goðr maðr hevir þa losnat or þvi bandi, sem bundinn var. Sva micell craptr oc gnyr hevir at gørzc viþ þat, er sva sciot reð (hann) um brotet helvite, at dioflar allir toco at falma oc at scialva, oc þa þegar brat efter, er þeir sa Crist þar ganganda guð þeira, þa hafa þeir til kagat þangat aller oc melto þetta: «Yfer hever þu nu oss stigit, allhart hever þu nu til raþit oc til sót at hneykia oss. Se þar undr oc endime, syndisc lagr oc litell oc i þrels like, veginn a crossi oc niþr gravinn, en nu er þu her comenn, leyser bundna oc leyser hotvetna.» Slict et sama allar helvitis fylor toco sva umb at mela: «Hvaþan er þu Jesus, maþr sva styrcr, oc sva rikr maþr, oc sva lioss oc sva synðalauss? Sa heimr iarþlegr, er under oss hever lengi veret scatgilldr, hever oss slican dauþascat fyrr alldrege golldet. Ofraþar maþr er sia, er sva hugfullr er, at ferr iver qvalar varar, at hann hrøþisc eigi, oc gripr menn or bondom. Muna þat nu, at sa Jesus mune her nu vera comenn, er Satan hofðingi varr qvaz einn myndo raþa heime efter hann dauþan.» Þa toc dominus rex glorie at troþa niþr hofðingi(a) dauþans oc bat hann [meþ elldli]gom bondom. En hann heimte Adam til sinnar birte.

7. Þa [toco] helvites buar viþ høfðingia sinom meþ socun micille oc avitoþo hann: «Heyrþo, qvaþo þeir, glaz odvite oc dauþa ioforr, þrihofða(ð)r Bee(l)zebub, hlegenn af englom. Til hvers var þer at heita oss friþendom viþ hingatspaning hans? Allovisliga hever þer umb raþiz, þat ma nu of sia, at Cristr ferr her nu oc rekr a braut meþ liose guþdoms sins dauþa myrcr oc brvtr byrgi vꜵr, [oc alla leiþer hann hertecna heþan oc þa marga, er vaner varo at stynia sarliga under varom pislom, oc førisc nu sva hotvetna or, at nu muna mannkyn hans coma siþan. Nu cø(m)r þat viþ, at þeir dramba viþ oss, er alldregi mato glaþer verða, oc taca oss ogn at bioþa. Heyrþo, Satan, ioforr helvitis oc allz illz! hvi varþ ðer þat fyrer nu at speniann(!), at nu er þess at van, at her verþet gratr ne stynr. [Auð þinom þeim enom micla, er þu ater (i) saure oc i fylo, oc gleþi þeiri, er þu hafðir her fingit fyrer afbrigþartreet, hevir þu gørsamliga tynt fyrer crosstre, oc mun øll gleþi þin fyrerfaraz, er þu vilder sialfan dyrþar konong eggia lata at mote þer. Of grunnuþect er þin orþet, hafa raþit a þann, er sva var synðalauss, oc spanet hann hingat, en nu scyllder þu lata her nøþegr laust alt þat er þu vill eigi.» Eptir þetta er sact, at konongr dyrþar melte viþ helvites bua alla saman: «Nu scal Satan her eptir vera i stað Adams oc barna hans retlatra minna.»

8. En þa reti guþ hønd sina oc melte sva: «Comet er til min nu aller, þeir er hafa scilning mina. Vitet er þat, at diofull oc dauþi er nu fyrerdømþr.» Þa sømno(ðo)z aller saman oc costuþo at renna til handa domino nostro. Þa toc dominus i hønd ena høgre Adams oc melte sva: «Friþr se þer meþ øllom børnom þinom retlatom minom.» Adam fell til fota domino oc melte: «Exaltabo te, domine, quoniam suscepisti», .iiii. vers søng hann af þeim salm framan. Slict it sama sungo aller helger oc fello til fota domino (oc melto): «Jamt hever þu comet oc ent þat, er þu hetz oc þu spaþer fyrer løg oc spamenn, at leysa oss oc heim allan fyrer crossdauþann oc niþrstigning til var, oc coma oss til dyrþar með meti þinom fra helvite oc marki cross þins, at oss drotne eigi siþan dauþi.» Þa gerþi siþan dominus crossmarc ifer Adam oc ollom helgom oc toc i hønd Adams oc (ste) up or helvite með her miclom, oc fylgþo drotne aller helger. Þa melte David hat oc søng þetta: «Cantate domino canticum novum.» Sva sungo aller meþ honom oc qvaðo amen. Eptir þetta callaþi Abbacuc spamaþr: «Ætlaþer ðu heilso þioð þinne at leysa valaþa ðina.» En aller helger svoroþo oc melte: «Lofaðr se sa er cømr in nomine domini, oc leysti guþ oss at eilifo.» Sva melte oc Micheas spamaþr: «Hver er guþ slicr sem varr guþ? þu recr braut illzcor varar oc stigr ifer synþer varar oc helldr vitne reiþe þinnar i gegn illom; þu ert viliandi miscunn til var; dayðir þu allar illzcor varar oc allar syndir varar i minni(n)g dauþa þins.» Þa svoroþo aller helger: «Sia er guþ varr at eilifo of verolld verallda.» Þa qvaþo aller amen. Þa toco aller spamenn at syngva sin orþ, er þeir fylgþo domino nostro.

