XVII. Tormod Kolbrunarskalds død

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Norsk.gif


Oldnorsk lesebok for begynnere


XVII. Tormod Kolbrunarskalds død


Þormóðr Kolbrúnarskáld var í orrustu undir merkjum konungs. Ok er konungr var fallinn, ok atsókn[1] var sem óðust,[2] þá fell konungslið hverr við annan,[3] en þeir váru flestir sárir er upp stóðu. Þormóðr varð sárr mjǫk; gerði hann þá sem aðrir, at allir hopuðu[4] þar frá er mestr þótti lífsháski;[5] en sumir runnu. Þá hófst[6] sú orrosta er Dags hríð[7] er kǫlluð;[8] sótti þá þangat til alt konungsliðit þat er vápnfœrt var. En Þormóðr kom þá ekki í orrustu, því at hann var úvígr[9] bæði af sárum ok af mœði, ok stóð hann þar hjá félǫgum[10] sínum, þótt hann mætti[11] ekki annat at hafast.[12] Þá var hann lostinn[13] með ǫru[14] í síðuna vinstri; braut hann af sér ǫrvarskaptit ok gekk þá brott frá orrustu ok heim til húsanna ok kom at hlǫðu[15] nǫkkurri;[16] var þat mikit hús. Þormóðr hafði sverð bert[17] í hendi. Ok er hann gekk inn, þá gekk maðr út í móti honum. Sá mælti: Furðu[18] ill læti[19] eru hér inni, veinan[20] ok gaulan;[21] skǫmm mikil at karlmenn hraustir skulu eigi þola sár sín, ok vera kann at konungsmenninir hafi allvel fram gengit, en allúdrengiliga[22] bera þeir sárin sín. Þormóðr svarar: Hvert er nafn þitt? Hann nefndist Kimbi. Þormóðr svarar: Vartu í bardaga? Var ek, segir hann, með bóndum, er betr var. Ertu nǫkkut sárr? segir Þormóðr. Lítt, segir Kimbi; eða vartu í bardaga? Þormóðr segir: Var ek með þeim er betr hǫfðu[23]. Kimbi sá at Þormóðr hafði gullhring á hendi; hann mælti: Þú munt vera konungsmaðr; fá[24] þú mér gullhringinn, en ek mun leyna[25] þér; bœndr munu drepa þik, ef þú verðr á veg þeirra. Þormóðr segir: Haf þú hring, ef þú fær; látit[26] hefi ek nú meira. Kimbi rétti fram hǫndina ok vildi taka hringinn. Þormóðr sveifldi[27] til sverðinu ok hjó[28] af honum hǫndina. Ok er svá sagt, at Kimbi bar sár sitt engum mun[29] betr en hinir er hann hafði fyrr á leitat.[30] Fór Kimbi brott. En Þormóðr settist niðr í hlǫðunni ok sat þar um hríð ok heyrði á rœður[31] manna. Þat var mælt þar mest, at hverr segir þat er sét þóttist hafa í orrustu, ok var rœtt um framgǫngur[32] manna; lofuðu sumir mest hreysti[33] Ólafs konungs, en sumir nefndu aðra menn til ekki síðr.[34]

