Þáttr Orms Stórólfssonar

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Fornmanna Sögur

Eptir gömlum handritum

Þriðja bindi.

Útgefnar að tilhlutun hins

Norræna Fornfræða Félags

Kaupmannahöfn 1826

Þáttr Orms Stórólfssonar.

Hængr hét maðr, son Ketils Naumdæla jarls, en móðir Ketils jarls hét Hrafnhildr, dóttir Ketils hængs or Hrafnistu. Hængr var göfugr maðr; hann varð í missætti við Harald konúng Dofrafóstra af drápi Hildiríðar sona, ok því stökk hann or landi. Hængr sigldi vestr í haf at leita Íslands; þeir urðu við land varir, ok voru fyrir sunnan atkomnir, sigldu uppí árós einn mikinn, ok lögðu við hit eystra land; sú á heitir nú Þjórsá. þeir könnuðu víða landit. Hængr var hinn fyrsta vetr fyrir austan Rángá, en um vorit nam hann land milli Þjórsár ok Markarfljóts alt í milli fjalls ok fjöru, ok bjó at Hofi við Rángá hina eystri. Íngunn hét kona hans, hon fæddi son um vorit, er Hrafn hét. Hængr gaf land skipverjum sínum, en seldi sumum, ok eru þeir landnámamenn kallaðir. Herjúlfr hét annarr son Hængs; hans son var Sumarliði; Helgi hét hinn þriði; Vestarr hét hinn fjórði. Hrafn Hængsson var fyrstr lögsögumaðr á Íslandi; hann bjó at Hofi eptir föður sinn. Þorlaug var dóttir hans, er átti Jörundr goði. Hinn fimta son átti Hængr, er Stórólfr hét, hann er kallaðr mestr sona hans, en Hrafn göfgastr. Stórólfr átti Þórörnu, systur Þorbjarnar skólms, þess er var faðir Þórálfs. Stórólfr bjó at Hvoli, er síðan var kallaðr Stórólfshvoll. Stórólfr var allra manna sterkastr, ok þat var allra manna mál, at hann væri eigi einhamr; hann var fróðr maðr ok margvíss, var hann af því kallaðr fjölkunnigr. Hann átti son við Þórörnu konu sinni, er Ormr er nefndr, hann var snemmendis bæði mikill ok sterkr, ok vel at íþróttum búinn, þvíat þá er hann var 7 vetra, samvægði hann hinum sterköstum mönnum um afl ok allar íþróttir; ekki hafði hann ástríki mikit af föður sínum, enda var hann honum údæll, ok vildi ekki vinna; en móðir hans unni honum mikit. Ekki lagðist Ormr í eldaskála, óx hann nú upp, þar til hann var 12 vetra gamall. Stórólfr var iðjumaðr mikill ok [verks ígjarn. Þat var einn dag um sumarit, at Stórólfr lét færa hey saman, ok, gengu fernir eykir; Stórólfr hlóð heyi, en handfátt varð upp at bera, en honum þótti heldr regnligt gerast, kallaði hann þá á Orm son sinn, ok bað hann til hjálpa ok leggja upp heyit. Ormr gerði ok svá; en er í tók at draga skúrirnar, gerðist Stórólfr mikilvirkr á heyinu, ok eggjaði Orm fast, at hann skyldi duga ok neyta aflsins, ok sagði hann bæði slyttinn ok linaflaðan, ok meirr gefinn vöxtr enn afl eðr harka. Ormr reiddist nú, ok bar upp fúlguna alla á lítilli stundu, ok í því kom at eykrinn; greip Ormr þá upp hlassit ok hestinn með öllum akfærunum, ok kastaði upp á heyit, ok svá snart, at Stórólfr karl féll út af heyinu ok ofan í geilina; varð þat svá þúngt fall, at brotnaði í honum 3 rifin. Stórólfr mælti þá: ílt er at eggja ofstopamanninn, ok er þat auðsét, at þú munt úfyrirleitinn verða. Mikil aflraun þótti þetta öllum mönnum, af jafnúngum manni sýnd.

Ormr Stórólfsson fór til sláttar.