9. Guþ baud Michael archangelo, at hann leide þa Adam i paradisum. Þa runno .ii. menn at mote þeim. Þa spurþo spamenn: «Hverer eroþ it þegar licamliger i paradiso?» Þa svaraþe annarr: «Enoch heiti ec, en ec var meþ guþs orþi hingat førðr. En sa er mer fylger heiter Helyas, er Thesbites er callaþr, hann var higat ekinn i elligre kerro, oc hofum við enn eki daet. Við scolom her hirder til þess, unz Anticristr er uppi, en þa munom viþ ðanga(t) coma oc beriaz a mot honom með guþs iarteinom oc tacnom. Hann mon ocr lata vega (i) Jorsalaborg, en efter .iii. daga oc halfan fiorþa verþom viþ meþ scyiom upnumner.» Þat var þa er þeir Enoch oc Elyas rødosc slict við oc guþs helger, at þar com at gangande maþr allosęligr, sa hafði crossmarc a herþom ser. Þeir spurþo, hverr hann være. Hann svaraþi: «Ec var illvirke oc geyrþa ec hotvitna illt a iorþo. En gyþingar crossfesto mic meþ Cristi. En þat var þa, er ec sa undr þau er urþu, at ec þotomc vita, at Cristr myndi vera scapare allrar scepno. Toc ec af þvi at biþia mer miscunnar, oc melta ec sva: Minnztu min, drotinn, er þu cømr i riki þit. Hann toc vel male mino þa þegar oc melte sva: Vist segi ec þer, i dag verþr þu meþ mer i paradiso. Þa gaf hann mer þetta crossmarc oc melte: Ef angelus, sa er vørþr er paradisar, bannar þer inngøngo, þa syndo honom crossmarc, oc seg honom þat, at Jesus Cristr, sa er nu er crossfestr, hafe (þic) þangat sennt. Nu gørða ec sva, at ec melta viþ paradisar vorþ, sem mer var boþet. Hann lauc þegar up fyr mer paradisar hliþ oc leide mic inn til hegre handar oc melte: Her scolom biþa litla stund, þviat Adam faþer allz manncyns man hingat coma bratt meþ børnom sinom retlatum Crisz drotens in(s) crossfesta.» Þa er høfuðfeþr oc spamenn heyrðo þetta, er ilvirkenn sagði, þa toco aller senn at męla: «Lofaþr ser þu almategr guþ, es sva miscunnsamr ert, at ðu veiter overþum.»

10. Karinus oc Leucius fundosc eigi i grofom sinom efter upriso Crisz af dauþa, helldr hafa þeir upriset meþ honom, oc marger aþrer, sva sem segir i guþspiollom. Karinus oc Leucius varo sender siþan i borg Ar(i)mathia at Joseps oc rito þenna þot niþrstigningar Crisz, af ðvi at þeir villdo eki viþ menn mela, oc leto bocena coma i hendr Nicodemo oc Josep. En þeir reþo up. En morgom mannzøldrom siþarr comsc at boc þeire Theodosius keisere oc sendi Archadij, hann hafði meþ sér i Miclagarþ oc let þar up raþa, oc varþ þar monnom alldat umb per omnia secula seculorum. Amen.

II. (Cd. 623 qv.; Begyndelsen mangler.)

til þin. Ec emc til þess settr at lita hvers manz hag. En sva er þer at segia, at égi þarftu at biþia viþsmiors þess, er getr i paradiso, til handa fꜹþor þinom, þot hann se siucr, af þvi at hann mon allz ecki þaþan hafa ne þu, fyrr en liþnir ero heþan i fra .v. .m. .c. .xxx. ara, þa mon coma a iard(r)iki ynniligr guþs sonr sialfr Cristr, oc mon þa grø̨þa marga siuca, en suma reisa af dꜹþa, oc mon þa sialfr Cristr verþa scirþr i Jordán. Oc þa er hann st(i)gr up or vatnnino, þa mon hann smyrva met viþsmiorvi misconna[r sinn]ar þa alla, er a hann trua, oc mon þat misconnarsmior þeim, er endrberasc af vattni oc [he]lgom anda, verþa til ęilifrar sølo. Þat mon oc þa verþa, at enn kersti guþs sonr Jesus Cristr mon stiga niþr undir iarþriki, oc mon hann þa leiþa Aðam fꜹþr þinn i paradisum til misconnartr[es].» Ørendi þvisa, er Seth hafþi męlt, fꜹgnoþo aller.

