Saga Hákonar góða

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Norsk.gif Dansk.gif Svensk.gif
Original.gif Norsk.gif Dansk.gif


Heimskringla
Snorra Sturlusonar
N. Linder og H. A. Haggson
1869-1872


Saga Hákonar góða


1. Hákon til konungs tekinn

Hákon Aðalsteinsfóstri var þá á Englandi, er hann spurði andlát Haralds konungs, föður síns. Bjóst hann þá þegar til ferðar; fékk Aðalsteinn konungr honum lið ok góðan skipakost ok bjó hans för allvegliga, ok kom hann um haustit til Noregs. Þá spurði hann fall brœðra sinna, ok þat með, at Eiríkr konungr var þá í Víkinni. Sigldi þá Hákon norðr til Þrándheims ok fór á fund Sigurðar Hlaðajarls, er allra spekinga var mestr í Noregi, ok fékk þar góðar viðtökur, ok bundu þeir lag sitt saman; hét Hákon honum miklu ríki, ef hann yrði konungr. Létu þeir þá stefna þing fjölment; ok á þinginu talaði Sigurðr jarl af hendi Hákonar ok bauð bóndum hann til konungs. Eptir þat stóð Hákon sjálfr upp ok talaði; mæltu þá tveir ok tveir sín á milli, at þar væri kominn Haraldr hinn hárfagri ok orðinn ungr í annat sinn. Hákon hafði þat upphaf síns máls, at hann beiddi bœndr viðtöku ok gefa sér konungsnafn, ok þat með, at veita sér fylgð ok styrk til at halda konungdóminum. En þar í mót bauð hann þeim at gera alla bœndr óðalborna ok gefa þeim óðul sín er á bjoggu. At þessu erendi varð rómr svá mikill, at allr bóndamúgrinn œpti ok kallaði, at þeir vildu hann til konungs taka, ok var svá gert, at Þrœndir tóku Hákon til konungs um alt landit; þá var hann 15 vetra. Tók hann sér þá hirð ok fór yfir land. Þau tíðindi spurðust á Upplönd, at Þrœndir höfðu sér konung tekit slíkan at öllu sem Haraldr hinn hárfagri var, nema þat skildi, at Haraldr hafði allan lýð í landi þrælkat ok áþját, en þessi Hákon vildi hverjum manni gott ok bauð aptr at gefa bóndum óðul sín, þau er Haraldr konungr hafði af þeim tekit. En við þau tíðindi urðu allir glaðir ok sagði hverr öðrum, flaug þat sem sinueldr alt austr til landsenda. Margir bœndr fóru af Upplöndum at hitta Hákon konung, sumir sendu menn, sumir gerðu orðsendingar ok jartegnir, en allir til þess at hans menn vildu gerast. Konungr tók því þakksamliga.


2. Yfirferð Hákonar konungs.

Hákon konungr fór öndverðan vetr á Upplönd, stefndi þar þing ok dreif alt fólk á hans fund, þat er komast mátti; var hann þá til konungs tekinn á öllum þingum; fór hann þá austr til Víkr. Þar kómu til hans Tryggvi ok Guðröðr, brœðrasynir hans, ok margir aðrir, er upp töldu harma sína, þá er hlotizt höfðu af Eiríki, bróður hans. Eiríks úvinsæld óx æ því meir, sem allir menn gerðu sér kærra við Hákon konung, ok heldr höfðu sér traust at mæla sem þótti. Hákon konungr gaf konungsnafn Tryggva ok Guðröði, ok ríki þat sem Haraldr konungr hafði gefit feðrum þeirra. Tryggva gaf hann Ránríki ok Vingulmörk, en Guðröði Vestfold. En fyrir því at þeir váru ungir ok bernskir, þá setti hann til göfga menn ok vitra at ráða landi með þeim. Gaf hann þeim land með þeim skildaga sem fyrr hafði verit, at þeir skyldi hafa helming skatta ok skylda við hann. Fór Hákon konungr norðr til Þrándheims, er váraði, hit efra um Upplönd.


3. Ferð Eiríks or landi.

Hákon konungr dró saman her mikinn í Þrándheimi, er váraði, ok réð til skipa. Víkverjar höfðu ok her mikinn úti, ok ætluðu til móts við Hákon konung. Eiríkr konungr bauð ok liði út um mitt landit, ok varð honum ilt til liðs, því at ríkismenn margir skutust honum ok fóru til Hákonar. En er hann sá engi efni til mótstöðu í móti her Hákonar, þá sigldi hann vestr um haf með því liði er honum vildi fylgja; fór hann fyrst til Orkneyja, ok hafði Þaðan með sér lið mikit. Síðan sigldi hann suðr til Englands ok herjaði um Skotland, hvar sem hann kom við land; Hann herjaði ok alt norðr um England. Aðalsteinn Englakonungr sendi orð Eiríki ok bauð honum at taka af sér ríki í Englandi, sagði svá, at Haraldr konungr, faðir hans, var mikill vin Aðalsteins konungs, svá at hann vill þat virða við son hans; fóru þá menn í milli þeirra konunganna, ok sættust á þat með einkamálum, at Eiríkr konungr tók Norðimbraland at halda af Aðalsteini konungi ok verja þar land fyrir Dönum ok öðrum víkingum. Eiríkr skyldi þá láta skírast, ok kona hans ok börn þeirra ok alt lið hans, þat er honum hafði fylgt þangat. Tók Eiríkr þenna kost, var hann þá skírðr ok tók rétta trú. Norðimbraland er kallat fimtungr Englands. Hann hafði atsetu í Jórvík, þar sem menn segja at fyrr hafi setit Loðbrókar synir. Norðimbraland var mest bygt Norðmönnum, síðan er Loðbrókar synir unnu landit; herjuðu Danir ok Norðmenn optliga þangat, síðan er vald landsins hafði undan þeim gengit. Mörg heiti landsins eru þar gefin á norrœna tungu: Grímsbœr ok Hauksfljót ok mörg önnur.


4. Fall Eiríks konungs.

Eiríkr konungr hafði fjölmenni mikit um sik; hélt þar fjölda Norðmanna, er austan hafði farit með honum, ok enn kómu margir vinir hans síðan af Noregi. En er hann hafði land lítit, þá fór hann jafnan í hernað á sumrum, herjaði á Skotland ok Suðreyjar, Írland ok Bretland, ok aflaði sér svá fjár. Aðalsteinn konungr varð sóttdauðr; hann hafði verit konungr 14 vetr ok 8 vikur ok 3 daga. Síðan var konungr í Englandi Játmundr, bróðir hans; var honum ekki um Norðmenn; var Eiríkr konungr ekki í kærleikum við hann, ok fóru þá þau orð um, at Játmundr konungr mundi þá annan konung setja yfir Norðimbraland. En er þat spurði Eiríkr konungr, þá fór hann í vestrvíking ok hafði or Orkneyjum með sér Arnkel ok Erlend, sonu Torfeinars. Síðan fór hann í Suðreyjar, ok váru þar margir víkingar ok herkonungar, ok réðust til liðs með Eiríki konungi; hélt hann þá öllu liðinu fyrst til Írlands, ok hafði þaðan slíkt lið er hann fékk. Síðan fór hann til Bretlands ok herjaði þar. Eptir þat sigldi hann suðr undir England ok herjaði þar sem í öðrum stöðum; en alt lið flýði þar sem hann fór. Ok með því at Eiríkr var hreystimaðr mikill ok hafði her mikinn, þá treystist hann svá vel liði sínu, at hann gékk langt á land upp ok herjaði ok leitaði eptir mönnum. Ólafr hét konungr, sá er Játmundr konungr hafði þar sett til landvarnar; hann dró saman her úvígjan ok fór á hendr Eiríki konungi; varð þar mikil orrosta, féllu mjök enskir menn, en þar sem einn féll, kómu 3 af landi ofan í staðinn; ok hinn efra hlut dagsins snýr mannfallinu á hendr Norðmönnum, ok fellr þar mikit fólk. Ok at lyktum þess dags féll Eiríkr konungr ok 5 konungar með honum; þessir eru nefndir: Guthormr ok synir hans 2, Ívarr ok Hárekr; þar féll ok Sigurðr ok Rögnvaldur; þar féll ok Arnkell ok Erlendr, synir Torfeinars. Þar varð allmikit mannfall af Norðmönnum. En þeir, er undan kómust, fóru til Norðimbralands ok sögðu Gunnhildi ok sonum hennar þessi tíðindi.