2. Þat er enn sagt einnhvern dag at Stórólfr kom at máli við Orm son sinn, ok bað hann fara á engjar ok slá; þvíat húskörlum gengr lítt í sumar. Hvar er ljár sá, er ek skal slá með? sagði Ormr. Stórólfr fékk honum þá orf ok nýan ljá, ok var hvártveggja mjök [stórkostligt. Ormr vatt ljáinn í sundr milli handa sér, en steig í sundr orfit ok kvað sér [hvorki skyldu. Snýr Ormr þá í brottu, ok fær sér 2 fjórðúnga járns, ok fer til smiðju, ok gerir sér ljá; síðan tók hann sér einn ás or viðar buðlúngi, ok gerði sér mátuliga hátt (orf), ok færði í 2 hæla stóra, ok lét þar í koma ljáinn þann nýa, ok vafði síðan með járni, gekk síðan ofan á engjar; þar var svá háttat lands lagi, at þar var þýft mjök, en bæði loðit ok grasgott. Ormr tók til at slá, ok slær þann dag allan til kvelds. Stórólfr sendi griðkonur sínar, at raka ljána eptir Ormi; en er þær kvomu á engjarnar, sá þær atOrmr hafði haft múgaslátt, tóku þær þá til ok ætluðu at hvirða heyit; en þat gekk þeim eigi svá greitt, sem þær ætluðu, þvíat þær gátu öngan múga hrært hvárki með hrífu né höndum; fóru heim síðan, ok sögðu bónda. Fór hann þá, ok reið á engjar um kveldit, sá hann þá at Ormr hafði slegit af þúfur allar, ok fært þær saman í múga, hann bað hann þá uppgefa, ok ónýta eigi meira. Ormr gerði þá ok svá, ok var þá ljár hans máðr uppí smiðreim; þá hafði Ormr slegit 8 stakka völl, ok þær einar engjar eru sléttar af Stórólfshvoli, ok er kallaðr ákvæðis teigr milli hverra múga; sér þessa alls merki enn í dag.

Ormr bar heykleggja.

3. Dúfþakr er maðr nefndr, hann bjó á þeim bæ, er heitir í Holti, [ok er síðan kallat Dúfþaksholt. Dúfþakr var mikill ok mjök tryldr, svá at hann var eigi einhamr. Þeir Stórólfr eldu löngum grátt silfr, en stundum voru með þeim blíðskapir, en þó átti með þeim illan enda at síðastu, þvíat þat segja sumir menn, at Dúfþakr yrði Stórólfi at bana. Nú líðr áfram, þar til at Ormr er 18 vetra gamall; þá kom vetr mikill, svá at [gerði jarðbönn, en Stórólfr hafði fénaðar mart, tók þá at draga fast at heyjum hans, er áleið, svá at hann þóttist sjá fyrir, at hann mundi fella fénað sinn, ef öngra bragða væri í leitat, þvíat hey kunni hvergi at fá í bygðinni, utan Dúfþakr hafði hey [með afgöngum, ok vildi við öngan afstanda; þá var heldr fátt með þeim Stórólfi. Stórólfr sendi þá Orm son sinn til móts við Dúfþak, at fá af honum nokkut af heyi, þvíat þá gerðist tímum mjök framkomit, en fénaðr dreginn mjök. Ormr fór þá til móts við Dúfþak, ok falaði af honum hey, en hann kveðst ekki til sölu hafa; en er Ormr herti fast at, þá sagði Dúfþakr at hann skyldi hafa byrði sína, ef hann vildi, ok má ykkr þó at gagni koma, ef svá mikit leggr hverr til á bygðinni. Þetta er lítit tillát, en þó skal ek hafa, sagði Ormr, eðr hvar skal ek aftaka? Úti í garði, segir Dúfþakr, standa tveir heykleggjar, annarr fjögra faðma, en annarr tveggja, ok vel tveggja faðma þykt, ok því nærri hátt, ok þikir von at sígit muni, þar skaltu hafa af hinu minna. Ek mun fara heim fyrst, segir Ormr, ok sækja mér bendi; ok svá gerði hann, sagði nú föður sínum. Þetta er göngumannliga tillátit, segir Stórólfr, enda skal hann hér ekki verð fyrir hafa, ok þikir mér þó ráð, at ek sæki heldr byðina, þvíat ek mun heldr borit fá enn þú. Eigi skal þat vera, sagði Ormr, þvíat svá mikit var gefit, sem ek bæra. Hertu þik þá, mannskræfan! segir Stórólfr. Snýr Ormr þá í brottu ok til gervibúrs, ok tekr reip á 10 hesta, ok leysir af hagldir, kastar þá saman bæði at leingð ok digurð, svá at hann gerir or eitt, gengr síðan yfír í Holt ok at heygarðinum, ok brýtr á hlið, gengr inní garðinn, ok at hinum meira heykleggjanum, ok ryðr af ofan torfi, ok því sem verst var orðit, síðan styðr hann á höndum, ok losar til heyit niðri við jörðina, dregr síðan undir reipin, ok bregðr í hagldirnar ok vendir um heyinu, færist hann þá undir [í fatla, ok vegr upp á herðar sér; en þat segja sumir menn, at hann hafi haft hinn minna kleggja í fyrir; gekk hann með þetta heim til Stórólfshvols, var bóndi úti ok sá, fannst honum mikit um, ok lét ásannast at hann mundi eigi sjálfr svá miklu orkat hafa, var þá inn borit í hlöðu, ok var hon þá full; dugði þetta hey svá vel fénaði Stórólfs bónda, at hann feldi ekki um vorit; var síðan betr í frændsemi þeirra feðga þaðan af enn áðr, þvíat Stórólfr sá, hvert afbragð Ormr var annarra manna. En er Dúfþakr karl kom út um daginn, ok sá vegs ummerki, at í burtu voru hey hans bæði, en þat eina eptir, er vettugi var nýtt, ok þó eigi vel at unnit, sá hann ok hvar Ormr gekk or garði, ok bar heykleggjana báða, þótti honum mikil furða í, hversu stora byrði Ormr gat borit; en um vorit fór Dúfþakr til Hvols, ok heimti heyverð at Stórólfi, ok fékk ekki, þótti honum heyit eigi minna vert enn 6 kúgildi; leiddi af þessu lángan úþokka með þeim Stórólfi ok mikinn fjandskap , sem síðar mun sagt verða.