3. Siþann var þeim at þesso gleþi mikil, sem van var. Þa er sagtt, at Sathan heims hofþingi, er stundom er þar met .vii. hꜹfþom ęþa .iii. i hreþiligo dreka liki oc omorligo á allar lundir, hefir þa þingat viþ diofla helvitis oc męlt: «Veri þer bunir at gripa viþ Jesu, er callasc guþs sonr, en hann er þo maþr, oc merki ec at þvi, at hann kviddi dꜹþa. En þar er sa maþr, er mer hefir mioc at moti gingit oc verit enn grimmasti ávallt, oc marga menn, þa er ec hafþa blinda gorva oc hallta oc biuga, licþra oc oþa, þa grø̨ddi hann meþ orþi sino.» En þeir svaroþo: «Egi mondo ver vita, nema sva se. En þat cunno ver sia, at engi hefir þu þann til handa oss dreginn, er sva hafi þinn crap(t) ok riki niþr brotit avalt sem sia, er nu segir þu fra, at eitt (ęþro) orþ hafi męlt. Þat hyggiom ver oc lęiþom þeim atqveþom fyrir þer þar umb, er hann er, at sa mon almattogr vera i goddomi, at engi mon mega honom, er hann er slicr i manndomi.» Satan spurþi: «Hvart ifisc er umb oc hreþisc er at gripa þęnna mann Jesum, [er ovi]n er m[inn] oc yþvar, þar er ec freistaþa hans oc (hefi) ęggiat gyþing[a] lyþ fiandscapar viþ hann, oc tre er ętlat til crosfestingar honom oc spiot hvast at lęggia á honom, oc er nu allscamt til, unz hann mon deyia, oc mon ec hann þa hingat spenia, at hann [lig]gi bęþi undir mer oc yþr.» Þeir svaroþo: «Sagþir þu eigi sva, at hann greddi þat er þu meiddir oc drapt. En þat gruno ver, at hann hafi dꜹþa menn af þer tekit, þa er varo af oss hallnir. Eþa hverr er sa enn orþrammi, er Lazarum callaþi heþan, er ver helldom .iii. daga aþr i dꜹþa bꜹndom, oc var hann þa kvikr þegar a iorþo oc brꜹtt fra oss?» Sathan sagþi: «Jesus var sa.» Þeir męlto: «Þess sverio ver fyr crapta þina oc óra þar meþ, at þu spenir hann egi hingat, af þvi at þa er ver heyrþom call hans, þa varþ oss aullom viþ fęlmt, oc sculfo þa leyni var ꜹll oc smiþ(i)or orar, oc fór sva fiarri umb, at ver mettim Lazaro ahǫlld veita, þviat hvivęttna sciotara hvarf hann heþann oc gecc kvikr a iorþo. Scilia þikciomsc ver, at Jesus má leysa menn fra synþom oc leiþa til lifs guþdoms sins.» Þar hverf ec fra viþręþom þeira anscota.

4. Nu mun ec segia fra stormerkiom þeim, er þa gø(r)þosc. Þat var mioc i þat mund dęgra, at himinn opnaþisc, þar rann fram hestr hvitr, er reiþ higgiligr maþr, sa er hveriom var ve[gligri oc ti]goligri; ꜹgo hans varo sem logi a ęldi; corono þa bar hann a hofþi, er mǫrg sigrmerki ma[tti] syna; hann hafþi clęþi þat umb ꜹnnor føtt utan, er bloþstokit var. A clęþi hans yfir mioþminni varo orþ þessi ritin: rex regum et dominus dominancium. Hann var solu [biar]tari, [fylgþ]i honom ovigr herr riddara, oc hofþo hvita hesta, allir sniavi hvitari. Sa enn riki allvaldr leit til Jerusalem oc [melti s]va: «Gilldra su, er at Jorsolom er gor, verþi miþgarzormi at scaþa, oc ꜹngull sa enn hvarsi, er leynisc i agnino, er i gilldro var lagt, oc vaþr sa en sterki verþi folginn, sva at egi megi sia. Þa bꜹþ hann nockveriom dyrlingom sinom at fara fyrir ser oc gęra vart viþ como sina til helvitis.

5. Nu scal þar til taka, er ver hurfom aþan fra viþręþo þeira Sathans, at þeir heyrþo, er helgir englar colloþo sva, at scialfa þotti allt, oc męlto: «Tollite porta(s) principes vestras, et elevamini porte eternales, et introibit rex glorie.» Þa melto helvitis buar viþ Sathan: «Far a brꜹt þu ór sętom orom, ef þu matt, oc bersc nu hart a mot dyrþar conongi; ecki vildi ver viþ hann eiga.» Þa rezk Sathan a mot oc sa engiliga flocka comna til helvitis, en guþ egi. Hann sneiddi helldr hia þeim oc bra ser i dreka liki oc gø̨rþisc þa sva mikill, at hann hugþisc liggia mondo umb allan heiminn utan. Hann sa þꜹ tiþendi, er þa gorþosc at Jorsꜹlom, at Jesus Cristr var þa i andlati, oc flo hann þangat til þegar oc villdi slęgia ꜹndina fra honom. En þa er hann villdi [taka hann oc] hafa meþ ser, þa bęit hann ꜹngul(l) guþdoms hans, en crosmark fell á hann ofan, oc varþ hann þa sva veiddr sem fiskr a ꜹngli ęþa melracki i gilldro, eptir þvi sem fyrir var spat. Þa for drottinn oc batt hann, en bꜹþ englom at varþveita hann.