5. Ferð Gunnhildar sona.

En er þau Gunnhildr verða þessa vör, at Eiríkr konungr var fallinn ok hann hafði áðr herjat ríki Englakonungs, þá þykkjast þau vita, at þeim mun ekki vera þar friðvænt; búast þau þá þegar brott af Norðimbralandi, ok hafa skip þau öll er Eiríkr konungr hafði átt; höfðu lið þat ok alt, er þeim vildi fylgja, ok of lausafjár, er þar hafði saman dregizt í sköttum á Englandi, en sumt hafði fengizt í hernaði. Þau halda liði sínu norðr til Orkneyja ok staðfestust þar um hríð. Þá var þar jarl Þorfiður hausakljúfr, sonur Torfeinars. Tóku þá synir Eiríks undir sik Orkneyjar ok Hjaltland ok höfðu skatta af, ok sátu þar um vetrum, en fóru í vesturvíking á sumrum ok herjuðu um Skotland ok Írland. Þess getr Glúmr Geirason:

Hafði för til ferju
fróðr Skáneyjar góða
blakkríðandi bakka
barnungr þaðan farna.
Rógeisu vann ræsir
ráðvandr á Skotlandi,
sendi seggja kindar
sverðbautinn her Gauti.

Dólgeisu rak dísar,
drótt kom mörg á flótta,
gumna vinr at gamni
gjóðum, írskrar þjóðar.
Foldar rauð ok feldi
freyr í manna dreyra
sunnr á sigr um hlynninn
seggi mækis eggjar.


6. Orrosta á Jótlandi.

Hákon konungr Aðalsteinsfóstri lagði undir sik allan Noreg, þá er Eiríkr, bróðir hans, hafði brott flýit. Hákon konungr sótti hinn fyrsta vetr vestr í landit, eptir þat norðr í Þrándheim ok sat þar. En fyrir þær sakir at ekki þótti friðligt, ef Eiríkr konungr leitaði vestan um haf með her sinn, sat hann fyrir því um mitt landit með her sinn í Firðafylki eða Sogni, á Hörðalandi eða Rogalandi. Hákon setti Sigurð Hlaðajarl yfir öll Þrœndalög, svá sem hann hafði fyrr haft ok Hákon, faðir hans, af Haraldi konungi. En er Hákon konungr spurði fall Eiríks konungs, bróður síns, ok þat at synir Eiríks konungs höfðu ekki traust í Englandi, þá þótti honum lítil ógn af þeim standa; fór þá með liði sínu á einu sumri austr í Vík. Í þann tíma herjuðu Danir mjök í Víkina, ok gerðu þar opt mikinn skaða. En er þeir spurðu, at Hákon konungr var þar kominn með her mikinn, þá flýðu allir undan, sumir suðr til Hallands, en þeir er nærrmeir váru Hákoni konungi, stefndu út á haf ok svá suðr til Jótlands. En er Hákon konungr varð þess varr, þá sigldi hann eptir þeim með allan her sinn, en er hann kom til Jótlands, þá herjar hann þar. En er landsmenn urðu við þat varir, þá draga þeir her saman ok vilja verja land sitt, ok ráða til orrostu við Hákon konung; varð þar orrosta mikil, barðist Hákon konungr svá djarfliga, at hann gékk fyrir framan merki ok hafði hvárki hjálm né brynju. Hákon konungr hafði sigr ok rak flóttann langt á land upp. Svá kvað Guthormr sindri í Hákonardrápu:

Bifroknum trað bekkjar
bláröst konungr árum,
mætr hlóð mildingr Jótum
mistar vífs í drífu.
Svangœðir rak síðan
skjótt Jálfaðar flótta,
hrót giljaðar hylja
hrafnvíns, at mun sínum.


7. Orrosta í Eyrasundi.

Síðan hélt Hákon konungr liði sínu sunnan til Selundar ok leitaði víkinga. Hann reri með 2 snekkjur fram í Eyrarsund, þar hitti hann 11 víkingasnekkjur ok lagði þegar til orrostu við þá, ok lauk svá, at hann hafði sigr ok hrauð öll víkingaskipin. Svá segir Guthormr sindri:

Álmdrósar fór eisu
élrunnr mörum sunnan
trjónu tingls á grœna
tveim einum selmeina;
þá er ellifu allar
allreiðr Dana skeiður
valsendir rauð vandar,
víðfrægr at þat síðan.


8. Hernaðr Hákonar konungs í Danmörk.

Eptir þat herjaði Hákon konungr víða um Selund, rænti mart fólk, en drap sumt, en sumt hertók hann, tók gjöld stór af sumum; fékk hann þá enga mótstöðu. Svá segir Guthormr sindri:

Selund náði þá síðan
sóknheggr und sik leggja
vals ok Vinda frelsi
við Skáneyjar síðu.

Síðan fór Hákon konungr austr fyrir Skáneyjarsíðu ok herjaði alt, tók gjöld ok skatta af landinu, en drap alla víkinga, hvar sem hann fann, bæði Dani ok Vindr; fór hann alt austr fyrir Gautland ok herjaði þar, ok fékk stór gjöld af landinu. Svá segir Guthormr sindri:

Skattgilda vann skyldir
skautjálfaðar Gauta;
gullskyflir vann gjöflastr
geirveðr í för þeirri.

Hákon konungr fór aptr um haustit með lið sitt ok hafði fengit úgrynni fjár. Hann sat um vetrinn í Víkinni við áhlaupum, ef Danir eða Gautar gerði þar.


9. Frá Tryggva konungi.

Þat sama haust kom Tryggvi konungr Ólafsson or vestrvíking; hafði hann þá herjat um Írland ok Skotland. Um várit fór Hákon norðr í land, ok setti Tryggva konung, bróðurson sinn, yfir Víkina at verja fyrir úfriði ok eignast slíkt er hann mætti af þeim löndum í Danmörku, er Hákon konungr hafði hit fyrra sumarit skattgilt. Svá segir Guthormr sindri:

Og sóknhattar setti
svellrjóðr at því fljóði
Ónars eikigrœnu
austr geðbœti hraustan,
þann er áðr frá Írum
iðvandr um kom skíðum
salbrigðandi Svegðis
svanvangs liði þangat.


10. Frá Gunnhildar sonum.

Haraldr konungr Gormsson réð þá fyrir Danmörku. Honum líkaði stórilla þat er Hákon konungr hafði herjat í land hans, ok fóru þau orð um, at Danakonungr mundi hefnast vilja; en þat varð þó ekki svá bráðliga. En er þetta spurðu Gunnhildr ok synir hennar, at úfriðr var millum Danmerkr ok Noregs, þá byrja þau ferð sína vestan; þau giptu Ragnhildi, dóttur Eiríks konungs, Arnfinni, syni Þorfinns hausakljúfs. Settist þá enn Þorfiðr jarl at Orkneyjum, en Eiríks synir fóru í brott. Gamli Eiríksson var þeirra nökkuru ellri, ok var hann þó eigi roskinn maðr. En er Gunnhildr kom til Danmerkr með sonu sína, fór hon á fund Haralds konungs, ok fékk þar góðar viðtökur; fékk Haraldr konungr þeim veizlur í ríki sínu svá miklar, at þau féngu vel haldit sik ok menn sína, en hann tók til fóstrs Harald Eiríksson ok knésetti hann; fœddist hann upp í hirð Danakonungs. Sumir Eiríks synir fóru í hernað, þegar er þeir höfðu aldr til, ok öfluðu sér fjár, herjuðu um Austrveg. Þeir váru snimma menn fríðir ok fyrr rosknir at afli ok atgervi en at vetratali. Þess getr Glúmr Geirason í Gráfeldardrápu:

Austrlöndum fórsk undir
allvaldr sá er gaf skáldum,
hann fékk gagn at gunni,
gunnhörga slög mörgum;
slíðrtungur lét syngja,
sverðleiks reginferðir
sendi gramr at grundu
gullvarpaðr snarpar.