Ormr ok Þorálfr reyndu knáleik sinn.

4. En er Ormr var tvítugr at aldri, reið
hann til alþíngis sem optar; þá var þíngit fjölmennt. Þórálfr Skólmsson var kominn á
þíngit norðan frá Myrká or Hörgárdal, frændi
Orms; með honum var sá maðr, er Melkólfr
hét, hann hafði 6 karla afl; þeir voru allir í búð
með Jörundi goða, mági Orms; Jörundi goða
voru gefnir aurskór einir, þeir voru svá stórir
ok járnmiklir, at þeir stóðu hálft pund saumlausir; þeir fóru um búðina til sýnis, en er
skórnir komu til Þórálfs, tók hann skóna 4 ok lét
saman, ok hélt á nokkura stund, rétti síðan at
Ormi, ok voru þá allir réttir sem kerti. Ormr
tók við, ok beygði í einu alla skóna 4, sem áðr
höfðu verit, ok þótti þetta mikil aflraun hvortveggja. En um daginn, er þeir gengu út, stóð hituketill hjá hituhúsinu, sá er tok 2 tunnur, hann fyldu þeir upp af sandi, eptir þat gekk at Melkólfr, ok fleytti honum með annarri hendi. Þórálfr gekk þá at, ok lypti honum upp með tveimr fíngrum; síðast gekk at Ormr ok krækti undir hödduna hinum minsta fíngri, ok fleytti honum jafnhátt ökla, ok brá hendinni undir kápuna. Þórálfr mælti: sýn mér nú fíngrinn. Eigi vil ek þat, segir Ormr. Kost átta ek at meiða mik, ef ek vildi, segir Þórálfr, ok vilda ek eigi. Mönnum þótti sem í sundr hefði gengit hold ok sinar niðr at beini. Síðan riðu menn heim af þíngi, ok sat Ormr um kyrt. Mikils þótti mönnum vert um aflraunir Orms, þær sem hann hafði gert, ok gerði síðan því meiri, sem hann var þá ellri, ok því er þat allra manna mál, vina hans ok úvina, at hann hafi sterkastr maðr verit á öllu Íslandi bæði at fornu ok nýju, sá er einhamr hefir verit.

Af Ásbirni prúða.

5. Virvill hét maðr, hann átti at ráða fyrir einu þorpi í Danmörk, þar er á Vendilskaga heitir. Þeir voru bræðr ok Veseti í Borgundarhólmi. Virvill var kvongaðr maðr, ok átti einn son við konu sinni, er Ásbjörn er nefndr; hann var snemma mikill ok vænn, ok vel at íþróttum búinn; hann var hverjum manni kurt-

eisari, af því var hann kallaðr Ásbjörn prúði. Þat var þá tízka í þær mundir, at konur þær fóru yfir land, er völvur voru kallaðar, ok sögðu mönnum forlög sin, árferð ok aðra hluti, þá er menn vildu vísir verða. Þessi sveit kom til Virvils bónda, var völvunni þar vel fagnat, þvíat þar var veizla hin bezta; en er menn voru komnir í sæti um kveldit, var völvan frétt at forspám sínum, en hon sagði, at Virvill mundi þar til elli búa, ok þikja nýtr bóndi, en þeim únga manni, er þar sitr hjá þér, bóndi! er gott at heyra sín forlög, þvíat hann mun fara viða, ok þikja þar mestr maðr, sem þá er hann helst, ok vinna mart til framaverka, ok verða ellidauðr ef hann kemr eigi á Norðmæri í Noregi, eðr norðr þaðan í þat land. Þat ætla ek, sagði Ásbjörn, at ek sé eigi þar feigari enn hér. Muntu eigi ráða því, hvat er þú ætlar, segir völvan, ok varð henni þá ljóð á munni.

þó at þú látir

yfir lögu breiða

byrhest renna,

ok berist víða;

nær mun liggja,

at norðr fyrir Mæri

þú bana hljótir ,

bezt mun at þegja.