6. Nu scal segia fra a[tburþ]om þeim er [i helviti] varo. Rikisþursar melto viþ smiþiocap[pa s]ina: «Ta[keþ er] nu grimmir, oc b[yrg]iþ hliþ oll ramliga meþ iarnhurþom oc latiþ slag[br]anda viþ innan, oc verizc h[ar]t oc standiþ vel viþ, at er verþit egi uppgorvir, ęþa liþ verþi af yþr tekit.» Helgir menn guþs heyrþo hial þeira oc melto viþ fiandr: «Lucit up hliþom, at dyrþar conongr megi her ganga.» Þa tok David konongr viþ guþs men hatt at męla: «Þat var þa, er ec lifþa oc varc konongr callaþr i ꜹstrriki, at ec spaþa yþr þetta: Confiteantur domino misericordie eius et mirabilia eius filiis hominum, quia contrivit portas ereas. Suscepit eos de via iniquitatis eorum.» Þa męlti Ysayas propheta: «Veiztu, at ec sagþa sva fyrir, þa er ec lifþa, at dꜹþir mondo up risa, en fagna þeir er i grofom lęgi, dꜹþi oc helviti mondi sigri tyna.» Guþs helgir, er þeir heyrþo orþ þessi Ysayas, cꜹlloþo acafliga á helvitis bua: «Lukiþ up hurþom, ella munoþ er þola ofriki.» Þa hafa þeir i annat sinn heyrt ogorlict call, svát lypta þotti ꜹllo helviti: Tollite portas principes. Hofþingiar helvitis heyrþo tysvar callat oc brugþosc ócunnom viþ oc spurþo: «Hverr er sia konongr dyrþar?» David melti: «Ec kenni orb þꜹ, er þar er[o me]lt fyrir helgan anda. Nu mun ec kynna yþr þat: dominus fortis et potens, dominus potens in prelio, quia prospexit de excelso sancto suo, dominus de celo in terras, ut ꜹdiret gemitus compeditorum, ut solveret filios interemtorum. Greypir oc liotir, lukit up durom, at konongr dyrþar gangi hingat.» [Þa e]r David lꜹ[k t]ali sino, þa com konongr dyrþar [at h]elvit[is b]yrgi oc brꜹt a hliþ mikit. Hann syndisc i manz asio meþ liosi m[iclo], svat hvergi bar [scu]gga á, en goþr maþr h[verr var] leystr or bꜹndom. Sva mikill gnyr oc otti varþ fiandom viþ þat, er a ę(i)no ꜹgabragþi brꜹt drottinn Jesus allt helviti, at þeir falmoþo af hrezlo, þa er þeir sa Cristum, oc scutosc hingat oc þingat undan geislom hans oc cꜹgoþo til hans oframliga oc melto: «Yfir hefir þu oss stigit. Allhartt hefir þu nu til sott at scęlfa oss; blꜹþir ero ver nu or(þ)nir oc scemþarfullir. Sę, þat er undr oc endimi, hann syndisc lagr oc litill oc i þręls asiano, festr a cros sem þiofar oc niþr grafinn, nu er hann her cominn heil(l) oc lifandi, mikill oc rikr sem guþ, leysir hotvettna.» Slict et sama spurþi allt fianda lið: «Hvaþan ertu, Jesus, maþr sva oflogr, lioss oc rikr oc synþalꜹs? Sia, iarþligr heimr, er undir oss hefir lengi verit scatgilldr, hefir oss slican dꜹþascatt alldregi fyrr golldiþ. Ofraþar þrekmaþr er sia, er hann stigr yfir qvalar varar oc ottasc egi at hialpa monnom. Mona þat nu, at sa [Jesus mo]ni her co(m)inn, er Sathan hofþingi varr qvazk einn mondo raþa heimi ꜹllom eptir dꜹþa hans.» Þa tok drottinn Jesus Cristr at troþa niþr dꜹþanom, en hofþingia myrkra batt hann meþ elldligom bondom crapta sinna, en hann leiddi A[dam t]il sinna[r bir]ti.

7. Þa toco helvitis buar viþ hofþingia myrkra meþ ansꜹ(c)o[n m]ikilli oc ascellingom: «H[ey]rþo, qvaþo þeir, glaz odviti, dꜹþa scilfingr, þ[ri]hofþadr Belzebub, hleginn af englom oc hrø̨ptr af monnom, til hvers var þer at heita oss friþendom viþ hingatspaning Cristz? allovisliga hefir þer umb raþisc. Her ma nu sia, at Jesus Cristr ferr yfir fylgsni or meþ liosi crapz sins oc hefir lamit dyflizor varar, leiþir ut bunna en leysir hertekna oc þa, er sarar pislir þolþo, fęrisk hottvetna ór stað, nu muna friþir menn her coma siþan. Nu kemr oc þat viþ, at dꜹþir oc herteknir, þeir er alldregi matto glaþir vera, mono dramba yfir oss oc bioþa ofriki. Heyrþu, Sathan, allz illz orkandi, hve ovitrliga þer varþ at spenia þann hingat, er þu hafþir ecki i mot, nu se þess ꜹrvent, at her verþi gratr oc stynr siþan. Anstygþ þeiri allri oc ohręsi oc leiþendom, er þu fect fyr a(f)brigþartreit, þa hefir þu nu gorsamliga tynt fyr crosstreit, mon nu virþing þin ꜹl(l) farasc, er þu v[illd]ir dyrþar konong egg(i)a a moti þer oc oss. Grunuþlict er þin orþit þo at hafa a þann raþit, er þic ruplar, sva at þu scylir nu marga vanda oc sękia lata lꜹsa.» Siþan melti konongr dyrþar viþ alla myrkra hofþingiana: «Nu scal Sathan her eptir i stað Ada[ms oc] barna h[ans rett]latra minna.»