Þormóðr gekk síðan í brott til skemmu[35] nǫkkurrar, gekk þar inn. Váru þar áðr margir menn inni fyrir sárir mjǫk. Var þar at[36] kona nǫkkur ok batt[37] um sár manna. Eldr var á gólfinu, ok vermdi hon vatn til at fægja[38] sárin. En Þormóðr settist niðr við dyrr útar. Þar gekk annarr maðr út, en annarr[39] inn, þeir er stǫrfuðu[40] at sárum mǫnnum. Þá sneri[41] einnhverr at Þormóði ok sá á hann ok mælti síðan: Hví ertu svá fǫlr?[42] ertu sárr? eða fyrir hví[43] biðr þú þér eigi lækningar?[44] Þormóðr kvað þá vísu. Síðan stóð Þormóðr upp ok gekk inn at eldinum ok stóð þar um hríð. Þá mælti læknirinn[45] til hans: Þú maðr! gakk út, ok tak mér skíðin[46] er hér liggja fyrir durum[47] úti. Hann gekk út, bar inn skíðafangit ok kastaði niðr á gólfit. Þá sá læknirinn í andlit honum ok mælti: Furðu bleikr er þessi maðr; hví ertu slíkr? Þá kvað Þormóðr vísu. Þá mælti læknirinn: Láttu mik sjá sár þín, ok mun ek veita umbǫnd.[48] Síðan settist Þormóðr niðr ok kastaði klæðum af sér. En er læknir sá sár hans, þa leitaði hon um þat sár er hann hafði á síðunni; kendi hon at þar stód járn í, en þat vissi hon eigi til víss[49] hvert[50] járnit hafði snúit. Hon hafði þar gert[51] í steinkatli,[52] stappat lauk ok ǫnnur grǫs,[53] ok velt[54] þat saman, ok gaf at eta hinum sárum mǫnnum ok reyndi svá hvárt þeir hefði holsár,[55] því at kendi[56] af laukinum út ór sári því er á hol var. Hon bar þat at Þormóði, bað hann eta. Hann svarar: Ber brott! ekki hefi ek grautsótt. Síðan tók hon spennitǫng[57] ok vildi draga út járnit, en þat var fast ok gekk hvergi,[58] stóð ok lítit út, því at sárit var sollit.[59] Þá mælti Þormóðr: Sker þú til járnsins, svá at vel megi[60] ná med tǫnginni; fá mér síðan ok lát mik kippa. Hon gerði sem hann mælti. Þá tók Þormóðr gullhring af hendi sér ok fekk lækninum,[61] bað hana gera af[62] slikt er hon vildi: góðr er nautr at,[63] segir hann, Ólafr konungr gaf mér hring þenna í morgin.[64] Síðan tók Þormóðr tǫngina ok kipti á brott ǫrinni; en þar váru á krókar, ok lágu þar á tágar[65] af hjartanu, sumar rauðar, sumar hvítar. Ok er hann sá þat, mælti hann: Vel hefir konungrinn alit[66] oss, feitt er mér enn um hjartarœtr. Síðan hneig[67] hann aptr[68] ok var þá dauðr.


____


Den bestemte artikkel er hinn el. inn (enn), den, der bøies i det vesentlige som et adjektiv i ubestemt form; nemlig:

    Hankj.       Hunkj.       Intkj.         Hankj.       Hunkj.       Intkj.
Ent.       nom.       hinn hin hit Fl.       hinir hinar hin
  gen. hins hinnar hins   hinna hinna hinna
  dat. hinum hinni hinu   hinum hinum hinum
  akk. hinn hina hit   hina hinar hin

Således bøies alle adjektiver på inn (f. eks. heiðinn, hedensk) samt eiendomspronomenene mínn, þínn, sínn (intkj. mitt, þitt, sitt).


Neste tekst


Fotnoter

  1. angrep.
  2. heftigst (óðr).
  3. «hver ved annen»; den ene ved siden av den andre.
  4. trakk sig tilbake (hopa eg. gå baklengs).
  5. livsfare.
  6. begynte (eg. hevet sig, hefja).
  7. «rid»; angrep, storm.
  8. kalt.
  9. ukampdyktig.
  10. kamerater, feller (félagi).
  11. kunde (av mega; imperf. konj.).
  12. ta sig til.
  13. rammet (ljósta).
  14. pil (ǫr).
  15. løe (hlaða).
  16. en; eg. «nogen».
  17. bart.
  18. forskrekkelig.
  19. «låt»; lyd.
  20. klynking.
  21. skriking.
  22. meget umandig.
  23. som hadde best lykke.
  24. gi.
  25. skjule.
  26. mistet.
  27. svang.
  28. hugget (hǫggva).
  29. eg. «med ingen monn»; slett ikke.
  30. leita á, angripe, laste.
  31. samtaler (rœða).
  32. fremgang, djervhet (framganga).
  33. tapperhet.
  34. mindre.
  35. «skemme»; liten bygning.
  36. tilstede.
  37. bandt (binda).
  38. rense.
  39. annarr - annarr, en - en annen.
  40. starfa, arbeide.
  41. vendte sig (snúa).
  42. blek.
  43. fyrir hví el. hví fyrir, hvorfor.
  44. lægedom (gen.).
  45. lægen.
  46. vedskiene.
  47. døren.
  48. forbinding.
  49. eg. «til visst»; sikkert.
  50. hvorhen.
  51. tillavet noget.
  52. stenkjel (katli dat. av ketill).
  53. andre gressarter (gras).
  54. kokt (vella).
  55. sår som går inn i mavehulheten (hol).
  56. upers. «man kjente (lukt) av løken».
  57. «spennetang»; nipptang.
  58. ingensteds; «ingen vei».
  59. «svollet»; hovnet (svella).
  60. upers. «man kan».
  61. lægen (dat.).
  62. derav; dermed.
  63. «den har tilhørt en god mann» eg. en god kamerat er derved (at).
  64. imorges.
  65. trevler (tág).
  66. næret (ala).
  67. hellet sig (hníga).
  68. tilbake.