Síðan var völvan þar svá lengi sem ætlat var, ok leyst í burt með góðum gjöfum. Ásbjörn óx nú upp, en þegar at aldr færðist yfir hann, þá hafði hann sik í förum til ýmissa landa, ok kyndi sér svá siðu annarra manna, ok var mikils metinn af öllum höfðíngjum. Móðir hans var ættuð norðan or Noregi af Hörðalandi ok Norðmæri, komin af ætt Bifru-Kára; sat Ásbjörn þar löngum hjá móðurfrændum sínum, mikils metinn sakir íþrótta sinna ok atgervi.

Ormr ok Ásbjörn unnu Gautland.

6. Nú er þar til at taka er fyrr var fráhorfit, at Ormr Stórólfsson sat á Íslandi, ok er hann var kominn á þrítögs aldr, tók hann sér far með þeim manni, er Özorr hörzki hét, er skip átti uppistandandi í Þjórsá, ok fór utan með honum. Özorr átti garð á Hörðalandi, ok sat Ormr hjá honum um vetrinn. Þá var Ásbjörn prúði á Hörðalandi, ok bar opt saman fundi þeira Orms, ok féll vel á með þeim, ok gerðist þar skjótt vinátta; reyndu þeir margar íþróttir, ok voru á allar jafnir, þær sem eigi reyndi afl með, en miklu var Ormr sterkari; svá kom at þeir sórust í fóstbræðralag at fornum sið, at hvorr skyldi annars hefna, sá er lengr lifði, ef hinn yrði vopndauðr; en um vorit talaði Ásbjörn við Orm, at hann vildi fara norðr á Mæri, at hitta Eyvind snák ok Bergþór bestil frændr sína; er mér ok forvitni á, segir hann, at vita, hvort þegar dettr líf or mér, er ek kem þar, sem sagði Völvan arma. Ormr lézt þeirrar farar búinn, en eigi þiki mér þú þar mega umkeppa, þvíat gnógu mart vita þessháttar menn, sem hon er. Síðan fóru þeir á tveim skipum norðr á Mæri, ok tók Eyvindr ok Bergþór allvel við Ásbirni frænda sínum, þvíat þeir voru syskina synir. Þetta var á ofanverðum dögum Hákonar Hladajarls. Þar spurði Ásbjörn, at eyar tvær lágu norðr fyrir landi, ok hét hvortveggi Sauðey, ok réði fyrir inni ytri eyunni jötun, sá er Brúsi héti, hann var mikit tröll ok mannæta, ok ætluðu menn at hann mundi aldri af mennskum mönnum unninn verða, hversu margir væri, en móðir hans var þó verri viðreignar, en þat var kolsvört ketta, ok svá mikil sem þau blótnaut at stærst verða; engi gæði höfðu menn af landi or hvorigri eyjunni fyrir þessum meinvættum; gerðist Ásbjörn fús at fara til eyjanna, en Ormr aflatti, ok kvað fátt verra enn við fjandr slíka at eiga, ok því varð ekki af ferðinni. Héldu þeir um sumarit suðr í Danmörk, ok sátu hjá Virvli um vetrinn, en at vetri liðnum ok vori komnu héldu þeir í hernat með 5 skip, ok fóru víða um eyjar ok útsker, ok höfðu sigr ok gagn, hvar er þeir kvomu; urðu þá eigi aðrir menn frægri í víkíngu heldr enn þeir; en um sumarit er áleið lögðu þeir til Gautlands ok herjuðu þar, þá réð þar fyrir sá jarl, er Herröðr hét, þar áttu þeir marga bardaga, ok fengu vald yfir landinu, ok sátu þar vetr hinn þriðja; þar voru drykkjur stórar um vetrinn ok gleði mikil. Þat var einn dag um vetrinn, er þeir Ásbjörn ok Ormr sátu ok drukku, þá kvað Ásbjörn vísu þessa:

Sagði mér á seiði,

[ok saung um þat laungum,

at ek á feigum fæti

færig norðr á Mæri;

vætki vissi völva,

vera mun ek enn með mönnum

glaðr í Gautaveldi;

grennir mjög spár hennar.

Um vorit fóru þeir Ormr og Ásbjörn, ok undu þar eigi lengi, ok fóru um sumarit norðr í Danmörk, ok svá til Noregs, ok voru þar vetr hinn fjórða með Özörri hörzka, en um vorit töluðust þeir við fóstbræðr, vildi Ásbjörn í hernat, en Ormr út til Íslands, ok því skildu þeir, ok þó með kærleikum ok vináttu, fór Ormr til Íslands með Özörri hörðska, urðu vel reiðfara, komu skipi sínu í [Leiruvog fyrir neðan heiði; þá frétti Ormr þau tíðindi, at Stórólfr karl, faðir hans, hafði dáit í viðskiptum þeirra Dúfþaks, var hann fám mönnum harmdauði; fór Ormr þá heim á Stórólfshvol, ok setti þar bú saman, ok bjó þar lengi, eptir þat er hann hafði hefnt Stórólfs föður síns, eptir því sem segir í Íslendínga skrá.