8. Þa retti guþ hꜹnd [sina] til ma[rgra heila]gra flocka oc melti: «Comit er til min nu allar ęttir, þęr er hafi[t] scilning mina! V[itit] er þat, at diofol(l) oc dꜹþ[i er] nu fyrdęmþr.» Þa samnꜹþosc allir samann oc runno til handa drottni orom. Þa tok drottinn Jesus i hꜹnd ena hégri Adams oc melti: «Friþr se þer meþ ꜹllom bꜹrnom þinom retlatoni minom!» Adam fell þa til fota drottni oc sꜹng þetta: Exaltabo te domine, quoniam suscepisti me usque sanctitatis eius. Slict et sama sungo allir helgir oc fello til fota drottni oc melto: «Jamnt hefir þu komit oc entt þat, er þu spaþir fyrir log oc spamenn, at leysa oss oc heim allan fyr dꜹþa cross þins oc niþrstigning til var (oc) at coma til fagnaþa paradi(sar) meþ mętti þinom fra helvitis qvalom (fyrir) mark sigrs þins, at oss drottni egi dꜹþi siþann.» Þa blezaþi drottinn Adam oc alla helga. Þa tok guþ i hꜹnd Adami oc ste up meþ hann til paradisar, oc fylgþo drottni allir helgir. Þa sꜹng David konongr hátt: Cantate domino canticum novum quia mirabilia fecit, oc tvꜹ vers or þeim psalmi en nęsto. Þa svaroþo allir helgir oc qvaþo amen oc melto: «Gloria deo et sanctis eius, amen alleluia.» Oc eptir þetta melti Abbacuc propheta: «Etlaþir þu heilso þioþ þinni at leysa valaþa þina.» En allir helgir svaroþo: «Se lofaþr sa er cømr i nafni drottins guþs, er leysti oss, amen.» Sva melti oc Micheas propheta: Hverr er guþ slic[r sem] var g[uþ? Þ]u ert sa, er brꜹt rac illzcor órar, oc stigr yfir [synþir] órar oc helldr vittni [reiþi] þinnar, þvi at þu ert viliandi misconn oc snyr t[il v]ar, deyþir þu allar illzkor [or]ar oc allar synþir orar i gliking dꜹþans, sva sem þu svarþir feþrom orom.» Oc svaroþo allir helgir sva: «Sia er guþ var at eilifo of verolld verallda, mon hann rikia i verolld, amen, amen.» Sva toko allir spamenn hver sin orþ at lęsa, er þeir fylgþo drottni orom.

9. En guþ bꜹþ Michaeli engli at leiþa þa alla i paradisar fꜹgnoþ. Þa runno .ii. menn a moti þeim. En spamenn spurþo þa, hverir þeir veri, «er it hafit egi dait meþ oss i helviti, helldr eroþ it þegar meþ licama comnir i paradisum.» Þa svaraþi annar þeira: «Enoc heiti ec, ec var meþ guþs orþi hingat leiddr; en sa er mer fylgir heitir Helias, er Tespides var calladr, hann var hingat ękinn i elldligri kęrro. Egi hofom vit en dꜹþa bergt, vit scolom lifa til þess, unz Anticristr er uppi, oc beriasc viþ hann meþ guþs tacnom oc iarteinom. Mun hann i Jerusalem lata vega ocr, en eptir .iii. (daga) oc halfom(!) fiorþa verþom viþ meþ scyiom i annat sinn upnomnir.» Þa er þeir Enoc oc Helias reddo umb slict viþ guþs helga, þa com at gangandi otirligr maþr, sa hafþi cross a herþom. Þa spurþo guþs helgir, hvor sa veri: «Oss synisc þu odygligr, eþa hvi gegnir, er þu ber cross a herþom?» Hann svaraþi: «Ec var þiofr, oc gerþa ec mart ilt a iorþo, en gyþingar crosfesto mic meþ Jesu. En þa er ec sa undr þꜹ er gor[þosc], þa þottomc ec scilia, at Jesus mondi vera scapari allrar scepno, oc baþ ec hann misconnar mer, oc mel[ta] ec þetta: Minzc þu min, drottinn, er þu cemr i riki þitt. Hann toc vel mali mino oc mælti: Sat segi ec þer, i dag verþr þu meþ mer i paradiso. Þa gaf hann mer þetta mark oc melti sva: Ef engil(l) sa bannar þer ingꜹngo, er vorþr er paradisar, þa syn þu honom þetta crosmark, oc seg honom þat, at Jesus Cristr en crosfesti hafi þic hingat sent. Nu gerþa ec eptir þvi sem mer var kent. Engil(l) lꜹk mer up þegar paradisar hliþ oc leiddi mic in til hégri handar iafntit oc melti: «Her scalltu biþa litla þa stund, af þvi at Adam faþir allz mankyns mon hingat coma brát meþ bornom sinom, helgom oc retlatom Cristz drottins.» Þa er hǫfoþfeþr oc spamenn heyrþo þat, er þiofr melti, þa toko allir senn at męla: «Lofaþr se þu, almattigr guþ, er sva misconnsamr ert, at þu veitir overþom.»

10. Karinus oc Leucius fundosc egi i grofom sinom eptir upriso Cristz af dꜹþa, helldr hafa þeir up risit meþ honom, oc margir aþrir, sva sem ritiþ er i guþspiollom. Margir likamir heilagra dꜹþra manna, er sofnat hofþo, riso up. Carinus oc Leucius varo senir siþan i borg Joseph Arimathia oc ri[to þe]nna þatt niþrstigningar Cristz, af þvi at þeir villdo ecki viþ menn męla, oc letu b[ok] coma i hendr Nichodemo oc Joseph, en þeir lasu up siþan fyr ꜹþrom. En morgom manzꜹldrom siþarr comsc at boc þeiri Teodosius keisari son Archadij oc hafþi meþ ser i Miclagarþ oc let þar up raþa, oc varþ monnom þa dat umb. Per omnia benedictus deus. Amen.