Eiríks synir snerust þá ok með her sinn norðr í Víkina ok herjuðu þar, en Tryggvi konungr hafði her úti ok hélt til móts við þá, ok áttu þeir orrostur margar ok höfðu ymsir sigr; herjuðu Eiríks synir stundum í Víkina, en Tryggvi stundum um Sjáland ok Halland.


11. Lagasetning Hákonar konungs.

Þá er Hákon var konungr í Noregi, var friðr góðr með bóndum ok kaupmönnum, svá at engi grandaði öðrum né annars fé; þá var ár mikit bæði á sjá ok á landi. Hákon konungr var allra manna glaðastr ok málsnjallastr ok lítillátastr; hann var maðr stórvitr ok lagði mikinn hug á lagasetning. Hann setti Gulaþingslög með ráði Þorleifs spaka, ok hann setti Frostaþingslög með ráði Sigurðar jarls ok annarra Þrœnda, þeirra er vitrastir váru, en Heiðsævislög hafði sett Hálfdan svarti, sem fyrr er ritat.


12. Fœddr Hákon jarl hinn ríki.

Hákon konungr hafði jólaveizlu í Þrándheimi. Þessa veizlu hafði Sigurðr jarl búit fyrir honum á Hlöðum. Hina fyrstu jólanótt ól Bergljót, kona Sigurðar jarls, sveinbarn; eptir um daginn jós Hákon konungr svein þann vatni ok gaf nafn sitt; ok óx sveinn sá upp ok varð síðan ríkr maðr ok göfugr ok varð jarl eptir Sigurðr, föður sinn. Sigurðr jarl var hinn kærsti vin Hákonar konungs.


13. Frá Eysteini illa.

Eysteinn Upplendingakonungr, er sumir kalla hinn ríka, en sumir hinn illa, hann herjaði í Þrándheimi ok lagði undir sik Eynafylki ok Sparbyggjafylki ok setti þar yfir son sinn er hét Önundur, en Þrœndir drápu hann. Eysteinn konungr fór annat sinn herför í Þrándheim ok herjaði þá víða ok lagði undir sig; þá bauð hann Þrœndum, hvárt þeir vildi heldr hafa at konungi þræl hans, er hét Þórir faxi, eða hund, er Saurr hét. Þeir kuru hundinn, því at þeir þóttust þá mundu heldr sjálfráða; þeir létu síða í hundinn þrjú mannavit, ok gó hann til tveggja orða, en mælti hit þriðja. Helsi var honum gert ok viðjar or silfri ok gulli, en þegar er saurugt var, báru hirðmenn hans hann á herðum sér. Hásæti var honum búit, ok hann sat á haugi sem konungr, ok bjó í eyjunni Iðri, ok hafði atsetu þar sem heitir Saurshaugr. Þat er sagt, at honum varð at bana, at vargar lögðust á hjörð hans, en hirðmenn eggjuðu hann at verja fé sitt. Hann gékk af hauginum ok fór þangat til sem vargarnir váru, en þeir rifu hann þegar í sundr. Mörg undr önnur gerði Eysteinn konungr við Þrœndi. Af þeim hernaði ok úfriði flýðu margir höfðingjar, ok mart fólk flýði óðul sín.


14. Bygging Jamtalands ok Helsingjalands.

Ketill jamti, son Önundar jarls or Sparabúi, fór austr um Kjöl, ok mikill mannfjöldi með honum, ok höfðu búferli sitt með sér. Þeir ruddu markir ok bygðu þar stór heruð; þat var síðan kallat Jamtaland. Sonarson Ketils var Þórir helsingr, hann fór fyrir víga sakir af Jamtalandi ok austr yfir markir, þær er þar verða, ok bygði þar, ok sótti þannug fjöldi manns með honum; þat er kallat Helsingjaland, gengr þat alt austr til sjávar. Helsingjaland bygðu Svíar alt hit eystra með hafinu. En er Haraldr konungr hinn hárfagri ruddi ríki fyrir sér, þá stökk enn fyrir honum fjöldi manns or landi, Þrœndir ok Naumdœlir, ok gerðust þá enn bygðir austr um Jamtaland, ok sumir fóru alt í Helsingjaland. Helsingjar höfðu kaupferðir sínar til Svíþjóðar ok váru þannug lýðskyldir at öllu, en Jamtar váru mjök alls í millum, ok gaf engi at því gaum, fyrr en Hákon kongungr setti frið ok kaupferðir til Jamtalands ok vingaðist þar við ríkismenn, þeir sóttu síðan austan á hans fund, ok játtuðu honum hlýðni sinni ok skattgjöfum ok gerðust konguns þegnar, því at þeir spurðu gott til hans; vildu þeir heldr þýðast undir hans kongudóm en undir Svíakonung, því at þeir váru af Norðmanna ætt komnir; en hann setti þeim lög ok landsrétt. Svá geru ok allir Helsingjar, þeir er æzkaðir váru um kjöl norðan.


15. Kristnihald Hákonar konungs.

Hákon konungr var vel kristinn, er hann kom í Noreg. En fyrir því at þar var land alt heiðit ok blótskapr mikill, en stórmenni mart, en hann þóttist liðs þurfa mjök ok alþýðu vinsæld, þá tók hann þat ráð, at fara leyniliga með kristni, hélt sunnudaga ok frjádagaföstu ok minning hinna stœrstu hátíða. Hann setti þat í lögum at hefja jólahald þann tíma sem kristnir menn, ok skyldi þá hverr maðr eiga mælis öl, en gjalda fé ella, en halda heilagt meðan jólin ynnist. En áðr var jólahald hafit hökunótt, þat var miðsvetrar nótt, ok haldin þriggja nátta jól. Hann ætlaði svá, ef hann festist í landinu ok hann hefði frjálsliga undir sik lagt alt land, at hafa þá fram kristniboð. Hann gerði svá fyrst, at hann lokkaði þá menn, er honum váru kærstir, til kristni; kom svá með vinsæld hans, at margir létu skírast, en sumir létu af blótum. Hann sat löngum í Þrándheimi, því at þar var mestr styrkr landsins. En er Hákon konungr þóttist fengit hafa styrk af nökkurum ríkismönnum at halda upp kristninni, þá sendi hann til Englands eptir biskupi ok öðrum kennimönnum; ok er þeir kómu í Noreg, þá gerði Hákon konungr þat bert, at hann vildi bjóða kristni um alt land, en Mœrir ok Raumdœlir skutu þannug sínu máli sem Þrœndir váru. Hákon konungr lét þá vígja kirkjur nökkurar ok setti þar presta til. En er hann kom í Þrándheim, þá stefndi hann þing við bœndr, ok bauð þeim kristni. Þeir svara svá, at þeir vilja þessu máli skjóta til Frostaþings, ok vilja þá at þeir komi or öllum fylkjum, þeim sem eru í Þrœndalögum; segja at þá munu þeir svara þessu vandmæli.