Dráp Ásbjarnar.

7. Litlu síðarr enn þeir Ormr ok Ásbjörn höfðu skilit, fýstist Ásbjörn norðr í Sauðeyjar, fór hann [við 4 menn ok 20 á skipi, heldr norðr fyrir Mæri, ok leggr seint dags at Sauðey hinni ytri, gánga á land ok reisa tjald, eru þar um náttina, ok verða við ekki varir; um morgininn árla rís Ásbjörn upp, klæðir sik, ok tekr vopn sín, ok gengr uppá land, en biðr menn sína bíða sín, en er nokkut svá var liðit frá því, er Ásbjörn hafði í brott gengit, verða þeir við þat varir, at ketta ógrlig var komin í tjaldsdyrnar, hon var kolsvört at lit ok heldr grimmlig, þvíat eldr þótti brenna or nösum hennar, ok munni, eigi var hon ok vel eyg; þeim brá mjök við þessa sýn, ok urðu óttafullir. Ketta hleypr þá innar at þeim, ok grípr hvern at öðrum, ok svá er sagt at suma gleypti hon, en suma rifi hon til dauðs með klóm ok tönnum, 20 menn drap hon þar á lítilli stundu, en 3 kvomust út ok undan ok á skip, ok héldu þegar undan landi; en Ásbjörn gengr þar til, er hann kemr at hellinum Brúsa, ok snarar þegar inn í, honum varð nokkut dimt fyrir augum, en skuggamikit var í hellinum, hann verðr eigi fyrr var við, enn hann er þrifinn á lopt, ok færðr niðr svá hart, at Ásbirni þótti furða í, verðr hann þess þá varr, at þar er kominn Brúsi jötun, ok sýndist heldr mikiligr. Brúsi mælti þá: þó lagðir þú mikit kapp á at sækja híngat; skaltu nú ok eyrindi hafa, þvíat þú skalt hér lífit láta með svá miklum harmkvælum, at þat skal aðra letja at sækja mik heim með ófriði; fletti hann þá Ásbjörn klæðum, þvíat svá var þeirra mikill aflamunr, at jötuninn varð einn at ráða þeirra í milli; bálk mikinn sá Ásbjörn standa um þveran hellinn ok stórt gat á miðjum bálkinum; járnsúla stór stóð nokkut svá fyrir framan bálkinn. Nú skal prófa þat, segir Brúsi, hvárt þú ert nokkut harðari enn aðrir menn. Lítit mun þat at reyna, segir Ásbjörn, en úgæfusamliga hefr mér tekizt, at ek skyldi öngri vörn fyrir mik koma, ok er þat líkazt at feigð kalli at mér, ok kvað vísu þessa:

Sinni má eingi

íþrótt treysta,

aldri er hann svá sterkr

né stórr í huga;

[svá bregzt hyerjum

á bana dægri

hjarta ok megin,

sem heill bilar.

Síðan opnaði Brúsi kvið á Ásbirni ok náði þarma enda hans, ok knýtti um járnsúluna, ok leiddi Ásbjörn þar í hríng um, en Ásbjörn gekk einart ok röktust svá á enda allir hans þarmar. Ásbjörn kvað þá vísur þessar jafnframi:

Segist þat minni móður,

mun hon eigi syni kemba

svarðarláð á sumri

svanhvít í Danmörku:

hafði ek henni heitit,

at ek heim koma munda;

nú mun segg á síðu

sverðs egg dregin verða.

Annat var þá er inni

ölkátir vér sátum,

ok [á fleyskipi fórum

fjörð af Hörðalandi:

drukkum mjöð, ok mæltum

mart orð saman forðum;

nú er ek einn í aungvar

jötna þraungvar genginn.

Annat var þá er inni

allstórir saman fórum,

stóð þar upp í stafni

Stórúlfs burr enn frækni;

þá er lángskipum lagði

lundr at Eyra sundi,

nú mun ek tældr í trygðum

trölla bygðir kanna.

Annat var þá er inni

Ormr at hildar stormi

gekk en gráðgum blakki

[geitis sylg at veita;

[rekk at rómu dökkri

raum margan gaf vargi

seggr, ok sárt nam höggva,

svinnr at Ífu minni.

Annat var þá er inni

ek veitta ferð sveittri

högg með hvassri túngu

herjans suðr í skerjum

elfar opt nam kolfi

Ormr hagliga at forma

mest þá er miðjúngs traustir

mágar eptir lágu.