III. (Cd. 233 folio; kun første og fjerde Spalte af et Blad.)

cipes uestras, et eleuamini porte eternales, et introibit rex glorie. Þetta vers þydiz sva ꜳ vara tungu: Takit þer hlid hofdingiar ydrir(!) ok hefit upp hlid eirlig, ok man inn ganga konungr dyrdar. Þa mæltu helvitis buar vid Sathan: «Far a brott þu or sætum varum, ok berst nu hart vid konung dyrðarinnar, ok ecki villdum ver vid hann eiga.» Þeir raku þa hofdingia sinn or helviti. Enn Sathan er hann kom ut, þa sa hann englalid hit mesta komit til helvitis, enn eigi gud. Hann for þa eigi til fundar vid þa, helldr sneiddi hann þar hia. Þa bra hann ser i dreka liki ok hugdiz at vera sva mikill, at hann mundi liggia i hring um allt helviti. Hann sa þau tidindi, er gerduz at Jorsolum, at Jesus Cristr var i liflati, ok for þangat, þegar hann matti, ok hugdiz slita mundu ꜹndina fra Jesu. Enn þa er hann kom ok hugdizst mundu gleypa Jesum ok hafa hann med ser, þa beit ꜹngull guddomsins hann, enn krossmarkit fell ꜳ hann ofan, ok vard hann sva veiddr sem fiskr ꜳ ꜹngli, edr mus undir treketti, edr melracki i gilldru, eptir þvi sem fyrir var spad. Þa for til varr drottinn ok batt hann, en kvaddi til engla sina at vardveita hann.

Her seghir hvern vidbunat dioflarnir hofdu

5. Nu er fra þvi at segia, hvat þeir hofduz at i helviti, sidan er Sathan for ut. Rikisdiofiar i helviti mæltu vid smidiukappa sina: «Takit þer nu ok byrgit hlið ꜹll, ok setit fyrir iarngrindr ok iarnbranda, ok verit hart ok standit vid vel, at þer verdit eigi uppteknir, edr þat verdi af ydr tekit, er þer hafit ꜳ at hallda.» Guds helgir er þeir heyrdu þetta, þa mæltu þeir sva: «Latit upp hlidin, at konungr dyrdar megi inn ganga.» Þa tok David konungr ok spamadr hatt at mæla vid guds menn: «Þa, sagdi hann, er ek var lifs ꜳ iordu, ok var ek kalladr konungr i austrvegs riki, at ek sagda þetta: confitemini domino misericordie eius, et mirabilia eius filiis hominum, quia contriuit portas ereas et uectes ferreos confregit. Suscepit eos de via iniquitatis eorum.» Þersi vers þydaz sva ꜳ vara tungu: iati þer drottni ok miskunn hans, þviat hann gerdi dasamliga luti sonum manna, þviat hann [braut hlid eirlig ok lamdi lokur iarnligar, tok hann þa af gỏtu illzku þeira. Þa mælti Ysayas spamadr: «Veitz þu, at ek sagda sva, þa er ek var ꜳ iardriki, at daudir mundu upp risa, ok fagna þeir, sem i grofum lægi, enn daudi ok helviti mundi sigri tyna.» Guds helgir er þeir heyrdu þetta, þa kalladu þeir akafliga a helvitis folk: «Lukit upp hlidin, ella verdit þer bornir ofriki.» Þa heyrdu þeir i annat sinn rꜹdd sva mikla, at skialfa þotti allt helviti: Tollite portas principes vestras. Hỏfdingiar helvitis, er þeir heyrdu tysvar kvatt, at upp skylldi luka hlidin, þa brugduz þeir vid ukunnir ok spurdu: «Quis est iste rex glorie, hverr er þersi konungr dyrdar?» Þa svaradu englarnir: «Dominus fortis et potens, dominus potens in prelio.» Þersi ord þydaz sva: drottinn styrkr ok mattugr, drottinn mattugr i orrostu. Þa mælti David konungr: «Þar kennir ek ord þau, er þar voru mælt, af þvi at ek spada þetta fyrir helgan anda. Nu man drottinn sigra ydr, styrkr ok mattugr ok ꜹflugr i orrostu, hann er konungr dyrdar, þviat hann leit af hæd sinni heilagri af himni a iordina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . drottinn varr baud Michaele hofudengli at fylgia Adam ok ꜹllum helgum hans at leida þa i paradisum hina fornu.

Her seghir fra Enok ok þeim Helias

9. Ok sem þeir komu þar, þa runnu .ii. menn ꜳ moti þeim, þeir spurdu þa, hverir væri, «er þit hafit eigi daudir verit med oss i helviti, helldr erot þit nu likamligir i paradiso.» Þa svaradi annarr þeira ok mælti: «Enoch heiti ek, ok var ek med guds ordi hingat færdr. Enn sa er med mer er, heitir Helias ok kalladr Thesbites, hann var hingat ekinn i elldligri kerru; ok enn hỏfum vid eigi ꜳ dauda bergt, vid skulum her enn vardveittir vera, til þers er Anticristr er borinn. Enn þa skulum vid fara nidr i heiminn ok beriaz vid hann med guds iartegnum ok taknum. Enn hann mun i Jorsalaborg lata vega ockr. Enn eptir .iii. daga lidna ok halfum fiorda verdum vid med skyium uppnumnir.» Ok er þeir Enoch ok Helias taladu þetta vid helga menn guds, þa kom þar at gangandi einn madr allosælligr hafandi krossmark ꜳ herdum ser. Þa er guds helgir sꜳ þenna mann, spurdu þeir, hverr hann væri, «oss syniz, sem þu munir illvirki verit hafa, edr hvi gegnir, at þu berr krossmark?» Hann svaradi: «Segir ek ydr, at ek var illvirki, ok gerda hvetvetna illt a iordu, enn Gydingar krossfestu mik med Jesu. Enn þa vid þat er ek sꜳ undr þau, er gerduz, at ek þottumz vita, at Jesus mundi vera skapari allrar skepnu, tok ek þa at bidia hann mer miskunnar, ok mælta ek sva: Miskunna þu mer, drottinn, þa er þu kemr i riki þitt. En hann tok val minu mali, ok mælti þa þegar vid mik: Vist segir ek þer, i dag skaltu med mer i paradiso. Þa gaf hann mer þetta krossmark, ok seg honum, at Jesus Cristr, sa er nu er krossfestr, hefir þik hingat sent. Nu mælta ek þetta vid engilinn paradisar vỏrdinn, ok hann lauk þegar upp paradisar hlid ok leiddi mik til hægri handar ser ok mælti: Her skaltu nu bida litla stund, þviat Adam man bratt her koma mod bỏrnum sinum helgum ok rettlatum hins krossfesta Cristz drottins. (En er) fedr ok spamenn heyrdu þat, er illvirkinn sagdi, þa toku þeir allir senn sva at mæla: «Lofadr ser þu, almattigr gud, er sva miskunnsamr ert, at þu veittir uverdum eylifa sælu um allar alldir.