16. Frá blótum.

Sigurðr Hlaðajarl var hinn mesti blótmaðr, ok svá var Hákon, faðir hans. Hélt Sigurðr jarl upp blótveizlum öllum af hendi konungs þar í Þrœndalögum. Þat var forn siðr, þá er blót skyldi vera, at allir bœndr skyldu þar koma sem hof var ok flytja þannug föng sín, þau er þeir skyldu hafa, meðan veizlan stóð. At veizlu þeirri skyldu allir menn öl eiga; þar var ok drepinn allskonar smali ok svá hross; en blóð þat alt, er þar kom af, þá var kallat hlaut, ok hlautbollar þat, er blóð þat stóð í, ok hlautteinar, þat var svá gert sem stöklar; með því skyldi rjóða stallana öllu saman, ok svá veggi hofsins utan ok innan, ok svá stökkva á mennina; en slátr skyldi sjóða til mannfagnaðar. Eldar skyldu vera á miðju gólfi í hofinu ok þar katlar yfir; ok skyldi full um eld bera. En sá er gerði veizluna ok höfðingi var, þá skyldi hann signa fullit ok allan blótmatinn. Skyldi fyrst Óðins full, skyldi þat drekka til sigrs ok ríkis konungi sínum, en síðan Njarðar full ok Freys full til árs ok friðar. Þá var mörgum mönnum títt at drekka þarnæst Braga full. Menn drukku ok full frænda sinna, þeirra er göfgir höfðu verit, ok váru þat minni kölluð. Sigurðr jarl var manna örvastr; hann gerði þat verk, er frægt var mjök, at hann gerði mikla blótveizlu á Hlöðum, ok hélt einn upp öllum kostnaði. Þess getr Kormákr Ögmundarson í Sigurðardrápu:

Hafit maðr ask né eski
afspring með sér þingat
fésæranda at fœra,
fáz veizlu goð, Þjaza.
Hver muni vés við valdi
vægja kind um bægjask
því at furrögnir fagnar
fens; vá gramr til menja.


17. Frostaþing.

Hákon konungr kom til Frostaþings, ok var þar komit allfjölment af bóndum. En er þing var sett, þá talaði Hákon konungr; hefr þar fyrst, at þat var boð hans ok bœn við bœndr ok búþegna, ríka ok úríka, ok þar með við alla alþýðu, unga menn ok gamla, sælan ok vesælan, konur sem karla, at allir menn skyldu kristnast láta ok trúa á einn guð: Krist, Maríu son, en hafna blótum öllum ok heiðnum goðum, halda heilagt hinn sjaunda hvern dag við vinnum öllum, fasta ok hinn sjaunda hvern dag. En þegar er konungr hafði þetta uppborit fyrir alþýðu, þá var kurr mikill þegar; kurruðu bœndr um þat, er konungr vildi vinnur taka af þeim, ok sögðu at við þat mátti landit eigi byggja; en verkalýðr ok þrælar kölluðu, at þeir mættu eigi vinna, ef þeir skyldu eigi mat hafa, sögðu ok at þat var skaplöstr Hákonar konungs ok föðr hans ok þeirra frænda, at þeir váru illir af mat sínum, þótt þeir væru mildir af gulli. Ásbjörn af Meðalhúsum or Gaulardal stóð upp ok svarar erendi konungs ok mælti: þat hugðum vér bœndr, Hákon konungur! segir hann, at þá er þú hafðir hit fyrsta þing átt hér í Þrándheimi, ok höfðum þik til konungs tekit, ok þegit af þér óðul vár, at vér hefðim þá höndum himin tekit; en nú vitum vér eigi hvárt heldr er, at vér munum frelsi þegit hafa, eða mantu nú láta þrælka oss af nýju með undarligum hætti, at vér munim hafna átrúnaði þeim, er feðr várir hafa haft fyrir oss ok alt forellri, fyrst um brunaöld, en nú um haugsöld, ok hafa þeir verit miklu göfgari en vér, ok hefir oss þó dugat þessi átrúnaðr. Vér höfum lagt til yðar svá mikla ástúð, at vér höfum þik ráða látit með oss öllum lögum í landinu ok landsrétt. Nú er þat vili várr ok samþykki bóndanna, at halda þau lög, sem þú settir oss hér á Frostaþingi ok vér játuðum þér; viljum vér allir þér fylgja ok þik til konungs halda, meðan einnhverr er lífs bóndanna þeirra, er hér eru nú á þinginu, ef þú konungr, vill nökkut hóf við hafa, at beiða oss þess eins, er vér megum veita þér, ok oss sé eigi úgeranda. En ef þér vilit þetta mál taka með svá mikilli freku, ok deila afli ok ofríki við oss, þá höfum vér bœndr gert ráð várt, at skiljast allir við þik ok taka oss annan höfðingja, þann er oss haldi til þess, at vér megim í frelsi hafa þann átrúnað, sem vér viljum. Nú skaltu, konungr kjósa um kosti þessa, áðr þing sé slitit. Að erendi þessu gerðu bœndr róm mikinn, ok segja at þeir vilja svá vera láta. En er hljóð fékkst, þá svaraði Sigurðr jarl: þat er vili Hákonar konungs at samþykkja við yðr bœndr, ok láta aldrei skilja yðra vináttu. Bœndr segja at þeir vilja, at konungr blóti til árs þeim ok friðar, svá sem faðir hans gerði; staðnar þá kurrinn ok slíta þeir þinginu. Síðan talaði Sigurðr jarl við konung, at hann skyldi eigi fyrirtaka með öllu at gera sem bœndr vilðu, sagði at eigi mundi annat hlýða; er þetta, konungr, sem þér megit sjálfir heyra, vili ok ákafi höfðingja ok þarmeð alls fólks; skulum vér, konungr, hér finna til gott ráð nökkut. Ok samdist þat með þeim konungi ok jarli.


18. Bœndr þröngva Hákoni til blóta.

Um haustit at vetrnótuum var blótveizla á Hlöðum, ok sótti þar til konungr. Hann hafði jafnan fyrr verit vanr, ef hann var staddr þar er blót váru, at matast í litlu húsi með fá menn; en bœndr töldu at því, er hann sat eigi í hásæti sínu, þá er mestr var mannfagnaðr; sagði jarl, at hann skyldi eigi þá svá gera; var ok svá at konungr sat í hásæti sínu. En er hit fyrsta full var skenkt, þá mælti Sigurðr jarl fyrir ok signaði Óðni ok drakk af horninu til konungs. Konungr tók við ok gerði krossmark yfir. Þá mælti Kárr af Grýtingi; hví ferr konungr nú Svá? vill hann eigi enn blóta? Sigurðr jarl svarar: konungr gerir svá, sem þeir allir, er trúa á mátt sinn ok megin, ok signa full sitt Þór; hann gerði hamarsmark yfir, áðr hann drakk. Var þá kyrt um kveldit. Eptir um daginn, er menn géngu til borða, þá þustu bœndr at konungi, sögðu at hann skyldi eta þá hrossaslátr. Konungr vildi þat fyrir engan mun. Þá báðu þeir hann drekka soðit; hann vildi þat eigi. Þá báðu þeir hann eta flotit; hann vildi þat ok eigi. Ok var þá búit við atgöngu. Sigurðr jarl vildi sætta þá, ok bað þá hætta storminum; ok bað hann konung gína yfir ketilhödduna, er soðreykinn hafði lagt upp af hrossaslátrinu, ok var smjörug haddan. Þá gékk konungr til ok brá líndúk um hödduna ok gein yfir, ok gékk síðan til hásætis, ok líkaði hvárigum vel.