Annat var þá er inni

allir saman vorum:

Gautr ok Geiri,

Glúmr ok Starri,

Sámr ok Semíngr,

synir Oddvarar,

Haukr ok Haki

Hrókr ok Tóki.

Annat var þá er inni

opt á sæ fórum:

Hrani ok Högni,

Hjálmr ok Stefnir,

Grani ok Gunnar,

Grímr ok Sörkver,

Tumi ok Torfi,

Teitr ok Geitir.

Annat var þá er inni

allítt vér spörðumst

at samtogi sverða

sjaldan ek latta,

at [brún pálmar brýndir

biti hvasliga seggi,

þó var Ormr at ímö

æ oddviti þeirra.

Mundi Ormr

ófrýnn vera,

ef hann á kvöl þessa

kynni at líta;

ok grimmliga

gjalda þussi

vorar viðfarar

víst, ef hann næði.

Síðan lét Ásbjörn líf sitt með mikilli hreysti ok dreingskap.

Ormr hittir Menglavðu í Sauðey.

8. Þat er at segja at þeir þrír menn, er undan komust, sóttu knáliga róðr, ok léttu eigi fyrr enn þeir komu at landi, sögðu þau tíðindi er gerzt höfðu í þeirra förum, kvoðust ætla Ásbjörn dauðan, en kunnu ekki frá at segja, hversu at hefði borizt um hans líflát; kvomu þeir sér í skip með kaupmönnum, ok fluttust svá suðr til Danmerkr; spurðust nú þessi tíðindi víða, ok þóttu mikil. Þá var orðit höfðíngja skipti í Noregi, Hakon jarl dauðr, en Ólafr Tryggvason í land kominn, ok bauð öllum rétta trú. Ormr Stórólfsson spurði út til Íslands um farar ok líflát Ásbjarnar, er mönnnm þótti sem vera mundi; þótti honum þat allmikill skaði, ok undi eigi lengr á Íslandi, ok tók sér far í Reyðarfirði, ok fór þar utan; þeir kvomu norðarliga við Noreg, ok sat hann um vetrinn í Þrándheimi; þá hafði Ólafr ráðit 3 vetr Noregi. Um vorit bjóst Ormr at fara til Sauðeya, þeir voru því nærr margir á skipi, sem þeir Ásbjörn höfðu verit; þeir lögðu at minni Sauðey síð um kveldit, ok tjölduðu á landi, ok lágu þar um náttina. Þat segja menn, at Ormr væri primsigndr í Danmörku, en hafi kristnazt á Íslandi. En er Ormr var sofnaðr, sá hann, at kona gekk inní tjaldit mikil ok errilig, velbúin ok væn at yfirlitum; hon gekk innar at, þar er Ormr lá, ok nam þar slaðar. Ormr þóttist heilsa henni, ok spyrja hana at nafni, en hon kveðst Menglöð heita, dóttir Ófótans norðan or Ófótansfirði, en við erum syskin ok Brúsi at föður, en ek átti mennska móður, en móðir hans er sú en kolsvarta ketta, er þar er í hellinum hjá honum; en þó at við sém skyld, þá eru við þó ekki lyndis lík; ræðr hann fyrir eyjunni ytri, ok er hon sýnu betri; veitir hann mér þúngar búsifjar, svá at ek hygg, at ek muna í brottu stökkva; veit ek ok hvert eyrindi þitt er, þú ætlar at hefna Ásbjarnar fóstbróður þíns, ok er þat vorkunn, þvíat þú átt eptir hraustan mann at mæla; mun þér ok forvitni á at vita, hversu honum var í hel komit, en þar munu ekki margir kunna frá at segja, utan Brúsi ok ek. Hóf hon þá upp alla sögu, ok sagði frá lífláti Ásbjarnar, ok svá kvað hon allar þær vísur, er hann hafði kveðit, en eigi þikjumst ek þar sjá fyrir mun um, hvort meira má tröllskapr Brúsa ok móður hans eðr hamíngja þín, en öngvan mann óttast hann utan þik einn, ok viðrbúnat hefir hann veittan, ef þá kynnir at koma; hann hefir fært þat bjarg í hellisdyrnar, at ekki má í hellinn komast, meðan þat stendr þar, en þó at þú sér sterkr, þá hefir þú hvorki afl við Brúsa, né bjarginu í brott at koma; nú eru hér glófar at ek vil gefa þér, ok fylgir sú náttúra, at þeim verðr aldri aflafátt, sem þá hefir á höndum; yrði þat svá at þú ynnir Brúsa, þá vilda ek at þú gæfir Sauðey í vald mér, en ek mun heldr vera þér í sinni, þvíat mér er þú vel í þokka, þóat við megim eigi njótast sakir trúar þinnar. Síðan hvarf konan en Ormr vaknaði, ok voru þar glófarnir, en hann mundi allar vísurnar; stóð Ormr þá upp ok vakti menn sína, ok hélt út til eyjarinnar, gekk á land ok bað menn sína bíða á skipi til annars dags í þær mundir, en halda á burt, ef hann kæmi þá eigi.