Fra Karin ok . . . . . . . . .

10. Karinus ok Leutius synir Simeonis hins rettlata funduz eigi i grofum sinum eptir upprisu Cristz ok dauda, helldr hafa þeir upprisit med honum ok margir menn adrir, sva sem ritat er: Et multa corpora sanctorum, qui dormierant, surrexerunt. Ok margir likamir heilagra manna, er sofnad hofdu, risu upp. Karinus ok Leucius voru sidan senir i borg þeiri, er heitir Aremathia, at Josephs ok skrifadu þenna þatt nidrstigningar Cristz, þviat þeir villdu ecki vid [menn mæla, ok letu bokina koma i hendr þeim Nichodemo ok Joseph, enn þeir hafa upp lesit sidan. Enn mỏrgum mannzꜹlldrum sidarr komz at þeiri bok Theodosius keisari, hann var son Archadij, ok hafdi med ser i Miklagard ok let þar upp lesa, ok vard monnum þa nytt [um dasemdir almattigs guds per] omnia benedictus deus in secula seculorum. Amen.

IV. (Membranblad i 238 folio.)

þesse er son minn elskuligr, vidr þann er mier likadi vel, ok for eg fyrir asionu hans ok steig eg nidr til ydar, til þess at segia ydr, at sialfr guds son upprennandi af hifna hæd mun skiott koma ok vitia ydar ok allra sinna vina, þeira er sitia i myrk(r)um ok i skugga daudans.»

2. Ok þa er Adam fadir vor heyrdi þat sagt, at Jesus er skirdr i Jordan, gladdiz hann geysi miog ok leit til Seth sonar sins ok mællti vid hann: «Heyrdu, son minn, sagdi hann, ber fram ok boda hofutfedrum alla hluti, þa er þu heyrdir af Micaele hofudeingli, þa er eg senda þik til paradisar hlids, at þu skylldir bidia drottin, at hann sendi eingil ok gæfi þer vidsmior af myskunartre, at eg smyrda likama minn, þa er eg var siukur.» Þa geck Seth fram ok sagdi til hofudfedrum(!) ok spamanna(!) ok mællti sva: «Eg Seth, þa er eg kom til hlida paradisar, eg sa elld brennanda, sa er bannade hverium sem einum manne ingaungo, ok einglar guds vardveittu þessi hlid bædi fyrir diofli ok syndugum monnum, ok þar sem eg stod, vard eg miog gagnhræddr, ok bad eg til drottins med miklum otta. Þa syndiz mier Mikael eingill ok mællti vid mik: Eg er sendr til þin af drottni, eg er skipadr yfir mannlegum likama. En eg segi þier, Seth, med sonnu, eigi þarf þu at starfa med ervidi eda tarum bidia sakir vidsmiors myskunartres, at þu smyrir fodur þinn Adam, at betridz likams sott hans, þviat med aungum hætti mattu taka þetta vidsmiorh nema a efstum dogum okomins tima, þa er adr fyllaz .v. þusundir .c. ok þritigir ara; þa mun koma yfir iord hin elskulegsti guds son Kristr at vekia upp likame daudra manna. Oc þa er hann sialfr kemr, mun hann skira i vatni ok helgum anda. Þa mun hann smyria alla þa, er ꜳ hann trua, med vidsmiorvi sinnar myskunar, ok mun þetta myskunar vidsmior vera til endrgetningar þeim, er fa muno af vatni ok helgum anda i eilift lif. Þa mun nidr stiga til iardar enn elskuligsti sonr guds Kristr, ok mun þa in leida fodur þinn Adam i paradisum til myskunartress.» Ok þar (er) allir hofudfedr ok spamenn heyrdo þessa hluti framsagda af Seth, þa fognudo þeir med mikille gledi.