19. Blótveizla á Mœri.

Um vetrinn eptir var búit til jólaveizlu konungi inn á Mœri. En er at leið jólunum, þá lögðu þeir stefnu með sér átta höfðingjar, er mest réðu fyrir blótum í öllum Þrœndalögum; Þeir váru 4 utan or Þrándheimi: Kárr af Grýtingi, Ásbjörn af Meðalhúsum, Þorbergr af Varnesi, Ormr af Ljoxu; en af Innþrœndum: Bótólfr af Ölvishaugi, Narfi af Staf or Veradal, Þrándr haka af Eggju, Þórir skegg af Húsabœ í eynni Iðri. Þessir 8 menn bundust í því, at þeir 4 af Útþrœndum skyldu eyða kristninni, en þeir 4 af Innþrœndum skyldu neyða konung til blóta. Útþrœndir fóru 4 skipum suðr á Mœri ok drápu þar presta 3 ok brenndu kirkjur 3; fóru aptr síðan. En er Hákon konungr ok Sigurðr jarl kómu inn á Mœri með hirð sína þá, váru þar bœndr komnir, ok höfðu allfjölment. Hinn fyrsta dag at veizlunni veittu bœndr konungi atgöngu ok báðu hann blóta, en hétu honum afarkostum ella. Sigurðr jarl bar þá sáttmál í millum þeirra; kom þá svá, at Hákon konungr át nökkura bita af hrosslifr; drakk hann þá öll minni krossalaust, þau er bœndr skenktu honum. En er veizlu þeirri var lokit, fór konungr ok jarl þegar út á Hlaðir; var konungr allúkátr, ok bjóst þegar í brott með öllu liði sínu or Þrándheimi, ok mælti svá, at hann skyldi fjölmennari koma í Þrándheim annat sinn, ok gjalda bóndum þenna fjándskap, er þeir höfðu til hans gert. Sigurðr jarl bað konung gefa Þrœndum þetta eigi at sök, segir svá at, konungi mundi eigi þat duga at heitast eða herja á innanlandsfólk, þar sem mestr styrkr er landsins, sem í Þrándheimi var. Konungr var svá reiðr, at ekki mátti orðum við hann koma; fór hann í brott or Þrándheimi ok suðr á Mœri, dvaldist þar um vetrinn ok um várit; en er sumraði, dró hann lið at sér, ok váru þau orð á, at hann mundi fara með her þann á hendr Þrœndum.


20. Orrosta á Ögvaldsnesi.

Hákon konungr var þá á skip kominn ok hafði lið mikit; þá kómu honum tíðindi sunnan or landi, þau at synir Eiríks konungs váru komnir sunnan af Danmörk í Víkina, ok þat fylgði, at þeir höfðu elt af skipum Tryggva konung Ólafsson austr við Sótanes; höfðu þeir þá víða herjat í Víkinni, ok höfðu margir menn undir þá gengit. En er Hákon konungr spurði þessi tíðindi, þóttist hann liðs þurfa; sendi þá orð Sigurði jarli at koma til sín, ok svá öðrum höfðingjum, þeim er honum var liðs at ván. Sigurðr jarl kom til Hákonar konungs ok hafði allmikit lið: váru þar þá allir Þrœndir, þeir er um vetrinn höfðu mest gengit at konunginum, at pynda hann til blóta; váru þá allir í sætt teknir af fortölum Sigurðar jarls. Fór Hákon konungr þá suðr með landi. En er hann kom suðr um Stað, þá spurði hann, at Eiríks synir váru þá komnir á Norðragðir. Fóru þá hvárir í móti öðrum; varð fundr þeirra á Körmt. Géngu þá hvárir af skipum ok börðust á Ögvaldsnesi; váru hvárirtveggju allfjölmennir. Þar var orrosta mikil. Sótti Hákon konungr hart fram; ok var þar fyrir Guthormr konungr Eiríksson með sína sveit; ok eigast þeir höggvaskipti við. Þar féll Guthormr konungr, ok var merki hans niðrhöggvit; féll þar mart lið um hann. Því næst kom flótti í lið Eiríks sona, ok flýðu þeir til skipanna ok reru í brott, ok höfðu látit lið mikit. Þess getr Guthormr sindri:

Valþagnar lét vegnum
vígnestr saman bresta
handar vafs of höfðum
hlymmildingum gildir;
þar gékk Njörðr af Nirði
nadds hámána raddar
valbrands víðra landa
vápnundudum sunda.

Hákon konungr fór til skipa sinna ok hélt austr eptir Gunnhildar sonum; fóru þá hvárirtveggju sem mest máttu, þar til er þeir kómu á Austragðir. Þaðan sigldu Eiríks synir á haf, ok suðr til Jótlands. Þess getr Guthormr sindri:

Álmdrauga varð œgis
optsinn, en þess minnumk,
barma öld fyrir Baldri
bensíks vita ríkis;
böðsœkir hélt bríkar
brœðr síns ok rak flœða
undan allar kindir
Eireks á haf snekkjum.

Síðan fór Hákon konungr norðr aptr í Noreg, en Eiríks synir dvöldust þá enn í Danmörk langa hríð.


21. Lagasetning Hákonar konungs.

Eptir þessa orrostu setti Hákon konungr þat í lögum um alt land með sjá, ok svá langt upp á land sem lax gengr ofarst, at hann skipaði allri bygð ok skipti í skipreiður, en skipreiðum í fylki hverju. Var þá ákveðit, hversu mörg skip eða stór skyldi út gera or fylki hverju, þá er almenningr væri úti, ok skyldi almenningr vera skyldr út at gera, þegar er útlendr herr væri í landi. Þat skyldi ok fylgja útboði því, at vita skyldi gera á hám fjöllum, svá at hvern mætti sjá frá öðrum. Segja menn svá at, á sjau nóttum fór herboðit frá hinum synsta vita í hina nörztu þinghá á Hálogalandi.


22. Frá Eiríks sonum.

Eiríks synir váru mjök í hernaði í Austrvegi, en stundum herjuðu þeir í Noregi, svá sem fyrr er ritat. En er Hákon konungr réð Noregi, var árferð góð í landi, hann var ok var hinn vinsælasti; þá var ok góðr friðr. Þá er Hákon hafði konungr verit í Noregi 20 vetr, kómu sunnan or Danmörku synir Eiríks ok höfðu allmikit lið. Þat var mikit lið er þeim hafði fylgt í hernaði, en þó var miklu meiri Danaherr, er Haraldr konungr Gormsson hafði fengit þeim í hendr. Þeir féngu hraðbyri mikit, ok sigldu út af Vendli ok kómu utan at Ögðum, héldu síðan norðr með landi ok sigldu síðan dag ok nótt. En vitum var ekki uppskotit, fyrir þá sök at sú var siðvenja, at vitar fóru austan eptir landi, en austr þar hafði ekki orðið vart við ferð þeirra. Þat bar enn til, at konungr hafði viðrlög mikil, at vitar væri rangt uppbornir, þeim mönnum er kunnir ok sannir urðu at því, fyrir þá sök at herskip ok víkingar fóru um úteyjar ok herjuðu, ok hugðu landsmenn at þar mundu fara synir Eiríks; var þá vitum uppskotit, ok varð herhlaup um land alt; en Eiríks synir fóru aptr til Danmerkr ok höfðu engan Danaher haft nema sitt lið; en stundum váru þat annarskonar víkingar. Varð Hákon konungr þessu mjök reiðr, er starf ok fékostnaðr varð af þessu, en ekki gagn. Bœndr töldu ok at fyrir sína hönd, er svá fór. Og var þessi sök til, er engi njósn fór fyrir um ferð Eiríks sona fyrr en þeir kómu norðr í Úlfasund. Þeir lágu þar 7 nætr; fór þá sögn hit efra um Eið ok norðr um Mœri. En Hákon konungr var þá á Norðmœri í ey þeirri er Fræði heitir, þar sem heitir Birkiströnd, at búi sínu, ok hafði ekki lið nema hirð sína, ok bœndr þá er verit höfðu í boði hans.