Dráp Brúsa.

9. Nú gengr Ormr þar til er hann kemr at hellinum, sér hann nú bjargit þat stóra; ok leizt úmátuligt nokkurum manni þat í brott at færa; þó dregr hann á sik glófana Menglaðarnauta, tekr síðan á bjarginu ok færir þat burt or dyrunum, ok þikist Ormr þá aflraun mesta sýnt hafa; hann gekk þá inní hellinn, ok lagði málajárn í dyrnar, en er hann var inn kominn, sá hann hvar kettan hljóp með gapanda ginit; Ormr hafði boga ok örvamæli, lagði hann þá ör á streing, ok skaut at kettunni þremr örum, en hon [hendi allar með hvoptunum, ok beit í sundr, hefir hon sik þá at Ormi, ok rekr klærnar framan í fángit, svá at Ormr kiknar við, en klærnar gengu í gegnum klæðin svá at í beini stóð; hon ætlar þá at bíta í andlit Ormi, finnr hann þá at honum mun eigi veita, heitir þá á sjálfan guð ok hinn heilaga Petrum postula, at gánga til Róms, ef hann ynni kettuna ok Brúsa, son hennar, síðan fann Ormr at mínkaðist afl kettunnar, tekr hann þá annarri hendi um kverkr henni, en annarri um hrygg, ok gengr hana á bak, ok brýtr í sundr í henni hrygginn, ok gengr svá af henni dauðri. Ormr sá þá, hvar bálkr stórr var um þveran hellinn; hann gengr þá innar at, en er hann kemr þar, sér hann at fleinn mikill kemr utar í gegnum bálkinn, hann var bæði digr ok lángr; Ormr grípr þá í móti fleininum, ok leggr af út; Brúsi kippir þá at sér fleininum ok var hann fastr svá at hvergi gekk; þat undraðist Brúsi, ok gægðist upp yfir bálkinn, en er Ormr sér þat, þrífr hann í skeggit á Brúsa báðum höndum, en Brúsi bregzt við í öðrum stað, sviptast þeir þá fast um bálkinn. Ormr hafði vafit skegginu um hönd sér, ok rykkir til svá fast, at hann rífr af Brúsa allan skeggstaðinn, hökuna, kjaptana báða, vángafyllurnar upp alt at eyrum, gekk her með holdit niðr at beini. Brúsi lét þá síga brýnnar, ok grettist heldr greppiliga. Ormr stökkr þá innar yfir bálkinn, grípast þeir þá til ok glíma lengi, mæddi Brúsa þá fast blóðrás, tekr hann þá heldr at gángast fyrir, gefr Ormr þá á, ok rekr Brúsa at bálkinum ok brýtr hann þar um á bak aptr. Snemma sagði mér þat hugr, sagði Brúsi, at ek munda af þér nokkut erfvitt fá, þegar ek heyrða þín getit, enda er þat nú fram komit, muntu nú vinna skjótt um, ok höggva höfut af mér, en þat var satt, at mjök pínda ek Ásbjörn prúða, þá er ek rakta or honum alla þarmana, ok gaf hann sik ekki við fyrrenn hann dó. Illa gerðir þú þat, segir Ormr, at pína hann svá mjök jafnröskvan mann, skaltu ok hafa þess nokkurar menjar. Hann brá þá saxi ok reist blóðörn á baki honum, ok skar öll rifin frá hryggnum, ok dró þar út lúngun; lét Brúsi svá líf sitt með litlum dreingskap; síðan bar Ormr eld at, ok brendi upp til ösku bæði Brúsa ok kettuna, ok er hann hafði þetta starfat, fór hann burt or hellinum með kistur tvær fullar af gulli ok silfri, en þat sem meira var fémætt, gaf hann í vald Menglaðar, ok svá eyna; skildu þau með mikilli vináttu, kom Ormr til manna sinna í nefndan tíma, héldu síðan til meginlands. Sat Ormr í Þrándheimi vetr annann.

Frá Ormi ok Eiríki.