3. 4. Ok þa er allir helgir glaudduz med fagnade, þa kom til þeira helvitis hofdingi leidtogi daudra i liking hrædilegs dreka ok miog auskurlegs, sa er stundum syndiz þeim med sio hofdum, en stundum med .iii., stundum i mannz liki. Hann hliodadi þa med hari roddu til helvitis ok sagdi: «Bu þig sialfr med allri kunnattu at taka vid Jesu, sa er sialfan sik dyrkar ok segiz vera Kristr son guds, en hann er madr, þviat hann ottaz daudann svo mælanda: Hrygg er ond min allt til dauda. Ok margar illgiordir fyndi hann i moti mier, ok marga græddi hann med ordi sinu, þa er eg giorda blinda, hallta, krepta, likþra, ok kvalda meinsemdum. Þa svaradi helviti ok sagdi til Satans hofdingia: «Hver er sva mattugr i orde, ok se hann þo madr, ok ottaz dauda, þviat alla mattuga iardar hofdingia hefi eg halldit undir mino vallde, þa er þu fluttir nu undirorpna med þinum styrk. En ef þu ert mattugr, hver er þessi madr Jesus, er ottaz dauda ok stendr þo i moti þier ok þinu valldi, ef hann er þvilikur i mandomi mattugr ok styrkr. Sannliga segi (eg) þier, almattugr er hann þo i gudome, ok eingi mun þa mega i moti standa hans styrk ok mætti. Ok ef hann segir sva hræddan hrædaz dauda, þa vill hann leyna gudomsmætti sinum, ok eigi mun þat vera um eilifar veralldir.» Þa svarar Satan helvitis hofdingi ok mællti: «Hvi efar þu eda ottaz at taka þenna Jesum, er bædi gioriz minn ok þinn mo(t)staudumadr, þviat eg freistada hans ok vakta upp lyd hans Gydinga flock med ofrkappe ok reide i moti honum; hvesta eg spiot, ok fram egiadi eg at legia a sidu honum; gallsuro blandada eg at gefa honum i þostadryck; eg bio tre at krossfesta hann; ok nu er miog nalægr daudi hans, ok mun eg leida hann til þin ok min yfirkominn.» Þa svarade helvite ok mællti: «Þu sagdir mier, at þessi er sa sialfr, er dauda menn dro fra mer; en margir eru þeir, er eg hiellt i valldi, er fra mer voru gripnir, [er þeir lifdo ꜳ iordu. En hver er þersi Jesus, er med ædi sinu ok gudligum bænum kallar dauda menn til lifs, almattigr er hann, sa er dro af mier dauda menn, þa er eg hugdumz mattuliga hallda mundu undir minu vallde? Mun eigi þessi sa vera, er leysti Ladarum(!), sa er i grauf la .iiii. daga, þann er eg hellt daudan i mino vallde ok gallt hann lifanda fyrir ord sins almattar?» Þa svarar Satan hofdingi daudans ok segir sva: «Þersi sialfr er sa Jesus.» Ok þa er hann sagdi þetta, heyrde helvite ok sagdi til hans: «Særi eg þig fyrir krapta þina ok mina, at eigi leidir þu hann hingat til min, þviat þa er ek heyrda styrkan matt ordz hans, þa vard ek miog gagnhræddr med skialfanda otta, ok allir helvitis þionar med mier urdo skialfer. Ok eige matta ek hallda Ladarum med aullum styrk ok fliotleik minum, ok spratt hann upp lifandi ok heill, ok sialf iord, su er hiellt daudligan likama Ladari, gallt hann lifanda, ok fyrir þvi veit ek, at sa madr, er þessa alla hluti matti giora, hann er styrkr i valldi, mattugr i manndomi, grædari allz mannkyns, ok hann mun leysa þa, er byrgdir eru i grimre myrkrastofu ok stridligum synda baundum, ok leida til lifs sins guddoms.» Þad var ok i þat mund dægra ok þenna tima, at himen opnadiz, þa kom fram fyst hestr hvitr, en sa kongr er reid hesti þeim, er maurgum hlutum er fridari ok fegri en allir adrir ok tigolegri, augu hans voru sem elldz loge, hann hafdi koronu þa ꜳ hofdi, er morg sigrmerki synde; hann hafdi þat klædi um onnur utan, er blodstocket var; ꜳ klædi hans yfir miodmenne voru þessi ord ritud: Kongr konunga ok drottin drottna. Hann leiddi med sier her hinn mesta; þeir er honum fylgdu, ridu hvitum hestum ok voru klæddir silke hvitu, lioser hardla. Sa hinn rikazti allvalldr leit þa til Jo(r)salaborgar ok mællti: «Gilldra su er at Jorsolum er, verdi midgardzorme at skada.» Hann fal aungul sin i æzlino, þvi er i gilldruna var lagt, ok sva gat hann vadin folgin, at eigi matti um sia. Þa baud hann nockurum sinum elskuligum vinum, at þeir skyllde fyrir fara ok boda tilkvomo hans.

5. En þa er þau tauludo med sier, sem fyrir sagt, Satan hofdinge ok helvite, þa vard hvell rodd mikellar reidarþrumo ok andlekt kall sva mælandi: «Heyrit, hofdingiar helvites, luk(it) upp hlid ydur, ok hefiz upp eilif hlid, ok mun i ganga kongr dyrdar.» Ok þa er helvite heyrdi þessi ord, þa sagdi þad til Satans hofdingia sins: «Far þu brott hiedan ok fly skiott ut af minum sætum. En ef þu ert mattugr bardagamadr, þa berstu vid dyrdarkongin, þviat hvat ꜳ eg at skyllda med honum.» Ok eptir þat rak þad Satan hofdingia sinn ut af sætum sinum. En þa er Satan var brott rekin, leit hann utarligan(!) fiolda himnesks folks ok herlids, en eigi sa hann þo dyrdarkongin þar komin, ok villdi hann þo eigi moti þeim ganga, helldr hneigdi hann sik fra augliti þeira. Þa likti hann sik i mynd ogurligs dreka, þeim er iafnat er at mikeleik vid midgard(z)orm, sa er sagt, at ligi um allan heimin. Hann sa þa takn þau, er voru i Jorsalaborg, drottin varn i andlati, ok iamskiot

---

Fotnoter