23. Frá Agli ullserk.

Njósnarmenn kómu til Hákonar konungs ok segja honum sín erendi, at Eiríks synir váru með her mikinn fyrir sunnan Stað. Þá lét konungr kalla til sín þá menn er þar váru vitrastir, ok leitaði ráðs við þá, hvárt hann skyldi berjast við Eiríks sonu, þótt liðsmunr sé mikill, eða skal hann fara norðr undan ok fá sér lið meira. Egill ullserkr er nefndr bóndi einn, er þar var, hann var þá gamlaðr mjök, ok hafði verit meiri ok sterkari hverjum manni, ok hinn mesti orrostumaðr; hann hafði lengi borit merki Haralds konungs hins hárfagra. Egill svarar rœðu konungs: var ek í nökkurum orrostum með Haraldi konungi, feðr yðrum, barðist hann stundum við meira liði, stundum við minna, hafði hann jafnan sigr; aldri heyrða ek hann leita þess ráðs, at vinir hans skyldi kenna honum at flýja; munum vér ok eigi þér þat ráð kenna, konungr, því at vér þykkjumst eiga höfðingja röskvan; þér skulut ok eiga trausta fylgð af oss. Margir aðrir studdu ok þetta mál. Konungr sagði ok svá, at hann var þess fúsari at berjast með lið þat er til féngist; var þat þá ráðit. Lét konungr þá skera upp herör ok senda alla vega frá sér, ok lét draga lið saman, slíkt er hann fékk. Þá mælti Egill ullserkr: þat óttuðumst ek um hríð, er friðr þessi hinn mikli var, at ek munda verða ellidauðr inni á pallstrám mínum, en ek vilda heldr falla í orrostu með höfðingja mínum; kann nú vera at svá megi verða.


24. Orrosta við Frœðarberg.

Synir Eiríks héldu norðr um Stað, þegar er leiði gaf. En er þeir kómu norðr um Stað, þá spyrja þeir hvar Hákon konungr var ok halda til móts við hann. Hákon konungr hafði 9 skip; hann lagðist norðr undir Frœðarberg í Féeyjarsundi; en Eiríks synir lögðu at fyrir sunnan bergit; þeir höfðu meir en 20 skip. Hákon konungr sendi þeim boð, ok bað þá á land ganga; segir at hann hafði þeim völl haslat á Rastarkálf. Þar eru vellir sléttir ok miklir, en fyrir ofan gengr brekka löng ok heldr lág. Géngu Eiríks synir þá af skipum sínum ok norðr yfir hálsinn fyrir innan Frœðarberg ok svá fram á Rastarkálf. Egill mælti þá til Hákonar konungs, bað hann fá sér 10 menn ok 10 merki; konungr gerði Svá. Gékk þá Egill með menn sína upp undir brekkuna; en Hákon konungr gékk upp á völlinn með sitt lið, setti upp merki, ok fylkti ok sagði Svá: vér skulum hafa fylking langa, svá at þeir kringi eigi um oss, þótt þeir hafi lið meira. Gerðu þeir Svá. Varð þar orrosta mikil ok hin snarpasta sókn. Egill lét þá setja upp merki þau 10, er hann hafði, ok skipaði svá mönnum þeim er báru, at þeir skyldu ganga sem næst brekkunni ok láta stundar hríð í millum hvers þeirra. Þeir gerðu svá ok géngu fram með brekkunni sem næst, svá sem þeir mundu vilja koma á bak þeim Eiríks sonum. Þat sá þeir er efstir stóðu í fylking Eiríks sona at merki mörg fóru óðfluga ok gnæfðu fyrir ofan brekkuna, ok hugðu at þar mundi fylgja lið mikit, ok mundi vilja koma á bak þeim, milli ok skipanna. Gerðist þar þá kall mikit, sagði hverr öðrum hvat títt var. Því næst kom flótti í lið þeirra, en er þat sáu konungarnir, þá flýðu þeir. Hákon konungr sótti þá hart fram með sínum mönnum, ok ráku þeir flóttann ok felldu lið mikit.


25. Frá Gamla konungi.

Gamli Eiríksson, þá er hann kom upp á hálsinn fyrir ofan bergit, þá snerist hann aptr ok sá þá at ekki lið fór eptir meira, en þat er þeir höfðu barzt viðr, ok þetta var prettr einn. Þá lét Gamli konungr blása herblástr ok setja upp merki sitt, ok skaut á fylking; hurfu at því allir Norðmenn, en Danir flýðu til skipanna. En er Hákon konungr ok hans lið kom at, þá varð þar orrosta í annat sinn hin snarpasta. Hafði þá Hákon konungr meira lið; lauk svá at Eiríks synir flýðu; sóttu þeir þá suðr af hálsinum, en sumt lið þeirra opaði suðr á bergit, ok fylgði Hákon konungr þeim. Völlr sléttr er austan af hálsinum ok vestr á bergit, ok þá hamrar brattir vestr af. Þá opuðu menn Gamla upp undan á bergit, en Hákon konungr sótti at þeim svá djarfliga, at hann drap suma, en sumir hljópu vestr af berginu; váru hvárirtveggju drepnir. Skildist Hákon konungr svá fremi við, er hverr maðr var drepinn.


26. Fall Gamla konungs

Gamli Eiríksson flýði ok af hálsinum ok ofan á jöfnu fyrir sunnan bergit. Þá sneri Gamlist konungr enn í mót ok hélt upp orrostu; kom þá enn lið til hans; þar kómu ok allir brœðr hans með miklar sveitir. Egill ullserkr var þá fyrir Hákonar mönnum ok veitti harða atgöngu, ok skiptust þeir Gamli konungr höggum við; fékk Gamli konungr sár stór, en Egill féll ok mart lið með honum. Þá kom at Hákon konungr með þær sveitir er honum höfðu fylgt, varð þá enn ný orrosta; sótti þá enn Hákon konungr hart fram ok hjó menn til beggja handa sér ok feldi hvern yfir annan. Svá segir Guthormr sindri:

Hræddr fór hjörva raddar
herr fyrir málma þverri,
rógeisu gékk ræsir
ráðsterkr framar merkjum;
gerra gramr í snerru
geirvífa sér hlífa,
hinn er yfrinn gat jöfra
Óðs kvánar byr mána.

Eiríks synir sá menn sína alla vega falla fyrir sér; þá snúast þeir á flótta til skipa sinna. En þeir er fyrri höfðu flúit á skipin, þá höfðu þeir út hrundit skipunum, en sum skipin váru þá uppi fjöruð; hljópu þá allir Eiríks synir á sund ok, þat lið er þeim fylgði. Þar féll Gamli Eiríksson, en aðrir brœðr hans náðu skipunum ok héldu brott síðan með þat lið er eptir var, ok héldu síðan suðr til Danmarkar ok dvöldust þar um hríð, ok undu illa við sína ferð.


27. Heygðr Egill ullserkr

Hákon konungr tók þar skip þau er uppi hafði fjarat, er átt höfðu Eiríks synir, ok lét draga á land upp. Þar lét Hákon konungr leggja Egil ullserk í skip, ok með honum alla þá menn er af þeirra liði höfðu fallit; lét bera þar at jörð ok grjót. Hákon konungr lét ok fleiri skip upp setja ok bera á valinn, ok sér þá hauga enn fyrir sunnan Frœðarberg. Eyvindr skáldaspillir orti vísu þessa, þá er Glúmr Geirason hœldist í sinni vísu um fall Hákonar konungs:

Fyrr rauð Fenris varra
flugvarr konungr sparra,
málmhríðar svall meiðum
móðr, í Gamla blóði,
þá er ústirfinn arfa
Eiríks of rak, geira
nú tregr gætigauta
grams fall, á sjá alla.

Háfir bautasteinar standa hjá haugi Egils ullserks.


28. Sögð hersaga.

Þá er Hákon konungr Aðalsteinsfóstri hafði verit konungr í Noregi 6 vetr ok 20, síðan er Eiríkr bróðir hans fór or landi, þá varð þat til tíðinda, at Hákon konungr var staddr á Hörðalandi ok tók veizlu í Storð á Fitjum; hafði hann þar hirð sína ok marga bœndr í boði sínu. En er konungr sat yfir dagverðarborði, þá sá varðmenn, er úti váru, at skip mörg sigldu sunnan, ok áttu eigi langt til eyjarinnar. Þá mælti hverr við annan, at segja skyldi konungi, at þeir hugðu at herr mundi at þeim fara; en þat þótti engum dælt at segja konungi hersögu, því at hann hafði þar mikit við lagt, hverjum er þat gerði; en þat þótti þó úgeranda, at konungr vissi eigi þetta. En þá gengr einnhverr inn í stofuna ok bað Eyvind Finsson ganga út með sér skjótt, segir at hin mesta nauðsyn var á. Eyvindr gékk út, ok þegar er hann kom út, þá er sjá mátti til skipanna, þá sá hann þegar, at þar fór herr mikill; gékk þegar aptr í stofuna ok fyrir konung ok mælti: lítil er líðandi stund, en löng matmáls stund. Konungr leit móti honum ok mælti: hvað fer? Eyvindr kvað:

Blóðöxar tjá beiða
brynþings fetilstinga,
oss gerask hnept, ens hvassa
hefnendr, setuefni.
Heldr er vant, en ek vilda
veg þinn, konungur! segja,
fám til fornra vápna
fljótt, hersögu dróttni.

Konungr sagði: ertu svá góðr drengr, Eyvindr, at þú munt eigi hersögu segja, nema sönn sé. Þá segja margir, at saga sú var sönn. Lét þá konungr taka ofan borðit; gékk hann þá út ok sá til skipanna, sá þá at þat váru herskip. Hann mælti þá til manna sinna, spyrr hvert ráð taka skyldi, hvárt berjast skal með lið þat, er þeir hafa, eða ganga til skipa ok sigla norðr undan: er oss þat auðsætt, segir konungr, at vér munum nú berjast við liðsmun miklu meira, en fyrr höfum vér átt, ok hefir oss opt þó þótt mikill misjafnaðr liðs várs, þá er vér höfum orrostu átt við sonu Gunnhildar. Menn veittu hér eigi skjótan orskurð. Þá kvað Eyvindur:

Samira, Njörðr, enn norðar,
naddregns, hvötum þegni,
vér getum bili at bölva,
borðmœrar skæ fœra;
nú er þat er rekr á rakna
rymleið flota breiðan,
grípum vér í greipar
gunnborð, Haraldr sunnan.

Konungr svarar: hraustliga er þetta mælt. Eyvindr, ok nær skaplyndi mínu, en þó vil ek heyra fleiri manna orskurð um þetta mál. En er menn þóttust skilja, hversu konungr vildi vera láta, þá svara margir, segja at heldr vildu falla með drengskap, en flýja fyrir Dönum at úreyndu, sögðu at opt höfðu þeir sigr fengit, þá er þeir höfðu barizt við minna lið. Konungr þakkaði þeim vel orð sín ok bað þá vápnast, ok svá gera menn. Konungr steypir brynju á sik ok gyrðir sik með sverðinu Kvernbít, setr á höfuð sér hjálm gullroðinn, tekr kesju í hönd sér ok skjöld á hlið; þá skipar hann hirðinni í eina fylking, ok bóndum þar með, ok setti upp merki sín.


29. Liðsamnaðr Eiríks sona.

Haraldr Eiríksson var þá höfðingi yfir þeim brœðrum eptir fall Gamla. Þeir brœðr höfðu þar her mikinn sunnan af Danmörk. Þar váru þá í liði með þeim móðurbrœðr þeirra, Eyvindr skreyja ok Álfr askmaðr; þeir váru sterkir menn ok hraustir ok hinir mestu manndrápamenn. Eiríks synir héldu skipum sínum til eyjarinnar ok géngu á land upp ok fylktu; ok er svá sagt, at eigi vera minni liðsmunr, en sex menn mundu vera um einn, at Eiríks synir mundu fjölmennari.


30. Bardagi í Storð á Fitjum.

Hákon konungr hafði þá fylkt liði sínu, ok segja menn svá, at konungr steypti af sér brynjunni, áðr orrostan tókst. Svá segir Eyvindr skáldaspillir í Hákonarmálum:

Bróður fundu þær Bjarnar
í brynju fara,
konung hinn kostsama,
kominn und gunnfána;
drúptu dólgar,
en darraðr hristisk,
upp var þá hildr um hafið.

Hét á Háleygi
sem á Hólmrygi
jarla einbani,
fór til orrostu.
Gott hafði hinn göfgi
gengi Norðmanna;
œgir Eydana,
stóð und árhjálmi.

Hrauzk or herváðum,
hratt á völl brynju
vísi verðungar
áðr til vígs tœki;
lék við ljóðmögu,
skyldi land verja;
gramr hinn glaðværi,
stóð und gullhjálmi.

Hákon konungr valdi mjök menn í hirð með sér at afli ok hreysti, svá sem gert hafði Haraldr konungr, faðir hans. Þórálfr hinn sterki Skólmsson var þar ok gékk á aðra hlið konungi, hann hafði hjálm ok skjöld, kesju ok sverð þat er kallat var Fetbreiðr. Þat var kallat, at þeir Hákon konungr væri jafnsterkir; þess getr Þórðr Sjáreksson í drápu þeirri, er hann orti um Þórálf:

Þar er böðharðir börðusk
bands jódraugar landa,
lystr gékk her til hjörva
hnits í Storð á Fitjum;
og gimslöngvir ganga
gífrs hlémána drífu
nausta blakks hit næsta
Norðmanna gram þorði.

En er fylkingar géngu saman, varð þar orrosta óð ok mannskœð; en er menn höfðu skotit spjótum, þá brugðu menn sverðum; gékk þá Hákon konungr, ok Þórálfr með honum, fram um merkit ok hjó til beggja handa. Svá segir Eyvindr skáldaspillir:

Svá beit þá sverð
or siklings hendi
váðir Váfaðar
sem í vatn brygði.
Brökuðu broddar,
brotnuðu skildir,
glumruðu glymhringar
í gotna hausum.

Tröddusk törgur
fyr Týs ok bauga
hjalta harðfótum
hausar Norðmanna;
róma varð í eyju,
ruðu konungar
skírar skjaldborgir
í skatna blóði.


31. Fall Eyvindar skreyju ok Álfs askmanns.

Hákon konungr var auðkendr, meiri en aðrir menn, lýsti ok af hjálminum, er sólin skein á; var vápnaburðr mikill at honum. Þá tók Eyvindr Finnsson hött ok setti yfir hjálm konungs. Eyvindr skreyja kallaði þá hátt: leynist Norðmanna konungr nú, eða hefir hann flýit, eða hvar er nú gullhjálmrinn? Gékk Eyvindr þá fram, ok Álfr bróðir hans með honum, ok hjoggu til beggja handa, ok létu sem óðir eða galnir væri. Hákon konungr mælti hátt til Eyvindar: haltu svá fram stefnunni, ef þú vilt finna Norðmanna konung. Svá segir Eyvindr skáldaspillir:

Baðat valgrindar vinda
veðrheyjandi Skreyju
gumnum hollr né gulli
Gefnar sinni stefnu.
Ef svipkenni svinnan
sigrminnigr vilt finna,
fram haltu njótr at nýtum
Norðmanna gram þannig.

Var þá ok skamt at bíða, at Eyvindr kom þar ok reiddi sverðit ok hjó til konungs. Þórálfr skaut við honum skildinum, ok stakaði Eyvindr við, en konungr tók sverðit Kvernbít tveim höndum, ok hjó til Eyvindar ofan í hjálminn, klauf hjálminn ok höfuðit alt í herðar niðr. Þá drap Þórálfr Álf askmann. Svá segir Eyvindr skáldaspillir:

Veit ek at beit hinn bitri
byggving meðaldyggvan
búlka skíðs or báðum
benvöndr konungs höndum.
Úfælinn klauf ála
éldraugr skarar hauga
gullhjöltuðum galtar
grandaðr Dana brandi.

Eptir fall þeirra brœðra gékk Hákon konungr svá hart fram, at þá hrökk alt fólk fyrir honum: slær þá í lið Eiríks sona felmt ok flótta því næst. En Hákon konungr var í öndverðri sinni fylking ok fylgði fast flóttamönnum ok hjó títt ok hart. Þá flaug ör ein, er fleinn er kallaðr, ok kom í hönd Hákoni konungi upp í músina fyrir neðan öxl; ok er þat margra manna sögn, at skósveinn Gunnhildar, er Kispingr er nefndr, hljóp fram í þysinum ok kallaði: gefit rúm konungsbananum! ok skaut fleininum til Hákonar konungs. En sumir segja, at eigi veit hverr skaut; má þat ok vel vera, því at örvar ok spjót ok allskonar skotvápn flugu svá þykt sem drífa. Fjöldi manns féll af Eiríks sonum, bæði á vígvellinum ok á leið til skipanna, ok svá í fjörunni; ok fjöldi hljóp á kaf, mart komst á skipin, ok allir Eiríks synir, ok reru þegar undan, en Hákonar menn eptir þeim. Svá segir Þórðr Sjáreksson:

Varði varga myrðir
vítt, svá skal frið slíta,
jöfur vildu þann eldask,
öndvert fólk, at löndum;
starf hófsk upp, þar er arfi
ótta vanr á flótta
gulls, en gramr var fallinn,
Gunnhildar kom sunnan.

Þrott var sýnt þar er settusk
sinn róðrs við þröm stinnan,
maðr lét önd ok annarr,
úfár búendr sárir.
Afreks veit þat er jöfri
allríkr í styr slíkum
göndlar njörðr, sá er gerði,
gekk næst, hugins drekku.


32. Dauði Hákonar konungs.

Hákon konungr gékk út á skeið sína, lét þá binda sár sitt; en þar rann blóð svá mjök, at eigi fékk stöðvat. Ok er á leið daginn, þá úmætti konung; segir hann þá, at hann vill fara norðr á Álreksstaði til bús síns. En er þeir koma norðr at Hákonarhellu, þá lögðu þeir þar at, ok var þá konungr nær lífláti; kallaði hann þá á vini sína ok segir þeim skipan þá, er hann vill hafa á um ríkit. Hann átti dóttur eina barna, er Þóra hét, ok engan son. Hann bað þá senda þau orð Eiríks sonum, at þeir skyldu konungar vera yfir landi, en hann bað af þeim virkta vinum sínum ok frændum: en þótt mér verði lífs auðit, segir hann, þá mun ek af landi fara ok til kristinna manna, ok bœta þat, er ek hefi brotit við guð; en ef ek dey hér í heiðni, þá veiti mér þann gröpt er yðr sýnist. Litlu síðar andaðist Hákon konungr þar á hellunni, sem hann hafði fœddr verit.

Hákon konungr var svá mjök harmaðr, at bæði vinir ok úvinir grétu dauða hans, ok kölluðu, at eigi mundi jafngóðr konungr koma síðan í Noreg. Vinir hans fluttu lík hans norðr á Sæheim á Norðhörðaland, ok urpu þar haug mikinn ok lögðu þar í konung með alvæpni sitt ok hinn bezta búnað sinn, en ekki fé annat. Mæltu þeir svá fyrir grepti hans, sem heiðinna manna siðr var til, vísuðu honum til Valhallar. Eyvindr skáldaspillir orti kvæði eitt um fall Hákonar konungs, ok svá þat hversu honum var þar fagnat; þat eru kölluð Hákonarmál, ok er þetta upphaf:

Göndul ok Skögul
sendi Gautatýr
að kjósa um konunga,
hverr Yngva ættar
skyldi með Óðni fara
ok í Valhöll vera.

Bróður fundu þær Bjarnar
í brynju fara,
konung hinn kostsama
kominn und gunnfána;
drúptu dólgrar,
en darraðr hristisk,
upp var þá hildr um hafið.

Hét á Háleygi
sems á Hólmrygi
jarla einbani,
fór til orrostu.
Gott hafði hinn göfgi
gengi Norðmanna;
œgir Eydana
stóð und árhjálmi.

Hrauzk or herváðum,
hratt á völl brynju
vísi verðungar
áðr til vígs tœki;
lék við ljóðmögu,
skyldi land verja;
gramr hinn glaðværi,
stóð und gullhjálmi.

Svá beit þá sverð
or siklings hendi
váðir Váfaðar
sem í vatn brygði.
Brökuðu broddar,
brotnuðu skildir,
glumruðu glymhringar
í gotna hausum.

Tröddusk törgur
fyrir Týs ok bauga
hjalta harðfótum
hausar Norðmanna;
róma varð í eyju,
ruðu konungar
skírar skjaldborgir
í skatna blóði.

Brunnu beneldar
í blóðgum undum,
lutu langbarðar
að lýða fjörvi,
svarraði sárgýmir
á sverða nesi,
féll flóð fleina
í fjöru Storðar.

Bléndusk við roðnar
und randar himni,
Sköglar veðr léku
við skýs um bauga;
umdu oddlár
í Óðins veðri,
hneig mart manna
fyrir mækis straumi.

Sátu þá döglingar
með sverð um togin,
með skarða skjöldu
ok skotnar brynjur,
vara sá herr
í hugum er átti
til Valhallar vega.

Göndul þat mælti,
studdisk geirskapti:
vex nú gengi goða,
er Hákoni hafa
með her mikinn
heim bönd um boðit.

Vísi þat heyrði,
hvat valkyrjur mæltu
mærar af mars baki;
hyggiliga létu
og hjálmaðar sátu
og höfðusk hlífar fyrir.

Hákon:

Hví þú svá gunni
skiptir, Geirskögul?
várum þó verðir gagns frá goðum.

Skögul:

Vér því völdum
er þú velli hélzt
en þínir fjándr flugu.

Ríða við nú skulum,
kvað hin ríka Skögul,
grœnna heima goða
Óðni at segja,
að nú mun allvaldr koma
á hann sjálfan at sjá.

Hermóðr ok Bragi,
kvað hroptatýr,
gangit í gegn grami,
því at konungr ferr,
sá er kappi þykkir,
til hallar hinnig."

Ræsir þat mælti,
var frá rómu komin,
stóð allr í dreyra drifinn:
illúðigr mjök
þykkir oss Óðinn vera,
sjám vér hans of hugi.

Einherja grið
þú skalt allra hafa,
þigg þú at Ásum öl;
jarla bági,
þú átt inni hér
átta brœðr, kvað Bragi.

Gerðar várar,
kvað hinn góði konungr,
viljum vér sjálfir hafa,
hjálm ok brynju
skal hirða vel,
gott er til geirs at taka.

Þá þat kyndisk,
hve sá konungr hafði
vel um þyrmt véum,
er Hákon báðu
heilan koma
ráð öll ok regin.

Góðu dœgri
verðr sá gramr um borinn,
er sér getr slíkan sefa;
hans aldar
æ mun vera
at góðu getit.

Mun úbundinn
á ýta sjöt
Fenrisúlfr fara,
áðr jafngóðr
á auða tröð
konungmaðr komi.

Deyr fé.
Deyja frændr,
eyðist land ok láð;
síz Hákon fór
með heiðin goð,
mörg er þjóð um þjáð.