10. At sumri bjóst Ormr til Rómferðar
ok tókst sú ferð vel, kom sunnan til Danmerkr um haustit eptir Svöldrar orrustu, ok spurði þar þau tíðindi, er þar höfðu vorðit; fór hann þá til Noregs á fund Eiríks jarls, ok hitti hann á Hlöðum, gekk fyrir jarl ok kvaddi hann. Jarl tók honum vel, ok spurði hann at nafni. Hann lézt Ormr heita. Jarl mælti: ertu Ormr sterki? Kalla megi þér svá, herra! ef þér vilit, en þat er eyrindi mitt, at ek vildi vera gestr yðvarr í vetr. Jarl kvað honum þat til reiðu, ok skipaði honum á hinn æðra bekk utarliga. Ormr var fáskiptinn um vetrinn ok óhlutdeilinn. Þat var einn tíma at talat var til Svöldrar orrostu, ok hversu kappar Ólafs konúngs höfðu drengiliga vörn sýnt, ok hversu seint at Ormrinn hafði unninn vorðit, eðr hversu harða atsókn Eiríkr jarl hafði veitt, at hann fékk unnit þat skip, er engi ætlaði at á þýðum sjó mundi unnit verða. Ormr svarar: seinna mundi Ormrinn lángi unninn hafa vorðit, ef ek hefði þar verit með öðrum köppum konúngs. Nú var sagt jarli, at Ormr hefði mikit umtalat, at Ormrinn lángi mundi eigi unninn orðit hafa, ef hann hefði þar verit. Jarl lætr þá kalla Orm fyrir sik, ok spyr, hvort hann hefði þat talat, at Ormrínn mundi eigi unninn hafa vorðit, ef hann hefði þar verit. Eigi er þat, herra! segir Ormr, hitt sagða ek, at seinna mundi unninn hafa vorðit Ormrínn, ef ek hefða þar verit. Jarl svarar: lítinn mun mundi þat segja um einn mann, svá mörgum ok

miklum köppum sem þar var samanskipat, en þó skal gera tilraun nokkura: þú skalt vera einn á skipi, ok skulu sækja at þér 15 skeiðr ok er þat þó lítit af þeim skipa fjölda, er var við Svöldr. Þér munut ráða, herra! sagði Ormr, en ekki mun ek fyrr uppgefast, enn ek er yfirkominn. Ormr gekk þá út, ok tók einn berlíngs ás digran, 13 álna lángan; síðan fór hann á skip, ok lét frá landi; síðan voru menn tilfengnir á 15 skeiðum, ok sóttu at Ormi, en svá er sagt at á lítilli stundu hafði Ormr slegit í kaf 7 skeiðr, lamit ok brotit; þá kallaði jarl ok bað þá hætta þessum leik; var ok svá gert; varð þá borgit flestum öllum mönnum. Síðan bað jarl 60 manna sækja at Ormi úti á víðum velli, ok svá var gert. Ormr hafði ekki vopna nema ásinn, ok veifði honum um sik sem hreyti speldi, svá at engi þorði, nærri at koma, þvíat þeir sá vísan bana, hverr sem fyrir yrði. Bað jarl þá hætta þessum leik, ok svá var gert. Jarl mælti: eigi ætla ek at þat væri oftalat, Ormr! þótt seinna ynnist Ormrinn lángi, ef þú hefðir á verit, þvíat hann mundi aldri unninn hafa orðit, ef þú héfðir þar til varnar verit. Síðan gerðist Ormr hirðmaðr Eiríks jarls, ok var með honum í miklum kærleikum sakir atgervi sinnar.

Ormr kom til Einars á Gimsar.

11. Þat var einn tíma at Ormr fór á kynni, þar sem hann hafði fyrr verit í Þrándheimi, hann kom um leið á Gimsar, ok var Einar heima, þat var í þann tíma, sem Einar var at kyrkju, bogi hans var úti fyrir kyrkjudyrum. Ormr gekk at ok tók upp, ok lagði ör á streing, ok dró fyrir odd, ok lét svá örina standa í boganum, ok lagði síðan niðr aptr ok gekk í brottu. En er Einar kom út, sá hann hversu bogi hans var til háttáðr, ok undraðist mjök, ok spurði eptir, hver með boga hans mundi farit hafa, en þess varð hann lengi ekki víss, fyrr enn Ormr sjálfr sagði honum. Einar kveðst þat ok vita, at þat mundi ekki skræfa verit hafa, er boga hans hafði fyrir odd dregit. Eiríkr jarl fór at veizlum austr um Víkina, þá var Ormr með jarli, en er þeir kvomu þar, sem Ormrinn lángi hafði verit upphögginn, lá þar siglutréit. Jarl bað menn prófa, hversu margir þyrfti undir at gánga, áðr enn axlat yrði; skipaði hann Ormi undir mitt tréit; [60 manna tóku tréit, síðan bað jarl sinn mann tínast undan hvorum enda, ok svá var gert, þar til at Ormr stóð einn undir trénu, þá gekk hann með þat 3 fet, ok lagði niðr síðan. Segja menn at Ormr muni valla samr orðit hafa síðan ok áðr. Var hann með jarli nokkura vetr, fór síðan út til Íslands, ok settist í bú at Stórólfshvoli, ok þótti æ hinn mesti maðr, ok varð ellidauðr, ok hélt vel trú sína.

---

Athugasemdir: